Rijssense oudheden* Atletiekevenement in brandende zon over 30 Ion Z.K.H. Prins Vreemd geld en reischèques Coop. Boerenleen bank Hotter Eén joar etrouwd Krijgt Rijssen VAN DER STOUW voor vulpennen Volksuniversiteit? Jaargang 37. No. 25. VRIJDAG 26 JUNI 1959 De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.00 per kwartaal, voor post-abonnees 1.25 per kwartaal. Zakenreis? VAN COEVERDEN. HUTTENWAL 31 RIJSSEN Joop Fredriks onbedreigd winnaar Maandag 29 juni verjaardag van Puzzelrit VOOR Administratie en Redactie: Enterstraat 10, Rijssen. Télef. 2303 (05480) Advertenties 10 ct. per m.m. Bij contract korting. Inzending van advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur. HET PACHTERSOPROER IN 1690. Op het eerste gezicht zou men denken bij het lezen van bovenstaande titel, dat een igroep pachters van huizen of landerijen, ter wille van te hoge pacht aan het muiten wa ren geslagen. Neen, dit was het niet. De Rijssenaar was van ouds een serieus mens, die zijn verplichtingen nakwam. Enkele uit zonderingen daargelaten. Het pachtersoproer van 1690 was een rebellie van heel andere aard. Gedurende de tachtigjarige oorlog wer den in Overijssel heel wat belastingen in gevoerd, die men voordien niet kende. Daar waren contributie (belasting) op bouwlan den en weiden). De vijftigste penning. Ver panding. Belasting op alles wat men op de molen liet malen Op bier en jenever. Belas ting op de handel. Idem op paarden, op koeien, op bijen en op dienstboden. Schoor steenbelasting en ten slotte hoofdgeld. Deze warwinkel van belastingen kon men, wanneer men was aangeslagen, niet bij een ontvanger betalen. Neen, al deze belastingen werden aan de meestbiedende burgers verpacht. Deze heren belastingpachters moesten zorgen dat de belasting binnenkwam, en op de voor hen voordeligst mogelijke manier. Veel muziek zat er niet in, dat voelt u wel, of men moest aan het uitknijpen met de belastingbetalers. En nu zullen de Rijssense belastingpachters geprobeerd hebben om er uit te halen wat er uit te halen was. Natuurlijk kwam niet alles binnen. En wat gebeurde er dan? La ten we even vertellen dat de jaren 1690 en volgende niet gunstig waren voor de kleine steden in Overijssel. De armoede was groot. En het aantal armlastigen navenant. Nu deed zich in 1690 het verschijnsel voor, dat verre weg de meeste burgers van Rijssen bezit ters waren, dus eigenaren van het dak, wat ze boven hun hoofd hadden. Of de Wouwsels alle aanspraak konden maken op het woord woning, laten we hier buiten beschouwing. De geboren en getogen Rijssenaar mocht wel in een huurhuis wonen. Maar die waren er in 1690 practisch weinig. Daar was des tijds de structuur der stad Rijssen niet naar. En, wanneer men burger van Rijssen wilde worden, was het bezit van een eigen huis een eerste vereiste. Maar door de slechte tij den van 1690, aldus gezegd, raakte men ach terop in het betalen van de stedelijke be lasting. Had men een eigen huis, hoe gering overigens ook, dan moest men herenlasten betalen. Met niets ontziende strengheid tra den de belastingpachters op tegen armen en ouden van dagen. In de eerste tijd vond men er wat op. Wanneer de inboedel verkocht werd van een arm man, kwam de gehele buurt op straat bijeen, welgestelden en ar men. Kwam nu de deurwaarder om namens de belastingpachter de roerende goederen te verkopen, dan bracht dit hoegenaamd niets op. Want vóór het huis stonden gewapend en met strakke gezichten de buren uit de straat. Zij kochten alles op, bijna voor niets, omdat er niet gehoogd werd. Niemand die het in zijn hoofd haalde een bod te doen. Want dan zou hij bij avond of ontij zijn be komst gekegen hebben. Wij willen er bij voegen, dat het niet altijd zo ging. Wanneer iemand door eigen schuld, b.v. door wah- beheer of zo, in het ongerede raakte, dan lieten de buren verstek gaan. Maar het bleef niet bij roerende goederen. Men begon ook met de verkoop van huizen en land. En toen achtte de burgerij van Rijssen de tijd gekomen om met harde hand de belasting pachters tot rede te brengen. Het ging net als met iedere revolte, ook in deze tijd. Nie mand wist vanwaar het oproer tegen de pachters kwam. Maar plotseling was het er, dreigend en gevaarlijk. De belastingpachters vluchtten met hun gezinnen de stad uit. Maar het woedende volk toonde haar driften in toomloze vaart op huizen en meubilair van de pachters. Alles werd kort en klein ge slagen. En daarna trok men zegevierend door Rijssens straten. De schout stond mach teloos tegen het verzet. De gevluchte pach ters klaagden de burgers van Rijssen aan bij de drost van Twente. En deze gaf zijn fiscaal (officier van justitie) bevel, streng tegen de aanleggers van het pachtersoproer voor alle landen kunnen bij onze bank worden aangevraagd. Naast KOSTBARE DEVIEZEN verstrekken wij gaarne KOSTELOZE ADVIEZEN! Wendt U voor alle bankzaken tot de op te treden. En de fiscaal begaf zich met de nodige manschappen naar Rijssen om dë twee aanstichters van het oproer gevangen te nemen. Maar ook hier trad weer de men taliteit van de toenmalige bevolking van Rijssen aan de dag. Eensgezind hadden ze de belastingpachters de wildernis ingejaagd. Eendrachtig ook beschermden ze de aanstich ters van het verzet. Die waren ondergedo ken, zouden wij nu zeggen. Zij zelf, en hun vrouwen en kinderen waren spoorloos. In beslagname van bezit kon niet plaats heb ben, want de schout kon onder ede verklaren, dat bedoelde heren al hun bezittingen aan de Rijssenaar zus of zo hadden overgedaan. De drost van Twente stelde de burgemees ters aansprakelijk, maar die weerden zich ook geducht. De zaak bleef slepende. Nadat de volkswoede bekoeld was, kwamen de be lastingpachters terug. Zij werden van stads wege enigermate schadeloos gesteld. Zij had den hun les gehad. In den vervolge waren ze toeschietelijker en toen hun pachttermiy» verlopen was, kwamen er andere belasting pachters. De drost van Twente drong nog steeds aan op afdoening. Maar men had steeds een redelijk smoesje bij de hand en feitelijk hadden de belastingpachters, waar het om ging, het al lang afgedronken met de leiders van de rebellen. Dus was het voor de Rijssenaren zaak, om de drost en zijn fis caal maar zo lang mogelijk buiten de deur te houden. Maar in de vergeelde folianten ontdekte de fiscaal dat de Rijssenaren nog meer op hun kerfstok hadden. Dit was wel iswaar zestig jaar geleden, maar wat in het vat zit, verzuurd niet. In 1633 had de drost van Twente ook al een bevel uitgevaardigd, om aanstichters van een andere revolutie gevangen te nemen. Toen, in gezegd jaar 1633, hadden na veel gechicaneer de Rijs sense burgemeesters met de gewapende bur gerij de omwonende Jonkheren gans en al uit de marke verdreven, en de gehele marke Rijssen tot stadsbezit verklaard. Ook toen was net als met het pachtersoproer later, de fiscaal van de drost gekomen om de burge meesters gevangen te nemen. Maar de fiscaal werd in 1633 een blijde incomste bereid met wapens van allerlei aard. Ook toen was de kwestie van de annexatie van de marke een slepende kwestie gebleven. Brede betogen werden over en weer gehouden. Maar het eind van het lied was, dat na een lange en slepende procedure de Jonkers op de mat bleven staan en de stad Rijssen eigenaresse (Historisch). Non 'n Goojndag warn ze 'n joar etrouwd, Z' harn neet könn prakkezeern Det eur den dag zoveule leü Doarmet zoln filseteern. Um zeuwn uur kömn de eessen al En toen gung' het vedan, De hele kamer dee leüp vol, Doar kwam gin ène an. Verbiesterd keek 't éénjoarig poar Mekoar ees an, meer 't zweeg, Doar wör ezorgd det het bezeük Een köpke koffie kreeg. 't Was of 't ne zulvren brulfte was Zoveule at ter warn, En gleuwt meer det ze allemoa, Op 'n poar noa, wille harn. Natuurlijk keuj oew wa begriepn Det hier wat achtersteük, Gewoon dan kriej zoveule leü Zon dag neet op bezeük. Meer disse keer warn vuur dit fees Zo as ik heb eheürd, Nee, neet duur eür, det muj neet dèènkn, Zelfs kaatjes roond esteürd. Wat dooj, wonneer zon kaatje kriegnt, Het lik toch ook neet good, Um neet te goan en net te doon As of oew 'n neuse bloodt. Meer gleuw' det 't poar den oawnd der wal De smoor hef in ehaü, E.n misschien nog wal meer non at In 'n Sufferd is ezat. Rijssen. J. ROZENDOM. werd van al de markegrond. Toen ik een dertig jaar geleden eens aan een toen bekend Rijssens historicus vroeg: hoe is het verder met het pachtersoproer verlopen?, was het antwoord: och, later hei'j der zo rech neet van wier'è heurd. De athleten, die uit alle delen van Ne derland naar Rijssen waren gekomen om deel te nemen aan de 30 km-loop georga niseerd door de athletiek afdeling van Rijssen V., hebben in de ware zin van het woord in het zweet des aanschijns hun sport moeten beoefenen. De grote afstand was niet alleen de grote tegenstander veel meer was dat de felle zon, die onbarmhartig scheen, ten gevolge waarvan vele athleten een ern stige inzinking kregen. De „marathon-race' ontmoette veel be langstelling overal langs het parcours wa ren mensen bereid de sportlieden een dronk of een straal water te gunnen, het geen verschillende lopers even nodig had den dan brood. Op heldhaftige wijze heeft het meren deel van de athleten met ijzeren wil ge vochten om de te zware race tot een goed einde te brengen. Niet ingewijden stonden perplex over de conditie van vele athleten nadat de race was volbracht. Hoofdschuddend dan wel bewonderend sloeg het publiek langs het parcours het verloop van de wedstrijd gade. Min of meer een teleurstelling was het voor supporters van de athleten toen be kend werd dat bekende lopers als Blee- ker en Smits niet aan de start waren ver schenen, waardoor Joop Fredriks van Da- ventria (Deventer) en van de Sande fa voriet waren. Onmiddellijk na de start werd duide lijk dat de strijd in hoog tempo zou wor den gelopen. Fredriks, zo bleek verder, SUBSIDIE De raad besloot op 27 februari 1958 voor de jeugdmuziekklassen een subsidie van f 500,- beschikbaar te stellen. Uit de over gelegde begrotingen van deze klassen blijkt, dat het subsidie f 528,- dient te be dragen, in verband waarmede B. en W. voorstellen de betreffende raming in de gemeentebegroting 1958 met f 28,- te ver hogen. GESLAAGD Te Den Haag slaagden voor het diploma costumière de dames H. Baan, J. Seppen- woolde, H. Spenkelink, D. Gerritsen, N. Meinders te Rijssen en J. Wassink te Bor- nerbroek. Voor coupeuse slaagden de da mes A. Slot en J. van Heek, Rijssen. De kandidaten werden opgeleid door mode vakschool G. Lodeweges van Heek te Rijssen. verkeerde in een uitstekende conditie en nam vlot en onverbiddellijk de leiding. De Deventernaar heeft zich gevestigd aan de top van de lange afstand-lopers. Nadat de helft van de afstand was afgelegd had Fredriks reeds een prachtige voorsprong genomen, welke hij niet meer heeft af gestaan en zodoende een bijzonder eervol winnaar is geworden van de Rijssense monsterrace. Bijzonder snel werd het als een com pact peleton athleten vertrokken gezel schap uit elkaar gerukt hetgeen een ge volg was -van het hoge aanvangstempo dat de minder snellen onmogelijk kon den volgen. Voordat de richting Enter in werd ge slagen had Fredriks de leiding op de (lichte) voeten gevolgd door van de San- de en van Ginkel. Het volgende troepje had reeds een achterstand opgelopen van 1 min. en 20 seconden. Op de weg van Enter naar Rijssen was er nog niet zo erg veel tekening in de strijd. Enkele athleten bleken reeds te kampen met een inzinking, maar Fredriks bleef onbedreigd aan de kop. Onverstoorbaar liep hij in een evenwichtige cadans de afstand weg en er was niemand die het hem moeilijk kon maken. Achter hem probeerden van de Sande, van Ginkel en ook Schoonen hun opgelo pen achterstand weg te werken, maar men maakte geen schijn van kans. In de achterste gelederen werden wel wat stuivertjes gewisseld maar van heftige spannende strijd was geen sprake. De eni ge Rijssenaar Jan Voortman, geraakte ver in de achterhoede, hoewel hij met grote wilskracht doorzette. Een bewonderenswaardige prestatie bleek Fredriks te hebben verricht. Onbe- dreigt arriveerde hij volkomen fit aan de finish en lachend nam hij het bewonde rende applaus in ontvangst. Niet minder dan bijna 8 minuten later arriveerde v. d. Sande en weer 3 minuten later van Ginkel. Na afloop werden de prijzen uitgereikt door de heer B. ter Borg als afgevaardig de van het district Twenthe van de KNAU. De heer Vosman van Rijssen Vooruit sprak een dankwoord. De uitslagen waren: A. klasse: 1 J. Fredriks, Daventria 1.47.22; 2 J. v. d. Sande Gen. Mich. 1.55,02; 3 J. van Ginkel, GAC 1.58.22. B. klasse: 1 P. Schoonen, Minerva 1.57. 44; 2 J. v. d. Made, Olympus 2.01.2; 3 K. Jansen, OSS-Volo 2.3.30. C. klasse: J. Tholmeijer, Thor 2.6.5; 2 G. Hermsen, OSS-Volo 2.7.-; 3 B. Kete laar, KNAU 2.15.-; 4 B. Timmerman, OSS- WIK 2.17.43. f Foto: Paul Huf. Als er voldoende animo en belangstelling voor zal bestaan, zal in Rijssen een Volks universiteit worden opgericht, waarvoor in middels reeds een voorlopig bestuur werk zaam is. Er zijn reeds een aantal besprekingen ge houden en men is van mening, dat een Volks universiteit voldoende recht van bestaan heeft in Rijssen. In het comité van aanbeveling hebben zitting genomen: Mej. Aalderink, directrice Chr. landbouwhuishoudschool; Mej. J. v. d. Gaast, Wierdensestraat, Mej. N. Vink, Dok ter Stokkersstraat, Mej. A. R. v. Dellen, Dan- nenberg; Mevr. Brouwer-Oosterling, Hut-' tenwal, en de heren P. T. de Ridder, Hut- tenwal 35; C. J. van Rijn, Dokter Stokkers straat 17a; A. J. Rohaan, Graaf Ottostr. 35; B. G. Eerdmans, Enterstraat 96; P. J. Otte, Jan ter Horst J.Hznstraat; J. J. Capelle, Dan- nenberg 14; J. Gerritsen, Koninginneweg; G. Strijker, Enterstraat; J. Poortman, Dan- nenberg 81 en J. van Putten, Bleekstraat 44. Het doel van de Volksuniversiteiten is het bevorderen van wetenschappelijke en alge mene ontwikkeling in de ruimste zin van het woord. Een bepaalde godsdienstige of staat kundige richting wordt niet voorgestaan, d.w.z. de docenten maken geen propaganda voor een bepaalde politieke of kerkelijke richting. De eigenlijke kern van het V.U.-werk is het organiseren van cursussen op allerlei ge bied. Welk een belangrijke plaats dit werk in Nederland inneemt blijkt uit het feit, dat in het seizoen 19571958 totaal 854 cursus sen werden gehouden met 49435 inschrijvin gen en 817 op zichzelf staande bijeenkom sten, welke in totaal 196.273 bezoekers trokken. Groot is het terrein, waaoop vele deskun digen in het raam van de V.U. lezingen en cursussen verzorgen, b.v. over psychologie, paedagogie, letterkunde, toneel, dans- en filmkunst, muziek, schilder- en beeldhouw kunst, algemene politieke en culturele ge schiedenis, folklore, sociale wetenschappen, enz. populaire geneeskunde en hygiëne, wis-, natuur- en scheikunde, afstammingsleer en erfelijkheidsleer, anthropologic, biologie en microscopie, land- en volkenkunde, geolo gie, sterrenkunde, seismografie en weerkun de, terwijl nog een groot aantal op zichzelf staande onderwerpen kunnen worden behan deld. In de loop van een aantal jaren krijgt iedere V.U., zo is in de praktijk gebleken, een eigen karakter, geleidelijk wordt duide lijk in welke richting het meeste belangstel ling bestaat en het spreekt vanzelf, dat het bestuur van een V.U. zich naar deze belang stelling richt. Hopenlijk bestaat er in Rijs sen grote belangstelling voor dit instituut, dat reeds veel tot de wetenschappelijke ont wikkeling van het Nederlandse volk heeft bijgedragen. Het voorlopig bestuur van de op te rich ten Rijssense V.U. bestaat uit: Mej. van Del- KINDEREN BRACHTEN LEIDSTER HULDE Vrijdag j.l. trad de heer G. Waanders in het huwelijk met mej. C. Pas. Bij het verlaten van het stadhuis werd een erehaag gevormd door een aantal kabouters (aspirant-pad- vindsters) en een aantal meisjesleden van de gymnastiekvereniging V.E.K. Mej. Pas is eni ge jaren leidster geweset van de kabouters en voorturnster bij V.E.K. Het jonggetrouwde paar stelde de gebrach te hulde kennelijk op hoge prijs. BRAND IN DE ESCHSTRAAT Dinsdagavond werd de Rijssense brand weer gealarmeerd voor een brand, uitgebro ken in een als pakhuis en garage in gebruik zijnde oude woning van de heer F. J. ten Berge, Eschstraat. Toen de brandweer arriveerde sloegen de vlammen reeds hoog op, maar ook nu bleek de effectieve werking van de mistblusser. In korte tijd was het gevaar voor uitbreiding afgewend. BENOEMD Mej. M. B. C. Mensink, onderwijzeres aan de R.K. Jongensschool, werd op haar ver zoek in gelijke functie benoemd aan de R.K. Meisjesschool. RAADSVERGADERING De gemeenteraad van Rijssen komt heden (vrijdagavond) te half acht in openbare ver gadering bijeen. De Rijssense Motorclub R.M.C. organiseer de een puzzlerit, waarvoor grote belangstel ling bestond. De afstand bedroeg 47 km. en de route liep door de omgeving van Rijssen. De uitslagen waren: Motoren: le prijs A. Ligtenberg, 9 strafpunten; 2 H. Buursink, 12 str.p.; 3 G. J. Tijhuis, 15 str.p.; 4 J. Schrden- burg, 61 str.p. Auto's: le prijs H. ter Horst, 11 str.p.; 2 J. Pas, 13 str.p.; 3 G. van Dam, 13 str.p.; 4 J. v. d. Worp, 14 str.p.; 5 B. Eshuis, 14 str.p. WOONHUIS VERKOCHT Ten overstaan van Mr. K. D. Schönfeld Wichers, waarnemend notaris, werd voor de heer Joh. Gerritsen verkocht het woonhuis Boomkamp 10a. Het huis, ingezet op f 19.000.werd gekocht door de heer W. A. Gevers te Groningen voor f 20.250. len, Dannenberg, de heer Gerritsen, Konin ginneweg en de heer Capelle, Dannenberg. Uitdrukkelijk zij vermeld, dat de V.U. be doeld is voor alle lagen van de bevolking en dat de contributie uiterst laag is. Waarschijnlijk zal in september de eerste openbare bijeenkomst worden gehouden.

Erfgoed Rijssen-Holten

Weekblad voor Rijssen | 1959 | | pagina 1