bij bodemverbetering
CANADA'S IJSBREKERS DAGEN
KONING WINTER UIT
Belangrijke werken op het gebied
van de waterbeheersing in ons land
Papoea's
naar huis
Gevonden voorwerpen
Toekomstige astronauten
IN AMERIKA WERDEN NEGEN NIEUWE
RUIMTEVAARDERS GEKOZEN
g
t
Als u kussa kiest
Vrijdag 21 september 1962
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
Pagina 7
rï
4*
Spoorlijn over het ys
Blijft uit de handen
van het siipspeak
t
Er wordt wel eens verondersteld, dat op
het gebied van verbetering van de bodem
in Nederland langzamerhand het punt van
„verzadiging" is gereikt. Droogleggingen en
inpolderingen vormen een der markantste
aspecten in de geschiedenis van ons volk.
Waterbeheersing, in de zin van enerzijds be
scherming tegen wateroverlast, anderzijds
watervoorziening voor droge gronden, is de
eeuwen door een probleem geweest, dat de
Nederlanders heeft bezig gehouden.
De groei van onze bevolking „in tal en
last", de gewijzigde levensbehoeften en de
toenemende betekenis van onze agrarische
export stelden eisen, die een voortdurend pa
raat zijn op het gebied van de bodemproduk-
tiviteit noodwendig maakte.
Maar deze ontwikkeling staat niet stil; in
tegendeel: de statistieken wijzen uit, dat de
bevolkingsaanwassteeds sneller gaat, waar
door niet slechts ontsluiting en verbetering
van cultuurgronden een nog steeds actuele
aangelegenheid is, maar ook voorziening in
de recreatieve behoeften van urgent belang
geacht mag worden.
Daarnaast dient men bedacht te zijn, op de
consequenties die voortvloeien uit de groeien
de Europese economische bindingen.
GROTE VERSCHEIDENHEID.
Dit alles wordt weer eens indringend aan
de orde gesteld in het jaarverslag van de
Nederlandsche Heidemaatschappij over 1961.
Onmiddellijk springt naar voren welk een
grote omvang en betekenis de cultuurtech
nische werken, die de laatste jaren tot stand
zijn gekomen, die in uitvoering zijn en nog
vele waarvoor plannen worden gemaakt,
hebben. Zij beperken zich geenszins tot een
bepaald gebied, maar zij strekken zich uit
over het gehele land. Zij geven ook een
beeld van aanzienlijke verscheidenheid en 't
treft bovenal, van welk een ingrijpende be
tekenis zij zijn voor de economische en so
ciale vooruitzichten van de streek waar zij
worden uitgevoerd, maar óók voor die van
ons gehele volk.
Bijzondere aandacht wordt gevraagd voor
het grote belang van een goede waterbeheer
sing. De bescherming tegen de zee was van
zelfsprekend een eerste eis en onder leiding
van de Deltadienst van de Rijkswaterstaat
worden de grootste plannen voor de delta
werken uitgevoerd. Maar het verslag be
toogt, dat de jaren 1960 en 1961 hebben ge
leerd, dat de strijd tegen het binnenwater ze
ker niet naar de achtergrond mag worden
verdrongen. Van vele streken weten wij nu
weer heel goed dat de waterstaatkundige toe
stand nog veel te wensen overlaat.
Niet alleen» in de gebieden als het stroom
gebied van de Berkel, het stroomgebied van
de Overijsselse Vecht, de streek om Meppel,
maar ook in Noord-Holland, Groningen, Dren
te, Brabant en op zoveel andere plaatsen in
het land is wateroverlast opgetreden, waar
tegen op korte termijn maatregelen zullen
moeten worden genomen. Daarnaast blijkt
hoe langer hoe meer, dat door een doelma
tige drainage het produktievermogen van de
grond nog belangrijk kan worden vergroot.
Het verslag vermeldt, dat bij de werken
in het binnenland vrijwel geheel werd over
gegaan tot machinale uitvoering. In het voor
jaar waren op de zgn. aanvullende werken
nog vrij belangrijke aantallen arbeiders uit
de arbeidsreserve terwerkgesteld, maar in de
loop van het jaar verdwenen deze werkkrach
ten. De N.H.M. is daarom steeds verder ge
gaan met de rationalisatie en mechanisatie
van het werk, dat zich nog steeds uitbreidt.
SPREIDING OVER HET GEHELE LAND
In grafieken is aangegeven het aantal in
1961 gereedgekomen grotere objecten, resp.
naar soort, naar opdrachtgever en naar sub
sidie. Het betreft: ruilverkavelingen bij over
eenkomst, wettelijke ruilverkavelingen, wa-
terbeheersingsobjecten (inclusief drainage),
andere cultuurtechnische objecten en sport
velden. De „andere cultuurtechnische wer
ken", in totaal 318, resp. 110 in Overijssel
en Gelderland, 77 in Groningen, Friesland en
Drenthe, 60 in Utrecht, Noord-Holland en Z.-
Holland, 52 in Noord-Brabant en Limburg en
19 in Zeeland, nemen hierbij de eerste plaats
in.
Zij vertegenwoordigen ook een grote ver
scheidenheid van werken: van verhogi'ng van
de bodemproduktiviteit, ontsluiting van ge
bieden, verbetering van de bosstand, schep
ping van recreatieterreinen, waartoe ook de
sportvelden (in totaal 40) gerekend mogen
worden, tot ontgraving ten dienste van het
oudheidkundig bodemonderzoek, met name
de legerplaats van 't Xe Romeinse legioen te
Nijmegen, daterend van omstreeks 70 tot 103
na Christus.
Op de tweede plaats komen de waterbe-
heersingsobjecten (inclusief drainage) waar
van Overijssel en Gelderland wederom het
leeuwenaandeel hebben. Vervolgens Gronin
gen, Friesland en Drenthe. Het betreft hier
de provincies die in bijzonder natte perioden
veel overlast van het binnenwater ondervin
den.
Ruilverkavelingen kwamen gereed in de
provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijs
sel, Gelderland, Groningen, Friesland en
Drenthe.
Opdrachtgevers zijn: het Rijk, provincies
Een grijze regenjas. Eelktriciteit kabel.
Een passer. Portemonnaie (rood) inh 2,25.
Portemonnaie (bruin) inh. 1,24. Munt
biljet van 2,50. Een armband. Portemon
naie met inhoud ƒ4,-. Een bruine schoen
(rechts) Een stallantaarn. Een kinder
schoentje bruin (rechts). Huissleutels in
etui. Paar bruine damesglace's. Een winter
jas. Paar bruine kinderhandschoenen.
Inlichtingen over bovenstaande voorwer
pen zijn te verkrijgen aan het groepsbureau
der rijkspolitie te Rijssen, Wierdensestraat
7 op werkdagen tussen 18.00 en 20.00 uur;
niet telefonisch.
en gemeenten, plaatselijke en contactcom
missies, waterschappen en polderbesturen, in
stellingen en particulieren.
De in het verslagjaar gereedgekomen ob
jecten zijn te onderscheiden in gesubsidieer
de door de Cultuurtechnische Dienst, waar
onder de Aanvullende Werkgelegenheid is be
grepen (259) en die zonder subsidie, in vrij
werk (174).
Van de hierboven opgesomde objecten zijn
er verscheidene die een uitgave van miljoe
nen vergen.
BELANGRIJKE WERKEN.
Van enkele belangrijke werken wordt in het
jaarverslag een overzicht gegeven. Het ploeg-
object Deurne heeft de leefbaarheid van dit
vroegere veengebied aanzienlijk bevorderd.
De aanleg an het sportpark Biesland te
Delft voorziet in een sterk levende behoefte
en vormt een aardevolle bijdrage tot een
zinvolle vrijetijdsbesteding en recreatie.
Verder het bosplan van Delfzijl, indeling
en beplanting van een groenstrook voor re
creatie in een uitbreidingsplan en herinde
ling en uitbreiding van het sportpark aan de
Valentijnkade te Amsterdam, in gebruik bij
de Algemene Sportver. „Shell".
De ruilverkaveling Montfort (L.) is een
zeer omvangrijk en in de structuur van de
streek sterk ingrijpend project. Het is ont
staan door een initiatief van de Limburgse
Land- en Tuinbouwbond. Verhoging van de
welvaart in samenhang met de omliggende
woon- en industriegebieden was daarbij het
einddoel. Hierbij is gestreefd naar ontwikke
ling in de richting van grove tuinbouw.
Een ander belangrijk object was dat van
Kleine Geest, een gebied ten westen van het
hoofdzakelijk uit zandgrond bestaande pla
teau in midden-Drenthe, westelijk-Groningen
en oostelijk-Friesland. Een gebied, dat door
de slechte waterbeheersing, slechte verkave
ling, vele voor de landbouw onbruikbare
gronden en door de bijzonder slechte bereik
baarheid van de boerderijen, een ruilverka
veling, uitgevoerd als vrij werk, zeer hard
nodig had. Het werk werd in 1956 begonnen,
waarbij een deel van het gebied werd gere
serveerd voor recreatie. Eén der bereikte
resultaten is, dat de kinderen van de boer
derijen niet meer, zoals tot voor enkele ja
ren het geval was, vele weken onderwijs ver
loren, wanneer bij hoge waterstanden in de
Friese boezem de verbindingen werden ver
broken.
STIMULERENDE INVLOED.
Tenslotte mag, wat de activiteiten ln Ne
derland betreft, de aandacht worden geves
tigd op de ruilverkaveling Peize-Bunne in
het noord-westen van Drenthe. In de eerste
plaats ging het erom een betere ontsluiting
van het gebied te verkrijgen.
De slechte afwatering was een tweede re
den tot ruilverkaveling. Ook de gehele ver
snippering van het grondbezit maakte dat
alleen in het kader van een ruilverkaveling
het agrarische bedrijfsleven gasaneerd kon
worden. Grondverbetering vindt eveneens in
de ruilverkaveling plaats.
Een gebied van 50 ha is voor natuurre
servaat bestemd. Het graven van de hoofd
stroom vanaf het Peizerdiep tot aan de weg
Bunne-Lieveren werd gevolgd door de aan
leg van 50 km waterlopen. In het plan is de
bouw van een 20-tal boerderijen opgenomen,
waarvan er twee in het verslagjaar gereed
kwamen. Het wegenplan is vrijwel geheel
gerealiseerd, waarbij 50 km verharde weg
werd aangelegd.
Opmerkelijk bij dit werk, waarmede ln
1958 werd begonnen, is de stimulerende in
vloed die er van uitging op de directe om
geving, waardoor nieuwe objecten in voor
bereiding zijn.
De vijf Papoea's,
die onlangs een be
zoek aan Indonesië
hebben gebracht en
bij hun terugkeer
tn Nederland vo
rige week van het
ministerie van Bin
nenlandse Zaken
de mededeling ont
vingen, dat zij
naar Nieu-w-Guinea
moesten
ren, zijn donder
dagochtend van
Schiphol naar Dja
karta vertrokken.
Op de trap van hei
vliegtuig zien wt
hier van boven
naar beneden, dt
heren Al Ongge
A. P. Indey,
Ansanay, M. lel
man en E. Somisu
MONTREAL - Voor de mensen, die wo
nen langs de oevers van de St. Lawrence ri
vier in Canada, is de aankomst van de ijs-
brekers een jaarlijkse gebeurtenis van groot
belang. Net als de trek van de wilde gan
zen kondigen de schepen het naderen van
de lente ~>an en het einde van het langdurige
isolement van de Canadese winter. Hun ge
stage vorderingen door het ijs stroomop
waarts naar Montreal worden gemeld via
de radio en in de kranten. Vaak gaat men
met het hele gezin op zondag op stap naar
de oever van de rivier en brengt daar uren
door met kijken naar de in het ijs zwoe
gende schepen.
De ijsbreker, een krachtig, klein en ge
drongen schip, valt aan op de massieve hori
zontale muur, die door de dikke ijslaag
wordt gevormd. Zijn boeg raakt de rand van
de muur, glijdt er bovenop totdat het ijs,
onder het gewicht van het schip, begint
te scheuren en in grote schotsen uiteenvalt,
die door de stroom worden meegevoerd.
De machines slaan volle kracht achteruit
en de ijsbreker trekt zich terug voor een
nieuwe aanval, voor weer een houw in de wit
te vlakte, die zich voor hem uitstrekt en
waarin hij met zijn herhaalde aanvallen uit
eindelijk een vaarweg maakt.
Een ijsbreker is uiteraard geen gewoon
schip. Hij heeft een zeer sterke huid met
stalen platen van bijna vijf centimeter dikte -
de stalen platen van een koopvaardijschip
zijn nog geen anderhalve centimeter dik-.
Zijn vorm is ook anders; de boeg is lang
en schuin, zodat het schip op het ijs kan
schuiven. Zijn machines zijn net zo sterk als
die van een schip, dat verscheidene malen
groter is en zij drijven hem door ijs, dat elk
ander schip tot staan zou brengen.
Het gebruik van ijsbrekers heeft het scheep
vaartseizoen op de St. Lawrence rivier ver
lengd. Tot voor enkele jaren hield het ijs
de haven van Montreal in zijn winterse greep
tot eind april. Tegenwoordig beginnen de
kaden al in maart té brüisen van activiteit,
klaar voor de aankomst van de eerste vracht
schepen uit zee, die waarschijnlijk dan al ver
scheidene dagen in de Golf van St Lawrence
hebben liggen wachten tot de vaarweg was
vrijgemaakt.
Soms verzamelt zich een hele vloot in de
Golf en zodra dan he' sein wordt gegeven
begint de race naar Montreal. Het winnen
de schip krijgt een triomfantelijk welkom
en de kapitein wordt onderscheiden met
de wandelstok met de gouden knop, een tro
fee, die schepen van velerlei nationaliteit
elkaar ieder jaar betwisten.
Het openmaken van de rivier voor de
scheepvaart is echter niet de enige taak
van de ijsbrekers. Dankzij hun inspannin
gen zijn de overstromingen, die vrijwel elk
jaar de oevergebieden teisterden, een her
innering uit het verleden geworden. Nog niet
zolang geleden was het normaal, wanneer
4£i£.I..I..f..j.£,j..i.4i44444444444444444444444444444444444444444444444444444|
•d
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
4»
4»
4»
4»
4»
4»
4»
•H
•H
4»
4»
•H
•H
4»
•H
4»
4»
•H
4»
4»
•H
4»
4»
4»
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
•b
*H
•b
•b
•b
•b
•b
«b
•b
•b
•b
De directeur van het centrum voor bemande ruimtevaart, dr. Robert Gilruth
heeft in Houston medegedeeld dat er negen nieuwe toekomstige Amerikaans»
ruimtevaarders zijn gekozen.
Foto boven v.I.n.r.: majoor Frank Borman (34), Luit. ter Zee James A. Lovell (34)
en Neil A. Armstrong (32).
Midden v.I.n.r.: Luitn. ter Zee Charles Conrad jr. (32). Lnit. ter Zee John W.
Young (31) en Kapt. James A. Modivitt (33).
Onder v.Ln.r.: Kapt. Thomas P. Stafford (32), Kapt. Edward H. White (32) en
Elliot M. See jr. (35).
rï*
d*
4*
d*
d*
d*
H*
H*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
H*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
K*
d*
n*
d*
d<
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d«
d*
d*
d*
d*
d*
d<
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
H*
d*
d*
d*
d*
d*
rï*
H*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
d*
K*
d*
d*
d*
d<
JÉ*
de dooi inviel, dat enorme ijsblokken zich
verzamelden in de bochten of in nauwe ge
deelten van de rivier, op die manier dam
men vormend, waarachter het water steeg
tot de rivier buiten haar oevers trad. Met
dit overstromingswater werden ijsschotsen
évan het kruiende ijs meegevoerd, die
huizen, houten landhuisjes, die zij op hun
weg ontmoetten, vernielden en die zelfs voor
raadschuren en grote gebouwen van hun
grondvesten afsloegen.
Wanneer het water weer zakte, bleven
de ijsschotsen op de gekste plaatsen in vel
den of op wegen liggen, soms de verbin
dingen dagenlang blokkerend.
De oude methode, waarmee men het krui
ende ijs in de rivier te lijf ging, was op
blazen met dynamiet. Tegenwoordig is dat
de taak van de ijsbrekers en het moet ge
zegd, dat verstoppingen niet langer voorko
men, aangezien „deze schildwachten van de
rivier" de zaak nauwlettend in de gaten hou
den en indien enigszins mogelijk de hele win
ter een smalle geul openhouden, zodat de
ijsschotsen stroomafwaarts drijven.
Deze ijsvrije vaargeul heeft anderzijds
jammer genoeg een eind gemaakt aan de
„bruggen" over het ijs, die men elk winter
placht te improviseren tussen Quebec en
Montreal. Op het hele 160 mijl lange stuk
rivier tussen deze steden is de enige ma
nier om van de ene naar de andere oever
te komen per veerboot, maar deze varen
's winters niet. Vroeger reden auto's en
boerenkarren over wegen op het ijs, die
met bakens waren aangeduid. Zelfs was er
vijftig jaar geleden een spoorlijn, die nabij
Montreal het ijs overstak.
De boeren, die wonen op de eilandjes in
de rivier, zijn tegenwoordig verplicht hun
oogst in de zomer per schip te vervoeren in
plaats van per slede in de winter. Als zij
naar het dorp op de vaste wal willen, moeten
ze gebruik maken van „gepantserde" sloe
pen, die ter bescherming tegen het ijs een
versterkte huid hebben.
Gedurende de zomermaanden, wanneer het
werk op de rivieren erop zit, liggen de ijs
brekers niet werkeloos. Zij kiezen zee en
varen naar het noorden om de kust van Labra
dor naar de Noordelijke IJszee. Op deze
reis escorteren zij vrachtschepen, die duizen
den tonnen voorraden vervoeren voor de
weerstations, handelsposten en Eskimo-dor
pen rond de Hudson Baai in het verre noor
den. Deze Pool-reizen beginnen in de eerste
helft van juli en de schepen keren niet
terug naar hun thuishavens voordat de maand
oktober alweer een eind op streek is. In die
paar maanden moeten voldoende voorraden
worden gebracht naar de inwoners van de
Pool-gemeenschappen, die daarop moeten te
ren tot de schepen hun volgende jaarlijk
se bezoek brengen.
Wanneer de ijsbrekers zich in het Pool-ge-
bied bevinden, moeten zij varen door streken
waar ijsschotsen, soms vijf meter dik en zo
groot als een tennisbaan, zich uitstrekken zo
ver als de blik reikt. Als ijs van een der
gelijke dikte aaneengevroren zat, zoals gedu
I rende het grootste deel van het jaar het
I geval is, zou geen schip er doorkomen,
j. Zelfs wanneer het is gebroken en ronddrijft
moeten de zwaarste ijsbrekers nog langzaam
en met omzichtigheid vooruitgaan. Tijdens
hun reizen door deze vreemde en troostelo
ze oorden zien de zeelui herhaaldelijk rob
ben, walrussen en poolberen, vaak de enige
tekenen van leven in het rond.
Wanneer het einde van de korte Poolzo-
mer nadert, zetten de ijsbrekers weer koers
naar het zuiden, opnieuw naar de rivieren
en de steden, waar zij gedurende nog
eens twee of drie maanden helpen de aan
vallen van de winterse koude te keren.
GEORGES CARTIER.
Heeft uw groentehandelaar kussa's en hebt
u er al een paar maal omheen gedraaid,
weifelend of u zich er wel of niet aan zoudt
wagen. U kunt het gerust eens met kussa
proberen. Zij hebben weinig smaak en
veel mogelijkheden: zoet of hartig, rauw of
gekookt of gebakken kunt u ze opdienen.
De voedingswaarde is niet bijzonder hoog
maar ook weer niet echt laag. Het schoon
maken is heel eenvoudig: u kunt de kussa
met of zonder schil verwerken (schillen
gaat gemakkelijk met een dunschiller), de
pitten behoeft u er niet uit te nemen.
Voor een kussa-slaatje de groente in plak
ken of blokjes snijden en met slasaus of olie
azijn of citroensap, zout en desgewenst pe
per, mosterd, een gesnipperd uitje, toma
tenketchup en-of verse tuinkruiden vermen
gen. Het verdient aanbeveling de sla niet al
te kort voor het gebruik klaar te maken; de
kussa is lekkerder wanneer de saus een
tijdje heeft kunnen intrekken. Desgewenst
kunt u de kussa tevoren met wat zout be
strooid wegzetten (weliswaar zal dit de voe
dingswaarde niet ten goede komen).
Een smakelijk gemengd groenteslaatje kan
gemaakt worden van bv. blokjes of plakken
kussa met plakken tomaat of blokjes kussa
met grof geraspte wortel.
Ook vruchtenslaatjes kunnen met kussa-
blokjes worden gemaakt, bv. een slaatje van
kussa met rode bessen en suiker.
Voor het koken van kussa dient men slechts
kort te rekenen, plm 5 minuten. Bij lang ko
ken gaat de kussa ni. gemakkelijk stuk.
De gekookte kussa-blokjes kunnen vermengd
worden met boter of margarine en:
peper of nootmuskaat of
paprikapoeder of
zeer fijn gesneden peterselie- oi selderij-
groen of
geraspte kaas of
kleine gehaktballetjes.
Smakelijk is het ook om op het laatst
plakken tomaat met de kussa mee te ko
ken.
Houdt u van groente in een saus, dan kunt
u de kussa opdienen in een bloemkoolsaus
(of een peterselie-, tomaten-, kerrie- of
mosterdsaus).
Het is ook smakelijk om de kussa in
plaats van in water te koken-, zachtjes gaar
te smoren in boter of margarine of met
blokjes uitgebakken spek. Het smoren duurt
5 a 10 minuten. Desgewenst kunnen kerrie,
nasi-goreng-kruiden, wat gesnipperde ui of
één of meer der bovengenoemde toevoegsels
meegesmoord worden.
Bakken kunt u de kussa ook al: in de
koekepan of in frituurvet of -olie. In het
laatste geval haalt u de cm-dikke plakken
door een dik beslagje als voor appelbeignets
(1V2 dl melk op 125 g bloem of bakmeel
met wat zout) en u bakt de plakken in heet
vet vlug bruin. Weet u wat lekker is: een
beetje geraspte kaas door het beslag men
gen en dan na het bakken nog wat kaas
over de warme beignets strooien. Meteen
opeten!
VERBOND VOOR VEILIG VERKEER
1