Circuskoning Toni
Boltini is nog
lang niet versleten
TONI BOLTIN1 (66) BEGON NIEUW CIRCUS OM „MEER OM HANDEN TE HEBBEN"
HOLTENS NIEUWSBLAD
Open gaskraan
verstoorde
bijna Boltini's
huwelijksnacht
De winter was
zo streng dat
we er met de
kar niet
doorkwamen
„We waren
geen paupers"
DONDERDAG 4 DECEMBER 1986
9
volking van Arnhem hulp te bie
den.
Hoe eindigde WO II?
„Dramatisch", vindt Toni Boltini,
„want ik werd gearresteerd, kwam
in Vught terecht en het duurde lang
voordat ik weer vrij kwam. De ge
vangenneming berustte op een ver
gissing".
De oorlogsjaren hebben deson
danks voor Toni Boltini veel onge
rief nagelaten. De smet was gelegd,
een stigma dat niet zo eenvoudig
vergeten zal worden. Op 18 januari
1946 huwde Toni Boltini Dicky
Veldhuizen. De huwelijksnacht
was dramatisch. Een gaspit bleef
aan en op een haar na had het kers
verse echtpaar het niet na kunnen
vertellen. Tenauwernood kon erger
voorkomen worden.
Boltini moest wat gaan doen,
want een lege beurs was zo'n beetje
het enige wat hij bezitte. Door han
del in (oorlogs)auto's werd zijn por
tefeuille weer gevuld. Toni begon te
denken aan herleving van Variété
Boltini. Als eerste werd het kunst-
wielrijden als act gedaan. Samen
met enkele losse artiesten startte
Toni.
In 1948 ging het crescendo met
Boltini. Er werd een viermastertent
aangeschaft. Gaandeweg rees Bol
tini's droombeeld uit de „oorlog-
sas" te voorschijn. Door geld, dat
hij met de autohandel verdiende,
werd hét circus overeind gezet. Ho
geschoolrijden, wilde dieren «be
ren) en andere acts werden toege
voegd. Maar, het is in Toni Boltini's
leven welhaast altijd een circus
toestand geweest. Hij kreeg geen
vergunning (zijn ouders lieten be
voegde instantiès weten, dat hij
handelde zonder hun goedkeuring)
om een middelgroot circus (Plotz-
Atlhoff) in Hamburg over te nemen,
werd her en der gedwarsboomd om
tot het ideaalbeeld „directeur van
een groot circus" te verwezenlijken.
De rest van zijn levensverhaal is be
kend. Toni Boltini realiseerde zijn
circus, bereikte de top.
Opnieuw
ZOALS hiervoor gesteld, Bol
tini's leven kende pieken en
dalen. Ook door allerlei oorzaken
duikelde „Circus Boltini" na ja
renlange successen terug in de
anonimiteit. Financiële per>..elen
maakten een voortbestaan onmo
gelijk. Er restte Boltini een eigen
pretpark en verder niets meer.
In aanhef werd aangegeven dat de
Phoenix toch uit de as herrezen is.
Maar of het ooit weer die naarp en
faam zal krijgen als in de vijftiger
en zestiger jaren is de vraag. Want
de Godfather van het Nederlandse
circus is niet meer zo jong. De j aren
gaan tellen. Doch hij stelt: „Het
was kinderspel alles op te zetten. Ik
zie nergens tegen op.. Ik heb een
energie, dat hou je niet voor moge
lijk. Dat zeggen ze allemaal. Meer
energie dan veertig jonge kerels bij
elkaar...". Een circus opbouwen is
in deze tijd vooral een zaak van ma
nagement. „Ik ben dan ook de ma
nager op de achtergrond. Alleen
het zakelijk aspect heeft mijn aan
dacht. In de piste ziet men mij niet
meer".
Toekomst?
„Onvoorspelbaar", reageert Toni
Boltini, daarmee het ongewisse
van zijn nieuwe en wellicht laatste
paradepaardje aangevend. Hij
heeft geen tijd meer, vragende ar
tiesten hebben zijn aandacht. Toni
Boltini is op jacht, om in ieder geval
te bewerkstelligen dat hij in het cir-
cusharnas kan sterven De eerste
reacties van het publiek op „Un des
plus grand cirque Itinerant d'Euro-
pe" zijn positief. Althans dat meent
good-old Toni Boltini.
Een volle bak in Hattem
Als tweejarige ging Toni met zijn
ouders de kermissen af. Hij weet
zich nog de enorme stormramp te
herinneren, die ondermeer Borculo
verwoestte. Toni Boltini stond toen
met de woonwagen in Hengelo. Die
storm heeft altijd een onuitwisbare
indruk achtergelaten. De familie
Boltini had in die tijd een soort ker-
misvarieté.
Hoe ging dat in z'n werk?
„Voor de voorstelling begon werd
op het publiek ingewerkt. M'n va
der sloeg op de grote trom, mijn ou
dere broer Willy speelde xylofoon
en trad op als conferencier en John
ny was clown. Ik bespeelde de
trompet. Ons gezin bestond verder
uit m'n jongste broer Jan en de zus
jes Mimi, Trudy en Jo. Ik kan me de
winter van 1929 nog heel goed her
inneren. M'n vader verdiende toen
de kost door tweedehands artike
len, zoals schotels en dekschalen,
Zijn vader?
„Daar heb ik weinig respect voor
gehad. Ik kan wel zeggen, dat hij
het gezin tiranniseerde. Door zijn
populariteit als krachtpatser stond
voor hem de fles altijd klaar. De al
cohol werd voor hem het grote
struikelblok. Vandaar dat ik zelden
sterke drank gebruik, terwijl ik
eveneens niet rook".
WIE nu met Toni Boltini praat, merkt al snel, dat hij - en het zij hem
vergeven - nog steeds leeft als in de glorietijd van zijn circusbe
staan, de vijftiger en zestiger jaren, toen hij naar zijn zeggen „het groot
ste circus van Europa" onder zijn hoede had. Een circus dat zijn naam
droeg.
Toni Boltini is geboren in Eindhoven, in het deel dat toen nog Woensel
heette, 't Was iets bijzonders in zijn familie, dat hij in een echt huis werd
geboren. Zijn vader werd in 1892 geboren in een kleedkamer van het ge
bouw voor Kunsten en Wetenschappen in Den Haag. Zijn grootvader trad
daar op als goochelaar en zijn grootmoeder was er om voor de kostuums té
zorgen. Zo'n geboorteplek paste ook beter in „de familie-traditie", dan het
levenslicht zien in een stenen huis. Maar Toni Boltini had in deze kwestie
weinig keus.
Die grootvader van Toni was de eerste die de achternaam Bolten veran
derde in Boltini en zo is het gebleven. Doch, officieel heet Toni Akkerman,
want zijn opa en oma „verzuimden" zich in te laten schrijven bij de burger
lijke stand, zodat de vrouw van zijn opa, het Friese meisje Akkerman, als
naamgever voor de nadien geborenen optrad. Vandaar dat op officiële
papieren nog steeds de naam Akkerman voorkomt.
broer Willy na - allemaal difterie.
Mijn oudste zus, Sientje, heeft de
ziektp niet overleefd. Wellicht had
een goed medisch onderzoek het le
ven van mijn zus kunnen redden".
Door het oorlogsgeweld waren de
kermissen voorlopig van de baan.
Toni Boltini heeft in die stille perio
de werk gehad bij een ijzerbedrijf
en een kolenboer. Aangetrokken
door hét grote geld gaf hij zich op
als veiligheidsbeambte bij een
Duitse instantie. Misleiding kleef
de aan dat goed betaalde baantje,
want Boltini belandde in Berlijn
met een konvooi gevorderde Ne
derlandse auto's. De latere cicusdi-
recteur nam in Berlijn de benen,
want hij was niet bereid in Duitse
dienst te treden. Hij keerde behou
den terug in Nederland. De oorlogs
jaren hadden tot slot tot gevolg,
dat Toni Boltini met anderen min
of meer een artistieke verzetsgroep
tegen de Duitsers werd. Het gefor
meerde gelegenheidscircus werd
uiteindelijk ontmanteld om de in
de nadagen van 1944 benarde be-
NIJMEGEN - Hij speelt onrustig met z'n handen, springt danks de armoe waarin we verkeer-
van de hak op de tak, laat zich bij voortduring afleiden den'een feest-
door allerhande zaken die op het circusterrein in Nijme- ipr et was ook de tijd waarin
gen plaatsvinden. Kortom, Toni Boltini (66) is uiterst ner- JOl we ais kinderen met gooche-
veus als we met hem praten over het nieuwe circus waar- ,en en het geven van poppenkast-
mee hij sedert begin dit jaar stad en land afreist. Zelfs een voorstellingen een centje bijver-
toernee door Frankrijk heeft Boltini inmiddels achter de «jteTwaarop^dere
rug. De circuskoning Boltini is nog niet geveld. Hij heeft kinderen in bed lagen. Het is een
z'n circusbloed weer de vrije loop gelaten en van her en wonder dat ons gezin door alle
der artiesten bij elkaar getrommeld om andermaal met stojmen een eenheid bleef. Mijn
„Circus Boltini", of zoals nu boven de ingang van het cir
cus staat „Un des plus grand cirque Itinerant d'Europe"
aan de bak te komen. over z'n niet rooskleurige jeugd,
waarin ook rampspoed niet aan de
deur van de Boltini's voorbijging.
vader is pas in zijn nadeel veran
derd toen we opgroeiende kinde
ren waren", verhaalt Toni Boltini
Vooralsnog kleine olifanten die Alberto Althof links met truivoorvoert.
Bepaald slechte omstandighe
den („van een reizend leven kun je
zelf maken wat je wilt") kende het
'gezin Boltini. „Maar", stelt Toni,
„we waren geen paupers. Er was re
gelmaat en de familieband was
sterk. Vooral door toedoen van
onze Twentse familie, van moeders
kant, ben ik op het pad van het cir
cus gekomen".
Fietsje
„Bij rijwielhandelaar Jonker te
Enschede had ik een eenwielig
fietsje gezien, waarmee ik in ge- hij terug aan de Enschedese paas-
dachten al bezig was een eigen kermissen, waar „altijd goed ver
nummer te presenteren en op te diendwerd".
voeren. Oom Dirk, de man van tan
te Marietje, de jongste zuster van b e oorlogsjaren hebben een
mijn moeder heeft het voor mij ge- fl J sterke indruk op Toni Bolti-
kocht. Ik heb toen een eigen kunst- ni achtergelaten, zij het dat „de
wielrijdersact gedaan. Dat was het schuld" daarvan grotendeels bij
begin van mijn loopbaan in het cir- zijn Vader lag. „Hij had één afgod:
cus. Die ervaring komt me nog Hitier", verzucht Boltini, „we wer-
steeds goed van pas bij het engage- den gedwongen naar Hitiers bral-
renvari artiesten", vertelt Toni Bol- lende toespraken op de radio te
tini lachend. luisteren. Dat had tot gevolg, dat
i we aan het eind van de dertiger ja-
Ondanks de moeilijke jaren in rcn door de andere kermisexploi-
het wereldje van kermissen, vindt tanten met de nek werden aange-
Toni Boltini die tijd „een goede keken,
leerschool". Met weemoed denkt
Ik heb het begin van de oorlog door
een toeval meegemaakt in Rotter
dam. Samen met een ander kermis-
bedrijf was ik op weg naar Dor
drecht. Toen brak de oorlog uit en
het bombardement van Rotterdam
zie ik nog gebeuren. We stonden
met ons gezin in Lochem, waar ik
nadien ben teruggekeerd. Mijn va
der vond de capitulatie, van Neder
land prachtig. 'Het groot-germaan-
se rijk zou voorspoed en geluk bren
gen'. was zijn mening! Dat werd la
ter wel een fiasco".
Waarom begint iemand op een leeftijd waarop anderen het wat kalmer
aan gaan doen nog weer met zo'n uitdaging?
„Vroeger heb ik altijd gezegd: „Als ik 50 ben dan stop ik", maar ik ben
pas gestopt toen ik 61 was. Daar heb ik altijd spijt van gehad. Hoewel ik
samen met mijn dochters Antoinette en Josette en hun mannen een pret
park in Naarden heb, was dat voor mij niet voldoende. Ik ben te enerver
end, te onrustig om 'slechts' gedurende vier maanden per jaar (de periode
waarin het pretpark geopend is) bezig te zijn. Ik moest meer om handen
hebben. Vandaar het nieuwe circus", aldus Toni Boltini, die - zo blijkt uit
zijn woorden - kennelijk in het circusharnas wil sterven.
„Toen ik een jaar of veertien was, is
mijn tweejarig zusje Joke aan lon
gontsteking gestorven. We stonden
toen met onze twee wagens in En
schede. En enkele jax-en later kre
gen we in Heerenveen - op mijn
Toni's vader heeft zijn leven noch
aan de kunst, noch aan de weten
schap besteed. Hij was een kracht
patser, die kermissen afreisde om
met zijn gespierde lichaam het
brood te verdienen. Toni's moeder
was een Enschedese, geen dochter
van een artiestenfamilie, wel ie
mand waar Toni Boltini erg veel
respect voor heeft.
wat bij te werken en te verkopen bij
de boeren. De winter was zo streng,
dat we er met de kar niet doorkwa
men. Er werd van de zijschotten
van de tent een kolossale slee ge
bouwd en dat was voor ons, on-
