Vroege voorzorg gezond kind;
gezondere zorg voor hartekind
Gezonder
eten!
Grote bedrijf seenheden
intensieve veehouderij
Fotovouwblad „Stads- en dorpsgezichten"
Monique van de Yen speelt
hoofdrol in aktie Coca-Cola
Licht en olielampjes
en kaarslantaarns
In het jaar van het kind
Maatregelen gewenst tegen...
Programma
Radio Oost
20 vrouwen naar Hollywood...
HOLTENS NIEUWSBLAD - 9 MAART 1979 - PAG. 15
By de Ryksdienst voor de Monu
mentenzorg te Zeist (Postbnus
1001) is verschenen het fotovouw
blad „Stads- en Dorpsgezichten".
Het is het 6e in een reeks waarvan
reeds eerder verschenen zyn: 1.
Vechten voor molens, 2. Boerder-
yen, 3. Kastelen en buitenplaatsen,
4. Kerken, monumenten en 5
Woonhuizenmonumenten.
Tot op heden zijn meer dan 300.000
vouwbladen verstuurd op aan
vraag. Door de bijzondere grote
vraag naar vouwbladen zullen deze
in april in boekvorm verschynen
(oplage van 70.000 ex) waardoor
aan de wens van velen tegemoet
wordt gekomen. Het laatste vouw
blad bevat tal van foto's van histo
rische gebouwen, in steden en dor
pen, plattegronden en dergeiyke.
Het Jaar van het Kind 1979 was voor de Nederlandse Hart
stichting aanleiding om daarop in te haken met een geheel
eigen thema, dat betrekking heeft op de gezondheid van de
„spes patriae". Twee aspecten zijn daarin de moeite waard
om door een breder publiek onder ogen te worden gezien.
Het eerste is de vroege voorzorg ter voorkoming van hart
en vaatziekten; het tweede betreft de aandacht voor het
kind met een aangeboren hartgebrek. Voor het auditorium
van de 961 plaatselijke afdelingen, comité's en consulent-
schappen van de Vrienden van de Hartstichting zette dr. E.
Dekker, medisch directeur van de Hartstichting, uiteen
waarom er voor dit thema werd gekozen.
Voor de opvang van de 50.000 har
tinfarcten, die ieder jaar in ons land
ontstaan, beschikken we over on
geveer 200 ziekenhuizen, groten
deels met hartbewakingseenhe-
den. We hebben meer dan 400 am
bulances die zyn uitgerust met de-
fibrillatoren. We hebben zo'n 5000
huisartsen, 200 cardiologen en 1000
internisten. We hebben 9 cardiolo
gische centra waar aan de lopende
band wordt geopereerd raison
van f25.000.- per open hart opera
tie. Daarnaast hebben we nog
luchtbruggen naar Houston, Geno-
lier en Londen, die per jaar voor
f 120.000.000,- op de betalingsba
lans staan. We mogen biy zyn, dat
Het programma van Radio Oost
van vrijdag 9 tot en met donderdag
15 maart ziet er als volgt uit:
Vrijdag 9 maart 17.00 ANP; 17.03
Programma-overzicht en nieuws
uit Gelderland en Overijssel; 17.20
Met Radio Oost het weekend in,
met als speciale gast Paul v. Vliet
terwyi personeelsleden van NOB O
koekfabrieken uit Ede de Radio
Top vyf hebben samengesteld. De
uitzending is rechtstreeks vanuit
de Stadsschouwburg in Nijmegen.
18.00 Einde uitzending.
Zaterdag 10 maart 17.00 ANP;
17 03 Programma-overzicht en
nieuws uit Gelderland en Overys-
sel; 17.20 Sportprogramma van
Radio Oost; 18.00 Einde uitzen
ding.
Zondag 11 maart 11.00 ANP; 11.03
Radio Oost op zondag-morgen.
Een rechtstreekse uitzending van
uit de bowling-boerdery Nyverdal
Koersendyk 5 in Nyverdal. Hierin
het optreden van Musica Curiosa
met clevecimbel, dwarsfluit,
kromhoorns, stry kers/blazers, en
het cabaret stepinstepuit; 12.00
Einde uitzending.
17.00 ANP; 17.03 Het sportpro
gramma van Radio Oost; 18.00
Einde uitzending.
Maandag 12 maart 12.00 ANP;
12.03 Nieuws en muziek; 12.30
Einde uitzending; 17.00 ANP; 17.03
Programma-overzicht en nieuws
uit Gelderland en Overyssel; 17.20
Het boerenprogramma; 17.50
Nieuws en agenda; 18.00 Einde uit
zending.
Dinsdag 13 maart 12.00 ANP; 12.03
Nieuws en muziek; 12.30 Einde uit
zending; 17.00 ANP; 17.03
Programma-overzicht en nieuws
uit Gelderland en Overyssel; 17 20
Mensen in het nieuws; 17 50 Age
nda en nieuws; 18.00 Einde uitzen
ding.
Woensdag 14 maart 12.00 ANP;
12 03 Nieuws en muziek; 12 30
Einde uitzending. 17.00 ANP, 17 03
Programma-overzicht en nieuws
uit Gelderland en Overyssel; 17.20
Radio Oost op locatie, 18 00 Einde
uitzending.
Donderdag 15 maart 12 00 ANP;
12 03 Nieuws en muziek; 12 30
Einde uitzending; 17 00 ANP; 17 03
Programma-overzicht en nieuws
uit Gelderland en Overysdsel; 17 20
Knelpunten in de regio; 17 50 Age
nda en Nieuws; 18.00 Einde uitzen
ding.
we dat allemaal hebben. Maar tege
lijk moeten we betreuren, dat we
het allemaal nodig hebben voor een
ziekte, die voor een belangryk deel
te voorkomen zou zijn als er maar
een vastberaden nationale poging
toe zou worden gedaan..
In het jaar 1979 wordt opnieuw
aandacht geschonken aan de zo
hoogst noodzakeiyke preventie en
aan de noodzaak om met die pre
ventie vroeg te beginnen. Immers:
het hartinfarct, dat we nu met
zulke ruime middelen behandelen
en dat onzegbaar leed en vele hon
derden miljoenen guldens aan
schade veroorzaakt, is het eindsta
dium van een ontwikkelingsproces
van vaatvernauwing (atheroscle-
rose) van de kransslagaderen van
het hart, dat begint in de jeugd Het
schrijdt geleideiyk voort met het
stygen van de leeftyd en het kan
moeilyk of niet tot verdwynen wor
den gebracht als het er eenmaal is.
Er gaat niets af, maar er komt wel
by! In 1976 deed de Wereld Ge
zondheidsorganisatie een onder
zoek in een vyftal Europese steden.
In deze steden kon bij meer dan
75% van alle overledenen ïykope-
ning worden verricht.
In al deze gevallen werd een nauw
keurige meting verricht van de at-
herosclerose in de kransslagaderen
en van de grote lichaamsslagader.
Het bleek dat in Europa de ather-
osclerose al begint by kinderen van
10 tot 14 jaar. 12-14% van de kinde
ren had al echte atheroclerotische
haarden in de kransslagaderen
(zgn. fibreuze plaques) Deze haar
den nemen snel in aantal toe na het
20ste jaar by de man en na het 30ste
jaar by de vrouw Tussen het 25ste
en het 39ste jaar komen by de man
in deze haarden de eerste flinke
vernauwingen en verkalking tot
stand. Tussen het 40ste en het 69ste
jaar vinden we de atheroscleroti-
sche veranderingen in de kranssla
gaderen bij meer dan 90% van de
mannen en vrouwen. Ze ontstaan
bij de vrouw 10 Jaar later dan by de
man. Op deze leeftyd neemt het
aantal atherosclerotische haarden
met complicaties als kalkafzetting,
zweervorming, bloedstolsel en
vaatafsluiting sterk toe. By de
70-jarigen en ouderen gaat dit pro
ces nog verder door; vooral de ver
kalking neemt dan sterk toe.
Het hartinfarct is een eindprodukt
van een proces, dat vaak tientallen
jaren eerder en bij sommigen al in
de kinderjaren begonnen is. Be
strijding van het hartinfarct en
zijn gevolgen zou het beste kunnen
gebeuren door de preventie van
het basisproces. Dat is de atheros
clerotische verandering van de
kransslagaderen, die op jeugdige
leeftijd en niet zelden al op de kin
derleeftijd begint en daarna zon
der pardon geleidelijk voort
schrijdt. Wil men atherosclerose
voorkomen of ten minste vertra
gen, dan moet men er vroeg bijzijn.
Welke mogeiykheden hebben we
tot preventie? We weten, dat het
optreden van atherosclerose wordt
bevorderd door een hoog choleste
rolgehalte van het bloed, hoge
bloeddruk, de rookgewoonte,
waarschyniyk ook door de hoe
veelheid lichaamsvet en door be
wegingsarmoede Al deze risicofac
toren hangen samen met leefge
woonten. Dat zyn o.a. de aard van
de voeding, zoutconsumptie, over
voeding, roken, het recreatiepa
troon en ook wel de erfelykheid.
Maar families hebben meer gemeen
dan erfeiyke eigenschappen. Zij
hebben een leefpatroon gemeen. In
dat leefpatroon groeien kinderen
op. Wat zy in die eerste jaren leren
eten blyft het hele leven een lek-
kerny. Voor ons is het moeilyk te
begrijpen, dat je in Siam by het
binnen gaan van een restaurant in
een hok de hond aanwystdiejeaan
tafel wenst te krygen opgediend.
Dat er mensen zyn voor wie slangen
of levende insekten een delicatesse
zijn. Smaken worden in de jeugd
gevormd. Laten we proberen ze zo
te vormen, dat wat gezond is ook
lekker gevonden wordt. Te weinig
beseffen we ook hoeveel moeite er
wordt gedaan om de natuurlyke
weerstand by het kind tegen over
voeding te doorbreken. Kinderen
die hun bord leeg eten zijn brave
kinderen. Als ze eenzaam, boos of
droevig zyn, troosten we ze met
zoetigheid. Als ze wat presteren be
lonen we ze ermee. Als ze dan later
vetzucht hebben en toch niet langs
de winkel met roomgebak heen
kunnen lopen, vragen we ons af hoe
dat komt. Ook de rookgewoonten
vinden onze kinderen niet zelf uit,
maar we leren ze die geleidelijk en
geduldig door ons voorbeeld en
soms ook door directe aanmoedi
ging. In het onderzoek van 1977
bleek dat in 22% van de gevallen de
kinderen hun eerste sigaret van
hun ouders of oudere familieleden
hadden gekregen. Voor vry wel alle
kinderen is die eerste kennisma
king onaangenaam, maar de aan
houder wint. De aandrang van het
milieu gaat net zolang door, totdat
er weer een verslaafde by is.
Er zijn aanwijzingen, dat de neiging
tot hoge bloeddruk ook al in de
vroege jeugd beginnen kan. In een
belangryk onderzoek, dat voor de
Hartstichting verricht is, kon me
vrouw J. ten Berge- van der Schaaf,
schoolarts in Groningen, aantonen
dat vooral de kinderen van de
moeders met hoge bloeddruk spe
ciaal gevoelig zijn voor zout. Zulke
kinderen hebben een hogere
bloeddruk naar mate zy meer zout
gebruiken. In al deze omstandig
heden is het kind de speelbal van
de druk van zyn omgeving. Het
wordt tot al die verkeerde leefge
woonten met zorg opgevoed, of lie
ver „afgevoed". Om die ontwikke
lingen om te buigen moet de gehele
omgeving van het kind meehelpen
in het gezin en daarbuiten. Daarby
speelt de school een belangrijke rol.
De Hartstichting zou dan ook
graag zien dat de afdelingen van de
Vrienden van de Hartstichting in
het komende jaar via de ouderver
enigingen proberen invloed uit te
oefenen op de schoolgemeenschap,
waaronder is te verstaan de leef- en
werkgemeenschap van kinderen en
leraren, maar ook van de ouders en
van de schoolartsen om gezamen-
lyk te bereiken:
- dat de ouders en de leraren het
roken staken en dat de kinderen er
niet aan beginnen;
- dat de voeding die tydens de
schooluren wordt verstrekt of ver
krijgbaar is, past in de preventie
van hart- en vaatziekten;
- dat de meting van de bloeddruk
wordt opgenomen in het onderzoek
van de schoolarts;
- dat deze ook een aktief aandeel
neemt in de bestrijding van de vetr
zucht;
- dat aandacht wordt besteed aan
het aankweken van liefhebberij in
die vormen van lichaamsbewe
ging,, die tot op hogere leeftyd
kunnen worden volgehouden;
- en dat geprobeerd wordt vanuit
de school ook een goede invloed te
doen uitgaan op de leefgewoonten
thuis.
De Hartstichting wil verder pro
beren de kinderartsen, de schooi
en jeugdartsen en de leraren te be
reiken, te informeren en te moti
veren. Want zij ziet het mede als
taak van deze groepen om van de
kinderen op de scholen niet alleen
gezonde kinderen, maar ook ge
zonde volwassenen te maken. Im
mers: preventie is beter dan
luchtbruggen!
Steeds meer mensen raken ervan
overtuigd dat we lang niet altijd ge
zond eten. De kwaliteit van ons
voedsel wordt vaak ondergeschikt
gemaakt aan zaken als gemak van
toebereiding enz.
„De Ragebol" in Deventer is een
winkel, die zich bezighoudt met het
bieden van alternatieve mogelyk-
heden, om tot een betere samens
telling van ons voedsel te komen.
Daarom hebben wij op 20 maart
mensen van „De Ragebol" uitge
nodigd om ons wat voorlichting te
geven Ans Brink zal hierbij tevens
een lezing houden over homeopat
hie.
Het maken van licht is zo
oud als het bestaan van de
mens. Terracotta en bron
zen olielampjes werden
reeds in de Romeinse tijd
gebruikt voor het verlich
ten van de doorgaans
smalle straten en werden
opgehangen aan de huisge
vels. In die verlichting zat
wel een systeem. Zo is uit
oudheidkundige opgravin
gen aan het licht gekomen,
dat bijv. in een straat, die
ruim 570 meter lang was,
bijna 400 lampen waren
aangebracht. Bij een uit
valsweg van 700 meter
telde men niet minder dan
meer dan 500 lampen.
Volgens de hekeldichter Iuvenalis
kon men in Rome 's avonds beter
niet uitgaan vanwege de slechte
verlichting. Die was veel beter in
grote steden die tot het Romeinse
rijk behoorden, zoals Jeruzalem,
Antiochië en Alexandrië. Bekend is
dat de Moren (Noord Afrikanen),
die eeuwen lang Spanje en een
groot deel van Portugal hebben be-
Ook willen we proberen om een
consumentengroep op te richten,
met als doel het hierheen halen van
produkten uit hun winkel. Dit om
het bezwaar van de afstand te on
dervangen. HebtU belangstelling?
Kom dan op dinsdag 20 maart 's
avonds om 8 uur naar de „Schure",
aan de Beusebergerweg 27. Voor
nadere inlichtingen kunt U bellen:
Eveline Verkerk, tel. 3519; Wil
Dijkgraaf, tel. 2967; Wenda Jol, tel.
2695.
zet, hebben gezorgd voor een voor
die tijd goede en praktische ver
lichting, zoals in Cordoba.
Maken we een sprong van de oud
heid naar de middeleeuwen dan
vinden we opgetekend, dat in Lon
den in 1405 werd verordineerd, dat
op kerstavond voor iedere woning
een brandende lantaarn moest
worden gehangen. Tien jaar later
moesten Londense huiseigenaren
een brandende lantaarn buiten
hangen, wanneer tenminste tussen
begin november en half februari de
nachten donker waren. In Frank
rijk, ten tyde van Lodevijk de Veer
tiende, brandden er in Parys 6500
kaarslantaarns, waarvoor 1625
kaarsen moesten worden gemaakt
Leipzig kende in de achttiende
eeuw 750 olielantaarns.
De gasverlichting ontstond in het
brein van de Engelsman Chisley,
die in de 17e eeuw in de Russische
stad Bakoe had gezien hoe uit de
aarde ontsnapt gas kon branden.
Onder de pioniers van de gasver
lichting moet eveneens vermeld
worden de naam van de Nederlan
der Minckelers, die erin slaagde gas
uit steenkool te produceren. De
gasverlichting won daarna geleide
lijk terrein. Londen telde in 1823 al
30500 gaslantaarns. Rotterdam,
Amsterdam, Hannover, Berlijn en
Wenen kregen hun gasverlichting
in de periode van 1817 tot 1834. Die
gaslampen waren nogal simpel
samengesteld: er was een gaatje
geboord in een metalen buisje. De
ontdekking van de petroleum als
brandstof betekende een concur
rentie van het gas. De electrische
verlichting heeft tenslotte die van
het gas en van de petroleum totaal
verdrongen. Bejaarden onder onze
lezers zullen zich nog het gloei
kousje herinneren, dat voor de gas
verlichting telkens moest worden
aangeschaft.
De ontwikkelingen naar
grote bedrijfseenheden in
de intensieve veehouderij
moeten omgebogen wor
den. Een serieuze poging
om via maatregelen paal en
perk te stellen aan groot
schalige produktie-
eenheden en mammoetbe-
drijven is op korte termijn
noodzakelijk.
Het Landbouwschap zal op korte
termijn een onderzoek instellen
naar mogelijkheden om vestiging
van nieuwe bedrijven en de groei
naar grootschalige produktie in de
intensieve veehouderij aan normen
en regels te binden. Het veelzijdige
en ingewikkelde vraagstuk van
grootschalige produktie maakt het
voor het Landbouwschap onmoge-
lijk nu een standpunt in te nemen
over een vestigingsbeleid en grote
bedrijfseenheden. Dit probleem
dient zeer zorgvuldig en uitgebreid
behandeld en besproken te worden
aan de basis, dat wil zeggen door de
bedrijfsgenoten en hun organisa
ties.
In het bestuur van het Landbouw
schap dat over dit vraagstuk uit
voerig sprak tijdens de bestuurs
vergadering van 7 februari 1979, va
rieerden de meningen van globale
maatregelen tot concrete plafon
nering van het aantal dieren per
bedrijf. Het bestuur is van mening
dat planologische en milieumaat
regelen niet gehanteerd mogen
worden voor agrarische structuur
doeleinden, dus evenmin om de
vestiging van nieuwe bedrijven te
regelen. De agrarische produktie,
ook in de intensieve veehouderij,
dient bij voorkeur voorbehouden te
worden aan het agrarisch gezins
bedrijf. Dat beginsel is niet te
rijmen met een penetratie van de
toeleverende en verwerkende in
dustrie in de veehouderij. Een aan
tal bestuursleden van het Land
bouwschap pleit voor een plafond
in de bedrijfsomvang. Het betreft
een maximum aantal dieren die per
bedrijf gehouden mogen worden.
Van werknemerszijde is de vraag
naar voren gekomen of een kader
wetgeving van de overheid geen
ruimte moet overlaten aan het be
drijfsleven om zelf regelend op tg
treden. Mogelijkerwijze ligt hier
een taak voor de publiekrechtelijke!
bedrijfsorganisatie, aldus een ver
tegenwoordiger van een werkne
mersorganisatie.
Het bestuur van het Landbouw
schap erkent de noodzaak de zorg
wekkende ontwikkelingen naar
grote bedrijfseenheden in de in
tensieve veehouderij om te buigen.
Daartoe zal op korte termijn on
derzocht worden welke maatrege
len hiervoor passen. In dit onder
zoek dient ook het loonmest-
contract meegenomen te worden.
Ter gelegenheid van het feit, dat
de KLM binnenkort een recht
streekse lijnverbinding opent op
Los Angeles, organiseren de Ne
derlandse Bottelaars van Coca-
Cola, Fanta en Sprite in samen
werking met de KLM een grote
consumentenaktie rond het thema
Hollywood.
Zo verloopt de aktie
Gedurende de maanden maart,
april en mei zijn de schroefdoppen
van alle literflessen Coca-Cola,
Fanta en Sprite volgens een nieuw
en uniek systeem voorzien van
losse plastic schijfjes, waarop 10
verschillende tekstjes vermeld zijn.
Het publiek moet een complete se
rie van 10 tekstjes op een deelna
meformulier plakken en insturen,
waarbij een origineel zinnetje de
inzending volledig maakt.
Hoofdprijzen
Uit de binnengekomen formuliern
kiest een onafhankelijke jury de
meest originele inzendingen en
kent de pry zen toe. Hoofdprijzen
zijn 20 éénpersoons trips naar Hol
lywood, waar de winnaars een zeer
gevarieerd programma wacht; o.a.
wordt met Monique van de Ven een
bezoek aan een filmstudio ge
bracht Tweede hoofdprijzen zyn 10
tweepersoons trips naar New York
met een even gevarieerd pro
gramma als Hollywood.
Veel publiciteit
Een groot aantal publiciteitsmedia
wordt voor de aktie ingeschakeld,
zoals vrouwenbladen en de Hilver-
sumse radiozenders. Daarnaast is
een breed scala van winkelmate
riaal ontwikkeld, zoals flessehan-
gers, schapbakken, krattenbak-
ken, raambiljetten, vloerdisplays,
truckposters, waarop Monique
steeds als belangrijkste blikvanger
fungeert.
Geëmancipeerde aktie
Aangezien het overgrote deel van
de aankopen in de levensmidde
lensector door vrouwen geschiedt,
hebben de Nederlandse Bottelaars
van Coca-Cola gemeend de vrouw
centraal in de aktie te moeten stel
len Dit komt tot uitdrukking in de
keuze van Monique van de Ven als
personality, maar ook door de aard
van de hoofdprijzen de 20 trips
naar Hollywood kunnen alleen
door vrouwen gemaakt worden
Geen zeldzame doppen
Alle 10 tekstjes, t w Drink Coke,
Drink Sprite. Drink Fanta, Drink
Coca-Cola. Coke geeft plezier. Hol
lywood. Monique van de Ven, Los
Angeles met KLM. New York met
KLM en Doe Amerika Nu met
KLM. komen in gelijke aantallen
over Coca-Cola, Fanta en Sprite
voor.
Er zijn geen zeldzame tekstjes
in omloop, zodat iedereen gelijke
kansen heeft een complete serie bij
elkaar te sparen.
De aktie sluit maandag 28 mei.
Monique van de Ven
