lertig miljoen golden
?oor 71 miljoen knallen
Harmonisatie
ijsselceitrale
Kruisvereniging
verwerpt nationaal plan
bij rood licht
Buttons op maat, te kust en te keur
mm
Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding
HOLTENS NIEUWSBLAD - 29 DECEMBER 1978 PAG. 7
De dertig miljoen gulden die rond
de jaarwisseling eind '77 de lucht
inging heeft ons „getrakteerd" op
ca. 70 miljoen minióntploffinkjes.
De Nederlandse Stichting Geluid
hinder ijvert voor een verminde
ring van de geluidsoverlast door
vuurwerk, door de periode,
waarin vuurwerk mag worden
ontstoken, te beperken.
In een rondschrijven aan de bur
gemeesters van aile gemeenten in
ons land bepleitte de Nederlandse
Stichting Geluidshinder landelijke
uniformiteit door het hanteren van
de modelverordeningen omtrent
vuurwerk, zoals deze door de Ver
eniging van Nederlandse Gemeen
ten (VNG) worden geadviseerd.
Naar het publiek gericht verschijnt
deze maand een campagne in de
dagbladen onder het motto: „Wees
zacht, knal alleen op nieuwjaars
nacht". Bovendien stelt de NSG
gratis posters beschikbaar, die
eventueel ook verkrijgbaar zijn bij
de gemeentehuizen of politiebu-
ro's.
Knal alleen op nieuwjaarsnacht!
De meeste mensen zullen weinig
bezwaar hebben tegen het afsteken
van vuurwerk - dat hoort nu een
maal bij de jaarwisseling. Maar ge
knal dagen vóór en nó nieuwjaars
nacht is overbodig en ergert velen.
Daarom vraagt de Nederlandse
Stichting Geluidshinder „Knal al
léén op nieuwjaarsnacht".
Dé tien gebeden bij vuurwerk
Ejftd december is het weer zo ver.
Knallend vuurwerk, soms letterlijk
eit figuurlijk brandend in de han
del van degenen, die het midder
nachtelijk uur van de jaarwisseling
niét kunnen afwachten. Het Veilig
heidsinstituut in Amsterdam heeft
eëp aantal veiligheidsregels op een
ri£gezet. Elke liefhebber van vuur
werk, hoe goed naar zijn mening
ook bekend met de gebruiksaan
wijzing (in het Chinees?) en het ef
fect, doet er wijs aan de volgende
„tien geboden" eens zorgvuldig
door te lezen. Vuurwerk is van tijde
lijke aard. Een verkeerd of onzorg
vuldig gebruik heeft echter vaak
blijvende gevolgen.
Dit zijn de punten waarop moet
worden gelet:
Koop alleen vuurwerk dat is
voorzien van een duidelijk leesba
re, in de Nederlandse taal gestelde,
handleiding, bij de officiële vuur
werkwinkels.
2. Bewaar het vuurwerk in bij voor
keur een metalen trommel op een
Veilige en droge plaats, zo mogelijk
^buitenshuis.
3. Kies een veilige ontstekings-
jplaats, in verband met brandge
vaar. Denk aan mens en dier. Let op
rieten daken en ander brandbaar
jnateriaal. Sluit ramen en deuren
vóór het vuurwerk begint.
4. Lees de handleiding ruim vóór
het ontstekingstijdstip. Hetzelfde
geldt voor het klaarzetten van de te
gebruiken hulpmiddelen, zoals
flessen voor het plaatsen van vuur
pijlen. Plaats de flessen half in de
grond of, als deze bevroren is, vul ze
met zand.
5. Bepaal vooraf de plaats, zo ver
mogelijk van de ontstekingsplaats,
vanwaar huisgenoten kunnen toe
kijken. Houd daarbij rekening met
eventueel optredende gladheid.
6. Gebruik voor het afsteken geen
lucifers, maar een gloeiende sigaret
of sigaar. Steek niet per abuis het
vuurwerk in de mond terwijl gelijk
tijdig de sigaret wordt weggewor
pen.
7. Experimenteer niet met vuur
werk. Probeer niet zelf vuurwerk te
maken.
8. Bundel geen vuurwerk terwille
van effectverhoging, dat is levens
gevaarlijk, maar ontsteek ieder
stuk apart.
9. Bereid kinderen zorgvuldig voor,
wanneer ze oud en wijs (voorzich
tig) genoeg zijn om vuurwerk te
mogen ontsteken.
10 Telefoonnummers van brand
weer, arts en politie bij de hand,
voorkomen, dat in geval van nood
kostbare tijd verloren gaat met
zoeken.
En tenslotte: overtuig u, dat geen
onontploft of half verbrand vuur
werk achterblijft. Dat levert gevaar
op voor kinderen, die de volgende
ochtend op zoek gaan.
Gelioorschade door vuurwerk
Op initiatief van TNO zijn onlangs
geluidmetingen verricht aan knal
lend vuurwerk. Doel van het onder
zoek was de kans op gehoorschade
te bepalen.
Wanneer het geluidsniveau van
vuurwerk wordt vergeleken met
dat van andere geluidsbronnen,
dan scoren sommige soorten vuur
werk zeer hoog met 160 decibel (dB)
op 2 m. afstand. Bij dit niveau
treedt acute gehoorbeschadiging
(springen van trommelvlies) op. De
pijngrens ligt op 140 dB; een lan
dend straalvliegtuig op 250 m.
hoogte produceert bijv. plm. 100
dB. Voor een normale woonwijk ligt
het geluidsniveau overdag, buiten,
op gemiddeld 50 dB. Een vallend
blad scoort slechts 10 dB.
Er van uitgaand dat men met een
onbeschermd oor al gauw blootge
steld wordt aan een tiental knallen,
dan moet men minstens 4 m. als
veilige afstand tot het vuurwerk
aanhouden. Voor 100 knallen wordt
dit tenminste 14 m. Ejn dergelijke
hoeveelheid vuurwerk zal op 1 m.
afstand van het oor dan misschien
nog geen verwondingen aan het ge
zicht ten gevolge hebben, maar in
één op de twintig gevallen al een
merkbare gehoorbeschadiging
veroorzaken. Het oplopen van een
gehoorbeschadiging kan merkbaar
worden door oorsuizen of oorflui-
ten. Een gehoorbeschadiging
bouwt zich in het algemeen lang
zaam op. Wanneer men zijn handi
cap bemerkt is er niets meer aan te
doen.
Veel dierenleed door
vuurwerkplezier
Het vuurwerkplezier van enkelen
betekent een kwelling voor onze
huisdieren. Veel dieren, opge
schrokken door vuurwerk-knallen,
lopen in paniek van huis weg, gaan
zwerven of komen om in het ver
keer. De dierenbescherming advi
seert dan ook uw huisdier in de
vuurwerk-periode zoveel mogelijk
binnen te houden. „Laten we zacht
zijn voor elkaar" en laten we onze
huisdieren daarbij niet vergeten!
Een groep Amerikaanse onder
zoekers is er onlangs in geslaagd
voor het eerst bacteriën mens
elijke insuline te laten maken. Dit
gebeurde met de nogal sterk in
discussie zijnde techniek van de
genetische manipulatie. De eerste
industriële toepassing van geneti
sche manipulatie is daarmee een
stap dichterbij gekomen.
De N.V.. Electriciteits-
Maatschappij IJsselcen-
trale zal per 1 januari 1979
een aantal tariefmaatrege
len nemen die erop zijn ge
richt uniforme tarieven te
hanteren voor alle klein
verbruikers. Niet alleen be
tekent dit een belangrijke
stap naar harmonisatie van
de tarieven in landelijk
verband, maar ook wordt
bereikt dat de tarieven van
de verschillende elektrici
teitsbedrijven onderling
beter vergelijkbaar wor
den.
Hoewel er een aantal on
derlinge verschuivingen
zijn voor bepaalde groepen
vérbruikers, zal de totaal
opbrengst van de tarieven
gelijk blijven.
Vanaf 1 januari 1979 zullen voor de
kleinverbruikers in het directe
voorzieningsgebied van de IJssel-
centrale uniforme tarieven van
kracht worden. De achterliggende
gedachte rond deze harmonisatie is
het streven naar uniformiteit van
de elektriciteitstarieven om voor
de verbruikers een zo groot moge
lijke duidelijkheid en billijkheid te
scheppen. Ook de consumentenor
ganisaties hebben bij herhaling
aangedrongen op een betere verge
lijkbaarheid van de elektriciteit
starieven.
Voor de gemiddelde gezinshuis
houding komt de tariefharmonisa
tie neer op een verhoging van
slechts 3% ofwel circa f 0,75 per
maand. De overige kleinverbrui
kers - agrarische-, winkel- of an
dere bedrijven - zullen per maand
2% tot 6% minder gaan betalen.
Vermeld dient hier ook te worden
dat bij het streven naar harmonisa
tie van de tarieven niet alleen de
directe verbruikers van de IJssel-
centrale zijn betrokken, doch dat
ook de gemeenten met'een eigen
distributiebedrijf in het concessie
gebied van de IJsselcentrale een
bijdrage hiertoe leveren.
Na overleg tussen de IJsselcentrale
en de betreffende gemeenten (Al
melo. Coevorden, Denekamp. Ens
chede, Goor, Haaksbergen, Hel-
lendoorn, Holten, Kampen, Losser,
Oldenzaal en Rijssen) is besloten
dat de distributiebedrijven binnen
het concessiegebied van de IJssel
centrale de dagkilowattuurprijs
zullen stellen tussen circa 8 en 9,25
cent. De overige tariefcomponen
ten zullen gelijk zijn aan die van de
IJsselcentrale.
De tariefmaatregelen zoals hier
voor omschreven zijn inmiddels
bekend gemaakt in het voorlich
tingsblad „Stroom", dat in het di
recte voorzieningsgebied huis aan
huis wordt verspreid. Ook worden
alle verbruikers op de hoogte ge
steld met een bij de rekening bijge
voegd informatieblad.
Suikerziekte
Insuline is een hormoon, dat
tiënten die „suikerziekte hebben'
dagelijks tot zich moeten nemen.
Suikerziekte wordt veroorzaakt
door een tekort aan het hormoon
insuline dat gemaakt wordt in de
alvleesklier, een klier gelegen in de
buikholte. Bij „suikerpatiënten"
wordt niet of onvoldoende insuline
door het lichaam zelf gemaakt. Het
gevolg van dat tekort is een ver
hoogd suikergehalte in het bloed.
Verschijnselen van suikerziekte
zijn: een overmatige eetlust, sterke
dorst, zich slap en moe voelen. An
dere veel voorkomende verschijn
selen zijn een grotere kans op griep
en infecties (steenpuisten- en
slechte genezing van wonden. Op
den duur kan men ook blind wor
den. Door middel van de toedie
ning van bepaalde medicijnen kan
de insulineproduktie van het eigen
lichaam gestimuleerd worden.
Mensen die suikerziekte van
kindsbeen afhebben of die aan een
ernstige vorm van suikerziekte lij
den, moeten zich dagelijks een on
derhuidse injectie met insuline
toedienen.
Hoe suikerziekte precies ontstaat
is niet duidelijk. Het is vaak een er
felijke ziekte die pas op latere leef
tijd tot uiting komt. Personen die
gedurende een groot deel van hun
leven te dik zijn geweest, lopen een
grotere kans om suikerpatiënt te
worden dan mensen die slank zijn
gebleven. In Nederland zijn onge
veer 500.000 patiënten.
De insuline wordt op dit moment
verkregen uit de alvleesklier van
geslachte koeien en varkens. Deze
insuline wijkt iets af van de mens
elijke insuline. Hoewel de levens
van vele patiënten ermeer gered
worden, krijgt één op de twintig
last van onplezierige bijeffekten (al
lergie). Voor deze mensen is het
vooruitzicht dat over niet al te
lange tijd voldoende menselijke in
suline voor kanden zal zijn, zeer
prettig.
DNA-recombinant
De insuline-produktie door bacte
riën is'het resultaat van de tech
niek waarmee men veranderingen
in de erfelijke eigenschappen kan
aanbrengen. De erfelijke eige
nschappen van elk individu zijn
vastgelegd in de samenstelling van
het DNA, de stof die in elke cel
voorkomt. Inhet begin van de jaren
zeventig ontdekte men. dat het
mogelijk was DNA-strengen op be
paalde plaatsen „door te knippen"
DNA aan elkaar te plakken. Als nu
bijvoorbeeld een stukje DNA van
een plant, dier, virus of mens in het
DNA van een bacterie wordt inge
past, dan wordt dit recombinant-
DNA genoemd. Dat betekent dat
die bacterie één of meer vreemde
eigenschappen met zich mee
draagt.
P^* Wettelijke regeling
Theoretisch is het mogelijk dat per
ongeluk of zelfs door moedwillig
geknutsel op deze manier ziekte
verwekkende bacteriën kunnen
ontstaan. In verschillende landen
probeert men een wetgeving te
maken voor dit erfelijk „knip-en-
plak-werk". Het ziet er naar uit dat
de veiligheidseisen in zulke wetten
een stuk minder streng zullen wor
den dan aanvankelijk in de bedoe
ling lag. Dat gebeurt op grond van
het hernieuwde inzicht, dat het
manipuleren van het DNA van bac
teriën moeilijker is dan men aan
nam. Het succes met de insuline
produktie gaast waarschijnlijk ook
bijdragen aan een soepele wetge
ving. Nu is immers aangetoond dat
het recombinant-DNA de mens
heid groot voordeel kan brengen.
Dr. ir P van de Putte, een Leidse
onderzoeker op dit gebied, zou het
echter een kwalijke zaak vinden,
als alleen op deze gronden vrij baan
gegeven wordt aan het
recombinant-DNA onderzoek. Hij
vindt wel dat de kans op ongeluk
ken bij genetische manipulatie zeer
gering is. De Groningse biochemi
cus Lucas Reijnders is Juist van
mening dat volkomen onterecht de
conclusies zijn getrokken „dat de
kans op ongelukken wel meevalt".
De industrie maakt zich klaar
Terwijl de geleerden redetwisten
over de voors en tegens van het
DNA-recombinant onderzoek en
de politici zich buigen over een
soepele of strenge wetgeving, ziet
de industrie weer een hele nieuwe
winstgevende markt opengaan. In
Amerika maakt de firma Genen-
tech, die enige jaren geleden werd
opgericht om de resultaten van het
DNA-recombinant onderzoek op
industriële wijze toe te passen, zich
op om insuline te produceren met
behulp van bacteriën.
KitMÏKHTiHS
Nederlakd
GIRO 368000]
De button-rage is in volle opmars
en hoogst waarschijnlijk niet meer
te stuiten. Deze rage begon in Ame
rika en heeft inmiddels Europa
(ook ons land) op meer dan over
tuigende wijze veroverd. Het zijn in
de eerste plaats tieners die met
buttons rondlopen, maar verder
ook leden van clubs en verenigin
gen en niet te vergetenpolitici!
Een button geeft immers de moge
lijkheid een naam of zelfs een idee
uit te dragen. Tot nog toe konden
liefhebbers in het algemeen kiezen
uit een weliswaar uitgebreid maar
niet onbeperkt assortiment. Sinds
kort is daarin verandering geko
men. In Amenka is namelijk een
bijzonder handig en handzaam sys
teem ontwikkeld, dat het voor ie
dereen mogelijk maakt zelf snel en
op eenvoudige wijzer echte buttons
voor slechts enkele dubbeltjes per
stuk te produceren. En niet alleen
buttons, maar ook gespen, jojo's,
losse spiegeltjes, sleutelhangers,
hangers aan kettinkjes, enz. De
werking van de unieke apparatuur
is uiterst eenvoudig: het enige wat
men voor het maken van buttons
nodig heeft, zijn fotootjes (uit een
tijdschrift of iets dergelijks), wat
drukwerk of plakletters. En wat
verder nodig is, is fantasie en crea
tiviteit. En daaraan ontbreekt het
welke fan dan ook meestal niet! Het
systeem heeft de benaming
Badge-A-Minit, wordt in meerdere
uitvoeringen geleverd en wordt in
Nederland en de overige Europese
landen op de markt gebracht door
Badge-A-Minit Europe B.V. in de
Meern. Al voor luttele tientjes kan
men eigenaar worden (of iemand
eigenaar maken) van een vestzak
fabriekje voor buttons.
Het aanbrengen van een apparaat
bij met verkeerslichten geregelde
voetgangersoversteekplaatsen dat
een ratelend en tikkend geluid
voortbrengt ten behoeve van blin
den, verdient de voorkeur boven
andere systemen. Dat is de conclu
sie van een onderzoek van het In
stituut voor Zintuigfysiologie
TNO, dat is gepubliceerd in het
tijdschrift Verkeerskunde van de
ANWB
Zowel het rode als het groene licht
dient te worden aangegeven met
geluidsignalen en wel een lang
zaam tikkend geluid bi) het rode
voetgangerslicht en een snel rate
lend geluid bij groen licht. In geval
een continu geluidsignaal hinder
oplevert voor omwonenden, kan
een drukknop uitkomst bieden
waarmee de blinde of slechtziende
zelf de ratel-tikker in werking kan
stellen. De ratel-tikker heeft on
dermeer als voordeel ten opzichte
van andere systemen, zoals zoe
mers en piepers, dat het bepalen
van de richting waaruit het signaal
komt zeer goed mogelijk is.
De bevindingen van IZF-TNO wer
den bevestigd door een praktijk
proef met medewerking van de Ne
derlandse Blindenraad, waarbij
een aantal proefpersonen met ver
schillende voorzieningen werden
geconfronteerd. Bovendien vonden
al deze blinden en slechtzienden
een akoestische signalering bij
voetgangersoversteekplaatsen erg
belangrijk
(V» «wal»;
Enkele jaren geleden werd door de
minister van Volksgezondheid en
Milieuhygiëne de Commissie Na
tionaal Plan voor Gezondheids
voorlichting en -opvoeding inge
steld. Deze commissie heeft nu
haar eerste advies aan de minister
gegeven. De Nationale Kruisver
eniging door de inhoud van dit ad
vies zeer teleurgesteld. Zij verwerpt
zowel de voorgestelde structuur als
de gevolgde werkwijze.
Het advies bevat een voorstel om
gezondheidsvoorlichting te gaan
bedrijven vanuit nieuw te vormen
regionale organisaties, min of meer
onder leiding van een - ook nieuw te
stichten - Nationaal Instituut. De
regionale GVO-organisaties zou
den in deze opzet moeten worden
gevormd door een verplicht sa
menwerkingsverband tussen de
diverse instellingen en organisaties
die gezondheidsvoorlichting in hun
programma hebben.
Geen nieuwe verzuiling
De Nationale Kruisvereniging is
van mening, dat de gezondheids
zorg in het algemeen en de gezond
heidsvoorlichting in het bijzonder
niet gebaat zijn bij verzuiling van
de GVO. GVO kan veel beter via
bestaande organisaties tot ont
wikkeling worden gebracht. Het
werken onder regie van een Natio
naal Instituut is bovendien lijn
recht in tegenstelling tot het alge
meen erkende uitgangspunt van
gezondheidsvoorlichting: aanslui
ten bij de problemen en behoeften
van de plaatselijke bevolking,
meent de kruisorganisatie. Zij weet
waarover zij spreekt: de kruisver
enigingen waren de eersten in ons
land, die gezondheidsvoorlichters
aanstelden. Dat is alweer zo'n vijf-"
tien Jaar geleden en de ervaring
heeft geleerd, dat een centralisti
sche aanpak al te gemakkelijk kan
lelden tot eenvormige, eenzijdige
en verschraalde voorlichting. De
Commissie Nationaal Plan GVO
legt in haar advies weliswaar sterke
nadruk op de noodzaak van sa
menwerking, maar in de praktijk
blijkt nu reeds, dat de door de
Commissie opgelegde samenwer
king doel wordt op zichzelf en een
vaak onevenredig grote - tijdsin
vestering vergt. Samenwerking ja
maar dan wél van onderaf opge
bouwd rond een concreet doel. On
rustbarend is bovendien de indruk,
dat men reeds naar de realisering
van de plannen toewerkt. De regio
nale experimenten overigens met
behulp van de kruisvereniging op
gezet - worden als voorlopers van
de nieuwe regionale GVO-
organisaties eenzijdig versterkt.
Men praat wel over evaluatie, maar
vooalsnog worden deze experimen
ten alleen met zichzelf vergeleken.
Alternatieven worden in het advies
niet geboden. Andere mogelijkhe
den - zoals uitbouw van gezond
heidsvoorlichting via de bestaande
organisaties worden praktisch ge
blokkeerd. In de begroting van het
Ministerie van Volksgezondheid
wordt de geadviseerde aanpak al
tot norm verheven. De kruisver
eniging wordt in het advies van de
Commissie Nationaal Plan vrijwel
over het hoofd gezien. Zij wordt ge
karakteriseerd als ,een curatief
werkende instelling' en dat terwijl
het kruiswerk meer dan honderd
Jaar geleden werd opgericht Juist
om preventief te werken en voor
lichting te geven. Toen gezond
heidsvoorlichting tot een specia
lisme uitgroeide, stelde de kruis
vereniging als eerste in ons land ge
zondheidsvoorlichters aan. Toch
zou de kruisvereniging - in de visie
van de plannenmakers - slechts
goed zijn voor die GVO, die in ver
band staat met haar curatieve ta
ken. Dat de kruisverenigingen met
haar rond tienduizend verpleeg
kundigen, verzorgenden, artsen,
artsen, diëtisten (die dagelijks in
contact komen met de mensen in
hun thuissituatie) de meest voor de
hand liggende organisatie is voor
gezondheidsvoorlichting, wil de
Commissie Nationaal Plan GVO
kennelijk niet zien. De kruisvereni
ging staat niet alleen met deze
zienswijze. Dat bewees de Tweede
Kamer, toenzlj omstreeks Juni 1975
bij de behandeling van de .Struc
tuurnota Gezondheidszorg* - een
motie Indiende, waarin gepleit
wordt voor GVO bij de kruisorga
nisatie. Tot op dit moment is de
kruisorganisatie echter niet of na
uwelijks in staat gesteld de moge
lijkheden welke het kruiswerk op
het gebied van de gezondheids-
voorlcihting heeft, uit te bouwen
door de aanstelling van GVO-
consulenten. De Nationale Kruis
vereniging heeft zojuist een alter
natief plan aangeboden aan de
Staatsecretaris en de Tweede Ka
mer. Hierin vraagt de kruisvereni
ging ten minste 1 gezondheidsvoor-
lichter per provincie gesubsidieerd
te mogen aanstellen: voor de gro
tere provincies zou dit 1 voorlichter
per 500.000 inwoners moeten zijn,
Voor de nabije toekomst dient er
naar gestreefd te worden, dat per
gezondheidsregio 1 GVO-
consulent in dienst van de kruisor
ganisatie zal worden aangesteld,
zegt het rapport. Voorrang zou wel
licht moeten worden verleend aan
de plattelandsgebieden, omdat
deze tot op heden het slechtst zijn
bedeeld met mankracht. Op grond
van wat zij sinds jaren reeds doet
op het gebied van de gezondheids
voorlichting, meent de kruisver
eniging dat een redelijk deel van de
beschikbare gelden voor gezond
heidsvoorlichting aan haar zouden
moeten worden toegekend.
Telegram
De Nationale kruisvereniging heeft
de Staatssecretaris van Volksge
zondheid per telegram medege
deeld, dat zij het advies van de
Commissie Nationaal Plan GVO
verwerpt. Bovendien vraagt zij ge
hoord te worden door de Staatse
cretaris, alvorens er beslissingen
worden genomen
