RIJSCHOOL „DE HAOR
Vrouw heeft geen vrije zaterdag
spaar uw welvaart
tegemoet
fleXa
98
Diepzee geeft met tegenzin
haar geheimen prijs
Wintertarief bij
Rijschool ,De Haor
Schonevsld
,.C«*ICA"
Jan Aolbert
Coóp. Raiffeisenbank „Notler - Rijssen
BAAN
Veen
Te huur
Opel Rekords 1958 17 cent per km
Opel Records 1962 18 cent per km
Opel Kapilans 1960 22 cent per km
Alle wagens koven de 200 km 2 cent
per km reductie. All-risk verzekerd.
AFWEZIG
RADIO
TOESTELLEN
PLANT NU
CONIFEREN
20 to' 50 pet.
goedkoper
BORNE
Horlogerie
Uurwerken
zilver
naar maal
Meulenbell
R KCI.AM E
WERKSTER
AUT3B0XEN
Meer dan
20 jaar
J. A. Voor'man
Handperen of appels
stoofperen
TER HORST Zelfbediening
LEVEN ONDER GROTE DRUK
Vrijdag 11 oktober 1963
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
Pagina 7
Variaties
Dr. R. J. Warringa
mm
verf met voldoening
HUTTENWAL 31
Advrrterrn
de tics ie
Oorzaken
Donker en koud
Nog; geen proeven
Kunstmatige druk
A
Ook voor RIJLES f 7.per uur
OOK PER 10 LESSEN TOTAAL f 65.—
Dus voor rij en verhuur naar
Haarstraat 155, Rijssen, telefoon 054802874
Op de laatste bijeenkomst van de vereni
gingsraad van de VARA, in het Troelstra-oord
m Beekbergen, vroeg een lieve, moederlijke
vrouw het woord. Dat kreeg ze, want het is
traditie bij de VARA, dat iedereen wat aan
te merken mag hebben op de programma's.
Dat was vroeger: „Ik vind dat Peter Pech
wat laat komt in 't zaterdagavond program
ma, dan zijn de kinderen al naar bed". Of:
„Ik zou wel eens willen weten of ome Keesie
ja of nee een verhouding meeft met z'n huis
houdster".
Het is tegenwoordig regelrechte kritiek op
televisie-programma's, daarbij is zelfs Dorus
vogelvrij, „we vinden hem niet leuk meer",
zei iemand. Televisie-secretaris Rengelink stond
op teneinde Dorus dapper te verdedigen,
maai er komt toch dit jaar geen Dorus meer.
Deze lieve mevrouw - de geachte afgevaar
digde uit Noord-Holland - kwam vertellen dat
ze niets voelde voor ernstige muziek op de
radio in de ochtenduren. Dan zijn vrouwen aan
het stofzuigen. Ze voelde eigenlijk ook niet
zozeer voor ernstige muziek in de middaguren.
Want: dan zitten vrouwen aardappelen te schil
len. Ze voelde tenslotte ook niet voor ernstige
muziek in de avonduren, want: dan hoor ik lie
ver een mooi hoorspel. Er mocht desondanks
zei ze vrouwelijk onlogisch wel eens klassieke
muziek worden uitgezonden, als het dan maar
„Eine klein nachtsmusik" van Mozart was.
Een lieve vrouw, maar ze stond wel te trap
pen op het hart van VARA-radio-programma-
leider Broeksz. Hij is er juist een beetje trots-
op dat de VARA een publiek gekweekt heeft
van arbeiders die van klassieke muziek hou
den. Voor een socialist - en niet voor hem al
leen - is dat iets van de verwezenlijking van
het ideaal der volksopvoeding.
Drie jaar geleden wilde de heer Broeksz de
proef op de som. De VARA begon met de „Ma
tinee op de vrije zaterdag", een reeks van con
certen in het Amsterdamse Concertgebouw
welke voor publiek toegankelijk voor bijna
niets; nog geen twee gulden per concert in
serie, een rijksdaalder voor losse bezoekers,
een gulden voor jongelui en als het aange
vraagd wordt helemaal niets voor scholieren,
ouden van dagen en militairen. De VARA geeft
die concerten in de grote zaal, waar twee
duizend mensen in kunnen. Er treden de drie
voortreffelijke radio-orkesten op: het Radio
Philharmonisch Orkest, het Omroep Orkest en
het Radio Kamer orkest. Voorts fameuze en
sembles als dat van Benedetto Marcello, Sonata
da Camera, Gaudeamus-kwartet en het Haags
ensemble voor nieuwe muziek. In opera-con-
certne en oratoria zint het groot omroep
koor. Men speelt onder leiding van beroemde
dirigenten, de eigen Jean Fournet,
Henk Spruit, Roelof Krol.
De Nederlandse gasten als Willme
van Otterloo, d e buitenlandse als Carlo
Maria Giulini, Roberto Benzi. Men nodigt so
listen uit als Willem Noske, Theo Olof, Adriaan
Bonsel Leo Driehuys, Bernard Bartelink en
buitenlandse beroemdheden als Johanna Mart-
zy, Ruggiero Ricci, violisten, Jacques Klein,
een Braziliaanse pianist, Nicanor Zabaleta,
harp, opera-sterren van de scala te Milaan:
Reri Grist, Renato Capecchi, Magda Olivero,
Jon Vickers en vele anderen. Men spaart
kosten noch moeite om waar te maken wat de
heer Broeksz in eerlijk enthousiasme noemde:
een zinvolle besteding van de vrije zater
dag. Maar een succes zijn de concerten niet.
Soms zitten er in die grote zaal voor twee
duizend mensen vierhonderd mensen en dan
is zo'n zaal verschrikkelijk leeg. Of zoals de
sopraan Hilde Gueden, die gewend is aan
daverende zalen in alle Europese hoofdste
den het zei: ,,Ik ben hier niet gekomen om
voor niemand te zingen".
De heer Broeksz wilde een muzikale beste
ding van de vrije zaterdag, drie jaar gele
den. Voor VARA's chef ernstige muziek, de
heer H. Kerkhof, betekende dat: ga er maar
aan staan. Hij moet per winterseizoen twin
tig concerten verzorgen buiten de deur. In
de VARA-studio gaat zijn dagelijks werk ge
woon door. Hij bereikte in die drie jaar op
merkelijke artistieke successen. En na drie
jaar geeft hij al bijna toe dat hij het niet
heeft kunnen winnen van die lieve maar on
wrikbare mevrouw voor wie aardappelen schil
len en stofzuigen boven alles gaat.
teil, of onder de douche in moderner woningen
De man die op z'n vrije zaterdag wat rond
lummelt, of uitslaapt, of knutsel,t moet hij
z'n vrouw niet aankomen met: „Zullen we
vanmiddag eens naar het concertgebouw gaan"
Ze zegt dan: „Man praat niet naar je ver
stand hebt. Ik moet het vlees voor de zondag
braden, en de ijskast schoonmaken, en....
enen". De man maakt dan al dat hij weg
komt.
De heer Kerkhof heeft zich intussen afge
vraagd waarom de vrouwen zelf niet de vrije
zaterdag nemen die de mannen kregen, en
hij vond dit antwoord: ze doen de boodschap
pen, de trap en de kinderen in de teil, ze lap
pen ramen en schuieren lampekappen en bra
den vlees op zaterdag omdat hun moeders
dat deden en hun grootmoeders. De vrouw is
behoudend.
Intussen zit hij met zijn matinee-concerten.
Als chef ernstige muziek bij de radio weet
hij warempel wel hoe hij ze moet variëren.
Oudere mensen, zegt hij, lok ik metopera's:
de concertante uitvoering van de hele Iris
van Mascagni, de Parelvissers van Bizet, de
Macbeth van Verdi, Samson en Dalila van
Saint Saens. De Spijkerbroekjes van middel
bare scholen en de studenten komen voor se
rie e: de modernste muziek in logaritmen,
van Strawinksy en Hindemith en Schoenberg
en Webern, en er voor al Debussy, tot De
Leeuw, Cerha, Maderna, Stockhausen en Ka-
gel. Die namen kennen ze zoals de ouderen
Telemann, Bach enVivaldi: de barok-serie d.
de series a en b zijn ietwat gemeleerd,
doorgaans wat romantici, Beethoven, Schubert,
wat Mozart en Tsjaikofsky, met liefst een
solist op piano en viool of hobo, een ouver
ture en dan een stuk modern. Zo doet elk
orkest het tegenwoordig.
Vierentwintig Matinee-concerten geeft de
VARA voor half lege zalen. Men houdt er de
bandjes van over voor uitzending een maand
later of nogeens in de zomermaanden, maar
dat is toch niet voldoende. „Als dit winter
seizoen geen volle zalen.trekt moet.# VARA
er mee .ophouden. Een bijzonder, waardevol
experiment js dan mislukt. Waardevpl* ook'M
geld:: buitenlandse' solisten-vragen •bedra'gen
tot drieduizend dollar toe, en bijvoorbeeld Ro
berto Benzi, die als negenjarige al dirigent
was en wereldberoemd bleef (hij is nu 26)
bedingt ook een vorstelijk honorariiim. De
VARA steekt er zoveel geld in dat het alleen
voor een radio-uitzending niet verantwoord
is. Er moet een deel aan entrèes terugkomen,
maar Amsterdam levert dat niet op. Men
heeft geprobeerd VARA leden uit de provin
cies 'n dagtochjte te laten maken: studiobezoek
in Hilversum, een lunch, en dan door naar de
matinee. Men had wat succes in Twente, en
vooral in Limburg. Maar het is nog zo dat
wie, van waar ook in Nederland, een briefje
stuurt „We willen naar de matinee", op wel
Marinus Waanders
Annie Zlekmar
hebben de eer U, mede
namens wederzijdse ou
ders kennis te geven van
hun voorgenomen huwe
lijk op D.V. woensdag 16
oktober a.s. om 2 uur n.m.
ten stadhuize te Rijssen.
Kerkelijke bevestiging
zal plaats hebben om 2.30
n.m. in de Ned Herv.
Kerk (Schild) te Rijssen
door de Weleerwaarde
heer Ds. A. Kool.
Receptie van 4 tot 5.30
n.m. in Hotel „De Ade
laar" te Enter.
Toekomstig adres: Dorps
straat 32, Enter.
keel-, neus- oorarts
TOT 28 OKTOBER
«V;
v'
Voor draagbare
Radio
Oosfér'hofweg 3
VOORDELIG NIEUWS
Ontvangen partn
j-f> ..'t, «goedkope .-prima
wc t-,
- hierop ate-i-extrat-j ;f§clame
vanaf. 12 tot 26 oktober
10 KORTING
Eveneens öp'onze in
voorraad zij de modern
BEHANG
10 KORTING
G. NIJLAND
Elsenerstraat - 33.
Pro en contra
Amerikaanse kippen.
Het E.E.G. voorstel
werd afgewezen en nu
gaat de kippenoorlog
naar een hoogtepunt.
Men hoopt echter nog
op een oplossing door
onderhandelingen.
Neen, dan de collectie
in Gero bij DOLLE-
KAMP. Daaruit kiezen
kan niemand tegen zijn.
Er is veel moois voor
elke smaak. Kom kijken.
Wees er als de kippen
bij
voor afscheiding, losse
groepen of als
solitairplant
ERICA verkoopt
dan de vastgestelde
minimumprijs
Eigen kweek zondei
tussenhandel
80.J00 st. in 50 soorten
voorradig
Geen enkele afschei
ding is goedkoper
Direct achter 't station
telefoon 05409415
De mooiste kwekerijen
in Twente.
Zaterdags geopend tot
5 uur.
Spaar naar een doel. Naar welk doel
Dat mag u zelf kiezen. Wie gespaard
heeft heeft het voor het zeggen. De
kleine verlangens: vakantiereis, een
fiets, een boot. De grote: de toekomst
van de kinderen, het eigen huis en
noem maar op wat uw leven en dat
van uw gezin naar de welvaart voert.
Open een spaarboekje bij onze bank.
Uw guldens maken nieuwe guldens.
Uw rente maakt rente. Spaar uw
welvaart tegemoet!
VOOR:
BOUWSTRAAT 8
UW OVERHEMDEN
voorzien van nieuwe
boorden en nieuwe
manchetten.
bij
VOOR VADER
EN ZOON
Is
GEVRAAGD
voor enkele halve dagen
per week.
Haarstraat 38
AANGEBODEN
aan de Trompstraat
Inlichtingen bij
A. J. JORISSEN
Boomkamp 9, tel. 2638.
het vertrouwde adres voor
Brandverzekering
(op nieuwwaarde)
Ziekenhuiskosten
(alles onbeperkt)
W.A. voor auto mo
tor
Hypotheken
Financiering
Assurantiekantoor
Markeloseweg 72, tel. 2269
4 x l/2 kg
en 4 x Vü kg
SAMEN
VOOR
willende medewerking in Hilversum mag re
kenen. Daar tussen door zitten briefjes:
„Kan het niet op een andere dag? - want
zaterdags doet mijn vrouw boodschappen en de
kindertjes in bad".
Hij heeft natuurlijk naar oorzaken gezocht,
en eigenlijk weet hij wel wat iedereen weet
maar liever niet hardop zegt: dat het vooral de
vrouwen zijn, die verslaafd zijn aan't ach
tergrond-muziekje dat tot vervelens toe vrolijk
en tot saai worden toe, opgewekt moet zijn.
Dat achtergrond-muziekje dat ze niet horen,
maar wel horen als het onverhoopt ineens
macht omslaan in klassiek, behalve als het
dan een lievelings-caramel als „Eine kleine
Nachtmusik" is. Als ene vrouw op de radio
klassiek hoort, rent ze als door een wesp ge
stoken naar het toestel, en draait de knop
naar Veronica, het station dat niet voor niets
een vrouwen-naam draagt.
De heer Kerkhof heeft nog verder willen
zoeken, zegt hij, en hij stuitte natuurlijk voorts
op de drempelvrees. Wie nog nooit in het
concertgebouw is geweest moet voor de eerste
keer even een duwtje hebben. „Maar een keer",
zegt de heer Kerkhof, „daarna brengen ze
buren en kennissen mee". Het tweede jaar
van de matinees was de zaal beter bezet dan
het eerste jaar, Voor opera-concerten zelfs
wel uitverkocht, maar dat is nog altijd het
restantje Italiaanse opera-cultuur van Carré
van voor de oorlog.
De heer Kerkhof zocht nog dieper en hij ont
dekte dit: vrouwen hebben helemaal geen vrije
zaterdag, alleen de mannen. Vrouwen doen
zaterdagmiddag boodschappen, nadat ze 's mor
gens - als de kinderen, die ook al geen vrije
zaterdag hebben, naar school zijn - hebben
gestoft en gezuigerd, de trap hebben gedaan,
de ramen gelapt, de lampekap hebben geschui
erd. Dan moeten ook nog de kinderen in de
Iedereen heeft wel eens afbeeldingen
gezien van bizarre diersoorten die men
gewoonlijk diepzeevissen noemt.
Deze diersoorten leven echter nog
vrij dicht onder het zeeoppervlak: de
werkelijke diepzee begint pas op een
diepte van twee kilometer en loopt
soms tot elf kilometer. Zelfs daar is
nog leven mogelijk, zij het in een zeer
primitief stadium.
Toch is de diepzee-biologie meer dan een
boeiend spelletje, meent prof. dr. Carl Schlie-
per van het zeekunde instituut van de univer
siteit van Kiel. We kunnen in deze "regionen
weliswaar geen vissen vangen, maar het water
bevat er grote delen fosfaten en nitraten.
Zonder deze stoffen is geen plantaardig le
ven mogelijk. Plantaardige organismen vor
men op hun beurt de voedingsstof van het
dierlijke leven in de oceanen. Diepzee-onder-
zoekingen kunnen ons overeenkomstige diepe
inzichten over het leven verschaffen.
De diepzee beslaat 84 pet van de totale
oppervlakte van de zeebodem en meer dan
de helft van het aardoppervlak. Men maakt
onderscheid tussen een z.g. „abyssale" zone
en een „hadale" zone, (abyss betekent
oorspronkelijk: afgrond, hades: de oud-Griek
se onderwereld). De abyssale zone gaat tot
een diepte van zes kilometer, daaronder be
gint de hadale. De onderwereld van de zee
neemt echter slechts een honderdste gedeelte
van de zeebodem in beslag: dergelijke diep
ten zijn uitsluitend te vinden in een aantal
smalle zeeslenken. Het is er donker en koud,
de stroming is er zwak, de waterdruk bijzon
der hoog. Elke tien meter diepte betekent
een druktoename van 1 atmosfeer. In de
abyssalezone bedraagt de druk dus tussen de
400 en de 600 atmosfeer, terwijl hij in de
hadale zone kan oplopen tot 1000 atmosfeer
of meer.
Een dergelijke druk kunnen alleen laagont-
wikkelde, kleine diersoorten weerstaan. In
vergelijking met de diërwereld van hogere
zeeregionen is het diepzeegebied zeer dun be
volkt. Bodemmonsters tonen aan, dat in de
abyssale zone slechts 3 tot 4 gram biomassa
per vierkante meter voorkomt, in de hadale
zone slechts 20 tot 30 miligram. In de hadale
zone komen per- vierkante meter ongeveer tien
levende organismen voor. Deze zijn slechts
enkele centimeters lang, en bezitten zacht,
waterrijk weefsel, Harde weefsels zouden niet
bestand zijn tegen de waterdruk.,
Er leven voornamelijk wormen, mosse
len, kreeften, zeesterren, zeerozen en aanver
wante diersoorten. „Opmerkelijk is", volgens
professor Schlieper „dat deze dieren in hun
opbouw niet afwijken van hun in hogere regio
nen levende verwanten. Zeesterren gaan niet
dieper dan acht kilometer maar daar bevin
den zich veel pissebedden (isopoden) en vlo-
kreeftjes (amfipoden). De wtervlo blijkt uni
verseel. Op' tien kilometer diepte vindt men
uitsluitend zeekomkommers en verschillende
soorten wormen. Daarnaast leven er ook nog
micro-organismen. Hun levensgewoonten
zijn nog niét nader bekend, maar het grote
aantal bacteriën in de hadale zone is reeds
aan een streng onderzoek onderworpen.
Fysiologische waarnemingen en proeven bij
levende diepzeedieren zijn nog bijna niet ge
daan. De wetenschappelijke onderzoekingen
hebben zich tot dusver uitsluitend bezig gehou
den met de z.g. druk-fysiologie. Een kippenei,
blijkt bestand te zijn tegen 'de hoge waterdruk,
omdat de schaal fijne poriën bezit die het zee
water doorlaten, Daardoorontstaat er even
wicht tussen de inwendige en uitwendige druk.
Een met kurk afgesloten" fles wordt daaren
tegen op dezelfde diepte in elkaar gedrukt. Elk
zeedier is aangepast aan de druk van zijn
omgeving. Als men zeebacteriën uit de hogere
regionen naar de diepte brengt waar de druk
tussen de 200 en de 600 atmosfeer bedraagt,
dan gaan zij dood of houden op zich te ver
menigvuldigen. Dit geldt tevens voor het om
gekeerde.
In proefbassins heeft men zeedieren uit de
bovenste waterlagen op hun gedragingen on
der druk onderzocht. De Duitse onderzoekers
Ebbecke en Hasenbring hebben daarbij vastge
steld dat vissen het meest gevoelig zijn voor
grote schommelingen in de waterdruk, terwijl
zeerozen en zeesterren er het best tegen kun-
Bij een druk van 300 atmosfeer worden de
rlllllllllllillll lllllll MIJIIIIIlllltlltllllHI!
Ex-keizerin Soraya en haar vriend, de
Duitse filmacteur Maximilltan Schell,
gefotografeerd op het vliegveld van
Rome. Soraya vertrok naar Miinchen na
- een ontmoeting te hebben gehad met
llllllllllllillllllll I I mi I I I 11 III 111II I; I M|ll|l||||||||||||;|| 1,11111,11,,
dieren onrustig - voert men de druk op, dan
zijn ze niet meer tot beweging in staat.
Kreeften en vissen sterven bij een druk
van meer dan 500 atmosfeer met volledig sa
mengetrokken spieren. Zeerozen en zeesterren
kunnen daarentegen een druk van 1000 atmos-
feers overleven, zelfs langer dan een uur.
Amoeben kapselen zich in bij een druk van
meer dan 400 amtosfeer: hun protoplasma wordt
dan vloeibaar. Als de druk weer afneemt,
nemen deze eencellige dieren hun oude gedaan
ten weer aan.
Professor Schlieper acht uitgebreide proeven
inzake het gedrag van diepzeedieren bij ver
schillende druktoestanden van groot belang.
Daarvoor heeft hij speciale apparatuur ont
wikkeld. Problematisch is nog altijd: de ont
wikkeling van pompen voor het verwekken
van hoge druktoestanden. Daarnaast heeft de
ze wetenschapsman een eenvoudige methode
gevonden om de cellulaire druktolerantie van
deze dieren te meten. Hij neemt levende stuk
jes gewimperd weefsel van ongewervelde zee
vissen en stelt deze gedurende een etmaal
bij gelijke temperatuur aan verschillende druk
toestanden bloot. Daarna worden de stukjes
weefsel microscopisch onderzocht. De drukto
lerantie kan men bepalen door vast te stellen
of de wimperslag voortduurt of is opgehouden.
Professor Schlieper ontdekte, dat de druk-
filmmaker De Laurentis Deze heeft aan
gekondigd, dat Soraya de titelrol van
keizerin zal spelen in de film over
Catherina de Grote.
1 «miH'Hi ■■mum Hm,iiiiiiiiKiniiiiiiuiiiiiii nimmmiiiiiiiiiiiiiinnir
tolerantie geringer wordt naarmate de tempe
ratuur afneemt. Voorts stelde hij vast, dat
mosselen zich aan een geheel andere tempe-
ratuurtoestand kunnen aanpassen.
Een ander probleem is het verkrijgen van
diepzeedieren. Profesor Schlieper kon tot dus
ver uitsluitend experimenteren met dieren die
tamelijk dicht onder de zeespugel leven, maar
die ook afdalen tot grotere diepten. Binnenkort
neemt men ten behoeve van deze onderzoe
kingen een nieuw schip, de Meteor II, in ge
bruik. Het is gebouwd op initiatief van de
Duitse Onderzoekings gemeenschap, speciale
vangmethodes maken het nu mogelijk de die
ren bij gelijkblijvende temperatuur en druk
naar 't oppervlak te halen. Daarna kunnen de
ze dieren i nhet scheepslaboratorium worden
onderzocht. Zolang men echter nog niet kan
beschikken over deze hulpmiddelen, blijft men
aangewezen op vangnetten en grijpers. Deze
behandeling overleeft slechts een zeer klein
gedeelte van de dieren. Toch kan men ook nu
metingen aangaande het zuurstofverbruik ver
richten en de intensiteit van de stofwisseling
vergelijken met die van aanverwante dier
soorten uit hogere waterlagen. Dit levert ma
teriaal voor speculaties over het omzettings
vermogen van de levende substantie op de
diepzeebodem. Langs deze weg komt men tot
een volmaakter voorstelling over de stofhuis-
houding van de oceanen.
