Spelend leren met kinder computer Op foto-zwerftocht in eigen land Vaccins en transplantaties bij behandeling brandwonden Ouderen moeten hun voeding aanpassen ,Ziek word je Bewaren van blikgroente looit alleen" BI Aardappel potpourri HOLTENS NIEUWSBLAD - 8 AUGUSTUS 1980 - PAG. 7 Nederland was eigenlijk jarenlang een beetje uit de gunst bij de eigen bevolking. Overal reden of vlogen we naar toe: naar Oostenrijk of Span je, naar Kreta of de Canarische eilanden. Nederland was voor velen een land om in te wonen en te werken. Om te genieten en vakantie te vieren wilden we beslist de grens over. Er is een kentering merkbaar. De korte reisjes naar het buitenland, de als „vluggertjes" aangeduide mini-vakanties, gaan steeds vaker naar de Veluwe of Drenthe. En we ontdekken weer hoe mooi ons eigen landje is. In onze nooit-ver-genoeg-weg-stemming waren we vergeten, dat we ei genlijk in een erg mooi land wonen, waar per jaar honderdduizenden buitenlanders graag naar komen kijken. k eens een ander standpunt en probeer uw foto's diepte geven. Dat twee adviezen voor het maken van mooie foto's van ons land. Wie er kort of lang op uittrekt, moet natuurlijk de kamera niet verge ten. Want Nederland is zo veelzijdig en fotogeniek, dat het jammer zou zijn om van al dat moois alleen „in het voorbijgaan" te genieten. Wie fotografeert of filmt neemt stukjes van Nederland mee naar huis en kan nog vaak zien hoe het er daar, in dat andere deel van het land, uit ziet. Zwerven door oude ste den Hebt u wel een een wandeling ge maakt met de camera door een oud stadje? Bijvoorbeeld Deventer, door Alkmaar of Gouda en noemt u maar op? Je ontdekt in die plaatr sen kostelijke straatjes, gebouwen met een rijke historie, sfeervolle hofjes en pleintjes. De dertig oude steden, die met de trein bezocht kunnen worden (routebeschrijving bij het NS-stations) zijn ware foto safari's voor wie van het verleden houdt. Daar zijn in dit zomerse seizoen weer andere foto-motieven, die de moeite waard zijn er eens bij stil te staan. En om er om heen te lopen. Mooie foto's zijn echt niet altijd ge slaagd, omdat het onderwerp zo bijzonder is. De kunst is: ook de „gewone" dingen, die we,in de na tuur tegenkomen, zo op de plaat vast te leggen, dat het resultaat ons bekoort. De eerste manier om een echt mooie foto te maken, hebben we al genoemd: loop als het kan om uw onderwerp heen. Zoek het beste standpunt, de plaats waar dat mo tief het gunstigst uitkomt. Let op de achtergrond bijvoorbeeld. Zoek de juiste hoogte. Soms is een foto, die van een laag of hoog standpunt wordt genomen, ineens veel boeiender. Schep diepte )e Zonnebloem", de Katholieke ationale vereniging tot bevorde- ng van het welzijn der zieken van le gezindten, gevestigd in Breda linnekenweg 114), heeft bij de vie- ng van het zilveren jubileum in 174 een belangwekkend initiatief 'nomen. Het was het instellen van in nationale ziekendag. lndsdien is dit initiatief uitge roeid tot een gebeurtenis, waar- an zeer velen deelnemen. Ook tal- jke verenigingen en organisaties, ngeacht haar levensbeschouwing, ijn gaan inhaken. Het is niet de pzet,, dat zieken die dag kadootjes rijgen van gezonden. Neen: het is en dag voor iederéén. Gezonden loeten natuurlijk ook die dag at- ;nt zijn voor zieke en gehandi- apte medeburgers. Maar.van eze wordt evenzeer gevraagd om r eens over na te denken, hoeveel tmilieleden trouw klaar staan. Of oe de verpleegsters en verzorg- ters hun best doen om dagelijks un plicht erg goed te vullen. Het hema van de dag is dit jaar gewor- en: „Ziek word je nooit alleen". De riester-publicist Marinus van den Jerg schreef er een pakkende bro- hure over. Waarom dat thema? Vel: ziekte beinvloedten verandert liet alleen het leven van degene die t door getroffen wordt, doch even eer diens omgeving. En.weke- i)ks worden velen ziek. Radio en v. zullen aandacht vragen voor leze nationale ziekendag, die zon- lag 14 september wordt gehouden, luitendien zijn zeer velen via te huizen, organisaties etc. benaderd om die dag niet achteloos voorbij te laten gaan. Wie de brochure wenst te ontvangen kan dit melden. Briefkaartje aan De Zonnebloem1, jostbus 3449, 4800 DK Breda. Gaarne vermelding: S v p. gratis toezending brochure Nationale Ziekendag. In ..Voedingsinformatie", het or gaan van het voorlichtingsbureau voor de voeding, wordt antwoord gegeven op een paar vragen die de moeite van het vermelden waard zijn. De vragen en antwoorden la ten we hier volgen. Kan men vacuümverpakte vlees waren meenemen op vakantie? Hoe lang zijn ze te bewaren in de koelkast? Vacuüm verpakte vleeswaren zijn niet geschikt om op vakantie mee te nemen tenzij men ovër een koel kast beschikt. De vacuüm verpak king verlengt de houdbaarheid enigszins. Ongekoeld en in een warme omgeving zijn vacuüm ver pakte vleeswaren minder lang houdbaar dan de verpakking aan geeft. Vacuüm verpakte vleeswa ren zijn in gesloten verpakking in de koelkast houdbaar tot enkele dagen na de uiterste verkoopda tum die op de verpakking staat aangegeven. Let daar dan ook op bij aankoop. In geopende verpak king in bijv. een koelkastdoos zijn vacuüm verpakte vleeswaren twee dagen te bewaren. Hoe is het met de houdbaarheid van blikgroente gesteld? Blikgroente kan men in principe onbeperkt bewaren. Zolang ze niet beschadigd, bol staan of roestig zijn, is de inhoud veilig te gebrui ken. In het algemeen loopt na on geveer een jaar de kwalitiet terug. Smaak en uiterlijk gaan achteruit. Bladgroente in blik zoals bijv. spi nazie en andijvie kan men beter niet langer dan een jaar bewaren. Andere blikgroente is op een koele plaats drie a vijf jaar te bewaren. Zet bij aankoop de datum op het blik, dat is altijd te controleren hoe lang men de blikken al in huis heeft. Op de verpakking van margarine Hulp aan een zieke is een simpele daad van naastenliefde. staat vermeld dat er voedingszuren worden toegevoegd. Wat zijn daten waarvoor dienen ze? Voedingszuren zijn citroen- of melkzuur. Deze voedingszuren zorgen in de eerste plaats voor een frisse smaak en dienen tevens om smaakbederf tegen te gaan. Hoe en bij welke temperatuur moe ten aardappelen worden bewaard? Wat kan men doen tegen het uitlo pen van aardappelen? Het beste kan men aardappelen bewaren op een goed geventileer de. donkere plaats. De ideale be- waartcmperatuur is 5 a 7 graden C. Is de temperatuur te hoog, dan lo pen aardappelen snel uit, ze wor den zacht en rimpelig. Is de tempe ratuur te laag (0-4 graden C) dan kunnen ze op den duur een zoete smaak krijgen. Op een lichte be waarplaats worden aardappelen groen. Groene plekken bevatten de giftige stof solanine. Daarom moe ten ze voor gebruik worden wegge sneden. Dit geld ook voor de pitten. Wanneer men aardappelen langer dan enkele maanden wil bewaren, kan net uitlopen ervan voorkomen door een kiemremmings- of anti- spruitmiddel op de aardappelen te strooien. Dit is te koop bij de dro gist. Het is wel belangrijk de aan- wijzignen op de verpakking nauw keurig op de volgen. De tweede regel voor goede natuur foto's. Een mooi onderwerp op zich geeft niet altijd een leuke foto. Pro beer als dat kan de voor- en achter grond met elkaar te verbinden. Let op lijnen, die weglopen in de verte en zo een diepte-effekt geven. Zoek naar elementen op de achtergrond, die door hun verkleinende werking maken dat je „in de verte" kijkt. De derde tip voor het maken van mooie foto's: maak 's een paar op namen van een onderwerp. Niet al tijd is namelijk de eerste foto ook de beste. Een nieuw standpunt of een andere zonnestand, een wisse ling van voor- of achtergrondze kunnen net het verschil uitmaken tussen een „gewone" en een erg ge slaagde opname. 1 kop Com Flakes; 8 grote aardap pelen (plm. 700 g.); 30 g. (2 eetl.) ge smolten boter of margarine; 50 g. geraspte kaas. Maak de Com Flakes fijn. Schil de aardappelen en kook ze met zout naar smaak bijna gaar. Snijd ze in plakjes en doop ze in de boter of margarine. Leg ze op een bakplaat en verdeel er eerst de kaas en daarna de Com Flakes overheen. Zet de bakplaat plm. 10 min. bove nin een zeer warme oven (550 gra den F. stand 5 of 6 en 250 graden C. Serveer de aardappelen bij b.v. vis of kip. In Engeland verwacht men binnen enkele jaren een brandwonden-pil op de markt te kunnen brengen. Het gaat volgens dr. Roderick Jo nes, leider van een onderzoeks team te Birmingham, om een vac cin dat snel bescherming kan bie den tegen bakteriën die bij brandwonden infecties veroorza ken. Volgens de Nederlandse brandwonden-specialist, dr. R.P. Hermans, werkzaam in het Rode Kruisziekenhuis te Beverwijk, is het echter twijfelachtig of hier van een doorbraak in de behandeling van brandwonden sprake is. Een groot deel van de sterfgevallen bij verbrandingen is eerder te wijten aan de bijkomende infecties dan aan de verbranding zelf. Infecties worden veroorzaakt door verschil lende ziekteverwekkers, o.a. bacte riën. Er bestaan wel antibiotica (bacterie-doders), maar sommige bacteriën zijn in staat daartegen een weerstand te ontwikkelen. Men spreekt dan van resisteaÜ&nJMMfc ziekteverwekkers, een probleem dat de laatste Jaren steeds ernsti ger wordt, o.a. in ziekenhuizen. Ook bij brandwonden treedt dit pro bleem op. Vooral de bacterie Pseu- domonas weet bij talrijke ver mommingen de antibiotica te mis leiden. Daarom maakt men tegen woordig steeds meer gebruik van een andere methode om de ziekte verwekkers aan te pakken, name lijk vaccinatie. Bij vaccinatie worden gedode of onschadelijk gemaakte ziekte verwekkers (of hun schadelijke produkten» ingespoten. Het li chaam reageert op deze ongevaar lijke „schijnaanval" met de aan maak van antistoffen. Deze antis toffen vormen het eigen verdedi gingswapen van het lichaam. Zij hechten zich specifiek aan één be paalde vreemde stof en maken deze zo onwerkzaam. Bij een aanval van levende ziekte-verwekkers ligt het afweergeschut dan al te wachten. Snel werkend vcccin Dr. Jones in Birmingham begon in 1972 een vaccin tegen de Pseudo- monasbacterie te ontwikkelen. Hij is erin geslaagd een snel werkend vaccin te maken voor ernstig ver brande patiënten, dat volgens een bericht in het Engelse blad „New Scientist" beter werkt dan de be staande antibioticabehandelin- gen. Met name voor Pseudomonas, die veel in brandwonden voorkomt en gemakkelijk resistent wordt, zou dit een belangrijke verbetering zijn. Momenteel werkt hij eraan dit vaccin in pil-vorm te brengen. Jones denkt aan nog meer toepas singen dan alleen aan het helpen uan patiënten na verbrandingen. Brandweermensen, piloten of ar beiders in brandgevaarlijke situa ties zouden het vooraf kunnen in nemen. Ook wordt gedacht aan toepassingen bij patiënten die een zware operatie achter de rug heb ben. Na een transplantatie bij voorbeeld is de natuurlijke weers tand van de patiënt vaak sterk verminderd, waardoor infectie- gevaar groot is. Hetzelfde geldt voor leukemie-patiènten die een therapie met chemische stoffen ondergaan. Ook denkt men aan toepassingen in ontwikkelingslan den. waar volwassenen en kinderen door ondervoeding zo zijn ver zwakt. dat hun natuurlijke weers tand tegen infecties nauwelijks aanwezig is. Geen doorbraak „Van een echte doorbraak kan bij zo'n brandwonden-pil niet gespro ken worden", zegt dr. Hermans uit beverwijk. Hij wijst erop dat vac cins tegen infecties bij verbrandin gen ook nu al worden toegepast. Dat hiervoor een pil wordt ontwik keld, is inderdaad nieuw. Maar het is zeer de vraag hoe effectief zo'n algemeen vaccin kan zijn. Vele bac teriën hebben per ziekenhuis net een iets ander uiterlijk, zodat je steeds andere antistoffen nodig hebt om hen aan te pakken. Dat betekent dus ook: steeds andere vaccins. Dr. Hermans vindt zo'n brandwonden-pil wel een aardige vondst, maar minstens zo noe menswaardig vindt hij het aan pakken van de „kleinere" verbran dingen, zoals dat o.a. in de drie Ne derlandse brandwondencentra ge beurt (naast Beverwijk ook in Gro ningen en Rotterdam). In deze drie brandwondencentra zijn de laatste jaren aanzienlijke successen ge boekt, mede dank zij de toepassing van huidtransplantaties en de mo gelijkheid huid te bewaren in de zogenaamde huidbank. Het betreft vooral de behandeling van „keuken- en campingverbrandin gen". De laatste jaren eisen bij voorbeeld heetwaterverbrandin- gen bij kinderen een steeds groter aandeel in het aantal brandwon denslachtoffers op. De successen, die men bij de behandeling van deze „kleinere" verbrandingen dank zij de huidtransplantaties heeft behaald, kunnen volgens dr. Hermans met meer recht een door braak genoemd worden dan de brandwonden-pil. die zijn ver dienste nog moet bewijzen. Sinds kort is er een nieuw elektronisch spel verkrijgbaar, waarmee kinderen spelenderwijs kennis kunnen vergaren of testen: Computer Electro. Dit elektronische vraag- en antwoordspel van Jumbo is in feite een zéér geavanceerde versie van het bekende „Elektro". U weet wel: zo'n doos met kaarten met vragen en aantwoorden. Door twee stekker- tjes op zilveren rondjes - één bij de vraag en één bij het antwoord - te drukken gaat er een lichtje branden, als je het goede antwoord hebt gekozen. Chip-gestuurd De komst van de micro-elektronica met zijn chips heeft het mogelijk gemaakt nu een versie van Electro te ontwikkelen, waarbij het aantal vragen in principe onbeperkt is. Computer Electro bestaat uit een toet- senbord en bijbehorende boekjes met ieder 1001 vragen. Deze zijn inge deeld in de categorieën geschiedenis; aardrijkskunde; techniek; radio, t.v. en film; sport; biologie; boek en taal en wetenswaardigheden. Bij ieder boekje hoort een verwisselbare progammastekker, die in het toetsenbord wordt geplugd. Het spel. dat je in je eentje of met elkaar als gezelschapsspel kan spelen at als volgt: je zoekt in het boekje een vraag op en tikt het nummer ar van in op het toetsenbord. Achter de vraag staat een keuze uit vier woorden („multiple choice" dus). De speler kiest nu het naar zijn me ng juiste antwoord en drukt op toetsenbord de corresponderende letter A t.m. D in en daarna de antwoordtoets. Is het antwoord goed, dan gaat er een groen lampje branden en is een vrolijke hoge zoemer te horen; een rood lampje flitst aan bij een fout antwoord, begeleid door een sombere brom- toon. Omdat leerlingen op school tegenwoordig zeer vertrouwd zijn ge raakt met het zogeheten „multiple choice" systeem, zal dat voor geen enkel kind problemen opleveren en het zeer professioneel ogende toetsen bord zal daarbij zeker stimulerend werken. Kinderen kunnen bovendien met dit spel met hun vriendjes en vriendinnetjes leuk quizmastertje spe len. Computer Electro, dat op een 9-volts batterijtje werkt, is voor f 69.50 te koop in speelgoedwinkels en warenhuizen. Daarbij is het boekje met de eerste 1001 vragen inbegrepen. Regelmatig zullen voor circa f 15.- per stuk nieuwe vragenboekjes met bijbehorende progammastekker worden uit gegeven. Voor natte zomers Met Computer Electro zullen kinderen het zelfs in de vakantie leuk vinden om (spelenderwijs) te leren. Bovendien staan er toepasselijke vragen in het boekje zoals bijvoorbeeld die over de weersomstandigheden in het Middel landse Zeegebied. Het goede antwoord mag dan zijn „warme droge zomers en koele regenrijke winters", maar dat is wel moeilijk te beantwoorden voor wie midden juli van de Zuidfranse camping wegregent. Maar mis schien is in zo'n geval dit spel juist wel een uitkomst om de kinderen zoet te houden. Maar wat heet kinderen? Niet voor niets meldt Jumbo: geschikt voor „vanaf 9 jaar", want je zult de volwassenen straks de kost moeten geven, die hun eigen en andermans kennis met dit Computer Electro zullen willen gaan testen. De oudere bevolking neemt rege lmatig toe. Volgens het rapport 1977 van het Amerikaanse bureau voor de wereld-volksstelling, zal in 1980 één op de tien mensen 65 jaar of ouder zijn. Deze groeiende groep moet bewust zijn van de veranderingen in hun lichaam en moet zo nodig de eetgewoonten aanpassen. Geschikte voeding is belangrijk voor de ouderen, daar het hun kans voor goede gezond heid en een langer leven kan ver groten. Ook vanwege de vele vrije tijd krijgen de maaltijden een overheersender rol in de dagelijks sleur. De kennis om het juiste voedsel klaar te maken kan daarom beloond met een gezellige en nuttige belevenis. Daar de lichaamsbeweging bij het ouder worden gaat verminderen, neemt ook het verbruik van energie af en dus de hoeveelheid voedsel die nodig is. Hoewel de hoeveelheid benodigd voedsel bij de ouderen minder is, is de hoeveelheid nood zakelijke voedingsstoffen nauwe lijks veranderd, soms zelfs meer door de gevolgen van ziekte. Veel vuldige slechte gezondheid kan de verliezen van proteïnen uit het li chaam doen toenemen. Op dit punt speelt krachtvoeding een grote rol. Wijze eters zullen zich er op toeleg gen om voedsel te eten met weinig calorieën, maar rijk aan voedings stoffen, zoals vis, fruit en groente. Op deze manier kan dat de vet zucht - een veel voorkomend pro bleem bij oudere mensen - mis schien worden voorkomen. De cor pulentie is een dubbel nadeel voor hen. Ten eerste moet deze extra last door de spieren en voor door de steeds zwakker wordende hart spier worden gedragen. Ten tweede verhoogt het de vatbaarheid voor ouderdomsziekten, zoals ver hoogde bloeddruk, hart- en vaat ziektes en suikerziekte. D* optimale spijsvertering in de dunne darm, waar het meeste voedsel wordt verteerd, neemt met de leeftijd af. Hierbij komt dat de stofwisseling van zekere voedings stoffen moeilijker kan worden. Cal cium is zo een voedingstof, Vaak wordt dit probleem nog ingewik kelder door een dieet waarbij min der calciumrijk voedsel, zoals melk en groene bladgroente, door de ou deren wordt gebruikt. Ook ijzer komt vaak te weinig voor in het dieet. Het gevolg is dat veel oudere mensen lijden aan bloedarmoede door een tekort aan ijzer. Mager vlees, lever, gedroogde vruchten en staalpillen helpen om dit tekort op te heffen. Constipatie is een andere kwaal, verwant aan veranderingen in het lichaam van de ouderen. Door geb rek aan voldoende beweging gaat het voedsel langzamer door de dikke darm, wat vaak aanleiding geeft tot een slechte stoelgang. Graanprodukten met veel vezel, b.v. bruin brood, helpen bij dit pro bleem om het voedsel sneller door het spijsverteringskanaal te laten gaan. De Kellogg Nutrition Council beveelt aan om iedere dag te be ginnen met een maaltijd van kant en klare graanprodukten (zoals b.v. Com Flakes) met melk, brood met beleg, vruchtensap en fruit En be grip voor de veranderingen van het lichaam en hoe dit op te vangen door het juiste voedsel te gebrui ken, is noodzakelijk voor de be jaarden. Uitgebalanceerde maal tijden met calcium-, ijzer- en vezel rijk voedsel - maar met minder ca lorieën - zullen voor een gezonde en vreugdevolle oude dag zorgen.

Erfgoed Rijssen-Holten

Holtens Nieuwsblad | 1980 | | pagina 7