OOK ONZE GENERATIE ZIT NOG
MET ERFENIS VAN BISMARCK
Wonen in een boom
Het gaat bijzonder goed met
DE BAB Y
ACHTEB GLAS
HKliiiil
-
„IJzeren kanselier' werd 150 jaar geleden geboren
Duitse rijk werd
een wereldmacht
BEARND JAN
Z1NN HAANN
(Van een medewerker)
In november 1918 plaatste het Duitse weekblad „Simplicissimus"
een politieke prent. Een trieste keizer Wilhelm II vroeg aan de schim
van Bismarck: „Was dan alles verkeerd?", waarop de schim van de
ijzeren kanselier antwoordde: „Ja majesteit, alles was verkeerd
Het was geen wonder, dat in die voor Duitsland noodlottige periode
de gedachten uitgingen naar Bismarck, de man die Duitsland gróót
had gemaakt. Enorm was zijn invloed. Zonder Bismarck zou ook de
wereld er nu heel anders hebben uitgezien.
"s-*
a
(Door Moira Keenan)
Toen de heer en mevrouw Graham Franklin, een Engels echtpaar,
vorig jaar bekend maakten, dat zij hun pasgeboren dochter Sarah de
eerste twaalf maanden in een glazen kistje zouden laten opgroeien,
vonden de meeste mensen dit maar een naar plannetje. Er kwamen
zelfs anonieme protestbrieven in het ouderlijk huis.
Nog vier uur
Bearnd Jan zin meujsen haann was weg,
Wee zo] det hemm edoan,
Ik zo mear rap, zoo zear Meriej,
Noar de pelitie goan
Den hebt z' oe vaste of estuln,
Doar mur iej woark van maakng,
En de pelitiekeals dee zeent
dracht om een regering te vormen Dr iums vuur zukke zaakng.
Met opzijzelling van de wensen van 1
het parlement wist Bismarck drie gearnd Jan noar de pelitie hen,
jaai iang genoeg geld te krijgen om Doar deer hee zin verhaal,
het ieger te reorganiseren, waardooi Van wat Bearnd Jan verteeln.
Pruisen een geduchte militaire macht maakng zee
werd. De kracht van het gemoderni- Een oetgebraejd verbaal,
seerde leger kwam tot uiting in de
oorlog met Denemarken om Slees- Bearnd Jan zin haann den kum neet
wijk-Holstein. wier,
Op bekwame wijze slaagde Bis- Den was en den bleef weg,
marck erin om ilaiië aan zijn kant Ook zinne henn dee treukn 't zik an,
te krijgen en Frankrijk tot neutrali- Gin aj wur mear eleg.
teit te bewegen in zijn anti-Oosten
rijkse politiek, die in hoge kringen Twee wekke warn verbiej egoan,
helemaal niet werd gewaardeerd en Bearnd Jan bar 't op egeewn,
nauwelijks begrepen, fn 1866 brak de Hee hard zin haann, al deer 't um zear,
oorlog uit tegen Oostenrijk en enkele Vuur aaitied of eskreewn
Duitse staten, een oorlog, di.e in
Frankrijk grote onrust verwekte. De Mear 'n deendag har de voetbalklub
sympathie voor Oostenrijk was er Viewn-veerteg joar bestoan,
gioot en de kreet „Revanche pour Bearnd Jan, ook lid. was met Meriej
Saaowa" (de slag van Königgraetz) Noar 't feesie hen egoan
was algemeen. De Franse keizer
zvveeg en Oostenrijk werd verslagen Ze k-eeng le dreenkng en ook te etn,
Bismarck was verstandig genoeg Rojaai, joa earlke woar
om niet meer te eisen dan hij op kor- Ze kon dr ook nog lutjes koopm.
te termijn noodzakelijk achtte Hoe- Q0k hee num dr een poar
we] ei geen Oostenrijks legei meei
was tussen Königgraetz en Wenen. De eeste pries dat was nen haann
iict hij de Uoepen halt houden, tegen wee har het lot? Bearnd Jan,
de wens van de generaals in. Bis- Nooit ear har hee ne pries ewunn,
mareks grote winst was, dat hij nu Nep was dr iacht'reg van
Pruisen tot een aardrijkskundige een-
ueiö kon maken en tol de machtigste Bearnd Jan was glad veraldereerd.
staat van Duitsland Maar evenals Mpar ook vanzelf, neei bliej
d,, zestig jaar latei het geval zou Nee maakng de dueze lus en skreewn:
Vorst Otto von Bismarck werd 1
april 1815 te Schönhausen geboren als
tweede zoon van de landeigenaar
Ferdinand von Bismarck en diens
vrouw Wilhelminie Mencken. Hij
werkte na zijn studie drie jaar in
Pruisische staatsdienst en was daar
na rentmeester op de vaderlijke land
goederen. In 1847 ging hij in de poli
tiek. Hij werd lid van het parlement
van Erfurt, centrum van het streven
tot vorming van een Duitse bonds
staat onder leiding van Pruisen en
met uitsluiting van Oostenrijk
Bismarck was er zich reeds in een
vroeg stadium van bewust, dat een
dergelijke eenheid niet langs parle
mentaire weg tot stand zou kunnen
komen. De verdeeldheid was immers
te groot. De politiek boeide Bismarck
in hoge mate. Zijn „ich beschloss Po-
litiker zu Werden" werd nooit zo na
drukkelijk uitgesproken als Adolf Hit
ler dat eens zou doen, maar had niet
temin even ingrijpende gevolgen.
Het jaar 1848 met zijn ernstige be
roeringen toonde aan hoe groot de
spanning was geworden in Italië,
Frankrijk, Oostenrijk, Hongarije en
Duitsland, ja ook, Duitsland. Het be
richt van de opstand te Wenen, van
het verjagen van koning Louis-Philip-
pe in Frankrijk, van Metternich in
Oostenrijk, was oorzaak van demon
straties 'te Berlijn. Op 16 maart vie
len de eerste schoten. De koning be
pleitte democratische heirvormiinigen,
zijn ministers gaven er de voorkeur
aan op het volk te laten schieten.
Arme Friedrich-Wilhelm! Hij moet
wel diep teleurgesteld zijn geweest
over de reactie op zijn plannen. Toen
hij vanaf het balkon van het paleis
democratische hervormingen wilde
afkondigen, stond er een onafzienba
re menigte, maar niemand sloeg acht
op de koning en zijn gevolg. De me
nigte luisterde naar redenaars die
plotseling naar voren waren gekomen
en wat zij zeiden klonk niet erg kal
merend. „Leve de republiek" werd
geroepen. Berlijn raakte in volle op
stand. In de straten lagen honderden
doden, overal verrezen barricades,
de koning vluchtte naar Potsdam, de
troepen ve trokken.
KEIZERSKROON
De revolutie van 1848 werd in bloed
gesmoord; de Duitse eenheid bleef
evenzeer een droom als de democra
tie. Toen stond daar in het parlement
van Erfurt een man op die verklaar
de dat de eenheid niet te verwezenlij
ken was zonder de keizerskroon.
Maar er was toch een Duitse keizer?
Hij zetelde te Wenen. Kon men aan
hem voorbijgaan? De man die de kei
zerskroon aankondigde, zweeg. Het
was hem duidelijk, dat teneinde de
eenheid, het tweede keizerrijk te kun
nen verwezenlijken, het nodig zou
zijn de hegemonie van Oostenrijk,
voorzover die nog bestond, te breken.
Het is geen wonder dat bij al die
halfslachtigheid de revolutie weer het
hoofd opstak en dat algemeen werd
aangenomen dat alleen de republiek
met de zwart-rood-gouden kokarde de
eenheid kon redden. De Pruisische
koning was er zich van bewust, dat
Bismarck hem een zwakke figuur
von en toen hij vernam dat de graaf
te Potsdam vertoefde, nodigde hij
hem uit voor een gesprek. Het werd
een scherpe discussie. „Het vertrou
wen in de koning ontbreekt", zei Bis
marck onder meer. De urenlange ge-
dachtenwisseling werd ook na het
avondmaal voortgezet en sedertdien
was Bisrnarck een vaak geziene gast
op Sans-Souci.
Inmiddels getrouwd met Johanna
von Puttkammer en vader' van een
zoon. werd Bismarck Pruisisch afge
vaardigde bij de Bondsdag te Frank
furt Hier ondergingen zijn inzichten
een belangrijke verandering. Hij be
gon in te zien, dat als Pruisen een
voorname positie wilde blijven inne
men, het denkbeeld van de Duitse
eenheid moest worden aanvaard. An
ders zou Pruisen slechts een tweede
rangs mogendheid blijven. Bismarck
toonde zijn diplomatieke capaciteiten
bij de onderhandelingen in Schön-
brun over het tot stand komen van
een tol-un.ie tussen Oostenrijk en
Pruisen, waarvan hij niets wilde we
ten. Tijdens de Krim-oorlog ijverde
hij voor neutraliteit, daar het belang
van Pruisen deelneming aan de oor
log niet wenselijk maakte.
Na die oorlog was Bismarck vaak
te Parijs. Zijn indrukken legde hii
vast in een memorie voor de koning,
waarin hij als zijn mening verkon
digde, dat Pruisen de strijd zou moe
ten aanbinden met Oostenrijk, als
men ooit een Duitse eenheid wilde
stichten, waarbij de welwillende hou
ding van Rusland en Frankriik nood
zakelijk was. Hij werd benoemd tot
De jonge keizer Wilhelm 11 op
bezoek bij vorst Bismarck op diens
landgoed Friedrichsruh, twee jaar
voor het befaamde ontslag van de
ijzeren kanselier. „Loop ik u in
de weg?", zei Bismarck tijdens
een rit te paard tegen de keizer.
Wilhelm antwoordde bevestigend.
5* a^a »^a ja ja «j- aja aja ij
gezant te Petersburg, waar hij de
grondslagen legde voor de Russische
„welwillendheid" en het latere „her
verzekeringsverdrag" dat Rusiands
neutraliteit verzekerde voor het ge
val Duitsland in een oorlog verwik
keld zou geraken.
OOSTENRIJK
Bismarck ging zeer ver in zijn stre
ven naar een groot Duitsland, dat
toen nog een vaag begrip was. Hij
stelde de koning onder meer voor
om de Oostenrijkse monarchie aan
de kant te zetten en Oostenrijk te
annexeren; de rest van de Donau-
monarchie mocht dan „alleen zalig
worden". Hij wist de Pruisische re
gering te bewegen tot neutraliteit in
de Frans-Oostenrijkse oorlog van
1859 in de hoop dat Oostenrijk daar
door nog meer zou worden ver
zwakt en rijp voor inlijving werd.
Ook was hij korte tijd gezant te Pa
rijs, maar niet lang genoeg om een
duidelijk inzicht te krijgen in de ver
warde politieke toestand van Frank
rijk.
Kort daarop aanvaardde hij een op
zijn. na de verovering van zoveel ge
bied wide Bismarck méér Hij raak
te in conflict met Frankrijk over de
Luxemburgse kwestie, die bijna een
Euiopese oorlog veroorzaakte waar-
oij ook ons land betrokken had kun
nen worden
SABELKLETTERAAR
Det is min haann Meriej
Hep nai zin eengnen naann ewunn.
Hei deer det keek um an
As of het zeg n wol, doar wa k wier.
Zin iet neet bliej Bearnd Jan
J. ROZF.NDOM
RIJSSFN
Ten tijde van de Luxemburgse p s.
kwestie kreeg Bismarck de naam van
„sabelkletteraar" Ondanks alle ont- 't Geieuwe neet det 't nuereg is
kenningen bieek deze bijnaam zeer üm U„B Wier an te ruern.
juist te zijn toen hij de Frans-Duitse Qe aandre wekke kue.j hiei 't koor
ooriog forceerde Door verscherpte v.. Bar'umeus huern'
publikatie van een telegram van de
Franse gezant, wist hij de ooliogs-
stemming in Duitsland aan te wakke
ren. Hoewel de Fransen grote neder
lagen leden, waren de Duitse verlie
zen ook niet mis De vernederende
vredesvoorwaarden, zoals afstand
van Elzas-Lotharirigen en een enor
me schatting in goud, waren oorzaak,
dat men zich overal in Europa ging
afvragen weike koers Bismarck
eigenlijk wel stuurde
Na de annexatie van Funs gebied
was het duidelijk, dat hij meer van
plan was dan alleen het Duitse rijk,
da' hij tot een keizerrijk had ge
maakt, te verstevigen en te vereni
gen. In Duitsland zelf was er ook
wel enige oppositie tegen dit streven.
Er waren nog sterke separistische
stromingen in het nieuwe keizerrijk,
dat meer dan twee eeuwen verdeeld
was geweest. De katholieke Centrum
partij verzette zich tegen Bismarck,
evenals zelfs de liberalen, met wie
hij eerst had geregeerd. De opko
mende sociaal-democratische be"we-
ging (Socialisten zijn „vaterlandslose
Gesellen") kon geen genade bij de
ijzeren kanselier vinden. Zijn socia
list er wetten waren berucht.
Onder zijn bewind werden de be
lastingen ondraaglijk verhoogd,
Wee t eai ehueid hel. kuemp vanzelf
En d aaiuiren zoi ik roan.
Het zai oe °arlke spietn as iej
De kaans verbiej loat goar.
J R
vooral als gevolg van de hoge mi
litaire uitgaven, in de eerste piaats
ten bate van de vloot. Duitsland
was een brandpunt van een poli
tiek. militair en economisch stre
ven naar macht geworden. Op han
dels- en industrieel gebied waren
de Duitsers overal in de wereld ac
tief. In Afrika en in de Stille Oce
aan stichtten zij koloniën. De be
handeling van de mensen in Elzas-
Lotharingen wekte overal in de we
reld verontwaardiging. Wat het
tweede rijk aan macht won. boette
het overal in de wereld aan sym
pathie in.
Toen Wilhelm II in 1888 keizer was
geworden, werd het duidelijk dat een
nieuwe generatie aan het bewind was
i
$11?!
:"-A
•MPi
'V
Een geniaal architectonisch idee had
de Stuttgartse architect Horst P. Dol-
linger. Hij ontwierp een demontabele
en vervoerbare appartementen flat,
die overal kan worden opgesteld,
ioaar bij weinig ruimte veel over.
nachtingsmogelijkheden geschapen
moeten worden, bijvoorbeeld bij con
gressen, of tijdens de Olympische
Spelen, bij in aanbouw zijnde grote
bouwwerken of in catastrofegebie-
den, ja zelfs m drukke badplaatsen -
in de onmiddellijke nabijheid van het
strand. Een mast van staal en alumi
nium, die uit afzonderlijke op elkaar
gestapelde delen bestaat en maximcl
90 meter hoog kan zijn, bevat een lift
en draagt de wooncabines, die naar
IHI1.I 'li lill'l|:'h'!|!lVllllll!IIU|!!l!llilllll!!l!ll:illl|[llliail|ll|l ll!|
gekomen en dat een breuk met de
bejaarde Bismarck niet zou kunnen
worden vermeden. Wilhelm II had
heel andere ideeën op het gebied van
de binnen- en buitenlandse politiek.
Zo kwam het tot het beroemde ge
sprek op die maartdag, nu 75 jaar
geleden, in verband met de aanwe
zigheid van de rijknechten in het En
gels gevoerd. De gedachtenwisseling
eindigde met Bismarcks vraag: „So
I am in your way, sir?", waarop Wil
helm II „Yes!" antwoordde.
Vijf jaar later kwam het tot een
verzoening tussen de keizer en Bis-
alle vier zijden, als de takken van 'n
boom uitsteken. Verankerde stalen
kabels zullen de (oren overeind hou
den. Voor de indeling van de ca' 'nes
heeft architect Dollinger drie plan
nen uitgewerkt: als arbeiders-onder
komen met 12 bedden, als complete
driekamerflat of voor het hotelbe-
drijf - als combinatie van twee één
persoons- en twee tweepersoonska
mers.
De kosten voor de bouw van een
woonboom met zijcabines zullen 1,2
miljoen Mark bedragen. De West-
duitse architect heeft reeds 'n aan.
nemer voor zijn eerste ,,wooncabine-
torengevonden.
minimum im im
marck, die nooit meer tot een open
baar ambt terugkeerde, doch wel in
de „Hamburger Nachrichten" scher
pe kritiek bleef leveren. Bismarck
overleed in 1898. Hij had zijn stempel
zwaar op Europa gedrukt. Zijn twee
de rijk ging in 1918 ten onder in een
chaos die in zijn gevolgen de grond
slagen legden voor het derde rijk. In
wezen zitten wij nog altijd met de po
litieke erfenis van de ijzeren kanse
lier opgescheept. Het zou de moeite
waard zijn te kunnen vernemen, wat
hij van de huidige politieke toestand
zou zeggen!
In Parijs is een tentoonstelling ge houden van watersportartikelen. Nederland was o.m. vertegenwoordigd
met dit zeewaardige zeiljacht van de N.V. Amsterdamse Scheepswerf G, de Vries Lentsch jr. te Vianen.
Sarah is nu ruim acht maanden en
de ouders zijn verrukt over het suc
ces, dat hun proeineming tot dusver
re heeft gehad. De baby werd voor
tijdig geboren en woog nog geen vijf
pona. Zij is nu voor haar leeftijd
goed ontwikkeld. Het is een bijzon
der levendig, vlug reagerend, gezond,
gelukkig en vriendelijk kind. Sarah is
nog nooit verkouden geweest. Mis
schien is zij wat bleekjes en zij
slaapt niet al te best, maar mevrouw
Franklin gelooft niet dat dit iets met
dat glazen kistje te maken heeft. Een
deskundige van de inspectie van de
volksgezondheid heeft het geval in
ogenschouw genomen en achtte het
zeer de moeite waard.
De heer Franklin, die te Burnham
in Buckingshamshire woont, is een
deskundige met speciale belangstel
ling voor de studie van de gedragin
gen van de mens. Het glazen kistje
speelt de hoofdrol bij de eerste fase
van zijn zorgvuldig uitgestippelde
plan om zijn dochter groot te bren
gen. Zij moet een evenwichtige, bij
zonder verstandige en gezonde jonge
vrouw worden, vindt hij.
In het glazen kistje kan geen stof
doordringen. De temperatuur wordt
voortdurend op gelijk niveau gehou
den, frisse lucht wordt geregeld toe
gediend. De baby slaapt er in zonder
matrasje, kussentje of dekentje. Dit
lijkt misschien wat Spartaans, maar
het kind kan zich helemaal vrij be
wegen en is volkomen veilig.
„Aanvankelijk haalden wij Sarah
alleen uit het kistje als zij moest
worden gevoed", vertelt de vader.
„Nu slaapt zij er 's morgens alleen
nog twee uur in en 's middags ook
twee uur. Dat is alles. Ze gaat des
avonds om acht uur naar bed, wordt
om zes uur wakker, krijgt de voeding
en gaat weer naar bed, tot half acht.
Dan begint haar dag". Als zij niet in
het kistje ligt, wordt zij gevoed, mag
zij spelen, wordt zij geknuffeld en be
wonderd als ieder ander kind. In een
looprekje op wieltjes holt zij vliegens
vlug rond in de grote zitkamer. Soms
gaat zij in de kinderwagen naar bui
ten, maar de ouders menen dat zij
het fijner vindt thuis, in het glazen
kistje.
Sarah is helemaal niet bang voor
andere mensen, zelfs al heeft ze die
nooit eerder gezien. Zij kijkt heel
verstandig uit haar oogjes. Vader
Franklin beweert trouwens, dat het
hem is gelukt de intelligentiequotiënt
van het kind gestaag op te voeren.
Moeder Franklin is van afkomst
voor vijftig procent Francaise en zij
was pas negentien jaar toen de baby
werd geboren. Aanvankelijk vond zij
het plan van haar man nogal dubi
eus, maar zij is er nu geheel voor ge
wonnen. „Huizen en keukens worden
volgens moderne opvattingen inge
richt. Voor babies was er echter niets
nieuws", zegt zij. Naar haar mening
gaat het met kinderen allemaal veel
te sentimenteel toe. Toch raadpleegt
zij nog graag Spock, als zo vele ande
re moeders.
Het glazen kistje is een Amerikaans
ontwerp, dat, zo wordt beweerd, met
succes in de Verenigde Staten is toe
gepast. Reeds tweehonderd babies
hebben er de eerste periode van hun
leven in doorgebracht. Dit is alle
maal het resultaat van de denkbeel
den van prof. Skinner, een psycho
loog aan de universiteit van Harvard,
die zijn eigen dochter, nu volwassen
geworden, beschouwt als een prach
tig bewijs van de juistheid van zijn
theorieën. Hij verlangt nu reeds naar
de dag, dat een tweede generatie on
der glas zal worden grootgebracht