K.L.M.-Aerocarto veertig jaar
f!
mmm m
M
WÊÈSSm4&t'' 1-
1
1
wé
Sf
X
HET OOG OP DE
lit
1
,0ns leven is nauwelijks meer
denkbaar zonder luchtfotografie
§t
ft
Draagvleiigel- en luchtkussenboten de
onderzeebootbestrijders van morgen?
Onderzeeboot - lugubere kracht
m
«JU. JüfL
Vrijdag 30 juni 1961
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
Pagina 3
99
99
jpiiB
-
im
um.
IV
»tjp'
Eerste luchtfoto in 1870
Enorm arbeidsveld
Streng verboden
Precisie-werk
«8
p
5BE99S
ftftftftAft ft. Aft'
(Van ©en speciale verslaggever)
Wie over luchtfotografie hoort spreken,
stal zich oiigetijfeld het krasse staaltje her
inneren uit de oorlog in Korea. De Amerika
nen waren van plan een landing met para
chutisten uit te voeren achter de linies van
de Noordkoreanen. Een belangrijk obstakel
voor de landingstroepen was echter een ho
ge, brede muur, die door het berglandschap
slingerde en die bij gebrek aan zwaar ma
terieel niet zonder meer kon worden ver
nietigd. Bovendien zou de landing het karak-
ter van een verrassingsaanval moeten heb
ben. De grote vraag van de Amerikaanse
legerleiders was dus: hoe en waar kunnen
de parachutisten de muur het beste nemen
en waarmee moeten wij de mannen uitrus
ten?
Kort voor de aanval vlogen twee foto
vliegtuigen van de luchtmacht boven de
nuur. Op 10.000 meter, om geen argwaan
te wekken. Met de beste camera's, die er
toen bestonden, werd de muur van verschil
lende kanten stereoscopisch op de gevoelige
plaat vastgelegd. Toen de foto's eenmaal
in handen van de „fotovertalers" kwamen
kon met vrij grote nauwkeurigheid worden
vastgesteld hoe hoog de muur was en waar
de luchtlandingstroepen het beste hun aan
val konden concentreren.
De operatie werd een succes en nader
hand heeft de Amerikaanse legerleiding de
schattingen, die aan de hand van de ste
reoscopische foto's waren gemaakt, vergele
ken met de werkelijke maten van de muur.
Toen bleek, dat de uitkomst van de waar
nemingen die gedaan waren van een hoog
te van 10.000 meter, nauwelijks enkele cen
timeters verschilden met de ware maten.
We zijn geneigd te zeggen, dat we de
luchtfotografie zouden kunnen missen als
er uitsluitend militaire doeleinden mee zou
den zijn gediend, maar wie een overzicht
krijgt van de vrijwel oneindige reeks toe
passingsmogelijkheden, zal tot de conclusie
kunnen komen dat het niet te boud gezegd
is door een van de mensen van KLM-Aero-
carto, die beweert, dat ons leven eigenlijk
niet denkbaar is zonder luchtfotografie.
Want niet alleen is het oog op de wereld
van groot strategisch belang, de fotogram-
metrie wordt te hulp geroepen door stede
bouwers, waterstaatkundigen, historici, ge
ologen, biologen, sociologen, land- en bos-
kundigen, wegen- en bruggenbouwers, al
lerlei overheidsdiensten, onderwijsinstellin
gen enz.
Lange tijd hebben slechts kleine groepen
mensen de. geweldige mogelijkheden gekend.
Nu is het zo, dat de grondslag voor vele
grote wetenschappelijke werken op de meest
uiteenlopende terreinen de luchtfoto is. Het
is dan ook geen wonder dat op het kantoor i
van KLM-Aerocarto - een groot complex
op 't terrein van Schiphol - al menigmaal
de verzuchting is geslaakt: „Hadden we
dat eerder geweten, en „waren we maar
eerder geweest..."
Honderden jaren geleden al wilde de mens
graag iets vanuit de hoogte zien. Oude teke
ningen van steden en vestingen getuigen
daarvan. Bjna overal heeft de tekenaar een
hoog standpunt gekozen en al kon hij vaak
niet hoger komen dan misschien een torentje
hoe hoger hij trachtte te komen - uiteraard
ook in zijn fantasie - hoe meer effect zijn
werkstuk kreeg.
In 1870 werd echter de eerste luchtfoto
gemaakt. Vele ontdekkingen en uitvindin
gen worden in oorlogstijd gedaan. In vredes
tijd komen de toepassingen echter tot vol
le ontplooiing.
Zo is het ook met de eerste luchtfoto ge-
Een duik met de camera beven een ged die
van het havengebied van Rotterdam. Op da
achtergrond in de nevel de vage contouren
van de torenbouw in de Maasstad.
gaan, "die in 1870 tijdens het beleg van
Parijs uit een hete-luchtballon werd ge
maakt om de vijandelijke linies te bespieden.
In de eerste wereldoorlog werden dui
zenden luchtfoto's gemaakt - voor het eerst
uit vliegtuigen en ballons, maar ook door
postduiven, die met een miniatuurcamera
boven de vijandelijke stellingen werden
losgelaten.
Op instignatie van wijlen de heer Albert
Plesman werd in Nederland in 1921 een
begin gemaakt met luchtfoto-experimenten.
Met een Duitse' legercamera hing Nederlands
eerste luchtfotograaf, de heer G. Spit, uit
een vliegtuig en pleegde op deze wijze -
met beugels in de cockpit vastgebonden -
de eerste „overboordluchtfotografie".
Welk een enorm arbeidsveld de lueht-
fotografen coor de boeg hadden, kon toen
waarschijnlijk niemand vermoeden. Na de
eerste commerciële foto, die gemaakt werd
in opdracht van de directie van „Het Witte
Huis" in Rotterdam, dat toentertijd gold als
het hoogste kantoorgebouw van Europa, wer
den tot nu toe ongeveer 60.000 luchtfoto's
gemaakt.
Foto's van geringe hoogte van een voet
balveld, waar de jubilerende fanfare juist
een uitvoering gaf voor „een duizendkop
pige menigte", maar ook platen van de
meest onherbergzame gebieden op onze
aardbol. Foto's voor een fabrieksdirecteur
die na de verbouwing eens een overzicht
wilde hebben van het hele bedrijf, en
foto's voor wetenschappelijke expedities
naar de binnenlanden van het Amazone
gebied....
De eerste luchtfoto's waren de zogenoem
de „vogelvlucht- of panoramafoto's", waar
van wij er op deze pagina twee publiceren.-'
Bij KLMAerocarto noemt men de vogel
vluchtfoto het mooie plaatje. Iedereen kjkt
er graag naar, want niemand is ooit in de
gelegenheid het zo te zien als de moderne
camera die de beelden haarfijn van de grond
opraapt en op de gevoelige plaat legt.
Trouwens, fotograferen uit een vliegruig
was tot voor kort nog streng verboden, want
zelfs een eenvoudig boxje dat bibberend in
de handen van een amateur ligt, en behal
ve door een simpel lensje ook not door het
dikke glas van 't vliegtuigraam noet prie
men, vangt objecten, die niet door iedereen ge
zien mogen worden. We vinden het nu nog
min of meer vanzelfsprekend. „Stel je
voor dat de Rus..", zegt men dan. Och, wie
weet, misschien over een tiental jaren zit
de ruimte boven ons vol met camera's.
De eerste foto's uit vliegtuigen waren een
sensatie. Maar er werden steeds hogere
eisen gesteld aan de luchtfoto. In het eer
ste stadium was voral de 'visie van de fo
tograaf belangrijk. Als hij zijn onderwerp
niet goed voor de lens kon krijgen, schreeuw
de hij naar de piloot: „Betje hoger, Jan,
meer naar links of wat schuiner". Voor de
specialisten die de mogelijkheden van ver
kenning uit de lucht ontdekten, begon het
steeds minder belangrijk te worden of een
plaatje wel mooi was en steeds belangrij
ker hoevéél men op de luchtfoto kon zien.
Het plaatje schuin-uit-de-hoek, was bijzon
der fraai, maar menige contrastrijke foto
kreeg door schaduwwerking een aantal do
de hoeken waarop niets te zien was.
En zo - uit de behoefte van de specialis
ten eigenlijk -ontstond de verticale lucht
fotografie. De camera pikte haar onderwerp
loodrecht. De luchtfoto werd de meest na
tuurgetrouwe landkaart die men kon inden
ken. Ja, men kon er zelfs dingen op zien,
die met vaste grond onder de voeten, be
slist nooit ontdekt zouden kunnen worden.
Het mooie van de panoramafoto viel voor
een groot deel weg. De - men zou het kun
nen noemen - wetenschappelijke foto begon
terrein te veroveren. Zo snel zelfs, dat de
interpretatie van de luchtfotografie een stu
dievak werd op academisch niveau.
Voor de vogelvluchtfoto's, die natuurlijk
ook nog in groten getale door KLM-Aerocar
to gemaakt worden voor o.a. gemeentebe
sturen, V.V.V.'s („zo mooi is het bij ons")
industrieën, scheepvaartbedrijven en voor
verenigingen (van evenementen) en parti
culieren, maakt KLM-Aerocarto gebruik van
vliegtuigen van het type Auster. Voor de
verticale foto's wordt gevlogen met Dako
ta's en „De Havillands". Het foto-vliegtuig
heeft in den regel een bemanning van drie
personen: de vlieger, de waarnemer en de
cameraman. De waarnemer heeft een zeer
nauwkeurige kaart voor zich met de punten,
die gefotografeerd moeten worden. Via de
telefoon heeft hij contact met de vlieger,
die de aanwijzingen van de waarnemer op
volgt.
Deze waarnemer zet de koers uit en geeft
de vlieghoogte aan. De vieger is dus eigen
lijk de „roerganger".
De cameraman bedient eveneens op aan
wijzingen van de waarnemer de camera,
die na de instelling geheel automatisch
werkt. De cameraman houdt ook de verti
cale stand van zijn apparatuur in de gaten.
De mannen zijn gekleed in vliegoveralls
en kunnen bij het vliegen op grote hoogte
gebruik maken van zuurstofmaskers.
Als zij geland zijn, begint de grote
karwei in de donkere kamer. Eerst worden
navigatiedrukken gemaakt om te contro
leren of alles klopt en of de camera, die
een waarde heeft van 60.000 tot 100.000
haar werk goed gedaan heeft. Is dat even
tueel niet het geval, dan kan snel opnieuw
gevlogen worden. Want - het moge wat
vreemd klinken - onze aarde is zo veran
derlijk als de mensen die er op wonen.
Met welk een precisie dit werk op mij
len hoogte moet gebeuren, kan de leek in
de luchtfotografie, zich moeilijk voorstellen.
Men spreekt terecht van „miles en microns"
op hoogten van mijlen, nauwkeurigheden
van microns - duizendste millimeters-
De heer M. van Noordennen van KLM-
Aerocarto heeft ons het archief van dit
luchtfotobedrijf, dat in 1953 als een afzon
derlijke N.V. in de KLM kwam, laten
zien. Het is een duizelingwekkende geschie
denis en men kan niet zo'n buitenplaats
in Nederland noemen, of in de archieven
van KLM Aerocarto is er wel een foto van.
Maar ook de fascinerende foto's uit het
buitenland van steden, woestijnen en oer
wouden, waaruit specialisten van achter
hun bureau meer kunnen halen dan op de
plaats zelf.
De heer Van Noordennen gaf voorbeel
den van de grote waarde van 'n luchtfoto
voor wetenschappelijke expedities, die niet
zelden een tocht, die maandenlange voorbe
reidingen vorderde en die wekenlang duur
de, moesten opgeven, omdat, naar later pas
bleek, een bepaald rotsplateau, een bepaal
de rivier of bergtop van de verkeerde kant
was benaderd. Een stereoscopische lucht
foto van grote hoogte waarop men tot op
de meter nauwkeurig hoogteverschillen kan
aflezen of ondoordringbare moerassen, heeft
een expeditie al menigmaal tienduizenden
guldens kunnen besparen.
Maar om dichter bij huis te blijven:bij
Het interieur van een fotovliegtuig. Links
de waarnemer, die een kaart voor zich heeft
met de punten die gefotografeerd moeten
worden. Rechts de cameraman.
i
'ft
ft»
Deze plaat maakte de cameraman van KLM
Aerocarto van 't historische kasteeltje, dat
op enige afstand staat van het paleis. Het
Loo en dat aanleiding is geweest tot de stich
ting van het paleis in Apeldoorn. Het oudste
gedeelte dateert uit de tweede helft van de
15e eeuw. Het kasteel werd in 1664 gekocht
door stadhouder Willem III.
de vaststelling van uitbreidingsplannen doen
talloze gemeenten in Nederland een beroep
op de luchtfotograaf. En wie meten, ten
gerieve van de Deltawerkers, de hoogte
van de golven, die de Nederlandse kusten
bedreigen? De luchtfotografen. Van kwets
bare plaatsen in dijken, zeestromingen, ver
schillende bodemlagen, het vochtigheidsge
halte van bepaalde gronden, bebouwing,
grondgebruik en nog tal van andere zaken
geeft de luchtfoto beelden die anders nooit
te zien zouden zijn.
Het oog op de wereld ziet wat boven, op
en onder de aarde aan de hand is. Vandaar
dat talloze kaarten in Nederland - kadastra
le kaarten, topografische kaarten, geologi
sche kaarten, waterstaatkundige kaarten
enz. enz. hun ontstaan te danken hebben
aan de luchtfotografie.
De luchtfotograaf is eigenlijk „de land
meter thuis".
In de donkere kamer en de ateliers van
KLM-Aerocarto komen de beelden uit het
scherpe oog van de luchtfotograaf pas goed
tot hun recht. Daar hangen de enorme lap
pen negatief-materiaal en worden op tafels
de gemeenten, de dijkwerken, de stranden
woestijnen en oerwouden bij stukjes en beet
jes aan elkaar geplakt.
En dan gaan stukjes aarde de wereld
rond om bestudeerd te worden voor de sa
menstelling van alle mogelijke soorten kaar
ten; voor de uitvoering van kleine en gro
te technische werken en voor studiedoelein
den.
Het mooie en interessante plaatje, dat de
„overboordfotograaf" in de beugels van de
open cockpit van moeder aarde maakte, is
het allereerste begin geweest van een acti
viteit die zich nu, na veertig jaar, uitstrekt
over alle werelddelen. De naam KLM-Aerocar
to is een begrip geworden! Zelfs voor de
kinderen van een lagere school in Bergen
op Zoom, die toen tijdens de aardrijks
kundeles een luchtfoto van de stad aan het
bord werd geprikt - eindelijk begrepen heb
ben wat ze op de maat van meesters stok
je opdreunden: Bergen-op-Zoom-houdt u
vroom-stut-de-Spaanse-scharen.
Want wat dat stutten heeft betekend, toont
de luchtfoto!
In de komende tien jaren zijn voor de
derzeebootbestrijdende marine nieuwe scheep
typen te verwachten. In Engeland, Amerika
en Italië wordt namelijk druk geëxperimen
teerd met draagvleugelboten en luchtkussen-
boten, die voor de opsporing van onderzee
boten uitnemend geschikt zouden zijn.
De Nederlandse marine volgt de ontwik
kelingen in het buitenland nauwgezet. De
Britten leggen zich vooral toe op de lucht
kussenboten, schepen die eigenlijk geen sche
pen zijn maar bijna vliegtuigen, aangezien
zij op een luchtkussen boven het water zwe
ven.
Amerika en Italië daarentegen richten
zich meer op de draagvleugelboot, 'n scheeps-
type dat ook in Nederland reeds geruime
tijd niet onbekend meer is, maar waarmee
door de marine nog niet is geëxperimenteerd.
Deze draagvleugelboot komt door zijn snel
heid omhoog uit het water, richt zich op
twee of drie glijders en stuift - hoog op.de
benen - over het wateroppervlak.
Het voordeel van deze nieuwe typen voor
de onderzeebootbestrijding is dat deze sche
pen, doordat zij bijna of geheel niet met
het water in aanraking zijn, nagenoeg zelf
niet met onderwaterdetectiemiddelen gede
tecteerd kunnen worden. De snelheden die
zij halen liggen tussen de 80 en 100 mijl. In
afmetingen van het 100-tons type zouden de
ze boten het meest geschikt zijn.
Men ziet de beste mogelijkheden voor het
opsporingswerk door deze boottypen in kop
pels, waarbij steeds een vaartuig detectie
verricht, terwijl het andere zich verplaatst
naar een volgend punt, zodat sprongsge
wijs snel een groot zeegebied afgezocht
kan worden, zoals ook de helikopters dit
doen. Uitgerust met doelzoekende torpedo's
gelooft men dat de draagvleugel- en lucht
kussenboten in de onderzeebootbestrijding
van de toekomst een grote rol kunnen spe
len.
Hp TwppHp TX/ovolrl r-irr Kr<ri/->Vi
Hi
HH
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
•H
HH
•H
•H
•H
•H
•H
•H
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
HH
Hi
Hi
Hi
In de Tweede Wereldoorlog brach
ten Duitse onderzeeboten 14,5 miljoen
bruto registerton aan geallieerde sche
pen tot zinken. Duizenden mensen kwa_
men hierdoor om en menige strategisch
hachelijke situatie voor de geallieerde
landen werd door de nazi-onderzeebo
ten teweeg gebracht. Luguber duide
lijk bleek toen de vernietigende en
ontwrichtende kracht van het wapen
dat onderzeeboot heet.
Na de verschrikking van de oor
log 1940-1945 is de wereld voortgegaan
zich te bewapenen. De landen in het
westen vormden een nieuwe alliantie,
want er dreigde nieuw gevaar van een
tegenstander, die nog vele malen ster
ker en meedogenlozer is dan de vij
and uit de laatste oorlog.
Er kwamen nieuwe wapens, er kwa
men nieuwe onderzeeboten... er kwa
men nieuwe onderzeeboten met nieuwe
wapens; atoom-onderzeeboten, uitgerust
met lange afstand geleide projectielen,
voorzien van een atoomlading. De on
derzeeboot groeide uit van een wapen
dat een groot schip met een torpedo
tot zinken kon brengen, tot een wapen
dat ergens van onder het wateropper
vlak, een raket kan lanceren, die hon
derden kilometers verder een stad
verwoesten zal.
Amerika bouwt dergelijke onderzee
boten en reeds varen er verscheidene
over de wereldoceanen, onzichtbaar, er
gens, maar constant klaar om op een
kort bevel van het centrale comman
do - op misschien duizende mijlen af
stand - terug te slaan als dit door
n agressiedaad van de communistische
tegenstander nodig zou zijn.
Amerika, het vrije westen, (binnen
kort ook de NAVO-vloot) beschikt over
dit atoomwapen. Dat Rusland 'n soort
gelijk wapen bezit, wéét men. Rus
land zal dit evenwel niet rondbazui
nen. „En al wisten we het niet ze
ker zo vertelde onlangs een marine-
autonteit, „dan zouden we toch moeten
aannemen dat de Sovjets zulke wapens
nebben. We moeten immers de ont
wikkeling van onze bestrijdingswape-
nen richten naar de wapens waar
van we weten dat de vijand ze heeft
of waarvan we verwachten dat hij ze
heeft. Dan moet men er altijd van
uitgaan dat de vijand minstens even
ver is als de westelijke bondgenoten
samen, dan neemt men het minste ri
sico".
Het. vrije westen ontwikkelde dus
zijn onderzeebootbestrijdingswapen. Een
machtig en ingewikkeld geheel. De Ne
derlandse Koninklijke Marine heeft in
die bondgenootschappelijke onderzee
bootbestrijding een belangrijke taak.
Een van onze medewerkers vertelt
hierover op deze pagina.
K*
H*
H*
K*
4*
K*
K*
H*
H*
H*
H*
H*
K«
K*
H*
K«
H*
K«
K*
K*
H*
H*
K*
K*
K«
K*
K*
K*
K*
H*
H*
K*
K*
K*
K«
K*
K*
H*
H*
H*
K*
H*
H*
H»
K*
K*
K*
- uy uwe pagina. [i.
