31°
cocos
Ter Harmsel
10%
Uitbreiding ploegenstelsel tot de
nacht heeft talrijke nadelen
5
KOOKT HET WEER EENS IN EEN PAN!
helft van de
opruimingsprijs
Vilt: niet alleen huisvlijtartikel
Aard van het werk en de aard van
de mens spelen hierbij een rol
Banketbakkerij Meinders
Stichting Nederlandsche
Middenstands Spaarbank
kinderwagen
haardkachel
WESSELS - Bouwstraat 29-31
ENIGE ARBEIDERS en
ENIGE HALFWAS ARBEIDERS
BETONFABRIEK „RIESSEN
Kohier zig-zag machine
wor 499.-
A. R. v. d. HOUTEN
Oude stoelen worden nieuw
FA. G. WOLTERS - Huttenwa!
Heerlijk Cake-Krentenbrood
KLEIN HORSMAN
BEKENDMAKING
Voor een HYPOTHEEK
naar BEREND VAN HEEK!
Deze laatste dagen van
de opruiming verkopen wij de
geëtaleerde goederen voor de
I televisietoestel
kinderwagen
Arts doet suggesties voor nachtarbeid
Huishoud-nieuwtje
Vrijdag 3 februari 1961
Pagina 4
Lunchroom Cafetaria „DE MOLEN"
Geen zicht» niet ruilen
Wicrdenscstraat 40
ZEER SPECIAAL
1 grote VéGé-ONTBIJTKOEK
20 pet KORTING
EXTRA DEZE WEEK
Grotere vermoeidheid
Geen algemeen oordeel
Gebrek aan slaap
Nerveuze stoornissen
Etmaal voor rust
Onze koekjes licht op gewicht en met roomboter
Uitgebreide sortering bonbons, luxe dozen.
Gekoeld gebak
Voor een heerlijke croquet naar
Dr. Stokkerstraat 35
Uw spaargeld draagt
bij dit agentschap
Agentschap RIJSSEN
rente Dagelijks opvraagbaar.
Persoonlijke behandeling Absolute geheim houding
De agent: H. OV1NG
TE KOOP: z.g.a.n grijze
f 30. Graaf Ottostraat 22.
TE KOOP: prima
ELSENERSTRAAT 72.
Zo juist ontvangen de nieuwste dessins
Grote sortering Lage prijzen
GEVRAAGD voor de Betonfabriek en voor de
Systeembouw
met en zonder rijbewijs.
SKfW
U koopt reeds een
NAAIMACHINEHANDEL
SPUITSTRAAT 7 - RIJSSEN
als wij ze voor U overtrekken
Vraag eerst prijs bij de
Wel nagemaakt, doch niet geëvenaard.
BAKKERIJ
Het hoofd van het gemeentebestuur van RIJSSEN
maakt bekend, dat vanaf 4 februari 1961, gedurende
14 dagen voor een ieder ter inzage ligt ter secretarie,
afdeling algemene zaken (kamer 7) de door de raad
bij besluit d.d. 30 januari 1961 vastgestelde herzie
ning IVa (Noord), (omvattende gronden, gelegen ten
noorden van de spoorlijn) van het plan in onderdelen
1947, in uitvoerige kaarten uitgewerkt
Binnen 6 weken na afloop van bovenvermelde ter
mijn kunnen belanghebbenden, die zich met bezwa
ren tot de raad hebben gewend, bij gedeputeerde sta
ten bezwaren tegen het plan indienen.
Rijssen, 3 februari 1961.
Het hoofd voornoemd,
C. B. J. LANDWEER
VRAAGT INLICHTINGEN
Braakmansdük 4.
van 54 ct voor 39 ct 8 geldzegels
bij 3 pakjes VéGé-margarine
1 GROTE FLES VéGé-KOFFIEMELK
Extra romig! 31 92 ct 36 geldzegels
2 BLIKJES VéGé-TOMATENPUREE
70 ct 28 geldzegels
1 BEKER VéGê-APPELSIROOP
64 ct 26 geldzegels
1 LITERS BLIK ERWTEN MET WORTELEN
49 ct
„de zomer in blik" en extra voordelig!
8 GROTE VICTORIA-REPEN 98 ct
VéGé guller met geldzegels! guller met guldens!
TE KOOP:
merk Philips 43 cm. beeld.
Prins Bernhardstraat 15.
TE KOOP: z.g.a.n.
prachtig onderhouden. Br.
ond. no. 63. bur, v. d. blad.
Medisch gezien roept het steeds meer toe
gepaste drieploegenstelsel in de industrie een
aantal problemen op, die - wil men er een
oplossing voor zoeken - buiten het eigenlijke
terrein van de bedrijfsarts vallen, schrijft
dr. P. Andlauer te Straatsburg in „Trade
Union Information" het orgaan van een on
derafdeling van 't Europese Produktiviteits-
centrum. Onder de artsen heerst immers de
overtuiging dat de sociologische aspecten
ervan belangrijker zijn dan de ongunstige
gevolgen voor de gezondheid, ofschoon deze
laatste geenszins veronachtzaamd mogen
worden. Eigenlijk spelen alle factoren, die
zich bij het werken in ploegverband voordoen
- dat wil hier dan zeggen in het drieploegen
stelsel - door elkaar heen.
De fysioloog weet dat alle functies van het
menselijk lichaam onrworpen zijn aan een
bepaald ritme. De waaktoestand wordt ge
durende de dag begeleid door een toeneming
van de stofwisseling, die nodig is voor een
goede, op elkaar afgestemde, werking van al
le organen. De activiteit van hart-, ademha-
lings-, spijsverterings- en allerlei andere werk
zaamheden wordt aldus geleidelijk verhoogd
van het einde van de nacht tot ongeveer
vijf uur in de namiddag om dan weer ge
leidelijk af te nemen en tot een minimum
terug te vallen tussen twee en vijf uur in
de nacht. Men kan dat alles ook duidelijk
constateren aan het temperatuurverloop. Volgt
men dit ook bij iemand, die plotseling van
dagwerk tot nachtwerk overgaat, dan blijkt
dat de gewone, dus de natuurlijke cyclus
zich slechts traag aanpast. Het duurt meest
al weken voordat de minimale werkzaamheid
van de lichamelijk functies naar de dag wordt
verschoven, en het maximum naar de nacht.
Er zijn ook mensen (en men schat hun aan
tal op ongeveer 20 procent van het totaal),
die data aanpassingsvermogen geheel missen
en die bij nachtarbeid dus altijd onderwor
pen zijn aan een slechte regeling van de
lichaamsfuncties. Men heeft nog geen motho-
den gevonden om van tevoren te bepalen
wie wel en wie niet geschikt is voor nacht
arbeid.
De bevindingen van psychologen sluiten bij
die van de fysiologen aan. Er is een nauw
verband tussen de verschillende stadia van
de cyclus en de hersenactiviteit van bijna alle
mensen. Vandaar dan ook dat blijkens de
ervaringen nachtarbeiders vooral tussen twee
en vier uur - dus de normale „minimum
periode" - zich meer dan normaal inspan
ning moeten getroosten om hun werk goed
te doen. Dit leidt dus tot grotere vermoeid
heid, die zich voegt bij het tekort aan slaap,
een verschijnsel dat zich bij vrijwel ieder
een, die nachtarbeid verricht, voordoet.
De bedrijfsarts beschikt in zijn laboratorium
ondanks omvangrijk onderzoek op dit ge
bied nog niet over goede mogelijkheden om
vermoeidheid rechtstreeks te meten. Men
heeft echter indirecte aanwijzingen in de
vorm van de algemene gezondheidstoestand
van diegenen, die afwisselend dag- en nacht
werk verrichten. En het staat vast dat bij
hen de klachten over allerlei storingen (maag,
ingewanden, zenuwen, slaap) veeivuldiger
zijn dan bij dagwerkers. In het bijzonder
lijden ze meer aan maagzweren en zweren
aan de 12-vingerige darm dan de anderen,
wat wellicht ook weer verband houdt met
ongeregelder eten (en veel koud eten, omdat
na het opstaan overdag warm eten niet
smaakt). Veel roken en nervositeit door de
extra inspanningen en door het gebrek aan
slaap. Deze kwalen doen zich sterker gelden
naarmate de betrokkene ouder wordt en som
mige autoriteiten op het gebied van de ar
beidswetgeving menen dan ook dat de maxi
mum-leeftijd, waarop een arbeider nachtar
beid mag verrichten, op vijftig jaar zou moe
ten worden bepaald. Het aantal bedrijfs
ongevallen in industrieën, waar nachtarbeid
wordt verricht, is relatief niet groter dan
in die, waar overdag wordt gewerkt, soms
zelfs wel iets geringer, maar de aard van
de ongevallen is belangrijk ernstiger.
Intussen is een algemeen oordeel over nacht
arbeid moeilijk te geven. Er zijn fabrieken
waar de nachtarbeid voor een groot deel
door werknemers wordt verricht, die zich daar
vrijwillig voor hebben opgegeven en die dus
een groot aanpassingsvermogen hebben. Maar
er hangt ook bijzonder veel af van de aard
van het werk, wat er ook weer toe leidt,
dat de gegevens over de algemene gezond
heidstoestand van degenen, die in een ploegen
stelsel zijn opgenomen, nogal verschillen. Bij
krachtstations, olieraffinaderijen e.d., waar het
proces vrijwel automatisch verloopt, doen zich
betrekkelijk weinig klachten voor, terwijl daar,
waar de arbeidslast zwaarder is (zoals bij
staalbedrijven, spoorwegen e.d.) de statistie
ken een ander beeld geven.
Dat nachtwerkers meestal (er zijn uitzonde
ringen maar het percentage is gering) on
der gebrek aan slaap lijden, ligt voor de
hand. De slaapkamers liggen binnen het ge
makkelijke bereik van allerlei daggeluiden.
Zelfs al houden de huisgenoten zoveel moge
lijk rekening met de slaper (op kinderen
legt dat in het huiselijk verkeer een druk),
dan nog zijn er allerlei stoornissen van bui
ten. Wie nachtwerk verricht heeft kan daar
over meepraten: de klap van een bakkerskar,
een draai-orgel, geschreeuw van spelende kin
deren op straat, van venters en niet te ver
geten dichtslaande deuren, klapperende ramen
en allerlei ander rumoer bij de buren. Wie
zich daar aan weet te onttrekken, slaapt
dan nog wel maar slaapt niet diep en het
zijn juist de dieptepunten in de slaap, die
herstel van vermoeidheid geven.
Dit leidt dan weer tot nerveuze stoornissen,
die niet slechts de betrokkene, maar zijn
gezin en zijn omgeving beïnvloeden. De schrij
ver gelooft dat er ook wijzigingen in het
karakter door kunnen optreden: agressivi
teit, onverdraagzaamheid, een neiging tot
drinken en dergelijke. Men moet daarbij ook
niet uit het oog verliezen dat voor vele ar
beiders de vrije tijd contact betekent met
hun eigen sociaal milieu en dat ze dat contact
door nachtarbeid verliezen. Ze voelen zich
min of meer uitgestoten uit een gemeen
schap, waarvan de meerderheid een normaler
en daardoor prettiger leven leidt. Pogingen
van sommige ondernemingen - in Scandina
vië bijvoorbeeld - om aan enkele bezwaren
van de nachtarbeid tegemoet te komen, door
o.a. geluidsdichte slaapvertrekken met air
conditioning te bouwen, verergeren dit ge
voel uiteraard, doordat de arbeiders dan ook
nog niet eens naar hun eigen huis terugke
ren na gedane arbeid.
Andere verbeteringen zullen wellicht meer
effect hebben, waarbij vooral de aard van
het werk in aanmerking moet worden geno
men. Arbeid, die veel lichamelijke inspanning
vereist en waaraan hitte, rumoer en stof
verbonden is, zal volgens sommige adviseurs
niet langer dan drie achtereenvolgende nach
ten verricht mogen worden. Het volgende hele
etmaal moet worden gebruikt om te slapen
en uit te rusten. In feite moet het meer
dan een etmaal zijn, omdat bij overgang
naar de dagdienst de werktijden elkaar uiter
aard niet mogen overlappen.
Bij arbeid, die weinig lichamelijke inspan
ning vraagt, zouden de perioden, waarin
nachtwerk wordt verricht, langer aan één
kunnen worden genomen, bijvoorbeeld drie
of vier weken, zodat het lichaam gelegenheid
heeft zich aan te passen. Voorts zouden de
wisseltijden veranderd kunnen worden. De ge
bruikelijke tijden (zes uur 's morgens, twee
uur 's middags en tien uur 's avonds) zijn
eigenlijk heel ongeschikt, omdat de nacht
werkers dan geen gelegenheid hebben een
deel van de nacht te slapen.
Wanneer men de nachtwisseltijd op twee
uur stelt, zouden degenen, die opkomen een
deel van de nacht kunnen slapen en dege
nen, die hun werk dan verricht hebben,
eveneens. Ook is het denkbaar het ploegen-
werk telkens een uur te doen verspringen,
zodat de overgang geleidelijk gaat.
De schrijver komt tot de slotsom dat, hoe
men het ook wenst of keert, uitbreiding van
het ploegenstelsel tot de nacht uit medisch
oogpunt nooit gunstig kan worden bekeken.
Aan de andere kant zullen voorstellen van de
arts op dit terrein dikwijls onrealistisch lij
ken, omdat ze geen rekening houden met
andere factoren, die men blijkbaar belang
rijker acht. In elk geval zouden werkgevers,
vakverenigingen en bedrijfsartsen het onder
werp nog eens duchtig kunnen bespreken
om te zien waar vastgeroeste denkbeelden
zouden kunnen worden losgewrikt.
Bij het woord vilt denkt men automatisch
aan een bepaalde vorm van huisvlijt: aan
het zelf maken van pantoffeltjes, aan een
wandkleed met applicaties, aan het vervaar
digen van speelgoedbeestjes. Maar vilt is ook
een attractief modieus materiaal, dat zijn ple
zierige eigenschappen vooral kan ontplooien
wanneer het in jongemeisjeskleding verwerkt
wordt. Want een goede kwaliteit vilt is
kreukecht en waterafstotend, het is gemakke
lijk te knippen en het wordt tegenwoordig
in mooie heldere kleuren gemaakt.
Vilt is een produkt van de wolindustrie
gefabriceerd uit zeer dunne schapenwol dat
onder warme en vochtige omstandigheden
dusdanig wordt bewerkt dat het na afloop
van het proces niet meer kan rekken of
krimpen. Het kan bovendien in alle rich
tingen worden geknipt en maakt bij het ver
werken geen „franjes", terwijl er bovendien
niets aan af te werken of te zomen valt.
Vilt kan tot allerlei modieuze (en vooral:
jeugdige!) kledingstukken worden verwerkt:
tot sportieve mantels, wijde rokken, over-
gooiers. Omdat het zo gemakkelijk te appli-
queren valt, is het ook bijzonder geschikt
voor bijvoorbeeld een kinderjasje dat met
dierfiguurtjes of andere motiefjes moet wor
den versierd.
Is uw opgroeiende dochter handig genoeg
om zelf al een eenvoudig kledingstuk te ma
ken, gun haar dan het plezier van experimen
teren met een lap vilt voor een vierbaans
rokje. Van hondertwintig centimeter breed
materiaal zal tweemaal de roklengte nodig
zijn. De vier banen worden na het knippen
in elkaar genaaid en aan één kant van
een ritssluiting voorzien, de rok wordt aan-
gerimpeld of geplooid op een tailleband ge
zet. De rok hoeft niet gezoomd en kan
dus op de juiste lengte worden afgeknipt,
en daarna zal het nog van de smaak en
de handigheid van de jongedame afhangen,
of zij het kledingstuk wil versieren met bij
voorbeeld een applicatierand in contrasteren
de kleur, of met doorgestikte biezen van het
zelfde materiaal.
Huishouden wordt steeds gemakkelijker,
denkt men wanneer men leest over een
nieuw produkt, dat de huisvrouw de hel
pende hand reikt bij het maken van sau
zen en het binden van soepen. Het is een
tablet, waarmee, men ruim een liter „wit
te grondsaus" kan maken. De altijd actie
ve Consumentenbond heeft dit nieuwe produkt
reeds onderzocht, en constateert dat het in
de praktijk zeker voldoet. Het geeft arbeids
besparing, maar brengt ook extra kosten met
zich mee: een halve liter van deze kant-en
klaar saus komt ongeveer zeventien cent
duurder uit dan eenzelfde hoeveelheid eigen
gemaakte saus. Extra kosten die echter, zo
meent de Bond, hun geld wel opbrengen
voor huisvrouwen, voor wie tijdsbesparing
erg belangrijk is, en vooral voor onervaren
kooksters die, experimenterend met het ma
ken van „echte" saus, nogal eens met een
mislukking als resultaat blijven zitten.
Stoofschotels behoren tot de oudste gerech
ten, die de mens kent. Helemaal in het be
gin bestond de kookkunst voornamelijk uit
het roosteren van vlees en knollen boven een
vuur of in hete as, maar toen men in staat
was om potten te bakken of te smeden, werd
het mogelijk om gerechten te koken.
In de ene kookpot, die men bezat werd
allerlei voedsel samen gaargekookt: vlees of
vis, knollen, bonen of rust, groente.
Het is geen wonder, dat de „inheemse keu
ken" van ieder land dikke soepen en meng-
potten biedt. Ook in ons land waren meng-
potten geliefd; waarom, wanneer en hoe wij
er toe gekomen zijn, van de „speelse, luchtige"
stoofschotels degelijke zware stamppotten te
maken is niet bekend. Eigenlijk is het jam
mer, dat die voorliefde voor stampen be
staat: het is wat extra werk en het vitami
negehalte van het voedsel gaat erdoor ach
teruit. Voor hen, die „aan de lijn doen" biedt
de stoofschotel nog een voordeel boven de
stamppot: hij kan bereid worden met weinig
aardappelen of peulvruchten en veel groente.
In onderstaande recepten kan de verhouding
van de verschillende bestanddelen naar smaak
en eetlust worden gewijzigd.
Algemene wenken voor het klaarmaken van
stoofschotels.
Neem voor een stoofschotel aardappelen,
die niet stuk koken.
Houd rekening met de kooktijd van de
verschillende bestanddelen. Verwerkt u bij
voorbeeld peulvruchten of vlees, dat lang
moet koken, kook ze dan voor en voeg de
groente en aardappelen ongeveer Va uur voor
de maaltijd toe.
Gebruik niet zoveel water, dat het ge
recht meer op soep lijkt dan op een „vaste"
schotel.
Maak de schotel al naar uw smaak droog
of wat vochtig, maar niet vast.
Ook zonder vlees of kaas zijn deze ge
rechten zeer smakelijk. Geef na zo'n een
voudige stoofschotel bij voorkeur een melk-
gerecht toe (voor de eiwitvoorziening).
Recepten voor 4 personen.
Koolschotel
1 a IV* kg aardappelen, 123 g (een kopje)
rijst, drie vierde kg. kool, 250 g prei, onge
veer 250 g geraspte belegen kaas of oude
kaas, plus minus 100 g boter of margarine,
zout (foeli of nootmuskaat).
De aardappels en groente schoonmaken en
wassen. De aardappelen zonodig in tweeën
of vieren snijden, de groente kleinsnijden.
De aardappelen, groente en rijst opzetten
met een flinke bodem water met zout. De
rijst tussen of op de groente strooien. De bo
ter of margarine toevoegen en het geheel
gaarkoken of op de groente strooien. De bo
ter of margarine toevoegen en het geheel gaar
koken in ongeveer 30 minuten. Desgewenst
een deel van het kooknat afgieten. De kaas
toevoegen en alle bestanddelen losjes door
elkaar roeren. Het gerecht naar verkiezing
op smaak afmaken met foelie of nootmus
kaat.
Stoofschotel met rundvlees en knolraap
300 g klapstuk of een doorregen runderlap,
lVs a 2 kg aardappelen, 1 kg knolraap, een
ui, zout (peper), plus minus 100 g boter of
margarine.
Het vlees in dobbelstenen snijden en deze
met zout (en peper) inwrijven. De boter of
margarine heet laten worden n het vlees
aan alle kanten bruin bakken. Zoveel water
toevoegen, dat het vlees net onderstaat en het
vlees zachtjes gaar stoven in ongeveer 2
uur. De aardappelen, knolraap, en ui schoon
maken en wassen. De aardappelen zonodig
in tweeën of vieren snijden, de knolraap in
reepjes verdelen, de ui fijnsnijden. De aard
appelen en groente bij het vlees voegen en
het geheel in ongeveer een half uur zacht
jes gaarkoken.
Desgewenst een deel van de jus afgieten en
apart opdienen. Alle bestanddelen losjes door
een mengen.
Stoofschotel met bruine of witte bonen en
winterwortel
250 g heel blijvende bruine of witte bonen,
1 a IV2 kg aardappelen, 1 kg winterwortel,
1 zure appel, plus minus 100 gr boter of
margarine, zout, laurierblad, kruidnagel, pe
terselie of selderij groen; desgewenst 100 g
gehakt, ui, een sneetje oud brood of paneer
meel.
De bonen wassen en een nacht in ruim wa
ter. De bonen opzetten met het week water
en zout en gaarkoken in drievierde a één uur.
De aardappelen, winterwortelen en appel
schoonmaken en wassen. De aardappelen zo
nodig in tweeën of in vieren snijden, de win
terwortel en appel in plakjes of reepjes ver
delen. De aardappelen, wortelen en appel
opzetten met een flinke bodem water.
De boter of margarine, een laurierblad, zout
en kruidnagel toevoegen, evenals de brui
ne of witte bonen zonder het kooknat. Het
geheel gaarkoken in ongeveer 25 minuten
(Desgewenst het gehakt aanmaken met zout,
peper, ui en oud brood of paneermeel. Van
het gehakt kleine balletjes draaien en deze
de laatste 10 minuten meekoken).
Het gerecht bestrooien met zeer fijn gesne
den selderij- of peterseliegroen en alle be
standdelen voorzichtig dooreenmengen. Het
laurierblad verwijderen.
