f
i
nnhr.u
op, Gaaike en de Bouwstraat
Tipk<
KLM-VLIEGTUIG VERONGELUKT
Huidgenezmg
Het Schild: Een halve eeuw geleden
geurige
Sportclub Rijssen
gaf doelpunten cadeau
Zomerdienstregeling N.S.
Vrijdag 2 juni 1961
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
Pagina 3
De
Zondagsdienst dierenartsen
RijssenWierden
In de vroege ochtenduren van dinsdag 30 mei is de DC-8
„Fridtjof Nansen" neergestort.
Bij deze vliegramp zijn alle 61 inzittenden omgekomen.
Op het strand van Caparica, Portugal, staan belangstellenden
om de wrakstukken van het deze maand afgeleverde en thans
neergestorte straalverkeersvliegtuig van de K.L.M.
Tot het afbreken van deze vlucht werd deze uitgevoerd voor de
Venezolaanse luchtvaartmaatschappij Viasa. De route leidde over
Santa Maria naar Caracas.
Dit deed (niet minder
dan 10) vragen rijzen
RIJSSEN buiten de wallen
Het kon de tipkop weinig schelen of er te
Rijssen een bisschop kwam of niet. Al die
plechtigheden en al die mooimakerij en dééd
men maar voor het fatsoen. De naam Rijs
sen moest hoog gehouden worden, want per
slot van rekening was Rijssen een stad. En
je moest naar Goor, Delden of Almelo gaan
om in een andere stad te komen. Maar
plotseling kwamen er voor de tipkop wol
ken aan de horizon. Een week na de eer
ste brief kwam er een bode van notaris
van Wipgalgen. Hij verzocht de Tipkop
ten spoedigste de erfenis van Antwerpen te
halen. De Jonker van Langen vertelde hem,
dat hij groot gevaar liep door het scheeps
volk over boord gegooid te worden, wan
neer men in de gaten kreeg dat hij zoveel
geld bij zich had. De Tipkop liep naar zijn
beste vriend Vinken Willem en vroeg om
raad.
Willem stopte de pijp, met de beeltenis
van Hugo de Groot erop. En begon flink
te dampen. De Vinke had wel eens gezien
dat iemand duizend gulden uittelde. En dat
was een flinke buidel vol, riep Willem.
En dan dertig zulke vrachten dat is niet
te vervoeren, besloot Willem. Wat zegt Gaai
ke ervan?, vroeg de Vinke. Gaaike!, Gaai
ke!, riep de Tipkop, die heb ik het nog
niet aan de neus gehangen. Zij wilde mij
de brief al ontfrutselen! Maar Gaaike kent
Antwerpen. Daar moest de Tipkop nog eerst
een nacht over slapen.
Die soldatenmeid moest hij eerst beter
kennen, voor hij er voorgoed meein zee
ging. Maar Gaaike was al naar de Zwarte
Martha geweest, de kaartlegster en waar
zegster. En. die had Gaaike voorspeld, dat
zij een rijke man zou krijgen. Intussen was
men in de Bouwstraat niets te spreken over
de Tipkop.
Die de hele buurt een daverend feest op
korte termijn had beloofd. En nu ging hij
daar sliepstartend tussen uit, zonder de daad
bi jhet woord te voegen. De Tipkop besloot
het er toch eens met Gaaike over te heb
ben. Gaaike had een heel andere kijk op
centen dan de Tip, die zijn hele levenlang
van de ene dag in de andere geleefd had.
De Tip vroeg haar hoe zij aan zoveel
kennis kwam. De marketenster begon smar
telijk te huilen. Zij vertelde, dat zij een
geboren markiezin was. De Tip had nooit
van Markiezen of markiezinnen gehoord.
En vroeg of dat slecht volk was. En toen
begon Gaaike nog harder te huilen. En zij
vertelde de historie van haar familie.
Haar grootvader was een rijke edelman
geweest van Franse bloede. Hij had eenen
twintig kinderen gehad.
Haar vader, het tweede kind was als of
ficier onthoofd, omdat hij Toulouse, een stad
in Frankrijk had overgegeven. Van schande
was haar moeder in de rivier gesprongen.
En de kinderen hadden onder elkaar de be
zittingen verdeeld en opgemaakt. En zij,
Gaaike het jongste kind, had altijd veel van
legers en soldaten gehouden. Maar de ade-
lijke officieren hadden de arme markiezin
links laten liggen. En zo was zij zwervend
door Europa te Rijssen beland.
Maar de tip moest er haar hand op
geven, dat hij het nooit te Rijssen zou ver
tellen. En toen vroeg Gaaike op de man af
aan Tip, dat hij zijn levensgeschiedenis
zou vertellen. Nou dat is gauw verteld.
Voor zover ik mij kan herinneren ben ik
Advertentie
als kind opgegroeid bij Statmannes in
de Bouwstraat. Een goede man maar ge
weldig strabant! De vrouw van Statmannes
was een best mens. Ik kreeg van haar
volop te eten en van de baas volop slaag.
Ja, ja Gaaike, het loog er in Rijssen niet
om, daar spaarde men de jeugd de roede
niet. Zo was ik negen jaar toen ik op
een herfstmorgen vroeg moest helpen dor
sen. Ik moest de maat houden, anders
sloeg de boer mij over de vlegel heen.
Nou en toen gebeurde het op een morgen
dat ik een mooie jonge hen met de vlegel
dood sloeg. Ik kon het heus niet helpen.
Maar de Stat werd zo woedend, dat hij
mij aangreep en in de snijzomp smeet en
riep: „Donderhond", de kop geet er of!",
Nou en toen werd ik zo angstig, dat ik
van alles in mijn broek deed. De beide
dienstboden, veel jaren ouder dan ik kleed
den mij uit en sloegen mij het vuile hemd
om de oren. Gaaike gaf een gil van ont
zetting. En verder moest ik schapen- en
varkens hoeden en soms met de koeschep
per mee. Dit waren mijn mooiste dagen.
Want de scheper vertelde van het mooie
verleden van Rijssen. En de scheper ver
telde er bij dat ik nog eenmaal rijk zou
worden, dat kon hij aan mijn kop zien.
Tot nog toe heb ik met God en ere
vijfenzestig gulden kunnen oversparen. Maar
ik zal het u nu maar zeggen. Ik moet naar
Antwerpen, naar een notaris van Wipgal
gen, om daar een heel grote erfenis te
halén. Ga je alleen? wilde Gaaike we
ten. Neen, ik wilde Vinken Willem mee
nemen. Doe dat niet!, riep Gaaike, want
Willem kan geen geld bewaren! Hoe weet
je dat? Wilde de Tip weten. Gaaike wist
op dat ogenblik niet wat ze zeggen moest.
Zij was nog maar kort in Rijssen, maar
zij had iets tegen de speelman de Vinke,
iets wat zij niet onder woorden kon bren
gen. Maar Gaaike drong erop aan dat zij
met de Tip meemocht gaan naar Antwer
pen, maar daar voelde de laatste niet voor.
Gaaike was weliswaar knap en een mar
kiezin, maar een meisje van de vlakte.
Zij moest minstens een jaar te Rijssen
wonen, voor de Tip haar tot vrouw zou
nemen. En dan lag het aan haar en aan
haar goede gedrag. Dus de Tip nam Vin
ken Willem niét mee en Gaaike ook niet.
Wel mocht Gaaike in de kamer in de
Bouwstraat blijven wonen. Maar Gaaike
was woest. Zo'n oester van een Tip zou
haar voor schut lten staan, dat kune je
begrijpen. Zij papte aan met Vinken Willem
en wist deze te bewegen, dat zij samen
harmonicaspelend het land Twente zouden
doortrekken. De Tip had Mestwillem uit
de Bouwstraat bereid gevonden om samen
met de stortkar naar Antwerpen te reizen
om de erfenis op te halen. Natuurlijk bracht
dit heel wat opschudding in de stad.
De mensen uit de Bouwstraat vonden
dat de Tip en Mestwillem groot gelijk
hadden. Als ze behouden terugkwamen, nou
dan was Rijssen uit de brand. Maar de
andere Rijssenaren vonden het gekkenwerk.
Een schat van geld zomaar op een dood
gewone boerenstortkar. Jonker van Brand-
licht vond dat de Tipkop zich het geld
veel beter thuis kon laten bezorgen. Maar
daar wilde deze niet van weten. De Jonker
raadde de Tip aan goede papieren van de
burgemeesters te vragen. En de burge
meesters maakten de spullen goed voor el
kaar. Heel Rijssen praatte over de grote
erfenis die komende was. Gaaike hoorde
het ook. En zij sloop 's avonds laat naar
de slapende Tip, wist behendig diens huis
je binnen te komen, vrijde anderhalf uur
met haar lieve Tipkop en ontfutselde hem
de papieren, die hij onder het hoofdkussen
had liggen. De volgende morgen maakte zij
al vroeg Vinken Willem wakker. Willem, Wil
lemken!, juichte zij, ik heb de papieren
van de Tip. Nu vlug aangekleed, dan gaan
wij naar Antwerpen om de erfenis te ha
len. Laat zien, riep Willem.
Gaaike haalde triomfantelijk de reispa-
pieren voör de dag en liet ze de Vinke
zien. Willem was van kindsbeen af een
vriend van de Tip. Sloerie, riep hij woedend
nu Rijssen uit! Anders sla ik je eruit. Maar
Gaaike greep in de plooien van haar kleed
en in de rechter hand had zij een gela
den pistool in de linker hand een kort
scherp zwaard. Maar de Vinke was Rijs-
senaar en niet benauwd. Handen hoog of
ik schiet je door je dievenraap! gilde Gaai
ke. De handen gingen omhoog, maar met
een wierp Willem zich op haar. En met
zulk een kracht dat ze beiden op de grond
vielen. Het pistool viel uit haar hand en
het zwaard nam hij haar af. Hij nam
het pistool, zette de deur open en dreef
Gaaike de straat op. De stadsdienders kwa
men en heel wat opgeschoten jongens en
zo ging het naar de Bouwstraat. Gaaike
maakte, daartoe gedwongen, de deur open.
En de Tip lag nog te bed. Daar kwamen
ze binnen. Dag lieverd was je er al weer!
sprak gapend de Tip. Onzalige hond, hier
zijn je papieren terug! schreeuwde Willem.
Dit stuk vergift heeft je bestolen. Nu werd
de Tip pas goed wakker hij sprong uit het
bed. En nam de blaaspijp en wilde Gaaike
slaan. Maar dit werd door de stadsdien
ders verhinderd, die Gaaike meenamen naar
het gericht. En het gericht wees dadelijk
vonnis. Gaaike werd veroordeeld tot het
dragen van de schandstenen door heel de
stad, een dag ter kooi en verbanning. Wij
zullen even duidelijk maken wat deze straf
fen inhielden. In de veertiende en vijftiende
eeuw was het schandstenen dragen voor
vrouwen in de Twentse steden nog een heel
gewoon verschijnsel. Net zo goed als het
gesel en brandmerken van lastige zigeu
ners op het marktplein van Rijssen. Bats
met de bijl was de man die de straf
uit moest voeren. Bats had zijn gereed
schap onder de toren liggen. De schand
stenen waren twee grote keien met een
ketting verbonden. De ketting werd om de
hals gehangen en zo moesten veroordeel
den de gehele stad Rijssen doorlopen en
de jongens en meisjes er achter aan.
De kouwe was een ijzeren kooi, waarin
men de opgeslotenen van alle kanten kon
zien. En de verbanning hield in dat Gaaike
nooit weer een voet in stad Rijssen mocht
zetten. Vinken Willem en de Tipkop keken
stikum door het raam van Tips huisje.
Verder was heel Rijssen uitgelopen om de
schandstenendraagster te zien. Want zo iets
gebeurde zelden. Rijssens dochteren droe
gen geen schandstenen. Daar waren zij te
degelijk voor, al hadden dan Rijssense scho
nen hun weetjes wel.
Gaaike liet zich bij het dragen der schand
stenen niet onbetuigd. Dat een geboren mar
kiezin in een gat als Rijssen veroordeeld
werd om schandstenen te dragen vond zij
een gruwel. En dat het Janhagel van boe
ren, turfgravers en steenbakkers haar uit
lachte, was bij de beesten af. En dat de
Jonker van Brandlicht zich de buik vast
hield van het lachen dat zou hem inge
peperd worden daar kon hij op rekenen.
Agatha op de Bevervoorde de struise adel
lijke weduwe had haar personeel verbo
den de straat op te gaan. Weliswaar was
Gaaike een lichtekooi en een bedriegster,
maar toch was zij een markiezin een meis
je van hoge kom-af. En zij nam het het
gericht van Rijssen hoogst kwalijk dat de
Franse markiezin zo te schande werd gezet.
VAN COEVERDEN
De dienst wordt a.s. zondag waargenomen
door dierenarts Siebelink te Wierden, tel.
05496-298.
In een wel zeer matige wedstrijd waarbij
vooral de onmacht der voorhoede aan het
licht kwam, heeft Sportclub Rijssen met
12 de meerderheid moeten erkennen van
een eveneens tegenvallend Sportclub De
nekamp.
De gastheren moesten het stellen zonder
Ruiterkamp, Kosterbok en J. Rutterkamp.
Voor Lohuis en Greveling betekende de
ze wedstrijd de laatste die zij voor het
eerste elftal speelden. Beide spelers zijn
een reeks van jaren onafgebroken in het
eerste elftal uitgekomen. De volgende com
petitie zullen beide „oudjes" hun geluk in
de tweede editie beproeven.
Voor de wedstrijd een aanvang nam, bood
de heer Bruggeman namens de vereniging
bloemen aan Sportclub Denekamp wegens
het behaalde kampioenschap.
Over de wedstrijd zelf kunnen we kort
zijn.
In de achtste min. scoorde Ten Bolscher
voor de thuisclub (10). Een botsing
tussen rechtsachter Muller en keeper Steen
bergen leidde tot de gelijkmaker (1—1).
Al vrij spoedig in de tweede helft scoorde
de linksbinnen der gasten het winnende
doelpunt. Hij werd hiertoe in staat ge
steld door stopper Lohuis die te zacht
op z'n doelman terugspeelde. (12).
De thuisclub kreeg hierna nog ettelijke
kansen voor de gelijkmaker doch de voor
hoede van Sportclub toonde zich meester
in het missen van kansen. Toen de goed
leidende arbiter het einde floot hadden
de Denekampers dan ook een verdiende
zege behaald.
Advertentie
Huidzuiverheid Huidgezondheid
Puistjes verdrogen door Purol-poedet
OUD RIJSSEN
In de serie foto's van oud Rijssen thans
deze fraaie opname van het Schild. Hoewel
ook de jonge Rijssenaren uit deze foto
onmiddellijk het stadscentrum zullen herken
nen, omdat er, sinds deze opname werd
gemaakt, misschien niet zo veel veranderd
is, wordt het toch door het gemoedelijk ta
fereeltje dat de opname schildert weer eens
duidelijk, dat er toch echt een grote ver
andering is ingetreden. De rust, de gemoe-
lijkheid, en de belangstelling voor de vreem
de fotograaf, zijn duidelijke facetten in de
ze opname, die de huidige fotografen, ook
niet de leden van de plaatselijke fotoclub
ALDOLEM kunnen vangen. Ook hier zien
wij weer de weelderige boompartijen, waar
aan Rijssen vroeger zo rijk was en de typi
sche kleding van de Rijssense jeugd uit de
dagen van weleer. Vanwege de aangename
temperatuur, die er op die Meidag heer
ste, hadden de jongens hun „buis" thuisge-
laten en duidelijk zien we hier, dat het vest
en de pet, attributen waren, die men voor
geen geld van de wereld kon missen.
Het herenhuis links op de foto is de wo
ning van de familie Eshuis. Lange jaren is
dit huis bewoond geweest door dokter ter
Horst, die Gades-dokter werd genoemd. De
ze dokter Ter Horst had de gewoonte zijn
praktijk uit te oefenen op klompen.
Slechts als hij bij de „upper-ten" van
Rijssen of bij die van de omgeving een vi
site moest afleggen, trok hij zijn schoenen
aan.
Toen dokter Ter Horst eens naar de Ba
ron van de Eversberg (Nijverdal) moest en
zijn schoenen aantrok, werd zijn vader,
die dat constateerde hevig verontwaardigd.
„De wereld loopt op zijn eind", moet de
vader van dokter Ter Horst gezegd hebben,
„as ie op waorkdag ook al skoone andoot."
Naast de „hoge stoepe" zoals het heren
huis ook nu nog bekend staat, zien wij een
typische schuur die toebehoorde aan de fa
milie Spanj er, de tabaksfabrikanten.
Rechts op de foto het Hotel Schutjen en
daarnaast (verscholen achter de bomen) een
gedeelte van het tabaksfabriek van de fa.
Spanjer. IJet enige verkeer, dat de rust op
het Schild verstoort, is de fietser (op de
voorgrond), die misschien door de oudere
Rijssenaren wel werd aang- en als de voor
loper van de hedendaagse bromnozems.
Met ingang van zondag 28 mei is de zo
merdienstregeling bij de N.S. ingevoerd.
In ons blad van vorige week plaatsten wij
een overzicht van de vertrektijden vanuit
Rijssen in de richting Enschede.
In onderstaand overzicht staan de ver
trektijden vanuit Rijssen vermeld in de rich
ting Deventer.
TIJD
RICHTING OPMERKINGEN
6.10
Apeldoorn
Alleen op
werkdagen
6.25
Den Haag-Rotterdam
alleen op
maandag:alleen
werkdagen.
Rotterdam
sneltrein
6.52
Apeldoorn
alleen op
werkdagen
7.52
Apeldoorn
alleen op
werkdagen
8.27
Den Haag-Rotterdam
maandag en zaterdag
sneltrein
alleen Rotterdam.
9.12
Apeldoorn
9.52
Apeldoorn
10.27
Den Haag-Rotterdam
maandag en zaterdag
sneltrein
alleen Den Haag
10.52 Apeldoorn
11.52 Apeldoorn
12.18 Deventer alleen
zaterdags
12.27 Den Haag-Rotterdam
zaterdags alleen Den Haag. sneltrein
12.52 Apeldoorn
13.52 Apeldoorn
14.27 Den Haag-Rotterdam
maandags en zaterdags sneltrein
alleen Rotterdam
14.52 Apeldoorn
15.52 Apeldoorn
16.27 Den Haag-Rotterdam
vrijdags, zaterdags
en zondags
alleen Rotterdam
sneltrein
16.50
Apeldoorn
17.52
Amersfoort
zaterdags en zondags
Apeldoorn
18.27
Den Haag-Rotterdam
vrijdags en zondags
sneltrein
alleen Den Haag
18.52
Apeldoorn
19.52
Apeldoorn
20.27
Den Haag-Rotterdam
zondags alleen
sneltrein
Rotterdam
20.52 Apeldoorn
21.52 Apeldoorn
zaterdags Amersfoort
22.27 Den Haag
22.52 Apeldoorn
alleen zondags
