Noordwest Twente 60 jaar bevrijd
Jeugd moet
weten wat
vrijheid kost
Plannen themapark oorlog
en vrede nog altijd levend
'Ik begreep niet waarom mijn moeder zo huilde'
se
Ter gedachtenis aan Joden,
verzetsmensen en bevrijders
Holten centrum herdenking
Weesjongen met schuilnaam
Colofon
prjgf-
Donderdag 21 april 2005
Holtens Nieuwsblad
7
'The act of remembrance'
klinkt op 4 mei als honderden
Canadese veteranen zich ver
zamelen op de Canadese Be
graafplaats in Holten om hun
gevallen kameraden te her
denken.
Het wordt een indrukwekkende
herdenking, met de 'missing-
man' vlucht door vier F-16's,
waarvan er één boven het kruis
van de begraafplaats recht naar
boven gaat. Met 'poppies', de
bekende Canadese klaproos,
symbool van herdenken, die
door een helikopter boven de
begraafplaats uitgestrooid wor
den. Met kinderen die brood de
len met de veteranen én met de
Canadese gouverneur-generaal
Adrienne Clarkson, die bege
leid wordt door Pieter van Vol-
lenhove.
De herdenking wordt live uitge
zonden in Canada hoewel het
daar dan vier uur 's morgens is.
De reportage wordt die dag ook
herhaald. ïn het kielzog van de
gouverneur-generaal volgen mi
nisters en ambassadeurs. De her
denking wordt ook bezocht door
de begeleiders van de veteranen
en vele belangstellenden. De or
ganisatie verwacht in totaal zo'n
vijfduizend personen. De offi
ciële herdenking begint om
11.00 uur en duurt tot 12.30 uur.
Kaarten voor de herdenking zijn
gratis af te halen bij de VVV-
kantoren in Holten en Rijssen.
Op het kaartje staat de opstap
plaats van waar men naar de Ca
nadese Begraafplaats vervoerd
wordt. Wie geen toegangskaart
heeft, kan niet bij de herdenking
aanwezig zijn.
Hoewel er veel autoriteiten aan
wezig zijn, nemen bij de plech
tigheid op de Holterberg de kin
deren een centrale plaats in. Hol-
tense schoolkinderen declame
ren onder andere 'In Flander
Fields the poppies blow' en het
aangrijpende 'The Trainwisthle'.
"Toen de soldaten terugkwamen
in Canada reisden ze per trein
They shall grow not old,
as wethat are
left grow old.
Age shall not weary them,
nor the years condemn
At the going
down of the sun
and in the morning:
We will remember them!
weer naar huis. Als de machinis
ten wisten dat er soldaten in de
trein zaten, lieten ze de trein een
bepaald fluitsignaal blazen, zo
dat de inwoners wisten: er ko
men soldaten thuis", vertelt
Margriet Hanewinkel, voorzitter
van de Stichting Viering Natio
nale Feestdagen Holten, die ver
antwoordelijk is voor het pro
gramma.
Met op de achtergrond het ge
luid van de voortdenderende
trein en die stoomfluit verzorgen
kinderen de declamatie, in het
Engels en het Nederlands, over
de soldaten die niet thuiskwa
men en hun laatste station von
den op de begraafplaats in Hol
ten. Het 75 kinderen tellende
koor uit Georgetown zingt en sa
men met de Holtense schoolkin
deren leggen de Canadese kin
deren bloemen op de graven.
Tenslotte delen de schoolkinde
ren het brood met de bevrijders.
Dat speciaal gebakken brood be
staat uit zes delen. "Het brood
delen verwijst naar het thema
van dit jaar 'vrijheid delen is een
kunst'. De kinderen houden één
deel zelf en geven vijf delen
weg. Vijf stukjes van 'mij/mei'
en dat verwijst naar henzelf en
naar 5 mei", legt Hanewinkel
uit. Gesproken wordt door de
gouverneur-generaal Clarkson,
door burgemeester Bort Koele-
wijn, door de Canadese minister
van Veteranenzaken Albina Gu-
arinieri en prof. dr. Anne van
der Meiden.
De minuut stilte wordt ingeluid
door de Last Post. Daarna voe
ren de Fló's de 'missing man
formatie' uit. Dan volgt de 'Act
of rememberance' door de vete
ranen, gevolgd door de belofte
van Canadese jongenen om de
gevallenen te blijven herdenken.
Daarna worden kransen gelegd.
"De kinderen leggen de eerste
krans, en daarna een beperkt
aantal officiële instanties", ver
telt Hanewinkel. Na het officiële
gedeelte kan iedereen bloemen
of kransen neerleggen. Dan leg
gen ook de kinderen bloemen op
de graven en zingen het Canade
se kinderkoor en het Ambassad
or Christian Menchoire uit Ca
nada.
"Er zijn hier grote herdenkingen
gehouden. Maar ook dit is een
speciale herdenking. Voor de
veteranen betekent dit heel veel.
Deze mensen komen hier vol
overgave herdenken en zijn vaak
geëmotioneerd. Het doet je wat.
zo'n oude veteraan bij een ge
denksteen", aldus Hanewinkel.
Hoewel het aantal veteranen af
neemt, zijn er elk jaar meer men
sen bij de herdenkingen op de
berg. Hanewinkel: "We richten
ons ook vooral op de jeugd. We
moeten de jongeren ervan door
dringen dat vrijheid niet iets
vanzelfsprekends is en dat vrij
heid iets is dat je moet onder
houden. De jeugd is de toekomst
en moet de vrijheid waarmaken.
En ze moet weten wat vrijheid
kosten kan."
Hij behoort tot de weinige
Joodse gezinnen in Almelo die
de oorlog ongedeerd overleef
den. Bernhard Kats (71), een
geboren Almeloër dook als
10-jarige jongen in de zomer
van 1943 met zijn jongere
zuster onder op drie adressen.
Over die periode wil hij eind
dit jaar een boek publiceren
met de titel 'De Bedevaart'.
"Het schrijven vlotte niet erg,
maar ik heb het ten behoeve
van mijn kinderen en hun
tijdgenoten, als een soort
plicht, doorgezet", aldus de
nu in Israël wonende Kats.
Kats dook in juni 194.3 als tien
jarige jongen met zijn zuster,
vader en moeder onder op de
zolder van een boswachtershuis
bij de familie ten Brug in Hul
zen, gemeente Hellendoorn.
"Mijn zusje en vooral ik. maak
ten teveel lawaai. We wilden
buiten spelen. Na twee weken
kwamen er twee heren, die
vroegen of we een treinreisje
wilden maken. Nou, dat vond ik
prachtig. Ik begreep alleen niet,
waarom moeder zo huilde. We
stapten uit de trein in Nijverdal.
De heren hebben ons toen afge
leverd bij het hoofd van de
School met de Bijbel en zijn fa
milie, in Hulzen. Omdat het
zo'n lieve en hartelijke familie
van zes personen,was, heb ik
me snel aan de nieuwe omstan
digheden aangepast."
Hij ging gewoon naar school
als een Rotterdams weeskind,
met een schuilnaam. Na school
speelde hij altijd buiten. "Eens
kwam er een groep van vier
boerenjongens op me af. Ze be
gonnen me te treiteren, vanwe
ge mijn bruine schoenen. Een
nam zijn klomp en begon me er
mee te slaan. Ik werd toen zo
kwaad, dat ik weg wilde en in
het rond ging slaan. Per onge
luk heb ik één van hen een
bloedneus geslagen. Hij liep
huilend weg, zijn vriendjes hem
achterna. Sinds die dag heb ik
nooit meer schoenen aange
daan, behalve de enkele keer
dat ik naar de kerk ging. Ik leer
de ook al gauw Twents pro-
at'n." Na de oorlog werd hij met
zijn ouders herenigd. Het gezin
Kats was een van de weinige
Joodse gezinnen in Almelo die
de oorlog ongedeerd overleef
den. Veertig familieleden van
hem overleefden de oorlog niet.
"Ik was de eerste jongen die na
de oorlog zijn barmitsva (Jood
se communie) in de kleine sy
nagoge van Almelo deed. Van
de 857 Almelose Joden waren
er geloof ik iets meer dan hon
derd overgebleven. Iedereen
huilde."
Met het schrijven van het boek
borrelen er weer herinneringen
omhoog. Herinneringen aan de
bezetting, de luchtgevechten, de
V-l's en V-2's en herinneringen
aan Almelo. "De Oude Wierden-
seweg, het zwembad, de grote
markt, de aankomst van sinter
klaas en zwarte piet op het sta
tion, de Hancater brug, het
Twente-Rijnkanaal, de Lolee.
het schaatsen op de gracht rond
het Egbert ten Cate park en de
ijscoman met roomijsjes van 15
en 10 cent." Hij werd geboren in
1933 in Almelo als zoon van een
plaatselijke arts. "Ik groeide op
als een kleine lord Fantleroy, al
tijd keurig gekleed, welopge
voed en gehoorzaam." Kats
heeft een twee jaar jongere zus
ter. Het gezin had een gouver
nante en twee dienstmeisjes, één
voor het huis en één voor de
keuken. Vader praktiseerde aan
huis. Ze woonden aan de Egbert
ten Catelaan. Kats herinnert zich
nog hoe de Duitse troepen op 10
mei 1940 de hele dag door de
laan trokken. "En de luchtge
vechten, dag in dag uit, en de V-
l's en V-2's gedurende mijn on
derduikperiode." Over die perio
de wil hij eind dit jaar een boek
publiceren met de titel 'De Bede
vaart'. Hij heeft het al tien jaar in
voorbereiding en wilde het in
eerste instantie gaan schrijven
op aandrang van zijn moeder.
Hij begon in het Engels, "omdat
mijn Nederlands niet zo goed
meer was". Maar naar.mate hij
meer en meer Hollandse woor
den en begrippen tegenkwam,
die niet in het Engels vertaald of
uitgelegd kunnen worden, is hij
geleidelijk en nu in het geheel in
het Nederlands gaan schrijven.
"En after all, het hele verhaal
speelt zich in Nederland af. Wel
zal ik het later in het Engels om
schrijven."
Hij woont nu in Omer, Israël,
een kleine nederzetting in het.
noorden van de Negev-woestijn.
Daarvoor in de Verenigde Sta
ten. Drie keer ging hij naar Israël
voor het eerst in 1961 "voor
twee jaar op het Hadassah zie
kenhuis. Ik was een echte Zio
nist." De tweede keer nam hij
zijn vrouw en twee kinderen
mee. Dat was in 1968, hij bleef
er vier jaar. Daarna ging hij voor
NASA werken. In 2000 bleef hij
in Israël met zijn vrouw. Hij is
nu gepensioneerd. Zijn vier kin
deren zijn in de VS gebleven.
Hij is zes keer terug geweest in
Nederland, voor het laatst in
1982.
Herdenkingen zijn volgens hem
alleen belangrijk als ze beteke
nis hebben. "De Tweede We
reldoorlog herdenken is voor
sommigen veel meer belangrijk
dan voor mij. Iedereen kent en
kele feiten van de Tweede We
reldoorlog.
Ook wordt erover op scholen ge
doceerd. En wie geïnteresseerd
is kan internet gebruiken. Het
net is vol met algemene gege
vens en individuele herinnerin
gen. Wat we nooit mogen verge
ten is, dat mensen in staat zijn
geweest, een moordindustrie op
gang te brengen, die aan miljoe
nen het leven heeft gekost. Stel
je voor wat er gebeurd zou zijn
als de nazi's computers hadden
gehad."
Dit boek beschrijft het leven
van een Joodse jongen, gedu
rende de Tweede Wereldoor
log. De Joodse gemeente van
Almelo telt 250 families, 875
leden in totaal, met een syna
goge en een begraafplaats. Va
der is huisarts. Hij is afkom
stig uit de naburige provincie
Drenthe. Daar heeft zijn fami
lie twee eeuwen, geleefd. Zijn
voorvader, uit Frankfurt-am-
Main, besloot in 1697 naar
Nederland te emigreren, om
dat de regering daar aan de Jo
den dezelfde rechten toekende
als aan de overige burgers.
Moeder is na de Eerste We
reldoorlog uit Duitsland naar
Nederland gekomen. Zij
groeide op in Breslau. Het
Joodse leven thuis is traditio
neel. Op vrijdagavond krijgt
hij een keppeltje op het hoofd,
vader steekt de kaarsen aan en
zegt de gebeden over de wijn
en het brood. Er wordt een
feestelijke maaltijd opgediend.
Een enkele keer gaat hij met
zijn vader naar de synagoge of
"sjoel", soms op Shabat. altijd
op Rosh Hashana en Yom
Kippur. Op Pesach wordt thuis
een uitgebreide Seder gevierd.
Op Simchas Torah worden er
snoepjes in de sjoel gestrooid
en de Torah rol wordt feeste
lijk rondgedragen. De buiten
staander merkt nauwelijks dat
hij Joods is. Hij ziet er met zijn
blonde haren, groene ogen en
rechte neus zeker niet Joods
uit. Hij gaat naar de kleuter
school, later naar de algemene
lagere school met zijn niet-
joodse vriendjes en vriendin
netjes. Dat verandert na 10
mei 1940, als de Duitsers Ne
derland en zijn stadje bezetten.
Eerst wordt hij niet meer in het
gemeentezwembad toegelaten.
Dan wordt het bezoeken van
restaurants aan Joden en hon
den verboden. Kort daarna
naait moeder, met tranen in
haar ogen, een oranje David
ster op zijn jasje. Hij mag niet
meer naar de gewone school.
Moet nu een eind lopen naar
de Joodse school. Als hij langs
zijn voormalige school loopt,
wordt hij door sommige klas
genoten uitgescholden. Uit de
dagelijkse opmerkingen en
verhalen van zijn ouders voelt
hij zijn moeders angst en be
zorgdheid. Tegelijkertijd hoort
hij zijn vaders geruststellende
stem. Dan plotseling de
vlucht. Alles achtergelaten.
Ondergedoken. Hij is nu een
Rotterdams weesjongetje, met
een schuilnaam. Vanwege zijn
jeugd ervaart hij de oorlog als
een groot avontuur. Tenminste
dat lijkt zo.
(uit: 'De Bedevaart' van Bern
hard Kats)
Wie over de Transportweg op
het Nijverdalse industrieter
rein rijdt, zal zijn ogen niet ge
loven. Daar staat zomaar in
een weiland tussen kantoor- en
fabrieksgebouwen en loodsen
een tank uit de Tweede We
reldoorlog. Bovendien wap
pert er een Amerikaanse vlag.
Wie verder kijkt, ziet nog veel
meer voertuigen uit WO II.
Tanks, gevechtswagens, vracht
wagens. jeeps, takelwagens en
rijen militaire jerrycans. De
voertuigen bevinden zich in ver
schillende stadia van onderhoud.
Duidelijk is dat er aan allemaal
ernstig gesleuteld en geverfd zal
moeten worden voor ze er weer
uitzien zoals ooit de bedoeling
was. In een grote hal is Nijver-
daller Joop Staman daarmee
werkzaam. Oude militaire voer
tuigen zijn zijn grote hobby en
zijn broodwinning. Van over de
hele wereld haalt hij oude voer
tuigen en tanks en onderdelen
daarvan naar Nijverdal, waar ze
opgeknapt worden. "Op beurzen
in binnen- en buitenland lopen
mensen van alle leeftijden en al
le rangen en standen rond, op
zoek naar juist dat specifieke on
derdeeltje voor hun jeep of pick
up. Het is een boeiende wereld",
vindt Staman.
Naast de verkoop op beurzen
verhuurt hij zijn tanks en andere
voertuigen ook voor het maken
van films over de Tweede We
reldoorlog. De authentieke tanks
zijn onder meer te zien in de top-
film 'Saving Private Ryan'. Lo-
gisch dat Staman lid is van de
stichting Keep them Rolling:
een stichting die zich inzet om
oude militaire voertuigen rij
klaar te houden en bij diverse
gelegenheden en herdenkingen
met het oorlogstuigt naar buiten
komt. Hij is regiocoördinator.
Zeker in deze tijd met de her
denking van zestig jaar bevrij
ding laat 'Keep them Rolling'
zich regelmatig zien en horen in
de regio.
Door zijn collectie en belang
stelling voor historische voertui
gen uit WO II ontstond het idee
om in Nijverdal een Oorlogsmu
seum te stichten waar de collec
tie een passend onderkomen zou
kunnen vinden. De plannen be
staan al enkele jaren. Oorlogs
museum dekt niet helemaal de
lading. De werktitel is 'Thema
park voor oorlog en vrede'. "De
plannen zijn niet van de baan",
benadrukt Staman. "Het stich
tingsbestuur. waarin ook de ge
meente Hellendoorn vertegen
woordigd is, is er nog steeds
mee bezig. Maar momenteel is
er geen nieuws. We hebben ra
diostilte. Zeker is wel dat er in
de toekomst weer het een en an
der naar buiten komt, als we iets
verder zijn." Tot zolang staat
een deel van de collectie van
Staman opgeslagen in het Oor
logsmuseum in Zwijndrecht, dat
overigens zal worden ingepast in
een zelfde soort museum in het
Brabantse Overloon.
Maar op zaterdagmiddag 7 mei
rijdt bij de feestelijkheden ter
herdenking van de bevrijding
een grote militaire parade met de
Canadse bevrijders door Nijver
dal en daarbij zijn ook de pronk
stukken van Joop Staman. Eer
der die morgen vertrekt de stoet
van het terrein om via Rijssen en
Holten, waarbij ook de militaire
begraafplaats wordt aangedaan,
in de middag naar Nijverdal te
komen. Zo'n honderd voertuigen
en vele muziekkorpsen doen in
de parade mee.
De Historische Kring Hellen-
doom-N ij verdal geeft ter gele
genheid van de herdenking een
boek uit over de slachtoffers van
het bombardement op 22 maart
op het dorp. In die kringen is
ook historisch materiaal uit de
afgelopen oorlog. Men spreekt
daar liever over Verzetsmuse
um. Staman bevestigt dat er ze
ker plaats zal zijn voor uitingen
van het lokale en regionale ver
zet in het nieuwe museum.
Noordwest Twente 60 jaar
bevrijd is een gezamenlijke
productie van de Wegener
huis-aan-huiskranten Twents
Volksblad, Holtens Nieuws
blad, Weekblad De Koerier,
De Driehoek en Twenth Rui
ten Drie.
Teksten: Lieke van der Lee,
Jenny Bouwhuis-Ter Maat,
Miranda Gerritsen, Edelmira
Valera en René Leferink.
Foto's: Johan Bolink, Harry
Broeze, www.oorlogsmonu-
menten.nl.
I
Almelo
Een plaquette van zwart natuursteen
met een meaple leaf, het nationale
symbool van Canada, aan de Oot-
marsumsestraat is één van de vele
oorlogsmonumenten in Almelo. De
gedenksteen herinnert aan de Cana
dian Grenadier Guards Frans A. Wil
liams en Milton R Lewis die de
dood vonden tijdens de bevrijding
van Almelo. Op 4 april 1945 reed de
eerste geallieerde tank over de
spoorbrug bij de Steffensweg Almelo binnen. Bij het Waaggebouw vond
een vuurgevecht plaats tussen de bezetter en een Canadese tank. Het karak
teristieke gebouw werd hierbij zwaar beschadigd. De opmars van de Cana
dese troepen werd bemoeilijkt nadat er door een Duitse 'panserfaust' een
Stuart tank op de Vriezebrug was opgeblazen. Hierbij kwamen Williams
en Lewis om het leven. Almelo werd op 5 april bevrijd. Bij diezelfde Vrie
zebrug herinnert een herdenkingskruis aan de gebroeders Albertus en Jo
hannes Kamphuis die daar vlak voor de bevrijding door de bezetter werden
gefusilleerd. Op deze plek bevond zich in de laatste maanden van de oorlog
een V1 stelling die deel uitmaakte van Commando centrum 'Hertme' met
VI stellingen in Bolkshoek (baan 1Nijreesbos (baan 2 en 3) en Platen-
kamp (baan 4Daarnaast zijn in Almelo nog oorlogsgraven op de gemeen
telijke begraafplaats Het Groenendeal aan de Willem de Clercqstraat. De
geallieerde eregraven in Almelo herbergen het stoffelijke overschot van
negentien gesneuvelde militairen. Bij elk graf is een identieke zerk van wit
te natuursteen geplaatst met in reliëf een embleem en een kruis. Een bevrij
dingsplaquette op de zijmuur van stationsgebouw De Riet herinnert aan de
bev rijding. Bij De Riet reden op 4 april 1945 de eerste tanks van het Cana
dian Lake Superior Regiment Almelo binnen. Een dag later was heel Al
melo bevrijd. Almelo heeft ook nog een bevrijdingsmonument dat ge
plaatst is bij het stadhuis Het bevrijdingsmonument herinnert de inwoners
Almelo aan de Tweede Wereldoorlog en aan het herwinnen van de vrij
heid. Tot slot is er het monument voor de gevallenen aan het Wethouder E
van Donkelaarplein. Het monument herdenkt de ruim vierhonderd mede
burgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omge
komen en is het centrum van de jaarlijkse herdenkingsplechtigheden.
Daarte
Ook het monument m Daarlc, een ech
te verzetshaard waar vele studenten uit
het westen een onderduikadres von
den. is ter nagedachtenis aan een ge
vallene tijdens de oorlog Geerhard
Bosch, die als ambtenaar op het ge
meentehuis in Hellendoorn werkte
vond de dood in het Duitse concentra
tiekamp Ludwiglust Hij hielp velen
aan persoonsbew ijzen en was betrok
ken bij de overval op het bevolkingsre
gister in Hellendoorn Een plaatselijk
comité zorgde kort na de oorlog dat er
voor Bosch een herdenkingssteen bij de Nederlands hervormde kerk werd ge
plaatst.
Wierden
Het herdenkingsmonument tegen
over het station in Wierden is een
geschenk als blijk van waardering
en dankbaarheid voor de spontane
hulp en steun die de plaatselijke be
volking heeft geboden aan dwang
arbeider uit het Zuidhollandse en
Zeeuwse Goeree-Overflakkee en
Schouwen-Duivenland. Tevens
worden met het gedenkteken vier
mannen herdacht die bij de beschie
tingen op de transporttrein zijn om
gekomen, te weten: A. Doornhein,
D.J. van der Graaf, P. Kerp en P.
Lont. Sinds de Nederlandse rege
ring in London in september 1944
de grote spoorwegstaking had afge
kondigd, was elke trein die nog reed
het doelwit van geallieerde jacht
vliegtuigen. Zo ook een lange trein
die op 25 december 1944 in de
vroege ochtend vanuit Kampen was
vertrokken. Omstreeks 9 uur werd Wierden opgeschikt door het luide rate
len van machinegeweren. Engelse Spitfires scheerde laag over het station
en beschoten de trein. Maar in de wagons zaten geen vijandelijke troepen
of oorlogsmaterieel, maar 1.400 mannen uit Goeree-Overflakkee en
Schouwen-Duivenland. Zij werden onder zware bewaking in afgesloten
wagons voor verplichte tewerkstelling naar Duitsland afgevoerd. Toen de
trein bij het station van Wierden tot stilstand kwam te staan, werd het van
alle kanten beschoten. Vier mannen werden dodelijk getroffen door mi
trailleurkogels. Velen raakten gewond. Ruim 160 gevangenen zagen kans
te ontvluchten en werden opgevangen door de plaatselijke bevolking. Het
Joods monument eveneens aan de Spoorstraat is opgericht ter nagedachte
nis aan negen joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog
door de bezetter zijn omgebracht, te weten: Simon Bertus de Haas, Helena
de Haas-de Bruin. Lion de Haas. Carolina de Haas-Polak, Joseph Leeser,
Johanna Leeser-Keizer. Adolf Minders, Mozes Pagrach en Reintje Pagr-
ach. Daarnaast is er nog een Brits ereveld op de Algemene Begraafplaats.
Het erveld herbergt de graven van zeventien Engelse, twee Canadese en
twee Nieuw-Zeelandse militairen, die bij luchtgevechten zijn omgekomen.
Bij elk graf is een identieke zerk van witte natuursteen geplaatst. De inrich
ting van Britse erevelden is uniform in alle 140 landen, waar de Common
wealth War Graves Commission verantwoordelijk is voor het onderhoud
van de oorlogsgraven.
Daarlerveen
Een gedenksteen in de tuin van de gere
formeerde kerk vrijgemaakt in Daarler
veen verwijst naar de namen van vier
verzetsstrijders. Gozem Gntter (opge
pakt na verraad). Gerrit Jan Kerkdijk
(doodgeschoten op de dag van de be
vrijding). Wicher Wuitc fgevallen bij
felle beschietingen op schepen in het
Overijsselse Kanaal) en Gerhard Nij-
land. Deze laatste werd opgepakt door
de Sicherheits Dienst nadat in een hooi
berg op de boerderij van zijn vader de
grootste buit ooit bij een bankoverval
werd gevonden. Bij de Nederlandsche
Bank aan de Wierdensestraat in Almelo
werd door verzetsstrijders 46 miljoen
gulden buitgemaakt. Nijland stierf in
concentratiekamp Neuengamme.
i'l j "fc,
Oorlog en Kloosterhaar zijn onlosma
kelijk verbonden met boer Albertus
Weerts Reeds in de Eerste Wereldoor
log hielp hij Russische krijgsgevangen
de grens over naar Nederland en toen
de Nationaal Socialistische Partij in
duitsland steeds meer terrein won
w aarschuwde hij al voor de verderfe
lijkheden van het regime. In WO II
vonden veel Joden, verzetsstrijders en
piloten onderdak in zijn potstal waar
een stier als een soort waakhond dien
de. Bovendien hielp hij veel dwangarbeiders uit heel Europa vluchten die te werk
werden gesteld om langs zijn boerderij een verhard pad aan te leggen Dat pad
moest als vluchtroute voor de Duitsers dienen, maar de aanleg liep fikse vertra
ging op door doordat vele dwangarbeiders dankzij Weerts een nieuwe vrijheid te
gemoet gingen. Nu nog is deze weg in de volksmond bekend als hazenpad.
Weerts kreeg een monument in de vorm van een kei die zijn kracht en robuustheid
uitstraalt.
Het monument aan de Eversdijk in
Enter is opgericht ter nagedachtenis
aan de verzetsman Hendrikus de
Vries die hier op 9 december 1944
door de Sicherheits Dienst werd ge
fusilleerd. Hendrikus de Vries werd
beschuldigd van hulp verlenen aan
het verzet. Het enige dat de SD kon
vinden waren wat papieren en een
typemachine. De Vries werd ge
sommeerd de typemachine naar de
auto te brengen. Toen De Vries zich
omdraaide om naar huis te lopen, werd hij door de twee SD-ers in de rug
geschoten. Het Joods monument aan de Bomerbroekseweg in Enter is op
gericht ter nagedachtenis aan twintig joodse medeburgers die tijdens de
Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in de vernietigingskampen Sobi-
bor en Auschw itz. Daarnaast is er in Enter een zwerfkei aan de Rijssense-
weg ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren
door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
