fundament van Parijs lag eens
3800 kilometer zuidelijker
10 jaar geleden
Catastrofale
vloedgolf
in Zeeland
bracht de
harten van
het volk
dichter bijeen
Eendrachtige
hulpvaardigheid
Aardkorst in beweging
Vrijdag 1 februari 1963
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
PrVna 3
Bergruggen en kloven op
de zeebodem
Enorme verschuivingen
Het grootste gedeelte van
Zierikzee was, door middel
van verboden toegangbord
jes, verboden voor iedereen
geworden. Slechts de politie
hield hier controle. Een
kijkje in een der vele ver
woeste straten.
(foto boven)
De plaatsen in het noodge-
bied zaten onder dikke la
gen slib en modder. Om de
straten weer enigszins be
gaanbaar te maken ging
men zo snel mogelijk, tot
reiniging over. In Stave-
nisse, het zwaar geteisterde
stadje op Tholen, deed men
het met behulp van spuiten.
(foto hiernaast)
Honderden arbeiders werk
ten koortsachtig om het 400
meter lange gat in de zee
dijk bij Schelp hoek op Schou
wen -Duiveland te dichten.
Grote aantallen zinkstukken
werden gevlochten in de
omgeving van het gat, om
vervolgens naar het zeegat
te worden versleept.
Gehuld in oliejassen geven
de dijkwerkers de stenen
door, welke met grote schui
ten waren aangevoerd om
de zinkstukken te verzwa-
ren(foto boven)
Neem een schaal stevige dikke erwten
soep, dampend en wel. De substantiële op
pervlakte ervan borrelt en puft onder in
vloed van de hitte, die ergens onder in de
schaal is opgesloten en zich een uitweg zoekt.
Dat is ongeveer het beeld van de aardkorst,
tijdloos lang geleden, toen de aardmassa
nog in wording was. Wat nu stevig land
is, was toen nog vloeibaar - of misschien
was 't nog slechts een betrekkelijk dunne
kerst, drijvend op de taaie stroop van vloei
bare gesteenten, onvoorstelbaar heet. En
dit is het beeld, dat voorkomt op de tijd-
tabellen van de geologie, die tracht uit te
vinden, hoe de huidige aardbol aan zijn
vorm is gekomen, hoe de continenten zijn
geboren en de zeeën, de lage landen en de
hooggebergten. En één van de veronderstel
lingen is nu, dat de plaats, waarop momen
teel Parijs ligt, in de loop van de laatste
vijfhonderd miljard jaar niet minder dan
3800 kilometer naar het noorden is opgescho
ven.
Dr. Roger Revelle, wetenschappelijk advi
seur bij het Amerikaanse ministerie van bin
nenlandse zaken, die deze theorie als direc
teur van het Californische Instituut voor
Oceanografie heeft opgesteld, is nu een jaar
dood. Hij is de leider geweest van de Deen
se Galathea-expeditie, die voor het eerst te
kenen van leven aantrof op de bodem van
oceanen.
Het onderzoek naar het ontstaan van de
aarde is 't gemakkelijkst op zee, omdat daar
slechts een laag water tussen de weten
schappelijke geïnteresseerde en de diepere
lagen aanwezig is. In deze diepere lagen
bevinden zich de antwoorden op vragen over
de vroegste tijden. „De aarde onder het zee
water" zo placht dr. Revelle echter te zeg
gen „verschilt fundamenteel van die on
der de vaste bodem. Deze bestaat tot op 40
tot 60 kilometer dikte uit betrekkelijk licht
gesteente dat als het ware drijft op het
zwaardere materiaal van de mantel rond
de kern. Onder de watermassa van de zee
ligt echter maar een dunne laag gestolde
steen, bovenop het zwaardere gesteente van
de mantel".
Hoewel degeologie zich nog steeds bedient
van overoude en beproefde methoden van de
termineren, zijn er vooral na de tweede we
reldoorlog voor het diepzeeonderzoek midde
len ter beschikking gekomen, die geheel nieuw
zijn en die de kennis van de diepere aard
lagen dan ook snel hebben uitgebreid. Son-
deer-apparaten van hoge precisie bijvoor
beeld maken het nu mogelijk om althans
een poging te wagen de zeebodem in kaart
te brengen. Een gigantische taak wanneer
men bedenkt, dat 70 pet van het aardopper
vlak uit zee bestaat en dat de resterende 30
pet vasteland eigenlijk nog maar sinds kort
geheel op de kaart gebracht is.
Op dit ogenblik is al bekend, dat het mid
den van de zee bepaald niet hoeft samen
te gaan met zijn diepste punt. De wereld
zeeën worden min of meer in stukken ge
deeld door een rug van hoge onderzeese berg
kammen. De kloven, waarin de diepste
plekken te vinden zijn, liggen eigenlijk aan de
rand van continenten. De diepe troggen in
de Stille Zuidzee bijvoorbeeld vormen een
soort van ring rond de oceaan. Hieruit is
mede de theorie ontstaan, dat warmtegelei-
ding een reële factor is geweest in de vor
ming van de aardkorst. Op sommige plaat
sen is de korst gezakt, in andere omhoog-
gekomen. Hoe dat tot stand is gekomen,
trachtte dr. Revelle te verklaren uit de
omstandigheid, dat de rots in de aardman-
tel warmte slecht geleid. De hitte, die op
grote diepte leeft, kan slechts een uitweg
vinden, wanneer zij wordt afgevoerd door
een opwaartse beweging van heet gesteente.
Volgens deze theorie zou dan ook de warm-
tebeweging het sterkst moeten zijn over de
hogere gedeeltes van de zeebodem, de diep
zeeruggen, en ijet zwakst in de diepe trog
gen. Dat is jpist gebleken. Het Califor
nische Instituu* zond een onderzoekingsvaar
tuig uit, een verbouwde sleepboot, die door
dr. Revelle w rd beschreven als „een van
de kleine, vie^s en onbewoonbare scheepjes,
waarop oceanogfafisch onderzoek wordt ver
richt".
Het vaartuig had aan de steven een soort
olieboortoren mee, waarmee men meet
apparatuur tot een diepte van vijfduizend
meter kon lat^n zakken. Na op verschil
lende plaatsen ii het zuid-oosten van de Stil
le Zuidzee te hebben gewerkt, kon dr. Revel
le mededelen, cl at de warmtestroom boven
de diepzeeruggen veertigmaal sterker was
dan in de troggen.
Daarnaast vormde hij zijn conclusies uit de
ontdekking dat buiten de Noordamerikaanse
kust in het noord-oosten van de Stille Oceaan
een aantal breuken in de zeebedding aanwe
zig was, die soms tot meer dan drieduizend
kilometer westwaarts wezen. Telkens op de
randen van deze breuken waren variaties
in het aardmagnetische veld waargenomen.
Raadselachtig was, dat de breukranden vol
gens hun magnetische veldstructuur niet bij
elkaar pasten. Er bleef maar één mogelijk
heid: dat grote stukken zeebodem niet al
leen uiteengebroken waren, maar zich boven
dien hadden verplaatst. Dr. Revelle nam de
proef op de som. Hij verschoof de magneti
sche uitkomsten van de breukranden over
vele honderden kilometers en dan kwam er
inderdaad een situatie, waarin zij nauwkeu
rig op elkaar aansloten.
Proef op de som kon worden geleverd uit
weer een ander soort onderzoekingen, name
lijk die van prof. Blackett van de Londense
universiteit. Deze heeft zich gespecialiseerd
op de ligging van magnetische kristallen in
rots van verschillende ouderdom. Oorspron-
U kent natuurlijk het gezegde „verande
ring van spijs doet eten". In deze koude
wintermaand gafen we de afwisseling eens
zoeken in het nbgerecht. Er zijn natuurlijk
vele nagerechten* dure en minder dure. Na
al de feestdagen; zullen de laatste u waar
schijnlijk beter i<an pas komen. De volgende
„toetjes zijn vrij snel te maken en zullen
in uw beurs niet veel schade aanrichten.
Vooral de eerste twee gerechten zijn ge
schikt om op een echt winterse dag te geven.
Heeft u nog een restje olie, dan kunt u dat
nu opmaken met het derde recept.
Recepten voor 4 personen
Appel -griesmceldessert
kg stevige appelen (b.v. Bellefleur, Jo
nathan, Cox's Orange), plm. dl (bijna
kopje) water, citroenschil;
Vz 1 melk, 20 g (3% eetlepel) griesmeel, 10 g
(2 eetlepels) custardpoeder, plm. 30 g (3 eet
lepels) suiker.
De appelen boren, schillen en in plakken
snijden. Het water aan de kook brengen met
enkele dunne stukjes citroenschil. De schij
ven appel in het kokende water leggen en
plm 3 a 4 minuten zachtjes laten trekken.
Het custardpoeder met weinig koude melk
aanmengen. De rest van de melk aan de
kook brengen. Het griesmeel met de suiker
vermengen en onder goed roeren in de ko
kende melk strooien. Het griesmeel onder
af en toe roeren in 5 a 10 min. gaarkoken.
De pap al roerende binden met het aan
gemengde custardpoeder en even laten door
koken. De vla bij de appelen schenken en
de appelen er voorzichtig door roeren. Het
geheel plm. 10 min. zachtjes op het vuur
of in de oven verwarmen. De citroenschil
verwijderen en het gerecht warm opdienen.
Karnemelkpudding met dadels
0,75 1 karnemelk, 45 g (8 eetlepels) maïzena
plm. 75 g (7% eetlepel) suker, 150 g dadels.
De dadels in kleine stukjes snijden. De
karnemelk in een pan met dikke bodem schen-
ENKELE CIJFERS
Naast de 1835 mensenlevens
verdronken ca. 20.000 stuks
rundvee, 12.000 varkens en
1750 paarden. Ruim 136.512
heclare kwam onder water
te staan en 47.300 gebouwen
werden onherstelbaar ver
nield. De totale schede voor
zover in geld uit te drukken,
beliep l'/s mil jard gulden
Rij Dubbeldam stond de
polder geheel onder water.
Slechts enkele boerderijen
en boomtoppen onderbra
ken de eindeloze watervlak
ten.
(foto boven)
Dit bleef er over van
het bekende hotel
Smalheer te Zierikzee,
waar de burgemeester
in de bewuste nacht
van zaterdag op zon
dag zijn kwartier had
opgeslagen.
(foto hiernaast)
Op het eiland Putten kon
den de bewoners zich alleen
met bootjes in veiligheid
stellen.
(foto onder)
kelijk zijn deze kristallen als kleine kom
pasjes georiënteerd geweest. Nu zij verscho
ven zijn, valt uit te maken, uit welke rich
ting zij afkomstig zijn. Aan de hand van 't
eerder geschetste is te schatten van welke
afstanden, c.q. diepte zij afkomstig zijn.
Met al deze theorieën kon men conclude
ren, dat de plek, waar Parijs nu ligt, 500
miljard jaar geleden 3800 kilometer zuide
lijker lag. India's hoofdstad, Delhi moet in
de loop van 150 miljoen jaar eenzelfde af
stand naar het noorden hebben afgelegd, Ade
laide in Australië - haar fundament althans
- bewoog zich aanvankelijk zuidwaarts, maar
is sindsdien teruggekeerd naar de plek, waar
het 300 miljoen jaar tevoren was.
Al deze resultaten pleiten voor de theorie
van warmtegeleiding, maar desondanks is de
theorie nog altijd niet méér dan een ver
onderstelling. Om met feiten te komen moe
ten er aardmonsters worden genomen, niet
- zoals tot dusverre alleen - uit de boven
ste tien meter van de aardkorst, maar van
verschillende honderden meters diepte, ge
meten van de zeebodem.
ken. De droge maïzena in één keer toevoe
gen en met een garde door de karnemelk
roeren. De karnemelk langzaam al roeren
de aan de kook brengen en even laten door
koken. De suiker en dadels erdoor roeren
en de massa in een met koud water om
gespoelde pudding vorm gieten. De pudding
koud en stijf laten worden en storten. Des
gewenst een vruchtesapsaus erbij geven.
Choco-wentelteefjes
8 sneetjes oud (wit)brood, 4 eetlepels cacao,
2y2 dl (iy2 kopje) melk, olie boter of mar
garine, poedersuiker, desgewenst een klein ei.
De cacao met weinig melk tot een glad
papje aanmengen. Het papje met (het ei
en) de rest van de melk verdunnen. Boter,
margarine of olie in een koekepan heet la
ten worden. De sneetjes brood (van korst
ontdoen en) door de koude chocolademelk
wentelen. Ze laten uitlekken en in olie, boter
of margarine aan beide kanten even bak
ken (plm y2 min). De wentelteefjes dik be
strooien met poedersuiker en zo warm mo
gelijk opdienen.
