Adenauer geeft roer uit handen Ludwig Erhard opvolger? Rijssen wordt stad Wijziging Geestelijke verzorging Sanatorium te Hellendoorn W.W.W. Uit Rijs sens verleden Dodenherdenking op 4 mei HUIS TE HUUR Coöp* Boerenleenbank „Notter' TANDPASTA IVOROL De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.00 per kwartaal voor post-abonnees 1.25 per kwartaal. VAN DER STOUW voor vulpennen! VEÏUGHEID SPAARBANK DE BÉSTE en niet duur. Tube 95-70-45 ct Jaargang 37. No. 14. WEEKBLAD VRIJDAG 10 APRIL 1959 VOOR RUSSEN Administratie en Redactie: Enterstraat 10, Rijssen. Telef. 2303 (.05480) Advertenties 10 ct. per m.m. Bij contract korting. Inzending van advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur. De 83-jarige Westduitse bondskanse lier Adenauer heeft zich op verzoek van zijn Christen Democratische Partij kan- gesteld voor de presiientsverkie- 1 juli zulten worden gehou- Dit betekena, dat Adenauer, die nu tien jaar aan het hoofd van de West duitse regering staat, zich terugtrekt uit de actieve politiek. Het ambt van presi dent is voornamelijk een ere-baantje. Algemeen wordt verwacht, dat de hui dige minister van Economische Zaken Erhard, de vader van het ,Wirtschafts- wunder', die bijna even papulair is als kanselier zal opvolgen. Een andere kan didaat is mogelijk Dr. Gerstenmaier. Honderd jaar verliepen, sinds de kruis vaarder uit Jeruzalem was teruggekeerd. Alles was sindsdien veranderd in Rijssen. Natuurlijk zou men menig oud plekje hebben teruggevonden, precies als in on ze tijd. Als wij twintigste eeuwers langs een oud merkwaardig gebouw lopen, zeg gen wij onwillekeurig: kiek ees wat'n mooi old hoes! Maar liet is dan slechts de stoffelijke heugenis aan de mens van Rijssen van voor een eeuw geleden. r t -P" Poaslken hewe al .der agter de rugge en t' wordt s' oawns al wier lenger ieg. lej keunt als wier noa t'etn een bet je roondïietsen. Den zeej zo van als in Riessen. De höflkes lignt'er knap foiej, veugelhökke en kniennkown zeent op e knapt. Hier en doar is een streksken voarve op e kömne en als lagget oew too. De Gemeente dut zin beste ook, 'heur n'Wiejerd den krig wal ne hele beste buurte dugget miej. Det sopt en det drek- ket. doar als in 'niejn Zuderzeepolder. Toe'n nen keal doar in de buurte vreug, ■wat weet ze doar met, kreek een niejken te heurn, walk neet gleuwn kon. Ze weet 'er nen visviewer van maakn vuur ooln van daagn. Ik zea: Dus nen Dreesplas? )et veen ilk mooi, Doar zeut ze ibiej Drees 'a n'Wiejerd wal bliej met wean, dee -euge doar oet'hoes visket ook geane. ee ik murre zegn, des een mooi deenk. foekeeke, doar neet van, tog 'het hele oark en kömme tot de keklusie det'gin- en viewer wör, want de zelfde böggen an der nog in en det steun miej nog etter an. Zo isse in zi'n' netuurlelekn óp e bleewn en det kaantwoark wordt e knapt. Nee ik gleuwe det de Oold- ^enkamer en de V.V.V. de haane in ikoar keunt ihown disse keer. At temeer knap is pot ze der 'hier en doar mooie arken in en wat aandre greuneghaid. en poar baankn weg en wier en dan hef tiessen een mooi stil parkjen der biej. Zeker, det gaas mut vót mer det geet ook vót. Ees mut de fooele een betje be- greuin. De veulkes komt vanzelf wal, vuurnameluk duur at van Putn en Mans van Drees doar kot biej wonnt. Nee ik gleuwe dewew doar op n'doer nog vólle Kee'ïderwaagris zeet hentrekn umme friske lóch vuur wig en móo. Klain, zeg iej, og det vaalt met. Asse de 'boele een ibetje foepot komt'er nen hoop mooie 'heuks. s'Oawens de boele op slot? Woer- umme? 'n Hoolterboarg is tog ook neet op slot? t'Is 'n stuk netuur as as t'Groene Kruis en t' Zwatswald, en netuur muj nooit gin geweeld an doön. Loat'er dan oet den Wiejerd ook ees een betje geiukke opborreln met t'water met. Zo kreewe dan neus de V.V.V. non de W.W.W. det wil zegn: Wiejerd, Water, Wille. Ik hop- pet vuur Riessen. Des woar ook, oawer wille gekuierd. Gistermoarn köm ik too- valleg oawer n'Skeeld hen. Ealke gezeg hak op det momeant noarns an e dag, meer toew mók wal. De vlagge höng oet t'Gemeentahoes en het volgende momeant wus ik, 9 april „De Kanadezen der in, de Moffen der oet. Zoonder a'ket wol of teegn 'kon ihooln Ikömn miej de troan in d'oogne. Vriej'haid is tog als weerd. Ge- lufceg doarumme, det ze van de Gemeente nog dee vlagge oetlhöng. As Riessender was dit en is dit iets urn te gedeakn. Um dan dit keer in de W.W.W. te ibliewn: op 'neêgn april Wöw Wier Waker. Ik deanke detter disse dage oawer det wak ker worn nog wals een weurdje is e völne. Dus ik 'hoole miej der veerder oawer stille, leu! JAN VAN EELSEN. De mannen en vrouwen van Rijssen van 1859 zagen de stad heel anders dan wij in 1959. Hun leven, was geheel anders gesteld. Zo was het oo:k, een eeuw nadat de kruisvaarder van Rijssen leefde. Want het feit dat in 1243 Rijsen van over heidswege tot stad verklaard werd, bete kende voor de Rijssenaren in die verre middeleeuwen evenveel, dan voor ons, de verandering die Rijssen de laatste halve eeuw onderging. Vanaf de eerste dag, dat de stadsbode of iemand die er capabel voor was, wij denken meteen aan de plaatselijke geestelijken, was het volk van Rijssen r et-u slag veranderd. Uit de nevelen van de tijd, trad plotseling een vrij volk naar voren. Een groep vrije burgers wierp zijn slavenketenen af. Zij stonden opeens, op bijkans gelijke voet met de adel wat burgerlijke vrijheid be trof. Deze, voordien door terreur en zweepslagen, van de kant der jonkers in het gareel gehouden Rijssenaren wierp het juk af. Rijssen was vrij. Vrij maar niet ban deloos, want aanstonds sloegen de vroede vaderen aan het wetten maken, om Rijs sen tot een ordelijke gemeenschap te bundelen. De pas verkregen vrijheid werd in stadskeuren van plaatselijke aard (wij noemen ze in onze dagen tijdgemeen teverordeningen) om in de nieuwe stad orde op zaken te stellen. Maar de 'helle baardiers van de adel- en kasteelheren werden buiten de poort gezet. Ieder weer. baar man, die liet burgerrecht bezat, mocht wapens dragen. Wel was de adel nog toegestaan een zekere voogdij over de stad uit te oefenen. Maar de historie leert ons dat de Rijssenaren eenmaal vrij, heel goed op zichzelf konden passen. Ja zelfs werkten zij in de loop der eeuwen met vereende krachten de, adel buiten de deur. Machtige potentaten als de drosten van Twente liepen hun kostbare hoofden te pletter tegen de volslagen eendracht der Rijssenaren. Deze mannen die eens hun vrijheid kregen, wisten wat deze waard was. Na deze inleiding zullen wij in korte treken het stadsrecht van Rijs sen eens bekijken, om te zien wat er in 1243 alzo te koop was. HET STADSBEELD in 1243 Lateh wij even vaststellen dat het dorpsbeeld van Rijssen niet dadelijk met de uitvoering van het stadsrecht veran derde. Dit kon eenvoudig niet, omdat Rijssen op de plattelandsibehoefte dier da gen was ingesteld. Het verschil met vóór 1243 was, dat de Rijssenaar na 1243 leefde als een ko ning op eigen erf. De tijd bracht mee, dat men heel wat om handen moest hebben. Dit om vooral de vrij lange winter het leven te rekken. Was het een maal november, dan moest de buit bin nen zijn. Door de toen nog primitieve 'be mesting en gebrekkige waterafvoer, de onverdeelde marktgronden, en door het gebruik van veel meer land en weide, bos en heide, was de rompslomp enorm groot. Verder door primitieve werkmethoden, ■was het oppervlak van de bedrijfsgebou wen veel omslachtiger dan op de hui dige dag. Men kon in 1243 niet even naar de kruidenierswinkel in de buurt lopen om een paar boodschappen te halen, niets van dat! Selfhelp was een der eerste voorwaar den van de burgers. De woning was een groot los huis, daaromheen stonden de nodige schuren en schóppen. Zo'n boeren, bedrijf was een complete fabriek op zich zelf. Men moest niet alleen voor voedsel zorgen voor mens en dier, maar ook voor kleding en dekking. In het oud archief van het vroegere fichtersambt Kedingen De commissie N onale Herdenking heeft bekend gein? dat de dodenher- denVinrr ••ec ^gehouden zal wor den op maandag 4 .ei. De commissie stelt zich voor, dat ti.dens deze herden king van 18 uur af p vlaggen halfstok zullen hangen en dal r om 19.30 uur zo genaamde stille tocht, n gehouden zullen worden, tijdens welke geen vlaggen of vaandels zullen word :n meegevoerd en geen toespraken zullen worden gehou den. Wel acht men b t brengen van een eenvoudige bloemenh ïlde op zijn plaats. Voorts stelt men zich voor, dat weer van 19.45 uur tot precies dertig seconden voor 20 uur alle kerkklokken zullen lui den en dat van 20 uur af weer twee mi nuten volkomen stilte in acht zal wor den genomen. De commissie beveelt verder aan het houden van herdenkingsdiensten in ker ken of andere gebouwen en het achter wege laten van openbare vermakelijk heden van 18 tot 21 uur. In de geestelijke verzorging van de pa- tienten in het Sanatorium te Hellendoorn zijn de laatste tijd veranderingen geko men, die evenzovele verbeteringen bete kenen. De getroffen regelingen zijn een uit vloeisel van het ibesef, dat voor de ge nezing van de tuberculose, niet alleen op lichamelijk geibied, maar evenzeer op geestelijk terrein 'hoge eisen mogen en moeten worden gesteld. Voor de Hervormde patiënten was het reeds een belangrijke verbetering, toen in de loop van 1958 de geestelijke ver zorging in handen werd gelegd van een vaste sanatoriumpredikant, Ds. B. ter Haar, daartoe aangesteld door de N.H. Gemeente te Hellendoorn. Voor degenen, die tot Vrijzinnig-Pro testantse groeperingen behoren, is Ds. P. Simoons aangesteld door de Vereniging voor Vrijzinnig-Hervormden te Wierden en de Ned. Protestantenbond, te Hel- lendoorn-Nijverdal. De Gereformeerde patiënten worden verzorgd door Ds. A. J. Aaftink te Hel lendoorn. Sedert korte tijd is er ook voor de Rooms-Katholieke patiënten 'belangrijke uitbreiding en verbetering van de geeste lijke verzorging gekomen. Kon tot dus- tfRI N'. ■-:; A verre de pastoor te Hellendoorn, die al leen zijn grote parochie moet verzorgen, slechts één maal per twee weken een mis op het Sanatorium opdragen, thans is een nieuwe regeling in werking getreden. De geestelijke verzorging van de Rooms- Katholieke patiënten is in handen ge legd van pater J. Groothuis te Lutten- 'berg, behorende tot de Priesters van 'het Heilig Ha.rt, die elke zondag op het Sa natorium de mis 'komt opdragen en die bovendien aan het ziekenbezoek meer tijd kan besteden dan vroeger beschikbaar was. Elke zondag is er nu een kerkdienst voor de Protestanten en een voor de Rooms-Katholieken. Op deze wijze wordt bereikt, dat pa- tienten van a'lle gezindten in het Sana torium de geestelijke verzorging krijgen, waaraan zij behoefte hebben. KLEDING VOOR HET JAPANSE HUWELIJK Dit zijn de gewaden, die kroonprins Akihito van Japan en Mitsjiko Sjoda op 10 april a.s. tijdens hun huwelijk gaan dragen vinden we dat bij kinderdelingen en boe delscheidingen zo treffend vermeldt. Alles had in die oude tijden waarde. Zo vermaakte een weduwe voor een zwakke dochter haar bed. Het beste wat er in ■huis was. Een andere moeder vermaakte haar beste zondagse kleed als het beste bezit uit haar boedel aan een zieke doch ter. Het huisraad was allereenvoudigst. Deventer stoelen ib.v. gingen soms lan ger dan een eeuw mee. En nu was Rijs sen nog bevoorrecht, omdat ergoede bak klei in de grond zat. Hiervan werd het nodige keukengerei vervaardigd, zoals borden en schalen, koppen en schotels. Het was niet mooi, dat middeleeuwse aar dewerk, maar men redde er zich mee. En wat meer zegt; stadslucht maakt vrij. In die eerste tijd was verder de jonge stad Rijssen nog ver van ideaal. Straatver lichting kende men niet, daarom was een bepaling opgenomen, dat men des avonds geen straatje om mocht lopen zonder luchte of lanteerne. Dit vanwege de vei ligheid. Niet zozeer voor rovers, moor denaars of gauwdieven, maar vanwege de bij nacht loslopende varkens, honden en ganzen en ander ongemak. Daarnaast 'had de 13de eeuwse Rijssenaar de ge woonte om karren, wagens, ploegen en eggen gewoon voor de niendeur op straat te laten liggen. En dan was er nog het gevaar om in padden en mestvaalten te lopen. Men ziet dus, het voorschrift om bij avond een lantaarn te dragen was dus geen overbodige weelde. Onder de stadswillekeuren treffen wij een boete stelsel aan, dat lang niet mis was. Men bedenke dat de burger van Rijssen van zeven eeuwen geleden niet met de keu rige bewoners van Rijssen in het jaar 1959 op één lijn gesteld kunnen worden. Zeven eeuwen beschavingswerk hebben zoveel veranderd, dat wanneer men een man van 1243 en van 1959 naast elkaar kon zetten, dat deze onmogelijk naast elkaar konden leven. Wij vertellen dat, om niet de indruk te wekken, dat het vroeger in Rijssen een bende was. Neen, de Gorenaren, het volk van Delden, de burgers van Ootmarsum en de Olden- zalers hadden ongeveer dezelfde bepa lingen in hun stadskeuren. Ze kwamen ook allemaal uit dezelfde koker. Genoeg zaam alle Twentihse steden hadden hun stadsrecht van Deventer. Uit het aantal artikelen lichten we hier en daar het voornaamste uit. Daar was b.v. een keur op het schelden in het openbaar. Het schijnt dat men op het punt van schel den in de Twenthse stadjes zeer woor denrijk was. Onzedelijke scheldwoorden werden zeer zwaar gestraft. Als men iemand in drift uitschold voor dief, mein- eder, 'hoer of boerenzoon en men deed dit dat anderen het hoorden, dan was men er gloeiend bij. De boete, die hierop stond, was naar onze huidige geldwaarde berekend zo ongeveer vijfhonderd gul den. Dus het nieuwe bewind stelde wel orde op de zaken. Als je als jonge man ruzie kreeg met je meisje en het ene scheldwoord volgde het andere, en de verkering raakte er door uit de voeten, dan moest je allebei op het matje komen wegens wangedrag op straat, dan moest je zelf en ook het meisje vies over de brug komen. Het zal dan ook van die tijd afstammen, dat een minnend paartje nog graag fluistert. Het tweede artikel bemoeide zich met de vechtpartijen. In die dagen van de wildwest in Twenthe was het de mannen boven de drie-en- twintig jaar toegestaan een mes van veertig centimeter aan een riem mee te dragen. Vele jongkerels was dit mes niet lang genoeg, daarom lieten ze er een zeer lang heft aan maken. En met dit wapen sloeg men als zich zo de gelegenheid voordeed, op elkaar in. VAN COEVERDEN. Huis te huur en te bevragen. Is wel iets bijzonders thans. Heus, men krijgt in deze dagen Niet erg vaak zo'n mooie kans. Daarom was het wel een wonder, Dit niet alledaags bericht: Huis te huur, en vlak er onder, Waar of men werd ingelicht. Haast te mooi om waar te wezen In deez' tijd van woningnood, Maar het stond er echt te lezen, Zodat het geen twijfel bood. Velen, die reeds jaren wachtten, Dachten: misschien iets voor mij. And'ren, die ironisch lachten, Liepen 't zonder meer voorbij. Spoedig was men uitgekomen iLtar TTiciicutjc aCïuef~Tgias, Omdat toen wel was gebleken, Dat het slechts een grapje was. Het zal nog wel jaren duren, Eer er huizen zijn gebouwd, Die men als men wil kan huren, Ook al is men nog niet oud. Nu moet men nog alle dagen En dan meestal zonder baat, Steeds weer om een woning vragen, Jaren voor men trouwen gaat. Wat de toekomst heeft verborgen, Niemand die dit zeker weet. Misschien nog meer woningzorgen, Misschien minder woningleed. Als ik zie, hoeveel er trouwen, En dat zijn er wat, nietwaar? En ik zie wat men mag bouwen, Duurt het heus nog menig jaar. Rijssen. J. ROZENDOM. NUTSSPAARBANK Gedurende de maand maart werd bij het bijkantoor Rijssen van de Nutsspaar- bank Almelo ingelegd een bedrag van f 87.688,44 en terugbetaald f 85.571,93. In deze maand werden 44 nieuwe spaarre keningen geopend. want volledige biedt alléén de van Kantoor: Huttenwal 31 Telefoon 2463 NATIONALE AKTIE ,APPèL' Deze aktie Appèl' voor de militaire oorlogsslachtoffers en nagelaten betrek kingen, schijnt bij het Nederlandse volk een bizondere plaats in te nemen, want ook de derde ,Appèl'-aktie geniet een overweldigende belangstelling. De trek king van .Appèl' 3 vindt plaats op 29 april a.s. Bij sigarenmagazijn Gijsbers zijn nog enkele loten verkrijgbaar. SONNEVANCK' EN ZONNEGLOREN' De vorige week gehouden collecte ten bate van de instellingen ,Sonnevanck' en .Zonnegloren' heeft opgebracht f932,40.

Erfgoed Rijssen-Holten

Weekblad voor Rijssen | 1959 | | pagina 1