Gasprijs werd steeds laag gehouden
Vijftig jaar geleden opende burgemeester
Knottenbelt de gasfabriek
Personeel krijgt reis aangeboden
GOUDEN ECHTPAAR
Filmavond
Pro Juventute
Bestuursverkiezing
G. en J. ter Horststichting
Uitslagen schaakclub
Kiekt ees op oezelf
Inbraak
Kunst naar Kracht
speelt Poespas
Vandalisme
Vrijdag 20 november 1964
42e jaargang no. 46
De abonnementsprijs voor dit blad bedraagt f 1.65 per kwartaal Administratie en Redactie
voor postabonnees f 1.95 per kwartaal Enterstraat 10 Rijssen - Telefoon 2303 (05480)
Inzending van advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur
Advertenties 12 cent per mm Bij contract korting
Op woensdag 18 november 1914 vond in Rijssen een belangrijke
gebeurtenis plaats. De toenmalige burgemeester J. Knottenbelt
opende in aanwezigheid van zijn beide wethouders en de raadsleden
op officiële wijze de gasfabriek*
Belangrijk als de gasfabriek voor de Rijssense bevolking een halve
eeuw geleden reeds was, niet minder belangrijk is het Rijssense Ge
meentelijke Energiebedrijf voor de Rijssenaren van vandaag.
Voordat burgemeester Knottenbelt de gasfabriek kon openen
waren er een reeks van moeilijkheden overwonnen, tal van bespre
kingen gevoerd en vele berekeningen gemaakt.
Het moet voor de Rijssenaren 50 jaar geleden een geweldige in
druk hebben gemaakt, toen op de avond van de opening van de gas
fabriek 5 gaslantaarns werden ontstoken.
Concessies
Doorzetten
Op eigen benen
Gedwongen verhoging
Concurrentie
Moeilijke tijd
Opbouw
Aardgas
Ruimteverwarming
Goedkope tarieven
WEEKBLAD
VOOR
RUSSEN
Het heldere licht van de gaslantaarn trok
vele belangstellenden en men was het er roe
rend over eens, dat de nieuwe straatverlichting
een geweldige verbetering was, en dat de
„kunst voor niets stond". De inwoners van
Rijssen waren wat huis- en straatverlichting
betreft niet verwend.
De straatverlichting had voor de intrede van
het gas in Rijssen bestaan uit enkele lan
taarns met petroleumbranders.
Arend Meijer was van gemeentewege be
last met de verzorging van de lantaarns. Hij
zorgde voor het aansteken en doven van de
lantaarns en ook voor het bijvullen. Hij had
een ladder, een emmer met petroleum en een
scbep(je) bij zich, met welke attributen hij
de lantaarns ontstak.
Begrijpelijk, dat de straatverlichting via
gaslantaarns een grote verbetering werd ge
acht.
De mogelijkheid van benutting van gas, ge
wonnen uit steenkool werd in Rijssen in ver
gelijking met andere steden niet vroeg uit
gebuit. Steden als Amsterdam en Rotterdam
hadden reeds een gasproduktiebedrijf in 1826.
Almelo stichtte een gasfabriek in 1882, Goor
in 1867 en Raalte in 1909.
De basis van de gemeentelijke gasfabriek werd
gelegd door de Maatschappij tot bouw en ex
ploitatie van gasfabrieken (MABEG) die op
21 mei 1912 een verzoek indiende om een con
cessie voor de oprichting van 'n gasfabriek
en de levering van steenkolengos in de kom
van Rijssen. De gemeenteraad beschikte in
de raadsvergadering van 30 sept. 1912 afwij
zend op het verzoek van de MABEG. Mien
vreesde dat de winst uit de gas- en cokes
exploitatie voor de gemeente verloren zou
gaan en uitsluitend ten bate van de oprichter
van de gasfabriek zou komen.
Wel zag de gemeenteraad in de exploita
tie van een gasbedrijf een gemeentelijk be
lang en men besloot in principe een gemeen
telijk gasbedrijf te stichten. Enkele gemeen
teraadsleden waren van mening dat een gas
bedrijf niet alleen uit een oogpunt van even
tuele winst voor de gemeente Rijssen belang
rijk was, maar dat de verbeterde straat- en
wondngverlichting een enorme vooruitgang
moest worden genoemd waaraan medewer
king diende te worden verleend.
Ruim 1 jaar na de concessieaanvrage door
de MABEG werd (om precies te zijn op 28
oktober 1913) een zeer belangrijke raads
vergadering gehouden onder voorzitterschap
van burg. Knottenbelt.
Aan de orde was toen n.l. 't door de Ma-
beg ontworpen plan tot stichting van een gas
fabriek in Rijssen. In het overgelegde ex
ploitatieschema konden 750 verbruikers van
licht en kookgas worden voorzien, waarnaast
nog 101 gaslantaarns konden worden aange
sloten.
In de stokerij was slechts 1 oven geprojec
teerd, maar in het plan op de toekomst ge
richt zijnde was een mogelijkheid om tot uit
breiding met 3 ovens over te kunnen gaan.
Teneinde aan de wens van meerdere raads
leden tegemoet te komen, dat op de gasfa
briek 's zondags niet gewerkt behoefde te
worden werd een gashouder met grote ca
paciteit ingericht (4.000 m3). De totale bouw
kosten zouden bedragen 210.512,75.
De verkoopsprijs van het gas (4500 calorie-
en) werd geraamd op 8 cent voor gewoon en
op 9 cent voor munitgas, terwijl voor straat
verlichting 1 1/4 cent per branduur/paalgloei-
kousje in rekening zou worden gebracht.
De MABEG begrootte het jaarlijkse winst-
saldo op f 3146,80 welke winst voor de helft
ten goede van de gemeentekas zou komen. De
gemeenteraad verklaarde zich met 9 tegen 2
stemmen voorstander van het plan, waarbij
de exploitatie voorlopig aan de MABEG zou
worden opgedragen.
De Gedeputeerde Staten waren niet zo ent
housiast voor het Rijssense plan, in verband
met recente besprekingen over een toekomstig
interprovinciaal elektrisch kabelnet voor Gel
derland Overijssel en Drenthe.
Denk er nog eens over na, was de mening
van G.S. Maar het Rijssense college van b
en w, gesteund door de mening van de ge
meenteraad, liet de Ged. Staten in Zwolle we
ten, dat men er lang over had nagedacht en
dat de stichting van een gasfabriek door moest
gaan.
Op 23 december 1913 berichtten G.S. dat men
de Rijssense plannen goedkeurde, op 27 ja
nuari 1914 verwierf de gemeente Rijssen even
eens de goedkeuring van G.S. op de pachtover
eenkomst met de MABEG op 3 maart 1914 wer
den de definitieve plannen en tekeningen goed
gekeurd.
Nu was het zeker, dat de bouw van de
fabriek door kon gaan. In maart 1914 werd
aan het grondwerk begonnen en eveneens
maakte men een aanvang met de bouw van
het distributienet en de gashouder.
Door het uitbreken van de le wereldoorlog
op 1 augustus 1914 dreigde een belangrijke
stagnatie in de bouw van de faibriek aan de
Dannonberg.
Ondanks de terugroeping van Duitse mon
teurs. die in hun land gemobiliseerd wee-
der »n ondanks de stagnerende gevolgen
van de Nederlandse mobilisatie bleek, dat
het werk toch al zo ver gevorderd was, dat
door met man en macht door te zetten op
18 november 1914de fabriek kon worden
geopend. (De opening was aanvankelijk ge
pland op begin oktober 1914.
Op 16 november was het eerste koolgas in
Rijssen geproduceerd en op 18 november kon
den 406 gebruikers hun gasgloeikous aanste
ken, en konden de eerste kooktoestellen voor
hun doel worden benut, 't Voordeel en vooral
het gerief van het gas werd in Rijssen, waar
men ook toentertijd in het algemeen argwa
nend en zeker afwachtend stond tegenover
nieuwigheden, van stonde af aan erkend en
geleidelijk steeg het aantal verbruikers. Op
30 juni 1916 beschikte het gasbedrijf over 805
perceel- en 108 lantaarnaansluitingen.
Was de exploitatie aanvankelijk dus in ham
den gelegd van de MABEG, de Rijssense raad
wilde graag „op eigen benen staan" en steeds
kwam het verlangen de fabriek in eigen be
heer te nemen naar voren, vooral omdat van
den beginne af bleek dat een goede exploi
tatie mogelijk was.
Bij de totstandkoming van de eerste overeen
komsten was de mogelijkheid opengelaten de
fabriek na 2 jaar in eigen beheer te nemen
en op 25 juli 1916 weird een voorstel in de raad
behandeld het bedrijf in eigen exploitatie te
nemen. Het voorstel van b. en w. werd met
algemene stemmen aangenomen.
Ingaande 1 juli 1917 nam de gemeente Rijs
sen de gasfabriek in eigen beheer. Aan de
Mabeg werd een afkoopsom uitgekeerd,
zoals in het contract bepaald was. Deze
afkoopsom bedroeg 22.100,-
De directeur van de MABEG de heer H. Oos-
terbaan werd overgeplaatst naar Brielle en
als eerste directeur van het gemeentelijk gas
bedrijf werd benoemd de heer 3. S. Theu-
nissen te Zierikzee. De heer Theumssen kneeg
de leiding van het bedrijf in een zeer moeilijke
tijd, waarin hij o.a. te kampen had met ko-
lenschaarste en stijgende kolenprijzen ten
gevolge van de oorlog. De gastarieven moes
ten tengevolge van deze omstandigheden wor
den verhoogd.
Deze verhoging werd door de bevolking na
tuurlijk ongaarne geaccepteerd, hoewel men
wel begrip zal hebben gehad voor de oorzaak.
Met ingang van 1 mei werd die gasprijs ver
hoogd van 8 en 9 eenit tot 10 en 11 cent per m3
in Deventer werd de meterprijs weer 2 cent
hoger, waarbij de noodzakelijke maatregel
moest worden toegepast die voorschreef dat
het verbruik tot 75 pet moest worden beperkt.
Werd de 75 pet overschreden dan moest
vroor het meerverbruik 2 ct per m3 extra wor
den betaald. De schaarste bleef aanhouden
en de gemeenteraad bepaalde, geadviseerd dooi
de commissie van bijstand dat weer een ver
hoging moest plaats hebben tot 14 en 15 cent
per m3. Het verbruik moest worden beperkt
tot 65 pet.
Voor hef meerverbruik werd 19 en 20 cent
berekend.
Na de oorlog nam het aantal gasaansluitin-
gen regelmatig toe en ook uiteraard de gas-
afgifte.
In 1925 werd een mijlpaal bereikt door
dat de gasverkoop was gestegen tot 500.000
m3 per jaar
In 1926 nam de IJsselcentral* de electrioi-
Burgemeester J. KNOTTENBELT
....vooruitziende blik....
teitsvoorziening' ter hand in Rijssen, nadat men
elders hiervan reeds had kunnen profiteren
in 1914.
Het elktrisch licht werd een grote concur
rent voor de gasgloeikous en ook in Rijssen
lieten verscheidene inwoners hun woning voor
zien van een aansluiting op het electrisch net.
In 1926 vertrok de heer Theunissen naar
Bolsward en werd opgevolgd door Ir. D. J.
Adriaanse.
Ondanks de ooncwrren.ue van de electrici-
•teit voor vérlichtingsdoeievïden bleek dat ets,
gasbedrijf nog een goede toekomst voor zich
had, In 1928 werd ir. Adriaanse opgevolgd
door de heer H. Batelaan, die de leiding
van het bedrijf op zich nam in een min of
meer ongunstige tijd.
Daling van het gasverbruik door toenemen
de elektrificatie en door de economische cri
sis waren voor het bedrijf ongunstige factoren
In de periode 1931-1936 moest een daling van
het gasverbruik worden geconstateerd, ondanks
het feit, dat de gasprijs was gedaald tot (ge
middeld) 8,36 cent per m3.
In 1933 werd het Rijssense elektriciteitsbe
drijf overgenomen van de IJsselcentraie, zo
dat van die tijd af het Lichtbedrijf Rijssen zich
toelegde op de levering van gas en elektri
citeit. In 1938 bedroeg het afgeleverde aantal
m3 gas 975.120 tegen een gemiddelde, prijs
van 7,1 cent per m3.
De oorlog 1940-1945 was voor het lichtbedrijf
Rijssen natuurlijk een uitzonderlijk moeilijke
tijd, waarvan de moeilijkheden voor zover mo
gelijk moesten worden opgelost, door de direc
teur de heer P. Bosman, diein 1941 als op
volger van de heer Batelaan in functie was
getreden.
Leek de gas en elektriciteitsvoorziening de
eerste jaren nog te kunnen worden gehand
haafd, vooral tengevolge van de spoorweg
staking was de gaslevering in de periode 7
september - 20 november 1944 nog slechts
zeer beperkt mogelijk en op 21 november toen
de fabriek door de Duitse bezetters met de
voorraad kolen en gas in beslag werd genomen
werd de gasproduktie en de levering aan de ge
bruikers volkomen stilgelegd.
Hoeveel ongerief dit meegebracht heeft we
ten alleen diegenen die die tijd bewust heb
ben meegemaakt. Bijna 1000 gezinnen wa
ren wat de verlichting betreft aangewezen
op gas. Na de oorlog brak voor het Rijssense
Lichtbedrijf ook de tijd van opbouw aan. Reeds
op 26 juli 1945 kon weer gas, zij het in beperk
te mate worden geleverd.
Op 1 mei 1946 vertrok de heer Bosman naar
Harlingen en nam de huidige directeur de heer
Zaterdag j.l. vierde het echtpaar E. J. Vrug-
gink-Brinks haar gouden huwelijksjubileum.
Het echtpaar wonende op de boerderij leiding
7 kan zich niet begrijpen, dat het zaterdag
al een halve eeuw was geleden dat ze elkaar
het jawoord hadden gegeven.
Zowel de heer Vrugging als zijn vrouw heb
ben altijd veel werk moeten verrichten, maar
ze heben dat altijd met plezier gedaan.
Tegen het werk hebben zij niet opgezien en het
gouden echtpaar is dankbaar, dat het kan
zeggen dat zij nog een goede gezondheid
genieten.
Het gouden bruidspaar heeft 11 kinderen ge
had waarvan er nog 7 in leven zijn. Deze kin
deren vierden met de kleinkinderen van het
gouden bruidspaar deze bijzondere dag in
dankbaarheid.
De heer Vruggink, die altijd op de boerde
rij heeft gewoond is een groot liefheber van
bijenhouden, en daarover kan hij door zijn lan
ge ervaring veel wetenswaardigheden vertel
len.
Vrijdag (heden) avond wordt in de Huishoud
school van Ter Horst ein Co. een filmavond
gehouden, uitgaande van de vereniging Pro Ju
ventute. De titel vain de film is: „Waarom
zijn zij tegen ons". Na vertoning van de film
zal een forum worden gevormd, die vragen
zal beantwoorden en jeugdproblemen zal be
handelen, Het forum zal bestaan uit een
4-tal personen, uit de Jeugdver, van de Ger.
kerk en van de Herv. Jeugdver.
Horststichting heeft bij brief d.d. 4 november
1964 medegedeeld, dat de heer J. Gooserg
Haarstraat 72, aan de beurt is voor periodieke
aftreding als bestuurslid.
De heer Goosen heeft zich herkiesbaar ge
steld.
B en w stellen de raad voor in de vacature te
voorzien.
Voor de onderlinge competitie van de schaak
vereniging Rijssen werden in Lunchroom De
Goeijen de volgende partijen gespeeld.
H. P. StokerH J. Tempel 1-0. J. Kieven
J. Marra 0-1. G. J. KoedijkG. Troost Vs-Va.
J. ter HarmselJ. C. G. Keulemanis 0-1. K.
MunnekeH. Waanders 1-0. SmitC. Pijffers.
1-0. A. PouwFr. Krommendijk 0-1. H. J.
FidderM. te Wierik 0-1. M. H. BaltusJ. Le-
verink 1-0. W. ter HarmselJ. Lichtenberg 1-0.
H. JorissenWesterik regl. 1-0 H. JansH.
Wilmink regl. 1-0,
Ieder meanske hef zin hüfke
Boordevol met onkroed stoan,
Mear daor wordt toch duur de meessen
Niks of waejneg an edoan,
Wiej laot 't roet mear rusteg wassen,
Vaafce daw we jums neet zeet
Det er nog zoo heel, heel vuile
Rommel in cons hüfke steet.
Mear 't is gek, het roet biej 'n aander,
Nee, dat geet oons ech neet mis,
Nee, det is oons alle daage
Wier opaiiej ne oargernis.
Is det non gin groote skaande
Wordt ezeg of wordt edach,
Nee, dan hebbe wiej 't dr earlke
Vuile better of ebrag.
't Is mear good det neet elk meanske
Vuur de platte steet eskreewn
Wat edaon hef en wber met hee
In gebreeke is ebleewn,
Loawe toch oons eengne hüfke
Skoome hooln, want dan zal bliekng',
Awwe 't good weelt doon dan hew' gin
Tied mear um op ried te kiekng.
J. ROZENDOM,
RUSSEN.
(Herplaatst op verzoek).
«osMMtmisiiitiBiiiHiitiiiiiiiniuiiiinaiiiiiiifiiirifiitiiiiMtifHiiifWtfltfffiiiiitl
Onbekenden hebben zich door verbreking va»
een slot op de deur toegang weten te ver
schaffen tot de woning van de fa. T. aan 6e
Enterstraat. Hoewel er wel het een en ander
overhoop werd gehaald, wordt niets vermist.
Tijdens afwezigheid van de berwonero heb
ben onbevoegden zich toegang weten te ver
schaffen tot de woning van de fam, V. nebij
het bosbad de Koerbelt aan de Arendbaanjtr,
Er werd niets vermist.
Zondagavond speelt de r.k. toneelverwügthg
„Kunst naar kracht" een klucht fat het Jfaaèf-
gebouw te Rij seen a.1. Poespas ven Ton va»
Vuuren. Gezien de reputatie, die de» ver
eniging heeft rijn de verwachtingen
spannen.
Op een van de nieuwe terreinen van het
Sportveldencomplex, in gebruik bij Sport
club Rijssen werden in een der doelmanden
15 stuk geslagen flessen gevonden, terwijl
een VW paal werd uitgerukt. Een vorm va»
vernielzucht, tegen de daders daarvan meet
streng worden opgetreden.
J. J. Capelle de leiding van het Rijssense Licht
bedrijf op zich.
De vraag naar gas was in deze periode nog
steeds stijgende, het materiaal was gebrekkig
en de straatverlichting verkeerde in een slech
te toestand.
De heer Capelle heeft aan de opbouw van t
bedrijf een groot aandeel gehad en wist de
bedrijfsvoering zo te leiden dat in de naoor
logse jaren rendabele resultaten konden wor
den bereikt. Toen in de 50-er jaren de aard
gasvondsten een grote omwenteling in de gas-
producerende bedrijven aankondigden ver
diepte de heer Caipelle zich zodanig in de hier
mee samenhangende problemen, dat hij des
kundige adviezen kon geven en vooral dat hij
verantwoorde maatregelen wist te treffen.
Voor het Gemeentelijk Energiebedrijf was
13 september 1955 een historische datum toen
overgeschakeld werd op de distributie van aard
gas. De productie was door de prijsstelling
van het nieuwe gas, niet lonend meer, althans
waren de voordelen van de aardgasinkoop en
distributie zodanig dat de gemeenteraad be
sloot över te schakelen op aardgas.
In de 50 jaren van haar bestaan heeft
het GEB dus geen gemakkelijke tijd gehad.
Aanpassing is altijd haar devies geweest en
ook thans verkeert het bedrijf in een over
gangsperiode. De grote vondsten van oardfl*
in Groningen (Slochteren heeft voor dm toe
komst (nog) onafzienbare gevolgen
Was in de halve eeuw van haar bestaan
de gaslevering in hoofdzaak afgesteld voor ver
lichting en huishoudelijke doeleinden, de gro
te hoeveelheid van aardgas fa» Groningen opent
perspectieven voor de ruimteverwarming,
hetgeen tcrt voor enkele jaren geleden voor
velen als een onbetaalbare mogelijkheid moest
worden beschouwd-
De gunstige prijsstelling van hel door de
bedrijven te leveren gas heeft tot gevolg dat
velen tot ruimteverwarming met aardgas over
gaan.
Wellicht door de gunstig* tarieven in Rijs
sen (de gastarieven kurmen in Rijssen war
den gerekend tot de laagste in het hele land)
heeft al enige honderden Rijssenaren doen be
sluiten een gaskachel aan te schaffen. De
voordelen van het verwarmen met aardgas
worden algemeen erkend. De gasafgifte in Rijs
sen zal in het komende jaar naar schatting stij
gen tot 2,2 miljoen m3
Wordt in Rijssen sinds 1959 aardgas uit de
z.g. Twentse putten geleverd begin December
maakt men gebruik van het Slochterengas met
een lagere calorische waarde. Op de tarieven
heeft dit echter geen invloed. Al zal de me
terprijs lager zijn de calorische waarde is dat
eveneens.
Door de ruimteverwarmingsmogelijkheden via
aardgas heeft het Rijssense GEB een goede
toekomst voor zich, gelet op de rendabiliteit
van het bedrijf althans. De verwachting is dat
in 7 8 jaar 70 pet van de woningen met aard
gas zal wonden verwarmd.
Door de stijging van de gasafgifte suöen
er in de naaste toekomst aan het net waar
schijnlijk voorzieningen getroffen moeten wor
den door de aanleg van eet» apart midden-
druk net.
De tarieven in Rijssen, die zoals gezegd tot
de laagste in Nederland kunnen worden ge
rekend zijn vastgelgd in 3 groepen.
In groep A bedraagt het tarief 27 cent per mï
vermeerd met een vastrecht van f 9,-.
In groep B kost het gas 11 cent per mS
vermeerd met een vastrecht van ƒ48,-. en in
groep C lo cent per m3 vermeerd met een vast
recht van 96,- per jaar.
Aan hat jubileum is geen grote aandacht ge
wijd. Het personeel van het bedrijf heeft een
reis aangeboden gekregen, maar het ge
meentebestuur heeft geen aanleiding gezien
tot een grootse herdenking.
