Mammoetwet: ingrijpende hervorming
van het voortgezet onderwijs
L
Deze week in Tweede Kamer
Vele technische moeilijkheden
«Sfe
STAATSZORG
Opening schilderszaak
Lichtenberg
Volledige bescherming
wensdroom
Wereldnieuws op zee
Vrijdag 23 maart 1962
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
Pagina 5
Brugjaar
Beroepsonderwijs
Tegenstander kan
verwarring stichten
Proeven met Nike-Zeus
Met atoom-koppen
Technisch mogelijk
De Mammoetwet officieel geheten ont
werp van wet tot regeling van het voortgezet
onderwijs die deze week door de Kamer
in openbare behandeling is genomen, nadat
enige jaren aan de voorbereiding ervan gedok
terd is, zal één van de vier grote wetten zijn
kleuteronderwijswet, de wet op het basis
onderwijs, de wet op het voortgezet onderwijs
en de wet op het wetenschappelijk onderwijs
die tezamen een sluitende wetgeving voor
het geheel van het Nederlandse onderwijs
vormen.
In de Mammoetwet staat de ook In de
grondwet erkende vrijheid van onderwijs
voorop. De rechten van de ouders, op wier
schouders in de eerste plaats en van nature
de taak en de plicht van de opvoeding der
kinderen liggen, worden daarom in de wet
geëerbiedigd.
Dit vindt zijn uitdrukking onder andere in
de bepalingen, die voorschrijven dat aan
openbare scholen oudercommissies worden
verbonden en dat de besturen van bijzonde
re scholen de ouders in de gelegenheid moe
ten stellen desgewenst oudercommissies te
vormen. Vrijheid veronderstelt verantwoor
delijkheid.
Daarom zal de ontwikkeling worden ver
sneld van organen, die binnen de nieuwe
wetgeving de vormgeving van het onderwijs
kunnen bepalen. In de mammoetwet is de
kroon gemachtigd onderwerpen aan te wij
zen, waarover deze organen de minister van
advies moeten dienen.
Tegenover deze vrijheid is de zorg voor
het algemeen welzijn als een positieve plicht
van de staat erkend. Derhalve is gezorgd,
voor een gezonde ontwikkeling van het ge
hele voortgezet onderwijs en voor de nood
zakelijke onderlinge samenhang der onder
wijsvoorzieningen.
In de meeste thans geldende onderwijs
wetten is eerst het openbaar onderwijs uit
voerig geregeld en vervolgens afzonderlijk
een opsomming gegeven van de voorschrif
ten die voor het gesubsidieerde bijzonder
onderwijs gelden. In de Mammoetwet zijn
de eisen van deugdelijkheid, aan het open
baar en aan het uit de openbare kas bekos
tigde bijzonder onderwijs te stellen, zoveel
mogelijk in voor beide vormen van onder
wijs geldende bepalingen vastgelegd.
Het wezenlijke onderscheid tussen openbaar
en bijzonder onderwijs is in het wetsont
werp zéér nadrukkelijk vastgelegd, zoals
blijkt uit de afzonderlijke bepalingen, die
voor elk dezer vormen van onderwijs zijn
ppgenomen. Uitdrukkelijk staat in de wet
dat de voor beide vormen geldende bepa
lingen voor het openbaar onderwijs het ka
rakter dragen van een bindende regeling,
terwijl zij voor het bijzonder onderwijs zijn
te beschouwen als subsidievoorwaarden.
In de nieuwe indeling omvat het voortge
zet onderwijs:
a. Het voorbereidend wetenschappelijk on
derwijs (V.W.O.),
b Het hoger, middelbaar en lager alge
meen voortgezet onderwijs (H.A.V.O.,
MAVO. en L.A.V.O)
c Het hoger, middelbaar en lager beroeps
onderwijs,
d. Andere, nader aan te wijzen vormen
van voortgezet onderwijs.
Het V.W.O. geeft, zoals de naam aangeeft,
een voorbereiding voor het onderwijs aan
universiteit en hogeschool. Het zal volgens
het wetsontwerp gevolgd kunnen worden
aan: het gymnasium, in de hogere klassen
gesplitst in een alpha- en beta-richting
Het Atheneum, in de hogere klassen ge
splitst in een A- en B-richting.
Het lyceum met een „onderbouw" van ten
minste één jaar en een „bovenbouw" van
gymnasium en atheneum.
De cursusduur van alle v.w.o.-scholen is
zes jaren. Het eerste leerjaar van elk dier
scholen is het zogenaamde brugjaar, waar
in in dezelfde vakken onderwijs wordt ge
geven. Aan gymnasia bestaat de mogelijk
heid daarnaast enkele wekelijkse uren Latijn
te geven.
Het Atheneum dient ter vervanging van de
huidige H.B.S. in zoverre deze voorberei
ding geeft voor hoger - wetenschappelijk -
onderwijs.
De universitaire examenrechten, verbon
den aan het bezit van het einddiploma van
een V.W.O.-school worden aanzienlijk ver
ruimd.
Het algemeen voortgezet onderwijs wordt
onderverdeeld in drie soorten:
A. Hoger algemeen voortgezet onderwijs
(HAVO), dat gegeven wordt aan de HAVO-
school met een cursusduur van vijf jaren.
Deze HAVO-school dient ter vervanging
van de huidige HBS met 5-jarige cursus
in zoverre deze tot taak heeft het geven van
een algemene vorming ter voorbereiding op
de intrede in de maatschappij. De huidige
middelbare school voor meisjes (M.M.S.) is
als HAVO-school voor meisjes te beschou
wen.
B. Middelbaar algemeen voortgezet onder
wijs (MAVO), dat de plaats zal innemen van
het huidige U.L.O. De cursusduur bedraagt
vier jaren. Aan deze scholen kan een afde
ling met een cursusduur van drie jaren
worden verbonden. Het is niet de bedoeling
dat er driejarige zelfstandige MAVO-scho-
len zullen komen. Het verschil tussen de
twee afdelingen bestaat niet zo zeer uit een
verschil in vakken, als wel in aanpak, tem
po en te bereiken niveau. Een en ander
komt overeen met de opzet van het reeds
enige jaren aan de gang zijnde Ulo-expe
riment, dat onder auspiciën van de peda
gogische centra wordt uitgevoerd. Het MAVO
zal in het algemeen aansluiting geven aan
het middelbaar beroepsonderwijs.
C. Lager algemeen voortgezet onderwijs
(TAVO), voor deze tak van onderwijs biedt
het wetsontwerp twee mogelijkheden. Het
kan zowel gegeven worden in het eerste leer
jaar van scholen voor lager beroepsonder
wijs als in afzonderlijke LAVO-scholen met
een cursusduur van twee jaren.
Voor het beroepsonderwijs zijn er meer
verschillende soorten dan thans in het wets
ontwerp neergelegd. De scholen voor be
roepsonderwijs worden onderscheiden in scho
len voor technisch onderwijs (hogere, mid
delbare en lagere), scholen voor huishoud-
onderwijs en landbouwhuishoudonderwijs,
waaraan zowel hoger, middelbaar als lager
huishoud- of landbouwhuishoudonderwijs kan
worden gegeven, hogere, middelbare en la
gere scholen voor landbouwonderwijs, scho
len voor middenstandsonderwijs, hogere, mid
delbare en lagere scholen voor economisch
en administratief onderwijs, scholen voor de
opleiding van onderwijzend personeel, scho
len voof sociaal-pedagogisch onderwijs, scho
len voor kunstonderwijs.
De onderscheidene scholen kunnen zowel
dag- als avondscholen zijn. Dit betekent,
dat onder meer de avondlycea een wettelij
ke basis zullen krijgen.
Ook is voor de scholengemeenschappen een
wettelijke grondslag geboden.
Zoals gezegd wordt een zogenaamd brug
jaar ingevoerd. Het beoogt enerzijds hori
zontale doorstroming mogelijk te maken, an
derzijds een goede grondslag te leggen voor
het verdere onderwijs, de aanpassing van
de leerlingen aan .de. nieyvve. .school Jle! vel"
gemakkelijken ep door onderzoek 'ën' ob
servatie de leerling te helpen bij zijn keu
ze van het verder te volgen onderwijs.
In dit brugjaar, dat is het eerste leerjaar
van elk der scholen voor VW.O., voor HA
VO en MAVO, zullen dezelfde vakken wor
den onderwezen.
Slechts voor het gymnasium bestaat de mo
gelijkheid aan de vakken van het brugjaar
Latijn toe te voegen. Voor de sector van
het LAVO, dat op verschillende wijzen kan
worden gerealiseerd, zal het eerste leerjaar
eveneens het karakter van een brugjaar moe
ten hebben In het brugjaar zal een ge
matigd vaklerarensysteem mogelijk wor
den gemaakt.
Het toelatingsexamen als enig verplicht
selectiemiddel vervalt. Het hanteren van
andere selectiemiddelen, onder anderen de
proefklasse, zal mogelijk worden gemaakt.
Voor de scholen voor VWO en HAVO en
ten dele ook voor MAVO zal een systeem
van kern- en keuzevakken mogelijk worden
gemaakt.
De heer J Lichtenberg opende vorige week
onder grote belangstelling zijn gehele nieuwe
zaak in schildersartikelen enz. aan de Weij-
erdsteeg.
De. voorhanden artikelen, staan op overzich
telijke wijze opgesteld.
De zaak maakt een verzorgde indruk, aan
alle onderdelen, die de zaak aantrekkelijk
kunnen maken is grote aandacht besteed.
Door de beide etalages komen de artikelen
goed tot hun recht en de heer Lichtenberg
kan met voldoening terugzien op het genomen
initiatief.
De redactie van dit blad wenst hem veel
succes toe.
srfs
Niet in elk vak zal eindexamen moeten
worden afgelegd. Voor een aantal vakken
kan met het vermelden van een rapport
cijfer van het laatste of voorlaatste jaar
worden volstaan. In een aantal kernvakken
zal echter wel examen moeten worden af
gelegd.
Om overlading tegen te gaan zal dit aan
tal niet te groot mogen zijn. De eindexamens
zullen voor het VWO en het HAVO, zoals tot
nu toe gebruikelijk bij het VHMO, school
examens zijn.
Voor het MAVO wil de minister de hui
dige regeling der Mulo-examens, die reeds
gedurende meer dan vijftig jaar voortref
felijk heeft gewerkt, handhaven.
Nochtans sluit hij de mogelijkheid van
schoolexamens ook daar niet uit.
Minister Cals heeft de bedoeling te bevor
deren dat voor alle afdelingen van het
VWO in het vervolg de einddiploma's aan
de bezitters de mogelijkheid bieden tot het
afleggen van examens aan alle faculteiten
of afdelingen van universiteiten en hogescho
len.
Het wetsontwerp bevat een aantal bepa
lingen over de bevoegdheden der docenten en
over de vaststelling van een plan voor de
oprichting van openbare en de subsidiëring
van bijzondere scholen.
Tenslotte zij vermeld, dat het in de be
doeling ligt te bevorderen, dat in de voor
schriften voor de inrichting van het onder
wijs aan het gymnasium b - in de vijfde
en zesde klas - het onderwijs in de Griek
se taal en letterkunde facultatief wordt ge
steld, met verschillende mogelijkheden ter
keuze van het bevoegd gezag.
Het teas groot feest dinsdagavond in Amstel
veen, waar Sjoukje Dijkstra als wereldkam
pioene werd ingehaald en gehuldigd.
De foto toont Sjoukje guitig lachend aan het
dansen met leden van de Friese volksdansgroep
„Snitser skotsploeg" uit Sneek, die aan de
Friese afkomst van de kampioene
kwamen herinneren.
Bestaan er afwcerwapens tegen raketten?
LONDEN De duidelijke vrees van het Amerikaanse ministerie van defensie, dat de Sovjets
reeds binnenkort zouden kunnen beschikken over een praktisch en bruikbare „antiraket-raket"
betekent een nieuw oorlogsgevaar. Want wanneer de vrede slechts in stand gehouden wordt
door een „evenwicht der verrassing" dan zou dit evenwicht door een effectief verdedigingswa
pen tegen raketten verstoord z(jn. Immers, wanneer de Sovjet-Unie een werkzaam afweerwapen
tegen raketten ontwikkeld heeft, dan betekent het dat zij het westen zou kunnen aanvallen zon
der daarbij vrees voor vergelding te behoeven hebben.
Premier Fidel Castro van Cuba is na vele we
ken weet in het openbaat verschenen in Ha
vanna woonde hij samen met president Osvaldo
Dorticos rechtsen de schoonheidskoningin
Soma Gomez t links i t en grote carnavals
optocht bij.
Theoretisch bestaan er generlei hindernissen,
praktisch echter is het opvangen van een
vijandelijk lange-afstands-wapen een vele
malen moeilijker zaak dat de afweer van
zelfs de snelste vliegtuigen en wel omdat het
wapen met een oneindig hogere snelheid
vliegt.
Een intercontinentale raket heeft voor een
afstand van 8000 km slechts 30 minuten no
dig, hij stort mét een snelheid tot 32.000 km
p.u. uit de ruimte op zijn doel.
Bovendien kan een vijandelijke raket op
het radar-scherm niet zo gemakkelijk wor
den geïdentificeerd als een vijandelijk vlieg
tuig, daar het projectiel aanzienlijk kleiner
is. Nauwkeurige opgaven over de grootte
worden tot nu toe niet gedaan - waarschijn
lijk echter zijn de grootste raketkoppen aan
zienlijk kleiner dan de Mercury-ruimtecapsu-
le. Vermoedelijk heeft de uit een H-bom be
staande kop van een raket de grootte van
een normaal schrijfbureau. En deze stoom-
kop werkt voor de reis naar het doel van de
hoofdraket gescheiden.
Tenslotte moet het afweerwapen, wil het
enig nut hebben, feilloos elke vijandelijke
raket kunnen vernietigen.
Immers, één enkele waterstofbom is
reeds voldoende om vrijwel elk doel, ook
grote steden, te vernietigen. Daar de raket
ten onbemand zijn, heeft men ook niet te
maken met het in de tweede wereldoorlog
waargenomen verschijnsel dat een afweer
wapen, dat 5 pet. der aanvallers vernietigt,
de overigen dermate in verwarring brengt
dat velen omkeren of hun bommen ver van
het doel verwijderd afwerpen.
Zodra men de start van een raket heeft
geconstateerd, is de volgende stap de plaats
van het door de raket getransporteerde
projectiel of de satelliet vast te stellen.
Dit echter is aanzienlijk moeilijker dan het
waarnemen van een start. Want op een ge
geven ogenblik valt de draagraket als ra
dar reflecterend staartstuk van het projec
tiel op de satelliet weg.
In de tweede plaats moet men er rekening
mee houden dat de tegenstander alles on
derneemt om de afweer in de war te bren
gen. Hij kan tot dit doel in de neus van de
raket meerdere schijnprojectielen onderbren
gen, die zich onderweg losmaken en ver
schillende banen gaan vliegen. Een aantal
van deze schijn-projectielen zal men trach
ten tot uitzonderlijk goede radarreflectoren
te maken, terwijl het werkelijke projectiel
dan een slechte reflector zal zijn.
Het radarsysteem moet in staat zijn de
juiste baan van elu afzonderlijk projectiel,
geladen of niet, met de hoogst mogelijke
snelheid te berekenen. Hieruit moet nl. de
conclusie worden getrokken of één van deze
lichamen zich in een baan bevindt die voert
naar de nabijheid van een voor de vijand
aantrekkelijk doel.
Het is echter niet eenvoudig feilloos vast
té stellen of het bij een ontdekt lichaam in
derdaad gaat om een langeafstands-projec-
tiel. Een onschuldige rakettrap in een baan-
richting New York zou bij vergissing aan
gezien kunnen worden voor 'n lange-afstands-
wapen - een waterstofbom als kop van een
op New York bericht langeafstands-projectie1
dat enigszins van ziin voers is af"pweke-
zr«" als onsc1* Miff
Daarnaast bestaat het zeer reële gevaar
dat het radarsysteem door meteorieten of
echo's van buiten de dampkring, zoals deze
soms veroorzaakt worden door het Noorder
licht, gestoord wordt.
Reeds éénmaal hebben echo's van deze soort
*4n de^ Ver. Staten een vals alarm veroor-
•zaakt.-yOok bestaat de mogelijkheid dat de
geraffineerde tegenstander door het tot ex
plosie brengen van kleine atoombommen in
de wereldruimte een kunstmatige aurora doet
ontstaan, uitsluitend met het. doel om de vij
andelijke afweersystemen in verwarring
te brengen.
Laten we eens aannemen dat al deze moei
lijkheden, o.a. door de jongste ontwikkelingen
op het gebied van de elektronische hersens
en de radar-techniek overwonnen kunnen
worden. Hoe gaat het dan echt verder?
Er moet een raket gestart worden, die
het vijandelijke projectiel tegemoet vliegt
en het vernietigt. De raket moet voortdu
rend startklaar zijn en derhalve met een vas
te brandstof - zoals de Amerikaanse Pola
ris - aangedreven worden en niet met
vloeibare brandstoffen, zoals de Atlas en an
dere Intercontinentale raketten. De Amerika
nen zien in de drie-traps-raket, die wordt
aangeduid met Nike-Zeus een eerste anti-ra-
ket-raket. De vooruitzichten om een derge
lijke raket dicht genoeg bij het vijandelij
ke lange-ufstands-wapen te brengen om
dit te kunnen vernietigen, zijn echter zeer
gering.
De kansen op suöces kunnen slechts daar
door verhoogd worden, dat men de afweer-
raketten uit het doelgebied van het vijande
lijke lange-afstands-projectiel langs de baan
daarvan afvuurt, in tegengestelde richting dus.
Bij proefneming in december van het vo
rig jaar naderde een Nike-Zeus afweerra-
ket van Whftesands, het Amerikaanse raket-
tenproefstation tot op 1,6 km de „vijandelijke
raket". Volgende proefnemingen zullen bo
ven de Stille Oceaan plaatsvinden met At
lasraketten. Als „doelraket" wil men daar
bij de Nike Zeus doen starten van een der
Marshall-eilanden.
Er zijn een aantal aanwijzingen dat de
Russen reeds dergelijke proeven genomen
hebben. Gedurende de vorig jaar gehouden
rakettenproeven in de Stille Oceaan werd
in een gelijktijdig programma geëxperimen
teerd met het starten van raketten op grote
hoogten.
Deze hoogte-raketten startten nagenoeg op
hetzelfde tijdstip als de grote lange-afstands-
raketten,' zodat men mag aannemen dat
het hierbij reeds ging om experimenten rond
het opvangen van vnandeliike proiectielen.
En tenslotte moet dan en dit is één der
moeilijkste problemen het lange-afstands-
projectiel .van de tegenstander ook onscha
delijk gemaakt worden. Uiteraard zal men
proberen het in de wereldruimte op te van
gen, waar zelfs de explosie van een kleine
atoombom practisch geen echogolf veroor
zaakt.
Hoever echter zal de vuurbal zich uitbrei
den? Welke schade zouden de verspreide
brokstukken kunnen toebrnegen aan een in
de buurt voorbijvliegend lange-afstands-pro-
jectiel?
Tot voor kort waren vele geleerden van
mening dat men de anti-raket-raketten met
zand of met staalschroot zou moeten vullen,
dat dan in de baan van het vijandelijke lan
ge-afstands-projectiel moest worden uitge
strooid. Donr de botsing met deze deeltjes
zou de buitenste beschermingslaag van het
oroiectiel of het oroièetiel zelf vernietigd
worden 17dergeliik ns
t-relrV-uiU en 7.ijn
i Zowel de Sovjet-Russen als ook de Ameri-
Onlangs zijn in Britse dagbladen ver
schillende artikelen verschenen, waar in
gesteld wordt dat de Sovjet-Unie een
grote stap voorwaarts heeft gemaakt met
de ontwikkeling van afweerwapens tegen
raketten. Aangenomen mag worden, dat
de voorgenomen experimenten met
atoomwapens door de Ver. Staten en
Groot-Brittannië in eerste instantie zul
len dienen om „anti-raket-raketten" te
beproeven. Over de moeilijkheden bij het
opsporen en afweren van geleide pro
jectielen zond onze Londense correspon
dent ons bijgaand artikel
kanen schijnen echter voor hun afweerra-
ketten de voorkeur te geven aan atoomkop
pen.
De gedurende de atoom-explosie vrijgekomen
neutronen zouden de ontsteking van het lan
ge-afstands-projectiel tot explosie kunnen
brengen, of het in elk geval voldoende kun
nen verhitten om het gevoelig ontstekings
mechanisme te beschadigen.
Hoogst waarschijnlijk hebben de Sovjet-Rus
sen dit mechanisme reeds gedurende h .n
laatste serie atoomproeven beproefd.
En ongetrwijfeld zullen ook de Amerikanen
spoedig soortgelijke experimenten onderne
men.
Samenvattend komt de zaak hierop neer:
technisch is een verdediging tegen raketten
mogelijk. Tengevolge van de ongelooflijke
gecompliceerdheid van een dergelijk afweer
systeem zal echter een bescherming door
anti-raket-raketten voorlopig nog een wens
droom blijven, hoe groot de vooruitgang der
Russen ook mag zijn.
Elk lanceerterrein voor anti-raket-raketten
- men zou practisch voor alle grotere raket-
teninstallaties en elke grote stad een derge
lijke lanceerbasis nodig hebben - zouden
meer dan 100 ha land vergen. De kosten voor
de „projectielen" en „kanonnen" zouden in
astronomische cijfers lopen.
Zouden echter de Amerikanen nieuwe aan
wijzingen hebben dat de Sovjets menen „het"
afweerwapen tegen intercontinentale raket
ten gevonden te hebben dan zuoden zij zich
bepaald niet kunnen permitteren om nog
langer te aarzelen met de voortzetting van
het „Nike-Zeus" programma.
Door een nieuwe regeling van „Radio
Corporation of America" zullen passa
giers van de zeeschepen „Constitution"
en „Independence" sneller op de hoog
te worden gebracht van het wereld
nieuws.
Aan boord van deze schepen zijn
radio-telexapparaten geplaatst die het
nieuws opvangen dat in vervolg twee
maal per dag zal worden uitgezonden.
Deze uitzendingen van 30 minuten, elk
ongeveer 1800 woorden, zullen worden
verzorgd aan de hand van de nieuws
voorzieningen van United Press Inter
national. Het nieuws omvat wereld
nieuws, beursberichten en Sportnieuws.
Door de overeenkomst tussen R.C.A.
en American Export Line zijn deze
schepen de eerste die automatisch dit
korte golf nieuws ontvangen.
Proeven met telexnieuws worden ook
genomen op de „United States" en
enkele andere schepen die de Atlan
tische Route bevaren.
Betty Davis vertelt iedereen die
het maar horen wil dat ze een „sys
teem-actrice" is. Mijn systeem is, zegt
Betty, om mijn rol te leren, de rol goed
te spelen, niemand in de weg te lopen
en daarna mijn geld regelrecht naar
de bank te brengen. Volgens mijn sys
teem wacht ik daarna rustig op de vol
gende rol.
