Inzet Waddenvereniging na
25 jaar nog steeds onmisbaar
Kwaliteit waddengebied
door vereniging verbeterd
-rssga®SS
HÜLTENS NIEUWSBLAD
Wadden bedreigd door nieuwe problemen met een ander karakter
Kees Wevers richt in 1965 waddenvereniging op
DONDERDAG 17 MEI 1990
ARLINGEN - Dit jaar is het 25 jaar ge
leden dat de landelijke Vereniging tot
Behoud van de Waddenzee werd op
gericht. In dit artikel aandacht voor de
Waddenzee en de Waddenvereniging.
MDe activiteiten van de vereniging,
over de natuur van het gebied en de
zaken die daar een bedreiging voor
zijn. Volgens het woordenboek zijn
'wadden': bij laag water droogvallen
de gronden langs de kust. Ogenschijn
lijk is het gebied leeg en uitgestorven,
maar bij een nadere beschouwing
blijkt het echter letterlijk te 'barsten' van leven. Bo-
demdieren, vissen en vogels komen er in ongeken
de aantallen voor; we vinden hier zelfs nog verte
genwoordigers van de laatste zeezoogdierensoort
in onze wateren, zeehonden. Maar diezelfde zee
hond laat zien dat het verre van goed gaat met het
waddengebied: in vergelijking met 40 jaar geleden
is er nauwelijks iets van de oorspronkelijke zeehon
denbevolking in de Waddenzee overgebleven.
te lijden hebben onder de gevol
gen van de watervervuiling. Che
mische verbindingen en allerlei
andere giftige stoffen hopen zich
op in speklaag en organen, waar
door hun conditie wordt aange
tast. Gevoeligheid voor ziekten
en parasieten, alsmede onvrucht
baarheid zijn de gevolgen.
Bedreigingen
Behalve uit het waddengebied
zelf, zoals vanuit de Eemsmond,
is de vervuiling vooral afkomstig
uit de andere grote Westeuropese
rivieren. Daarnaast leveren dump
en verbranding van chemisch af
val in en op de Noordzee een bij
drage. Via de atmosfeer komen
eveneens veel schadelijke stoffen
in Noord- en Waddenzee terecht.
Verontrustend is verder de ver
vuiling met olie afkomstig uit de
off-shore industrie, scheepvaart,
raffinaderijen en gemotoriseerd
verkeer, waarvan organismen in
paard met veel onrust, terwijl de
kans op vervuiling en ongelukken
groot is. Winning van delfstoffen
leidt bovendien tot bodemdaling,
waardoor op den duur drastische
veranderingen in het milieu op
treden.
Op veel plaatsen in het Wad
dengebied wordt verder hinder
veroorzaakt door militaire activi
teiten. Vogels en zeehonden,
maar ook bevolking en recrean
ten worden dagelijks opgeschrikt
door lawaai van wapens, vliegtui
gen en tanks. Deze activiteiten
leiden verder tot vervuiling door
munitieresten.
Nieuwe uitdaging
Na 25 jaar bescherming van de
wadden moet de Waddenvereni
ging -helaas- óók constateren dat
ze er nog lang niet is. Integendeel
zelfshet aantal grote bedrei
gingen mag dan wel afgenomen
zijn, het is ook duidelijk dat zij
afli
Mede dankzij de inzet van de opvangcentra op Texel en Pieterburen telt de Waddenzee nog 550
zeehonden
Het water dat vanaf de Noord
zee twee keer per dag het wad
dengebied binnenstroomt bevat
naast zand- en slibdeeltjes veel
voedingsstoffen. Ook zweven in
het water grote hoeveelheden
plankton: uiterst kleine plantjes
en diertjes. Dank zij het hoge
zuurstofgehalte en het feit dat de
ondiepe Waddenzee snel door de
zon wordt opgewarmd, kan dit
plankton zich hier goed ontwik
kelen. Het vormt dan ook een rij
ke voedselbron voor de ontelbare
wormpjes en schelpdieren (waar-
oner mosselen en kokkels) die op
en in de bodem leven.
Ook vissoorten komen legio in
het gebied voor. Voor een aantal
daarvan (sprot, haring, tong,
schol) fungeert de Waddenzee als
kinderkamer; de larfjes hiervan
trekken, na in de Noordzee te zijn
geboren, naar de Waddenzee.
Dank zij de gunstige omstandig
heden kunnen ze hier snel op
groeien. Eenmaal volwassen,
trekt deze vis weer naar de
Noordzee waar ze van grote bete
kenis is voor de beroepsvisserij.
Vogels en planten
Ook ontelbaar veel vogels vin
den op de wadden voedsel in
overvloed, en bovendien de rust
en de ruimte die ze nodig hebben
om te broeden en te ruien. Van de
ongeveer dertig soorten wadvo
gels broedt een groot deel in
noordelijke streken als Siberië,
Nova Zembla en Groenland.
Daarnaast zijn er soorten die "n
het waddengebied zelf broeden
en/of ruien, en in de gematigde
streken van Zuid-Europa of Afri
ka overwinteren. De waddenei
landen hebben een belangrijk
deel van hun charme te danken
aan de grote variatie in landschap
en begroeiing. Meer dan de helft
van de in Nederland groeiende
wilde planten komt in het wad
dengebied voor!
Zeehonden
Het meest bekende dier van de
Waddenzee is ongetwijeld de zee
hond. Ook dit dier treft hier voed
sel in overvloed aan en bovendien
nog rust en ruimte genoeg om de
jongen groot te kunnen brengen.
Zeehonden leven weliswaar in
zee, maar hun jongen worden
geboren en gezoogd op de vele
zandplaten in de Waddenzee. In
de jaren '50 telde de Nederlandse
Waddenzee nog zo'n 3000 zee
honden. Toen in 1962 de jacht op
de dieren werd verboden, waren
daar echter nog maar 1000 van
over. Daarna steeg het aantal
weer wat tot 1500 in 1965. Onder
invloed van de watervervuiling is
het aantal zeehonden sindsdien
echter snel gedaald. In 1988 brak
onder de dieren een ernstige vi
rusziekte uit; als gevolg daarvan
zijn in 'ons' deel van de Wadden
zee nu nog 550 zeehonden over.
Duidelijk is, dat de dieren ernstig
HARLINGEN - Het is in oktober van dit
jaar precies een kwart eeuw geleden dat in
Harlingen de Waddenvereniging werd op
gericht. De vereniging, voluit: Landelijke
Vereniging tot Behoud van de Wadden
zee, heeft in die periode veel succes ge
boekt. Hoewel de Vereniging na 25 jaar
actievoeren bepaald nog niet van een 'on
gerept' Waddengebied kan spreken, had
Het internationale waddenge- kanties op dit
bied is één der grootste natuur
gebieden van Europa. Het
strekt zich uit tussen Den Helder
en het Deense Esbjerg. Met een
oppervlakte van ca. 9000 km2 is
het absoluut het grootste wad
dengebied ter wereld. Behalve
de Waddenzee zelf omvat het
ongeveer vijftig eilanden en
hoge platen; ook de langgerekte
kuststrook wordt tot het wad
dengebied gerekend. De natuur
van de wadden is overweldi-
waddeneiland
door, en had geen vrede met het
idee dat het Amelander wad
voorgoed zou verdwijnen.
Daarom trok hij 'aan de bel'.
Dat leidde in het najaar van 1965
in Hotel Zeezicht te Harlingen
tot oprichting van de Wadden
vereniging.
Al snel bleek dat Kees Wevers
niet de enige was die zich zorgen
maakte. Want binnen een paar
jaar telde de Waddenvereniging
duizenden leden. En dat was
gend. Daarnaast maken de hier maar goed ook, want de bedrei-
nog aanwezige rust en ruimte gingen van de Waddenzee ble-
De zeehond heeft duidelijk te lijden gehad onder de gevolgen van
de watervervuiling.
de Waddenzee eveneens voortdu
rend de kwalijke gevolgen onder
vinden.
Op sommige plaatsen in de Wad
denzeebodem komt aardgas
voor. Op Ameland en op de loka-
tie Zuidwal in het westelijke wad
dengebied is men al daadwerke
lijk tot winning daarvan overge
gaan. Gaswinning gaat echter ge-
Xf 1
Schuim op het water: een gevolg van vervuiling met organisch, afbreekbaar materiaal
plaats hebben gemaakt voor nieu
we bedreigingen met een geheel
ander karakter. Te denken valt
aan problemen als de uitstoot van
koolstofdioxide, het inmiddels
beruchte broeikaseffect, de daar
door verwachte zeespiegelrijzing,
en de toenemende gevolgen van
luchtverontreiniging, verzuring
en vermesting. Deze „nieuwe"
bedreigingen wachten niet met
toeslaan totdat er afdoende maat
regelen voor bedacht zijn, maar
maken hun opwachting reeds nu.
In die zin staat de Waddenvereni
ging na 25 jaar dus voor een
nieuwe uitdaging.
Samenwerking
Zo blijft de inzet van de Ver
eniging meer dan ooit nodig. Er
zijn tot nu toe dan wel bescher
mende maatregelen getroffen,
maar nog altijd is druk nodig om
te zorgen dat zij ook worden na
gekomen. Genoeg redenen om te
pleiten voor een grotere en ster
kere Waddenvereniging, die er
alleen kan komen door drastische
toename van het ledental. Ook
wil de Vereniging in zee gaan met
andere, gelijkgerichte, organisa
ties. Daarmee is de afgelopen
jaren al vaak samengewerkt.
Doel is, om aan de nieuwe bedrei
gingen gezamenlijk het hoofd te
bieden. In het kader van haar 25-
jarig bestaan wil de Waddenvere
niging streven naar een brede sa
menwerking tussen organisaties
die in ons land opkomen voor de
bescherming van waterrijke ge
bieden.
Zij meent dat het mogelijk
moet zijn samen een ultramodern
communicatienetwerk op te zet
ten, waarmee tijdig veranderin
gen en ontwikkelingen op het ge
bied van de waterkwaliteit kun
nen worden onderkend. Alleen
dan kan zeer snel actie worden
ondernomen. Om precies te zijn:
een centrale databank, die ook
gekoppeld kan worden aan de
vele bestanden die er op dit ge
bied reeds bestaan of nog worden
ontwikkeld. Langs die weg wil de
Waddenvereniging in de komen
de jaren, krachtiger dan ooit, de
nieuwe bedreigingen bestrijden
en doorgaan met de strijd voor
een mooier én gezonder wadden
gebied.
het gebied tot één van de laatste
ongerepte streken in ons deel
van de wereld. Miljoenen men
sen weten het waddengebied
dan ook ieder jaar weer te vin
den om er vakantie of vrije tijd
door te brengen. De Waddenzee
is van grote betekenis voor de
visserij, omdat economisch be
langrijke soorten als tong, schol,
sprot en haring alleen hier de
ideale omstandigheden vinden
om op te groeien. Miljoenen, op
sommige tijdstippen zelfs mil
jarden (trek-)vogels gebruiken
de wadden om voedsel te zoe
ken, te broeden, te ruien, of om
tijdens hun lange tochten van
poolcirkel tot evenaar weer op
krachten te komen. Meer dan de
helft van de in Nederland voor
komende wilde planten groeit
nog in het waddengebied. En
ondanks de enorme waterver
vuiling kan zich in de Wadden
zee nog steeds het laatste zee
zoogdier van onze kustwateren
handhaven: de zeehond.
Afremmen en stoppen
De Waddenvereniging telt op
dit moment zo'n 36.000 leden,
een aantal dat door de jaren
heen vrijwel constant is geble
ven. Met als doel behoud en
herstel van het waddengebied,
probeert de Waddenvereniging
niet-gewenste ontwikkelingen af
te remmen en zo mogelijk te
stoppen. Met hetzelfde doei ver
strekt zij adviezen en informa
tie, draagt ze alternatieven aan
en verzorgt ze op grote schaal
voorlichting en publiciteit over
de wadden.
Met het Waddenbulletin, haar
ledenblad, informeert de Ver
eniging de leden en vele anderen
over haar activiteiten en de ont
wikkelingen in het gebied. Het
Waddenbulletin is door de jaren
heen uitgegroeid tot een unieke
bundeling van kennis over na
tuur, historie, cultuur en vele
andere aspecten van het interna
tionale waddengebied.
Oprichting
Het was de toen 16-jarige
Kees Wevers die in 1965 het
startsein gaf voor oprichting van
de Waddenvereniging. Kees
maakte zich zorgen over de
plannen voor inpoldering van
het wad bij Ameland. Hij bracht
met zijn ouders al jaren de va-
ken in aantal en omvang veel
groter te zijn dan verwacht was.
Niet alleen stond een dreigende
inpoldering op stapel; ook toen
al waren problemen actueel als
industrialisatie, watervervui
ling, militaire oefeningen en gas
winning. Voor het toenmalige
bestuur van de Waddenvereni
ging brak daarom een drukke
tijd aan. En daf is 25 jaar lang zo
gebleven, want al die jaren door
werden steeds plannen gemaakt
die zonder meer bedreigend wa
ren voor de natuur in het wad
dengebied. Maar hoewel de
Vereniging uitvoering van veel
plannen wist te voorkomen of in
gunstige zin om te buigen, ble
ven andere bedreigingen be
staan.
Kwaliteit
De Waddenvereniging heeft
de afgelopen 25 jaar laten zien
dat een doelmatige bescherming
van het gebied mogelijk is. Zon
der haar activiteiten zou de kwa
liteit van het waddengebied nu
veel slechter zijn. Enkele voor
beelden van grootschalige ingre-
dat er zonder haar inzet vandaag de dag
zeker heel anders uitgezien. Het is zelfs de
vraag, of het in de huidige vorm nog wel
had bestaan.
Ingrepen als indijking van
Noord Friesland Buitendijks en bouw van
de Dollardhaven gingen dan ook niet door
dank zij het jarenlange ageren daartegen
van de Waddenvereniging.
pen die de vereniging wist te
voorkomen: de geplande inpol
deringen van Balgzand en
Noord-Friesland Buitendijks,
de aanleg van een buitendijks
kanaal en de bouw van een in
dustriehaven in de kwetsbare
Dollard, het plan van de Neder
landse Aardolie Maatschappij
voor aanleg van een olie/gaslei
ding dwars door de Waddenzee.
Verder leidden de activiteiten
van de Vereniging tot meer sa
menwerking tussen de drie
'wadden-landen' Nederland,
West-Duitsland en Denemar
ken.
Ook heeft de Waddenvereni
ging veel betekend voor de orga
nisatie van de milieubeweging in
ons land. Zo stond ze aan de
wieg van organisaties als de
Stichting Reinwater, de Werk
groep Noordzee, het Centrum
voor Landbouw en Milieu en het
Centrum voor Energiebespa
ring.
Verhoogde inzet
Maar ondanks dit alles is de
Waddenvereniging er nog lang
niet. Want na 25 jaar is het óók
duidelijk dat in haar bestaan een
nieuwe fase is aangebroken.
Vele aanslagen op het wadden
gebied zijn immers nog niet defi
nitief tot staan gebracht. Daar
naast hebben ze een ander ka
rakter gekregen, werden ze om
vangrijker en ingewikkelder.
Nieuwe bedreigingen hebben
zich aangediend in de vorm van
luchtvervuiling, broeikaseffect
en zeespiegelrijzing. De Wad
denvereniging zal dan ook door
gaan met haar activiteiten om
het gebied ook voor toekomsti
ge generaties te bewaren.
iMARKEN
WEST-DUiTSL
NEDERLAND
Tussen het Nederlandse Den Helder en het Deense Esbjerg strekt
zich één der grootste natuurgebieden van Europa uit: het internatio
nale waddengebied. Een gebied van 9000 km2 groot, met een
vijftigtal eilanden en hoge platen.
