Spelend
leren met
kinder
computer
Op foto-zwerftocht
in eigen land
Vaccins en transplantaties
bij behandeling brandwonden
Ouderen moeten
hun voeding
aanpassen
,Ziek word je Bewaren van blikgroente
looit alleen"
BI
Aardappel
potpourri
HOLTENS NIEUWSBLAD - 8 AUGUSTUS 1980 - PAG. 7
Nederland was eigenlijk jarenlang een beetje uit de gunst bij de eigen
bevolking. Overal reden of vlogen we naar toe: naar Oostenrijk of Span
je, naar Kreta of de Canarische eilanden. Nederland was voor velen een
land om in te wonen en te werken. Om te genieten en vakantie te vieren
wilden we beslist de grens over.
Er is een kentering merkbaar. De korte reisjes naar het buitenland, de als
„vluggertjes" aangeduide mini-vakanties, gaan steeds vaker naar de
Veluwe of Drenthe. En we ontdekken weer hoe mooi ons eigen landje is.
In onze nooit-ver-genoeg-weg-stemming waren we vergeten, dat we ei
genlijk in een erg mooi land wonen, waar per jaar honderdduizenden
buitenlanders graag naar komen kijken.
k eens een ander standpunt en probeer uw foto's diepte geven. Dat
twee adviezen voor het maken van mooie foto's van ons land.
Wie er kort of lang op uittrekt, moet
natuurlijk de kamera niet verge
ten. Want Nederland is zo veelzijdig
en fotogeniek, dat het jammer zou
zijn om van al dat moois alleen „in
het voorbijgaan" te genieten. Wie
fotografeert of filmt neemt stukjes
van Nederland mee naar huis en
kan nog vaak zien hoe het er daar,
in dat andere deel van het land, uit
ziet.
Zwerven door oude ste
den
Hebt u wel een een wandeling ge
maakt met de camera door een oud
stadje? Bijvoorbeeld Deventer,
door Alkmaar of Gouda en noemt u
maar op? Je ontdekt in die plaatr
sen kostelijke straatjes, gebouwen
met een rijke historie, sfeervolle
hofjes en pleintjes. De dertig oude
steden, die met de trein bezocht
kunnen worden (routebeschrijving
bij het NS-stations) zijn ware foto
safari's voor wie van het verleden
houdt.
Daar zijn in dit zomerse seizoen
weer andere foto-motieven, die de
moeite waard zijn er eens bij stil te
staan. En om er om heen te lopen.
Mooie foto's zijn echt niet altijd ge
slaagd, omdat het onderwerp zo
bijzonder is. De kunst is: ook de
„gewone" dingen, die we,in de na
tuur tegenkomen, zo op de plaat
vast te leggen, dat het resultaat ons
bekoort.
De eerste manier om een echt
mooie foto te maken, hebben we al
genoemd: loop als het kan om uw
onderwerp heen. Zoek het beste
standpunt, de plaats waar dat mo
tief het gunstigst uitkomt. Let op
de achtergrond bijvoorbeeld. Zoek
de juiste hoogte. Soms is een foto,
die van een laag of hoog standpunt
wordt genomen, ineens veel
boeiender.
Schep diepte
)e Zonnebloem", de Katholieke
ationale vereniging tot bevorde-
ng van het welzijn der zieken van
le gezindten, gevestigd in Breda
linnekenweg 114), heeft bij de vie-
ng van het zilveren jubileum in
174 een belangwekkend initiatief
'nomen. Het was het instellen van
in nationale ziekendag.
lndsdien is dit initiatief uitge
roeid tot een gebeurtenis, waar-
an zeer velen deelnemen. Ook tal-
jke verenigingen en organisaties,
ngeacht haar levensbeschouwing,
ijn gaan inhaken. Het is niet de
pzet,, dat zieken die dag kadootjes
rijgen van gezonden. Neen: het is
en dag voor iederéén. Gezonden
loeten natuurlijk ook die dag at-
;nt zijn voor zieke en gehandi-
apte medeburgers. Maar.van
eze wordt evenzeer gevraagd om
r eens over na te denken, hoeveel
tmilieleden trouw klaar staan. Of
oe de verpleegsters en verzorg-
ters hun best doen om dagelijks
un plicht erg goed te vullen. Het
hema van de dag is dit jaar gewor-
en: „Ziek word je nooit alleen". De
riester-publicist Marinus van den
Jerg schreef er een pakkende bro-
hure over. Waarom dat thema?
Vel: ziekte beinvloedten verandert
liet alleen het leven van degene die
t door getroffen wordt, doch even
eer diens omgeving. En.weke-
i)ks worden velen ziek. Radio en
v. zullen aandacht vragen voor
leze nationale ziekendag, die zon-
lag 14 september wordt gehouden,
luitendien zijn zeer velen via te
huizen, organisaties etc. benaderd
om die dag niet achteloos voorbij te
laten gaan. Wie de brochure wenst
te ontvangen kan dit melden.
Briefkaartje aan De Zonnebloem1,
jostbus 3449, 4800 DK Breda.
Gaarne vermelding: S v p. gratis
toezending brochure Nationale
Ziekendag.
In ..Voedingsinformatie", het or
gaan van het voorlichtingsbureau
voor de voeding, wordt antwoord
gegeven op een paar vragen die de
moeite van het vermelden waard
zijn. De vragen en antwoorden la
ten we hier volgen.
Kan men vacuümverpakte vlees
waren meenemen op vakantie?
Hoe lang zijn ze te bewaren in de
koelkast?
Vacuüm verpakte vleeswaren zijn
niet geschikt om op vakantie mee
te nemen tenzij men ovër een koel
kast beschikt. De vacuüm verpak
king verlengt de houdbaarheid
enigszins. Ongekoeld en in een
warme omgeving zijn vacuüm ver
pakte vleeswaren minder lang
houdbaar dan de verpakking aan
geeft. Vacuüm verpakte vleeswa
ren zijn in gesloten verpakking in
de koelkast houdbaar tot enkele
dagen na de uiterste verkoopda
tum die op de verpakking staat
aangegeven. Let daar dan ook op
bij aankoop. In geopende verpak
king in bijv. een koelkastdoos zijn
vacuüm verpakte vleeswaren twee
dagen te bewaren.
Hoe is het met de houdbaarheid
van blikgroente gesteld?
Blikgroente kan men in principe
onbeperkt bewaren. Zolang ze niet
beschadigd, bol staan of roestig
zijn, is de inhoud veilig te gebrui
ken. In het algemeen loopt na on
geveer een jaar de kwalitiet terug.
Smaak en uiterlijk gaan achteruit.
Bladgroente in blik zoals bijv. spi
nazie en andijvie kan men beter
niet langer dan een jaar bewaren.
Andere blikgroente is op een koele
plaats drie a vijf jaar te bewaren.
Zet bij aankoop de datum op het
blik, dat is altijd te controleren hoe
lang men de blikken al in huis
heeft.
Op de verpakking van margarine
Hulp aan een zieke is een simpele
daad van naastenliefde.
staat vermeld dat er voedingszuren
worden toegevoegd. Wat zijn daten
waarvoor dienen ze?
Voedingszuren zijn citroen- of
melkzuur. Deze voedingszuren
zorgen in de eerste plaats voor een
frisse smaak en dienen tevens om
smaakbederf tegen te gaan.
Hoe en bij welke temperatuur moe
ten aardappelen worden bewaard?
Wat kan men doen tegen het uitlo
pen van aardappelen?
Het beste kan men aardappelen
bewaren op een goed geventileer
de. donkere plaats. De ideale be-
waartcmperatuur is 5 a 7 graden C.
Is de temperatuur te hoog, dan lo
pen aardappelen snel uit, ze wor
den zacht en rimpelig. Is de tempe
ratuur te laag (0-4 graden C) dan
kunnen ze op den duur een zoete
smaak krijgen. Op een lichte be
waarplaats worden aardappelen
groen. Groene plekken bevatten de
giftige stof solanine. Daarom moe
ten ze voor gebruik worden wegge
sneden. Dit geld ook voor de pitten.
Wanneer men aardappelen langer
dan enkele maanden wil bewaren,
kan net uitlopen ervan voorkomen
door een kiemremmings- of anti-
spruitmiddel op de aardappelen te
strooien. Dit is te koop bij de dro
gist. Het is wel belangrijk de aan-
wijzignen op de verpakking nauw
keurig op de volgen.
De tweede regel voor goede natuur
foto's. Een mooi onderwerp op zich
geeft niet altijd een leuke foto. Pro
beer als dat kan de voor- en achter
grond met elkaar te verbinden. Let
op lijnen, die weglopen in de verte
en zo een diepte-effekt geven. Zoek
naar elementen op de achtergrond,
die door hun verkleinende werking
maken dat je „in de verte" kijkt.
De derde tip voor het maken van
mooie foto's: maak 's een paar op
namen van een onderwerp. Niet al
tijd is namelijk de eerste foto ook
de beste. Een nieuw standpunt of
een andere zonnestand, een wisse
ling van voor- of achtergrondze
kunnen net het verschil uitmaken
tussen een „gewone" en een erg ge
slaagde opname.
1 kop Com Flakes; 8 grote aardap
pelen (plm. 700 g.); 30 g. (2 eetl.) ge
smolten boter of margarine; 50 g.
geraspte kaas.
Maak de Com Flakes fijn. Schil de
aardappelen en kook ze met zout
naar smaak bijna gaar. Snijd ze in
plakjes en doop ze in de boter of
margarine. Leg ze op een bakplaat
en verdeel er eerst de kaas en
daarna de Com Flakes overheen.
Zet de bakplaat plm. 10 min. bove
nin een zeer warme oven (550 gra
den F. stand 5 of 6 en 250 graden C.
Serveer de aardappelen bij b.v. vis
of kip.
In Engeland verwacht men binnen
enkele jaren een brandwonden-pil
op de markt te kunnen brengen.
Het gaat volgens dr. Roderick Jo
nes, leider van een onderzoeks
team te Birmingham, om een vac
cin dat snel bescherming kan bie
den tegen bakteriën die bij
brandwonden infecties veroorza
ken.
Volgens de Nederlandse
brandwonden-specialist, dr. R.P.
Hermans, werkzaam in het Rode
Kruisziekenhuis te Beverwijk, is
het echter twijfelachtig of hier van
een doorbraak in de behandeling
van brandwonden sprake is. Een
groot deel van de sterfgevallen bij
verbrandingen is eerder te wijten
aan de bijkomende infecties dan
aan de verbranding zelf. Infecties
worden veroorzaakt door verschil
lende ziekteverwekkers, o.a. bacte
riën. Er bestaan wel antibiotica
(bacterie-doders), maar sommige
bacteriën zijn in staat daartegen
een weerstand te ontwikkelen. Men
spreekt dan van resisteaÜ&nJMMfc
ziekteverwekkers, een probleem
dat de laatste Jaren steeds ernsti
ger wordt, o.a. in ziekenhuizen. Ook
bij brandwonden treedt dit pro
bleem op. Vooral de bacterie Pseu-
domonas weet bij talrijke ver
mommingen de antibiotica te mis
leiden. Daarom maakt men tegen
woordig steeds meer gebruik van
een andere methode om de ziekte
verwekkers aan te pakken, name
lijk vaccinatie.
Bij vaccinatie worden gedode of
onschadelijk gemaakte ziekte
verwekkers (of hun schadelijke
produkten» ingespoten. Het li
chaam reageert op deze ongevaar
lijke „schijnaanval" met de aan
maak van antistoffen. Deze antis
toffen vormen het eigen verdedi
gingswapen van het lichaam. Zij
hechten zich specifiek aan één be
paalde vreemde stof en maken deze
zo onwerkzaam. Bij een aanval van
levende ziekte-verwekkers ligt het
afweergeschut dan al te wachten.
Snel werkend vcccin
Dr. Jones in Birmingham begon in
1972 een vaccin tegen de Pseudo-
monasbacterie te ontwikkelen. Hij
is erin geslaagd een snel werkend
vaccin te maken voor ernstig ver
brande patiënten, dat volgens een
bericht in het Engelse blad „New
Scientist" beter werkt dan de be
staande antibioticabehandelin-
gen. Met name voor Pseudomonas,
die veel in brandwonden voorkomt
en gemakkelijk resistent wordt,
zou dit een belangrijke verbetering
zijn. Momenteel werkt hij eraan dit
vaccin in pil-vorm te brengen.
Jones denkt aan nog meer toepas
singen dan alleen aan het helpen
uan patiënten na verbrandingen.
Brandweermensen, piloten of ar
beiders in brandgevaarlijke situa
ties zouden het vooraf kunnen in
nemen. Ook wordt gedacht aan
toepassingen bij patiënten die een
zware operatie achter de rug heb
ben. Na een transplantatie bij
voorbeeld is de natuurlijke weers
tand van de patiënt vaak sterk
verminderd, waardoor infectie-
gevaar groot is. Hetzelfde geldt
voor leukemie-patiènten die een
therapie met chemische stoffen
ondergaan. Ook denkt men aan
toepassingen in ontwikkelingslan
den. waar volwassenen en kinderen
door ondervoeding zo zijn ver
zwakt. dat hun natuurlijke weers
tand tegen infecties nauwelijks
aanwezig is.
Geen doorbraak
„Van een echte doorbraak kan bij
zo'n brandwonden-pil niet gespro
ken worden", zegt dr. Hermans uit
beverwijk. Hij wijst erop dat vac
cins tegen infecties bij verbrandin
gen ook nu al worden toegepast.
Dat hiervoor een pil wordt ontwik
keld, is inderdaad nieuw. Maar het
is zeer de vraag hoe effectief zo'n
algemeen vaccin kan zijn. Vele bac
teriën hebben per ziekenhuis net
een iets ander uiterlijk, zodat je
steeds andere antistoffen nodig
hebt om hen aan te pakken. Dat
betekent dus ook: steeds andere
vaccins. Dr. Hermans vindt zo'n
brandwonden-pil wel een aardige
vondst, maar minstens zo noe
menswaardig vindt hij het aan
pakken van de „kleinere" verbran
dingen, zoals dat o.a. in de drie Ne
derlandse brandwondencentra ge
beurt (naast Beverwijk ook in Gro
ningen en Rotterdam). In deze drie
brandwondencentra zijn de laatste
jaren aanzienlijke successen ge
boekt, mede dank zij de toepassing
van huidtransplantaties en de mo
gelijkheid huid te bewaren in de
zogenaamde huidbank. Het betreft
vooral de behandeling van
„keuken- en campingverbrandin
gen". De laatste jaren eisen bij
voorbeeld heetwaterverbrandin-
gen bij kinderen een steeds groter
aandeel in het aantal brandwon
denslachtoffers op. De successen,
die men bij de behandeling van
deze „kleinere" verbrandingen
dank zij de huidtransplantaties
heeft behaald, kunnen volgens dr.
Hermans met meer recht een door
braak genoemd worden dan de
brandwonden-pil. die zijn ver
dienste nog moet bewijzen.
Sinds kort is er een nieuw elektronisch spel verkrijgbaar, waarmee
kinderen spelenderwijs kennis kunnen vergaren of testen: Computer
Electro. Dit elektronische vraag- en antwoordspel van Jumbo is in feite
een zéér geavanceerde versie van het bekende „Elektro". U weet wel:
zo'n doos met kaarten met vragen en aantwoorden. Door twee stekker-
tjes op zilveren rondjes - één bij de vraag en één bij het antwoord - te
drukken gaat er een lichtje branden, als je het goede antwoord hebt
gekozen.
Chip-gestuurd
De komst van de micro-elektronica met zijn chips heeft het mogelijk
gemaakt nu een versie van Electro te ontwikkelen, waarbij het aantal
vragen in principe onbeperkt is. Computer Electro bestaat uit een toet-
senbord en bijbehorende boekjes met ieder 1001 vragen. Deze zijn inge
deeld in de categorieën geschiedenis; aardrijkskunde; techniek; radio, t.v.
en film; sport; biologie; boek en taal en wetenswaardigheden. Bij ieder
boekje hoort een verwisselbare progammastekker, die in het toetsenbord
wordt geplugd.
Het spel. dat je in je eentje of met elkaar als gezelschapsspel kan spelen
at als volgt: je zoekt in het boekje een vraag op en tikt het nummer
ar van in op het toetsenbord. Achter de vraag staat een keuze uit vier
woorden („multiple choice" dus). De speler kiest nu het naar zijn me
ng juiste antwoord en drukt op toetsenbord de corresponderende letter
A t.m. D in en daarna de antwoordtoets. Is het antwoord goed, dan gaat er
een groen lampje branden en is een vrolijke hoge zoemer te horen; een rood
lampje flitst aan bij een fout antwoord, begeleid door een sombere brom-
toon. Omdat leerlingen op school tegenwoordig zeer vertrouwd zijn ge
raakt met het zogeheten „multiple choice" systeem, zal dat voor geen
enkel kind problemen opleveren en het zeer professioneel ogende toetsen
bord zal daarbij zeker stimulerend werken. Kinderen kunnen bovendien
met dit spel met hun vriendjes en vriendinnetjes leuk quizmastertje spe
len.
Computer Electro, dat op een 9-volts batterijtje werkt, is voor f 69.50 te
koop in speelgoedwinkels en warenhuizen. Daarbij is het boekje met de
eerste 1001 vragen inbegrepen. Regelmatig zullen voor circa f 15.- per stuk
nieuwe vragenboekjes met bijbehorende progammastekker worden uit
gegeven.
Voor natte zomers
Met Computer Electro zullen kinderen het zelfs in de vakantie leuk vinden
om (spelenderwijs) te leren. Bovendien staan er toepasselijke vragen in het
boekje zoals bijvoorbeeld die over de weersomstandigheden in het Middel
landse Zeegebied. Het goede antwoord mag dan zijn „warme droge zomers
en koele regenrijke winters", maar dat is wel moeilijk te beantwoorden
voor wie midden juli van de Zuidfranse camping wegregent. Maar mis
schien is in zo'n geval dit spel juist wel een uitkomst om de kinderen zoet te
houden. Maar wat heet kinderen? Niet voor niets meldt Jumbo: geschikt
voor „vanaf 9 jaar", want je zult de volwassenen straks de kost moeten
geven, die hun eigen en andermans kennis met dit Computer Electro
zullen willen gaan testen.
De oudere bevolking neemt rege
lmatig toe. Volgens het rapport
1977 van het Amerikaanse bureau
voor de wereld-volksstelling, zal
in 1980 één op de tien mensen 65
jaar of ouder zijn. Deze groeiende
groep moet bewust zijn van de
veranderingen in hun lichaam en
moet zo nodig de eetgewoonten
aanpassen. Geschikte voeding is
belangrijk voor de ouderen, daar
het hun kans voor goede gezond
heid en een langer leven kan ver
groten. Ook vanwege de vele vrije
tijd krijgen de maaltijden een
overheersender rol in de dagelijks
sleur. De kennis om het juiste
voedsel klaar te maken kan
daarom beloond met een gezellige
en nuttige belevenis.
Daar de lichaamsbeweging bij het
ouder worden gaat verminderen,
neemt ook het verbruik van energie
af en dus de hoeveelheid voedsel
die nodig is. Hoewel de hoeveelheid
benodigd voedsel bij de ouderen
minder is, is de hoeveelheid nood
zakelijke voedingsstoffen nauwe
lijks veranderd, soms zelfs meer
door de gevolgen van ziekte. Veel
vuldige slechte gezondheid kan de
verliezen van proteïnen uit het li
chaam doen toenemen. Op dit punt
speelt krachtvoeding een grote rol.
Wijze eters zullen zich er op toeleg
gen om voedsel te eten met weinig
calorieën, maar rijk aan voedings
stoffen, zoals vis, fruit en groente.
Op deze manier kan dat de vet
zucht - een veel voorkomend pro
bleem bij oudere mensen - mis
schien worden voorkomen. De cor
pulentie is een dubbel nadeel voor
hen. Ten eerste moet deze extra
last door de spieren en voor door de
steeds zwakker wordende hart
spier worden gedragen. Ten tweede
verhoogt het de vatbaarheid voor
ouderdomsziekten, zoals ver
hoogde bloeddruk, hart- en vaat
ziektes en suikerziekte.
D* optimale spijsvertering in de
dunne darm, waar het meeste
voedsel wordt verteerd, neemt met
de leeftijd af. Hierbij komt dat de
stofwisseling van zekere voedings
stoffen moeilijker kan worden. Cal
cium is zo een voedingstof, Vaak
wordt dit probleem nog ingewik
kelder door een dieet waarbij min
der calciumrijk voedsel, zoals melk
en groene bladgroente, door de ou
deren wordt gebruikt. Ook ijzer
komt vaak te weinig voor in het
dieet. Het gevolg is dat veel oudere
mensen lijden aan bloedarmoede
door een tekort aan ijzer. Mager
vlees, lever, gedroogde vruchten en
staalpillen helpen om dit tekort op
te heffen.
Constipatie is een andere kwaal,
verwant aan veranderingen in het
lichaam van de ouderen. Door geb
rek aan voldoende beweging gaat
het voedsel langzamer door de
dikke darm, wat vaak aanleiding
geeft tot een slechte stoelgang.
Graanprodukten met veel vezel,
b.v. bruin brood, helpen bij dit pro
bleem om het voedsel sneller door
het spijsverteringskanaal te laten
gaan. De Kellogg Nutrition Council
beveelt aan om iedere dag te be
ginnen met een maaltijd van kant
en klare graanprodukten (zoals b.v.
Com Flakes) met melk, brood met
beleg, vruchtensap en fruit En be
grip voor de veranderingen van het
lichaam en hoe dit op te vangen
door het juiste voedsel te gebrui
ken, is noodzakelijk voor de be
jaarden. Uitgebalanceerde maal
tijden met calcium-, ijzer- en vezel
rijk voedsel - maar met minder ca
lorieën - zullen voor een gezonde en
vreugdevolle oude dag zorgen.