Geheugen ligt in de zenuwcellen OUDE THEORIE GETOETST. NIEUW GEZICHT VERWORVEN Zo gijn ome manieren Wintervakantie in het Zwarte Woud Maximum snelheid, heus het helpt I f PRINSES MARIJKE WORDT 16 JAAR Johan Frisokapel naar Enter Vrijdag 15 februari 1963 WEEKBLAD VOOR RIJSSEfl Pagina 3 De rol van de robosomen Onderkoelde apen De jongste telg van het oranjehuis, H. K. H. Prinses Marijke, hoopt a.s. maandag haar 16e verjaardag te vieren. RESULTATEN VAN DE MAXIMUM SNELHEID mm DOOR DE MAX. SNELHEID VAN 50KM KOMEN DEZE ONGEVALLEN MINDER VOOR DAN VROEGER!!! Waarop berust het geheugen? Verandert er iets in het brein wanneer bepaalde gege vens in het geheugen worden opgenomen? En waarin bestaat dan die verandering? Al zeer lang poogt de wetenschap de aard van deze verandering aan de weet te ko men. Prof. Dr. Paul Glees en zijn leerling Eschner hebben in het instituut voor histolo gie en experimentele neuro-anatomie van de universiteit van Göttingen belangwekkende onderzoekingen gedaan, waardoor dit oude vraagstuk in een nieuw licht gesteld is. Alles wat wij beleven wordt onuitwisbaar in de zenuwcellen van het brein vastgehou den. Het menselijke brein kan enorm veel opnemen, echter niet eindeloos. „Vergeten" in de zin, dat de in de zenuwcellen opge slagen gegevens worden uitgevlakt, bestaat helemaal niet. Alleen is de toegang tot deze archieven dikwijls geblokkeerd. Dan hebben wij „iets vergeten", maar wanneer er weer vrije toegang is, dan „herinneren wij ons iets weer". Glees begon met het testen door experi menten van een zeer moderne theorie over het geheugen afkomstig van de Engelse ge leerde Eccles. In de laatste tien jaren heeft deze theorie tamelijk veel ingang gevonden. Eccles gelooft, aanknopend aan de werk wijze van een elektronische reken-automaat, dat tot de hersenen door de zintuigen geleide nerveuze prikkels 'n neuronen-kringloop ver wekken en de mens dan net zolang als ge heugen ter beschikking staan als deze kring loop actief blijft. Het „elektronische brein" van een rekenautomaat doet het immers net zo. Het slaat informaties op in een golven- kringloop, en geeft deze weer vrij, wanneer zij worden „opgeroepen". Aan het geheugen zou dus een bio-elektrisch prikkel-patroon ten grondslag ligen. Men meent dit ook in het bekende hersendoorstromingsbeeld, het elek- tro-encephalogram te herkennen. zij hebben een fijne structuur uit twee be standdelen, Een ervan is netvormig, terwijl de tweede uit miniemkieine korreltjes be staat. Deze kleine korreltjes noemt men riboso- men. Zij bestaan uit niet-oplosbare, groot moleculaire ribonukleinezuren (RNS) die met een oplosbare klein-moleculaire vorm van het RNS samenwerken. Men weet dat aan de ribosomen, onder medewerking van de oplosbare RNS het eiwit gekoppeld wordt. De bouwstenen van de RNS, de nukleotiden, heb- Glees toetste deze theorie door experimen ten met apen. Deze weren gedresseerd op het verrichten van behendigheids proeven totdat zij al hetgeen men ze had geleerd met de grootst-mogelijke zekerheid beheersten, en kon worden aangenomen, dat zij dit in hun geheugen hadden „opgeslagen". De hersen- stromingscurve van de schrandere opletten de aap vertoont talrijke kleine golfjes. Wordt de aap onder narcose gebracht, dan veran dert de doorstromingscurve geheel. Enkele grote golven treden in de plaats van de nor male golven. Tenslotte verlaagde Glees de temperatuur van de onder narcose zijnde apen, tot waarvan de tem peratuur kunst matig verlaagd was, kunstmatige ademha ling worden toegepast. De doorströmings- curve van de onderkoelde ape verdween. Overbleef alleen een ietwat trillende, rech te lijn. Vervolgens werden de dieren weer ver warmd en wakker gemaakt. Toen bleek, dat zij de toets-opgaven weer direct en zonder enige moeite konden oplossen. Nu waren ech ter de neuronale kringlopen tijdens het ex periment kennelijk ineengestort. De doorstro mingscurve was immers verdwenen. De be wering van de tot dusver aanvaarde theorie dat het geheugen evenals in een elektronische rekenmachine door het voortduren van de prikkelende gebeurtenissen gewaarborgd kan worden, kan na deze fundamentele proeven j, in Göttingen niet meer staande gehouden worden. De doorstromingscurve was geheel verdwenen, het geheugen van de apen bleek echter nog voortreffelijk te zijn. Glees en zijn medewerker concluderen hieruit, dat men naar een nieuwe theorie omtrent het geheu gen zal moeten gaan zoeken. Volgens deze geleerden in Göttingen moet zich ergens in de hersenen 'n structureel ge heugen-patroon bevinden. De dragers van de „gegevens" van dit geheugen kunnen al leen de zenuwcellen - neuronen - zijn. In de neuronen bevinden zich de bekende lichaamp jes van Nissl. Men weet, dat zij een nuklei- proteide zijn, een verbinding van eiwit en ribonukleinezuur. De nukleinezuren spelen in de moderne biochemie de beheersende rol. Hoe klein de lichaampjes van Nissl ook zijn SS! I (Foto J Hamelberg) ben een zeer bepaalde rangorde, die tot tal loze variaties in staat is. Deze rangorde van het RNS wordt bepaald door de nog belang rijker DNS desoxybonukleinezuren, de cel kernen. Van hun kant bepalen de ribosomen de rangorde van de bouwstenen van het eiwit, d.w.z. van de aminozuren. Zij zijn dus in staat informaties over te brengen op de eiwit lichaampjes en daardoor op te slaan. Volgens de hypothese van prof. Glees ver wekt een belevenis door de daarmede ge paard gaande nerveuze prikkel en elektronen stroom naar de zenuwcel, hetgeen een milieu verandering in het binnenste van de cel be werkstelligt. Het chemische evenwicht in de zenuwcel wordt veranderd. Enkele bouwste nen verlaten de ribosoom, die door oplosbare RNS wordt opgevuld. Aldus ondergaan de ribosomen een kwalitatieve verandering, die specifiek is voor aangevoerde prikkels en dus informatief gehalte heeft. In derge lijke veranderde ribosomen wordt natuurlijk een andere proteine (eiwit) geproduceerd dan tevoren. De „informatie" of „geheugen" -pro- teinen worden onophoudelijk opnieuw gesyn thetiseerd; degenen, die tijdens de eiwit-stof wisseling werden afgebroken worden door nieuwe vervangen. In dit archief wordt alles altijd opnieuw gecopieerd - misschien niet de meest economische procedure, maar gezien de vergankelijkheid van het bewijsmateriaal wel de meest zekere. De geheugenproteinen blijven in rust onver anderd. Komt er echter een prikkel aan, die kwantitatief lijkt op de oorspronkelijke prik kel, dan worden de proteinen aangesproken. Zij splijten en activeren een zogenoemde transmitter-substantie. Als zodanig kan het van ouds bekende acetylcholine dienen. Daar mede wordt dan een gehele neuronen-ketting geactiveerd. Wij kunnen ons iets „herinne ren". Uit deze opvatting kan worden ver klaard waarom een neuronen-keten op een bepaalde prikkel wel reageert en op een andere niet. Een „aangesproken" neuren, aldus Prof. Glees, kan de eenmaal onderga ne prikkel niet meer uitwissen. De indruk wordt voor altijd meegedragen. Zijn alle neuronen gebruikt, dan kunnen de hersenen geen nieuwe prikkels meer opslaan. Interessant is, dat de cellen van secretori- sche organen en de lichaampjes van Nissl overeenkomstige structuren bezitten. Men weet, dat er zenuwcellen bestaan, die pro- teine-achtige hormonen uitscheiden, waar van men de herkomst vroeger in de klieren zocht. In de rangorde van de bouwstenen van de proteinezuren liggen de gegevens op gesloten, die vanuit het brein aan de andere organen moeten worden overgebracht. Plaatst men deze ongetwijfeld vaststaande mecha nische processen in een algemener verband, dan komt men tot de theorie over het geheu gen, dat thans door prof. Glees c.s. wordt ont wikkeld. (Van een medewerkster). MATUURLIJK kan ik het mis hebben, maar naar wat ik zo dagelijks in de kranten lees en om mij heen zie gebeuren lijkt het wel of welgemanierdheid zo zoetjes aan een incourant artikel begint te wor den Dat kon, dacht ik zo, ook wel eens een van de nare consequenties der huidige overbevolking zijn. Wij geven veel meer nog dan vroeger de indruk van een luidruchtig groot gezin, in een veel te kleine behuizing: de kinderen onderling worden prikkelbaar en opvliegend door het al te dicht op elkaar gepakt zijn, en maken van het noodgedwongen op el- kaars tenen staan een sport. Het gaat hier werkelijk niet alleen om de opgroeiende jeugd. Voorzover die onge manierd optreedt is het maar al te vaak een gebrek aan opvoeding of een totaal gemis aan omtrent wat al of niet maatschappelijk behoorlijk is. Las ik laatst niet tot mijn geamuseerde verbijstering dat een t.v. omroepster het maar opgegeven had aankomende jeugdige sterren bij een interview enig besef bij te brengen van de oude beleefdheidsregel: Met twéé woorden spreken als je iets gevraagd wordt De brave jongelieden wisten niet eens wat die „twee woorden" inhielden, getuige hun goedmoedige bereidheid om voortaan- HET ZWARTE WOUD het Duitse Schwarzwald dan wel - dat 'n halve eeuw geleden nog het onbetwiste domein van de skisport was, is dit sinds lang niet meer, alhoewel de skilopende jeugd hier steeds weer van de wintervreugde komt genieten. De ouderen ondernemen hunnerzijds in de winter vakantiereizen naar het Zwarte Woud. Het is eigenlijk niet te verbazen, dat 's winters het aantal vakantiegangers aldaar dat van de beoefenaars van de win tersport overtreft. De tijden, waarin men de techniek van de skisport moest beheersen, om de bergen, van het Zwarte Woud 's winters te kunnen bezoeken, zijn lang voorbij. Het aan het mo derne autotoerisme aangepaste net van de goed aangelegde wegen in het gebergte wordt ge durende de ganse winter door een voorbeeldi ge hulpdienst sneeuwvrij gehouden. Zij, die hier ontspanning komen zoeken, zijn daar door in de gelegenheid uitstapjes en wande lingen te ondernemen. In de hooggelegen bad plaatsen van de streek worden de wandel wegen der omgeving voor de gasten sneeuw vrij gemaakt De installaties van deze bad plaatsen voldoen aan alle eisen van de win- tertoerist. In badplaatsen en Kneippbadplaat- sen kunnen de ganse winter door allerlei baden worden genomen, alsmede dieetkuren worden gedaan. Zelfs de hoogste bergen van het Zwarte W >ud Kunnen door de wintertoeristen ge makkelijk worden bereikt Autobussen bren gen hen naar de Feldberg (150üm), de Bel- chen (1417m). de Kandel (1243 m) en het gebied van de Schwarzwald Hochstrasse aan de noordelijke kam en vele andere oorden. De kabelspoor stelt hen in staat van Frei burg uit de tocht naar het gebied van de Schauinsland (1286 m) te ondernemen. Het aantal parkeerplaatsen voor automobilisten breidt zich immer meer uit. Wie voor het beoefenen van de wintersport naar de Feld berg rijdt, vindt langs de Bundesstrasse 317 op de Feldberg 105 nieuwe parkeerplaatsen voor auto's en 50 voor autobussen. Het plan bestaat de zijweg naar het Feldberger Hof te verbreden. Aldus zouden verder 200 a 300 nieuwe parkeerplaatsen ontstaan. In het zuidelijke Zwarte Woud zijn parkeer terreinen in de bossen aangelegd. Van hier uit kunnen de autotoeristen prachtige wande lingen langs de hoogtewegen ondernemen. Men vindt deze parkeerplaatsen nabij Slot Bürgeln, op 't Lindenbrückle nabij Vogel- bach en op de beboste vlakte aan de voet van de Hohwildberg. Van het nieuwe par keerterrein op de Lipple tussen Marzell en Stockmatt kunnen tochten op zes in alle richtingen lopende boswegen worden onder nomen. Daarbij kan men genieten van een heerlijk uitzicht op de Alpen. Verdere par keerterreinen in een bosrijke omgeving wor den op de St. Johannisbreite en op de Scheid- egg aanelegd Ook voor hen die niet aan sport doen, is het Zwarte Woud in de winter een goed vakantiegebied Bij stralend weer kunnen gemakkelijke wandeltochten worden onder nomen Men Kan, goed in dekens gehuld, op luie stoelen genieten van de zon en de zui vere hoogtelucht inademen Nog lang niet genoeg is het bekend, dat juist de winter in de bergen zo bevorderlijk voor de gezond heid is. niet simpelweg: Ja! of Nee! te snauwen, maar vriendelijk te repliceren met: „Ja hoor", en „Nee hoor". EUORD daar maar een kwaad om, ter wijl het zo goed bedoeld is. Ik vraag me alleen af wat er allemaal wel aan hun allereerste opvoeding heeft ontbroken. Blijk baar volstaan zij tegenover hun ouderpaar ook met éénlettergrepige antwoorden. En wat iemand nooit is bijgebracht kan men redelijkerwijs niet van hem uit eigen bewe ging verwachten. Nu is die onbehouwenheid van de jeugd al bedenkelijk genoeg, want alles wat jong is pleegt op te groeien en zich mettertijd als volwassene te vestigen. Er dan is het gebrek aan goede manieren een vanzelf sprekende gewoonte geworden die voor weer een nieuwe generatie onvermijdelijk als heel normaal gaat gelden. De boom wordt ook in dit opzicht hoe lan ger hoe dikker, en dat vooruitzicht is nu niet bepaald bemoedigend. Maar hoeveel te meer moet men zich bedenkelijk achter 't oor krabben als men allerwegen ziet gede monstreerd hoe volwassenen, die beter kon den weten want zij stammen uit een tijd die zich nog wel iets aan manieren liet ge legen liggen blijkbaar geen begrip meer hebben voor wat al of niet gepast is. Misschien hebt u over het regeltje heen gelezen, maar mij prikte het onverhoeds als een verborgen speld. Want dit was nu toch wel het ongeslagen toppunt van ongema nierdheid. HE KONINGIN bezoekt de Johanna-stich- ting, een instelling die na jaren en ja ren van stille en vaak moeizake arbeid ein delijk welverdiend in de publiciteit is ge trokken. En waar die Johanna-stichting nu, dank zij de overstelpende goedgeefsheid van ieder die iets te missen had in de Staat der Nederlanden, straks een heel dorp voor in valide volwassenen zal zien verrijzen, daar verbaast het niemand dat speciaal Hare Majesteit persoonlijk ook een blijk van me deplichtigheid wil geven, om het woord eens letterlijk te nemen. Zij schildert eigenhandig op het bord, dat aan de ingang zal geplaatst worden, met fikse letters: Het Dorp. Weer eens iets anders dan een eerste steen metselen of 'n gedenkplaat onthullen. Nu weet ik niet of u wel eens letters van behoorlijk formaat op een plank hebt ge schilderd. Het is een kwarwei dat stellig wel enige voorbereiding vereist, wil het resul taat niet een enigszins dronken indruk ma ken Om de letters nauwkeurig in het gelid, op gelijke afstanden en van gelijke dikte te krijgen is behoorlijke oefening vereist, en een schets op papier vooraf is werkelijk geen tijd verknoeien. Dit bedenkende verwondert het mij niets dat de koningin haar taak in dezen nog eens zo serieus als anders opvatte. Ik kan mij voorstellen hoe zij overwogen heeft dat zo'n bord een blijvertje is, een naamplaat waar duizenden ogen in de toekomst naar zullen kijken met de gedachte. En dat heeft de koningin indertijd zélf geschilderd.. Is het dan geen zaak dat het er zo presen tabel mogelijk uitziet? DN ZO TOOG zij ernstig aan het schet sen met een stukje krijt op een blad y. n een grote stad vielen vóór het instellen van de max. snelheid gem. 70 verkeersdoden per jaar THANS GEMtDDELD 50 Er rijden minder auto's tegen trams Auto's slaan bij kruising, en minder over de kop!! Riskante inhaalmanoeuvres zijn uitzondering ,«X. In het eerste kwartaal van dit jaar start het Verbond voor Veilig Verkeer zijn kern thema-acties met een pleidooi tot de weg gebruiker om zich te houden aan de maxi mum-snelheidbepalingen. Langs enkele wegen in een aantal grote gemeenten ziet men een affiche hangen, waarop het bord „50 km" staat gecombineerd met de tekst: „heus, 't helpt!" Ook van uw beeldscherm, door de radio, in een aantal bioscopen en op vele andere wijzen ziet en hoort u deze „slogan". De invoering van de maximum-snelheid binnén de bebouwde kom heeft inderdaad een gunstige invloed op de verkeersveilig heid gehad. De cijfers wijzen uit, dat se dert oktober 1957, toen deze bepalingen van kracht werden, het aantal verkeersdo den in de steden en dorpen relatief is ge daald. In Den Haag bijvoorbeeld vielen vóór die datum gemiddeld 70 verkeérsdoden per jaar, thans bedraagt het aantal gemiddeld 50. Op de rijksweg welke door de gemeen te Wassenaar loopt, kwamen in de eerste tien maanden van 1957 11 personen in het verkeer om, in de overeenkomstige periode papier; maar de letters wilden niet zoals zij wilde, en onverdroten hanteerde zij de ganzeveer om wat' haar niet "aansfohd uit te wissen Dat nam nogal wat tijd, wel meer dan een half uur: een schip dopen of een standbeeld onthullen gaat wél zo vlug. Maar wat maakt een half uur uit voor een bord dat stellig een mensenleeftijd zal meegaan? De koningin schetste en veegde en schet ste opnieuw, „zonder zich te storen aan het gegiechel rond haar". Daar hebt u het zinnetje als een genie pige speldeprik. Want wie, zo vroeg ik mij geërgerd af, gaat nu in de nabijheid van de koningin staan giechelen? Dat heeft niets met overdreven verering of blinde adoratie te maken. Dat is eenvoudig een kwestie van doodgewoon fatsoen, van weten wat men wel en niet kan doen. Men giechelt niet om een dame van mid den vijftig die serieus bezig is aan een vrien delijk verzoek te voldoen. Men giechelt stellig niet als die dame de koningin der Nederlanden is, druk bezig met een aardige persoonlijke bijdiage aan een ac tie die niet alleen veel geld maar ook veel neelevende hartelijkheid heeft opgeleverd. Ook al zou zij naar de mening der toe schouwers wat al te lang en te omstandig te werk gaan: de eenvoudige beleefdheid eist dat men daarvan geen enkel blijk geeft. Laat staan dat men openlijk en kritise rend hardop staat te giechelen - 'n demon stratie die hoogstens bij bakvissen (als die term nog verstaanbaar is) enigszins te bil lijken ware. Want bij haar is het op zijn best een uiting van verlegenheid. MAAR OP de krantenfoto bleken er lou ter volwassenen achter de touwen te staan toekijken. Als die aan het giechelen slaan verlagen zij zich tot het peil van kin deren en primitieven aan wie men zo'n optreden vergeven kan omdat zij nog niet over de zelfdiscipline beschikken hun opwel lingen, die een ander zouden kunnen kwet sen, te onderdrukken. Maar ja, zelfdiscipli ne- Het schijnt werkelijk niet meer nodig daar van op volwassen leeftijd een behoorlijk do sis te bezitten. Nu is het ook een nogal moeilijk te verwerven deugd. Zou er nog wel iets aan te verhelpen zijn? Wij leven in het tijdperk van de almachtige reclame: elke slagzin, mits lang en volhar dend genoeg herhaald, vindt tenslotte ge hoor. Het zou misschien voorzichtig te proberen zijn via oog en oor: een aardig stukje brood voor makers van instructieve filmpjes en pakkende reclameteksten. Die laatste bij voorbeeld midden tussen de advertenties op het filmdoek: dat brak meteen de ver veling van het lijdelijk wachten qp de laat ste bromfiets of wollen deken. Spreekt u wel altijd met twee woorden, vooral in het publiek? Uw buren hebben ook radio: zet de uwe gerust wat zachter. Het is wel de bedoeling dat u geleende spullen ook terugbrengt. Als u tien minuten eerder van huis gaat behoeft u op-tijd-komers in dit theater niet het uitzicht te belemmeren. Hoest u thuis ook om de vijf minuten, of alleen op een concert? Als u met alle geweld eens giechelen wilt doe het dan bij voorkeur binnenshuis, vooi uw spiegel; in het openbaar staat het net *o kinderachtig als duimzuigen. van 1958 slechts 6; ook voor het gewonden tal kon een procentuele daling worden ge constateerd. Doordat de gemiddelde snelheid van het verkeer binnen de bebouwde kom als volg van de maximum-snelheidbepalingen is ge daald, worden veel ongevallen voorkomen en zijn omdat de kracht van de botsing door de lagere snelheid geringer is, de gevolgen van botsingen minder ernstig. Ook enkele typen van ongevallen komen thans minder voo dan vroeger: auto's slaan bij kruisin gen minder over de kop, er rijden minder auto's tegen trams enz. En omdat de snel heid binnen de bebouwde kommen genivel leerd is, behoren (riskante) inhaalmanoeu vres tot de uitzonderingen, waardoor tal van ongelukken voorkomen worden. In tegenstelling tot wat velen indertijd meenden, heef+ de invoering van de maxi mum-snelheid de vlotheid van de verkeers afwikkeling niet nadelig beïvloed. Integen deel zelfs. Het optreden van stagnaties bij verkeerslichten - waarvan er steeds meer komen- wordt voorkomen, doordat het ver keer homogener geworden is. Ook hebben de maximum-snelheidsbepalingen de invoe ring van de anderhalf jaar geleden van kracht geworden voetgangersregeling gemak kelijker, beter passend in het algemene ver keersbeeld gemaakt. Het is om al deze redenen tezamen - én nog een aantal ongenoemde - dat het Ver bond voor Veilig Verkeer de weggebruiker met klem oproept: Houd u aan maximum snelheid, want heus, 't helpt! T Tijdens de bestuursvergadering van beide muziekverenigingen werden de volgend-' plannen voor het a.s. seizoen K« 41 besproken. Op zaterdag 29 juni, de 41 verjaardag van prins Bernhard, zal J 2 door beide muziekverenigingen een muzikale rondgang door het „dorp" gemaakt worden, waarbij de ene mü- 4i ziekvereniging het Noordeinde en de J andere het Zuideinde als startplaats !v heeft, daarna zui'en beide verenigin- gen op het voetbalveld van de v.v „Enter", een taptoe verzorgen, waar- 4h bij door de beide tamboercorpsen ge- 4< exerceerd zal worden Op 31 augus- U tus zal er weer een gezamenlijk con cert op de gemeentelijke muziektent 4j gegeven worden. Verder bestaan er 4t plannen om dit seizoen de Johan Wil- ♦H K* 4i lem Frisokapel in Enter te loten op- S treden. De film die indertijd van Enter is •h gemaakt onder auspiciën van de mu- 4i ziekverenigingen, zal in april a.s. in jjj het Ned.-herv. dienstgebouw vertoond worden. Tenslotte werd de opbrengst van de verloting, gehouden tijdens het K* mlangs gezamenliikp concert, ver- 5 4- teeld waarvan de netto-opbrengst ruim f 180 bedroeg zodat beide ver- enigingen ruim f 90 in ontvangst H* •h konden nemen. K« tfiEïïiïiEiiï ïEïïiïïïïf ïFiEEïEEEï,

Erfgoed Rijssen-Holten

Weekblad voor Rijssen | 1963 | | pagina 3