S3
w
m
Tentoonstelling van beelden en
werktekeningen
Voor ie vijfde maal
Antieke Antomobielenbeurs
Jodium
TfH
J\ieniisuggestie$
c'tydemSêr
Cursus
stofdrukken
en batikken
kookkunst-1
■a
■it
■a
■it
■a
■it
■it
■it
-It
■a
■it
n
■it
■it
■it
■it
■n
a
■n
■a
3,4 en 5 november Drunen
ie R in de maand
Biikgroente even goed als vers
HOLTENS NIEUWSBLAD - 3 NOVEMBER 1978 PAO. 17
jken Is een vah Dai meek je vooral als ie
r> recept u* een tijdschrift ol kookboek
»akt Daar slaan vaak woorden in waartij
naar de bel ekens moei raden Wal bo
elen to bijvoorbeeld mei bouquet gaml
i mei blancheren? wal is hel verschil tus-
n bakken en braden en wal is een roux?
u wel eens gegratineerd ol au batn
ane gekookt?
at mei dk soort vakiermen word» bedoeld
aal m dit kookkunst ABC. dal elke maand
«chijnt De recepten maken hel u verder
magers yoghurt met een vetgehalte
van 0%
gewone yoghurt met een vetgehalte
van 3 5%
Magere yoghurt en gewone yoghurt
hebben dezelfde voedingswaarde als
magere en volte melk
Bulgaarse yoghurt is gemaakt van in
gedikte melk
Gewone Bulgaarse yoghurt bevat 4 8%
vet Hij bevat in verhouding tot gewone
yoghurt minder vocht en levert meer
energie (calorieën/joules), mineraten,
vitamines en eiwit
Magere Bulgaarse yoghurt bevat 0.5%
vet en levert alleen minder energie dan
gewone Bulgaarse yoghurt
Ymchtenyoghurt is yoghurt waaraan
/nichten en suiker zijn toegevoegd Hij
s njker aan energie dan gewone
/oghurt maar bevat evenveel eiwitten,
ritamines en mineralen
3ok is er magere yoghurt met vruch-
'adjan - oo* wel wok genoemd - is
in komvormige braadpan, zonder
jherpe hoek tussen de bodem en de
and Hij wordt veel gebruikt In de In-
sch-Chinese keuken
'alnoten worden ook wel okkernoten
jnoemd Ze zijn evenals allerlei an
tra noten rijk aan vet: 65% Het vet is
ïhter In tegenstelling tot dat van an-
ire noten rijk aan linolzuur, 36 g per
X) g gepelde noten,
totefwtld Is een verzamelnaam voor
verse soorten watervogels zoals wil-
t eend. taling, wilde gans en snip.
srwijder bij het schoonmaken de
lanklier bij de staart, anders wordt de
naak van het wild overheerst door
sn traansmaak
beken Is het steriliseren van vlees,
cente en vruchten in glazen potten,
aarbij tussen de deksel en de pot een
bber ring wordt gelegd De Inhoud
tn de potten wordt door het wecken
irduurzaamd
'orcestershlresaus o» Engelse saus
een pittige saus die wordt gebruikt
s smaakmiddel voor saus. soep e d
brcestershiresaus wordt gemaakt van
a peper, piment, kruidnagel azijn,
imber. kerrie, paprika, suiker,- mos-
rd. zout en sherry.
ïghurt is een melkprodukt Door aan
alk bepaalde bacteriën toe te voegen,
xdt deze dik en friszuur van smaak
e kennen:
leezout bevat behalve natriumchloride
r tog sporen van andere mineralen, die
l« eukenzout niet bevat Deze hoeveel-
f leden zijn echter zo gering dat ze voor
c Ie voeding geen betekenis hebben In
»en dieet waarin keukenzout moet
v vorden beperkt mag ook geen zeezout
worden gebruikt
2 telfrijzend bakmeel Is een mengsel
van tarwebloem met 3% bakpoeder
Eieslag met zelfrijzend bakmeel moet
meteen worden verwerkt, anders gaat
het njzend effect van het bakpoeder
verloren
Zoethout is de gedroogde wortel van
een struik die in Rusland en Spanje
groeit Zoethout smaakt zoetig, maar
bevat geen koolhydraten Zoethout
wordt als kruiderij, maar ook als lek
kernij gebruikt en het kan een be
standdeel van drop zijn Zoethout is
niet schadelijk voor het gebit
Zure room of aour cream is aange-
zuurde room met 20% vet Kunt u
geen zure room kant en klaar kopen,
maak dan zelf een produkt wat erop
lijkt door koffieroom te mengen met ci
troensap
Zuurdesem is een rijsmiddel voor
brood, dat in plaats van gist kan wor
den gebruikt Zuurdesembrood smaakt
altijd wat zuur U maakt zuurdesem als
volgt meng tarwemeel aan met water
tot een kleveng beslag Zet dit 2'/? dag
afgedekt op een warme plaats Roer er
elke morgen en avond weer een
scheutje melk en water door
i
1 wo omelel gevuld met
gebakken paprika en uien,
veldsla met schijven si
naasappel. gebakken aard
appelen, wentelteefjes
2 do erwtensoep met rookworst,
roggebrood met Edammer
kaas. griesmeelpudding
met krenten en rozijnen
3 vr champignonsoep, gebraden
saucijsjes met gebakken
blokjes appel, gekookte ro
de bieten, gekookte aard-
17
18
runderlapjes bleekseldenj,
gekookte aardappelen
4 za gebakken schol, wortelen
met zure room. aardappel
puree. vtaflip
5 zo groentesoep, gegrilleerde
kiprollade, bloemkool mot
geraspte kaas even onder
de grill in de schil ge
kookte aardappelen met
kruiden kwark, appelmoes
met geraspte chocolade
6 ma bruine bonen met gebakken
ui. knoflook en ananas,
witlofsla met banaan,
broodschotel met rozijnen
en blokjes appel
kerriesoep, gebakken
roomschnltzel. witte kool
met melksaus, gekookte
aardappelen
itet met veel gebakken
soepgroente geroosterd
brood, andijviesla met rode
bieten gepofte appels met
vanille vla
19 zo uiensoep, runderrollade.
schorseneren met melk
saus gekookte aardappe
len. bitterkoekiesvla
20 ma spaghetti met gehaktsaus.
speraiebonensla vruch-
'a met yoghurt
21
22
stamppot boerenkool,
rookworst sinaasappel
heldere tomatensoep,
gebakken biefstuk tartaar,
kookat» gekookte aardap
pelen
23 do kabe^auwfilets met
mosterdsaus wortelen met
peterselie aardappelpuree,
chocoladevla met banaan
7 a
24
25
gebakken karbonade rode
bieten met gebakken uien,
gekookte aardappelen,
yoghurt met perzik
1
-ft
-ft
-ft
■H
■it
-It
-ft
-It
-It
<t
■it
-it
-it
-it
-ft
-ft
-ft
-ft
-ft
-ft
-ft
-ft
•f!
-ft
6 wo hutspot met klapstuk.
bitterkoekjesvla
9 do bami goreng met gebakken
ei. komkommersla. gebak
ken banaan met geraspte
kokos
10 vr gebakken
echouderkarbonade
Chinese kool mei pin
dasaus gekookte njst. va-
nillevla met advokaat
11 za preisoep gebakken
bietstuk tartaar andijviesla
mei blokjes appel, pommes
(rites
12 zo hatve grapefruit gebakken
kip mei ananas doperwten
met kleingesneden groene
krulden aardappelcroquet-
ten. chipotatapudding
13 ma gebonden groentesoep
gehakt rode kool. gekookte
aardappelen
dl
«en salade van
wortelen knolselderij, an
dijvie. stokbrood
26 zo heldere bouillon met
soepgroente rosbief, witlof
mot kaassaus aardappelen
In de echli gekookt chlpo-
latapudding
27 ma gebakken Kippeievers in
yoghurtsaus doperwten
met gebakken zilveruitjes
gekookte rijst cake met
schijven sinaasappel en
zure room
28 di grapefruit gebakken
schijven rolpens rode kool.
gekookte aardappelen
29 wo schelvis met banaan en
gember in aluminiumfolie
veldsla pommes frites,
vanille-koffievla
30 do linzensoep 6tokbrood drie
in de pan
14 o gebakken speklapjes
kapucijners witte koolsla.
rijstebrij met bruine suiker
15 wo goulash bioemkoolsalade.
macaroni, griesmeelpud
ding met bessesapsaus
16 do aspergesoep gebakken
hamlappen savootekool
met kerriesaus, gekookte
aardappelen
Zwezerik Is een orgaan In de hals van
de kalf De zwezerik verschrompelt in
het tweede levensjaar van hel kali
Zwezerik wordt altijd geblancheerd en
daarna eventueel gepaneerd en ge
bakken Zwezerik is evenals ander or
gaanvlees zcals lever, nier hart. tong
en hersenen rijk aan cholesterol Hel is
daarom aan te bevelen orgaanvlees
met vaker te eten dan lx per 14 da
gen
Recepten voor 4 personen
Yoghurt pudding
5 blaadjes gelatine. blik ananas
blokjes. 40 g basterdsuiker. i
yoghurt, sap van 1 citroen. 2 eetlepels
rozijnen, waalerwafels
Week de gelatine in ruim water Laat
de ananas uitlekken Verwarm het
vocht, los de basterdsuiker erin op
Roer van het vuur af de uitgeknepen
gelatine erdoor Laat dit mengsel af
koelen en roer het door de yoghurt.
Maak het geheel op smaak met ci
troensap Laat het geheel geleiïg wor
den Schep de ananas en rozijnen er
door en doe de massa over in 'een met
water omgespoelde puddingvorm. Laat
de pudding stijf worden Keer de pud
ding nadat de randen zijn losgemaakt.
Lukt dat niet meteen, houd de vorm
dan even in heet water
Geef de pudding met waaierwafels of
lange vingers Maak er eventueel een
vanillesaus bij.
Zuurdesembrood
550 g volkorenmeel. 300 g zuurdesem.
3 dl water. 15 g zout.
Maak in het meel een kuiltje Roer de
zuurdesem los met het water Schenk
dit met zout in gedeelten in het kuiltje
en begin vanuit het midden te roeren
Kneed het geheel tot een soepel deeg.
Laat het 30 minuten afgedekt rijzen
op een warme plaats Kneed het deeg
nog eens door Vorm van het deeg een
rol en laat die in een ingevette brood
vorm nog eens 60 minuten rijzen op
een warme plaats Bak het brood
daarna, iets lager dan het midden, in
een hete oven 200° C) gaar en
bruin, in ongeveer 3 kwartier Bestrijk
het brood, even voordat het uit de hete
oven wordt gehaald met water om een
glanzende korst te krijgen
Zelf zuurkool maken
2 kg wittekool. 1 kg savooiekool, 30 g
zout. karnemelk, 10 zwarte peper
korrels. 20 jeneverbessen
Snijd de schoongemaakte kool heel
fijn Kneed de kool met het zout tot
zich pekel vormt Voeg hierbij enkele
lepels karnemelk Leg de kool in lagen
met peperkorrels en jeneverbessen in
een inmaakpot Stamp het geheel ste
vig aan, zodat de kool onder een
laagje vocht staat Stop een schone
doek goed in langs de wanden van de
pot Leg daarop een passende plank
met een gewicht (b.v een steen) Zet
de pot op een koele, maar vorstvrije
plaats 10°C) en controleer de in
houd 2 maal per week Schep elke
keer de kim (schimmel) eraf en maak
de doek, plank en gewicht steeds
schoon Voeg, als het vocht verdroogd
is. een zoutoplossing van 2 g zout per
liter water toe, zodat de kool weer on
der het vocht staat Gebruik hem na 6
8 weken Laat hem niet langer dan
drie maanden staan en blijf de inmaak
controleren
Gebruik als inmaakpot een geglazuur
de Keulse pot. een vat van eike- of
beukehout of een plastic emmer, die
gebruikt wordt voor voedingsmiddelen
zoals hanng of fritessaus
Wortelen met zure room
1 kg winterwortelen, zout. suiker, 1
potje 'zure room. peterselie, bieslook.
Maak de wortelen schoon. Snijd ze in
plakken. Kook die gaar in weinig water
met zout en wat suiker In 20 minu
ten Roer intussen de zure room los
met kleingesneden peterselie en
bieslook Giet de wortelen af en schep
ze door de room Doe de groente me
teen op
uitsluitend schriftelijk
1: Per briefkaart. Hierop in geldige
posuegëls het tótaal bedrag van dé
béstelde brochure plakken tot ten
hoogste ƒ2,50 plus ƒ1,20 voor het.
verzenden van hét materiaal;
bij bestelling van 1 brochure 0,80.
2.; Bestelt u voor méér dan 2,50 dan
kunt 'u dë briefkaart naar óns toesturen
zonder bijplakken van èxtra postzegels.
U. ontvangt achteraf een acceptgiro
kaart Voor hqt verschujdigde bedrag
plus de portokosten. Dit geldt voor
zendingen tot 10 kg. Voor pakketten,
bpzprgd door een bodedienst, moet u
de Vrachtkosten zelf/betalen. Vpor het
geléverdë rhatefiaal volgt latér eén
acceptgirokaart.
Onderwijsinstellingen en personen of
Instanties werkzaam in de gezond
heidszorg zoals (tand)artsen, diëtisten,
schoolland verzorgingsdiensten, school-
artsendiensten en kruisverenigingen,
krijgen bij afname van 100 exemplaren
en meer van iedere uitgave van het
bureau 25% korting.
Het materiaal wordt verzonden voor
rekening van de besteller.
Van zaterdag. 4 november tot en met zondag, 19 no
vember, wordt In Galerij Lenten te Epse
(Kletterstraat 25-27) een tentoonstelling gehouden
met beelden en werktekeningen van José Pirkner. De
officiële opening vindt plaats zaterdagmiddag, 4 no
vember om 16 00 uur. De openingstijden zijn: woens
dag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, zondag van
14 00-17.00 uur.
José Pirkner werd in 1927 in Llenz (Tirol) geboren. Hij
studeerde beeldhouwkunst In Klagenfurt, Graz, en in
Salzburg een Jaar onder de supervisie van professor
Relnhard.
Sinds 1954 werkt Pirkner ook ln Nederland. Hij ge
bruikt brons, koper, glas en steen, alsmede edelmeta
len voor gedreven plastieken.
In zijn monumentale, zowel als in zijn kleine bron
splastieken knmt steeds weer de relatie tussen mens
en omgeving tot uitdrukking, die een duidelijke een
heid vormt. Het werk van Pirkner was in eerste Instan
tie kerkelijk, maar Is nu meer wereldlijk gericht.
Exposities in Salzburg (1965), Den Haag (1968), Münc-
hen (1969), Brussel (1971), New York (1972) en Lienz
(1975). Van zijn hand zijn monumentale scheppingen
gekomen, die te zien zijn de Verenigde Staten, Neder
land en Oostenrijk.
II
Drie, vier en vijf november wordt
voor de vijfde maal de Antieke Au
tomobielen Ruilmarkt gehouden.
Meer dan driehonderd automobie
len van perfecte staat, tot toe aan
en grote beurt, worden door lief
hebbers uit Nederland, Frankrijk,
België, Duitsland en zelfs Amerika
te koop aangeboden.
Grootste markt in Europa:
Door het enorme aanbod is de
markt uitgegroeid tot de grootste
van Europa Zelfs de legendarische
autojumbles ln Engeland genieten
niet de populariteit welke de markt
in Drunen geniet. Meer dan hon
derd verschillende merken, grote
limousines. Rolls Royces, Be-
ntley's, Fords, Lincolns. Chevrolets
enz., tot de kleinere en handzame
auto's van de Europese merken
worden verkocht. De prijzen varië
ren weer tussen de honderdduizend
gulden en vijfhonderd gulden, zo
dat voor ledereen mogelijkheden
aanwezig zijn.
Onderdelen:
Ook dit jaar zijn er weer meer dan
honderd onderdelenstalletjes, in
het museum opgesteld Hier vindt
de geduldige liefhebber dikwijls
wat hij te kort komt, of doet hij kon
takten op, die hem de adressen en
mogelijkheden bezorgen om aan de
vereiste onderdelen te komen.
Zaterdag 4 en zondag 5 november:
Op zaterdag en zondag wordt de
IIBIBIIBBIBBIIIIIIIia
markt op twee plaatsen gehouden.
Een gratis busdienst pendelt tus
sen beide markten, zodat de bezoe
kers hun auto's rustig op de be
stemde parkeerplaatsen kunnen
laten staan. De entreeprijzen zijn
dan f 10.- en f 5.- voor kinderen tot
en met 13 Jaar.
Verkeer:
De Rijkspolitie van Drunen advi
seert alle bezoekers zich aan de
speciale aanduidingen te houden.
De gratis busdienst stopt bij de of
ficiële parkeerplaatsen en beide
markten. De direktie van Lips Au-
totron vraagt de belangstellenden
vroeg té komen. De markt is op za
terdag en zondag geopend van
10.00 tot 18.00 uur.
Nadere bijzonderheden
Om de minuut vertrekken gratis
bussen naar de parkeerterreinen en
de twee markten. In totaal zijn
twintig touringcars ingezet Elke
bezoeker ontvangt een katalogus
van de markt gratis. De verwach
ting is, dat er voor meer dan twee
miljoen gulden aan antieke auto
mobielen en onderdelen wordt ver
kocht of geruild.
Lips Autotron verwacht 20.000 be
zoekers en wel: vrijdag 1.500; za
terdag 5.000; zondag: 13.500.
In totaal is er 8 ha. parkeerruimte.
Zijn er twintig politiemensen aktief
om het verkeer te regelen. Tussen
de markten is een speciale mobilo
foonverbinding om zoekgeraakte
kinderen etc. op te sporen. Er is een
marktreglement voor aspirantko
pers. Llps Autotron Is niet verant
woordelijk voor de verkochte goe
deren. Uit de keuken 2500 L erw
tensoep. 5.000 m. worst, 10.000
broodjes, 2.000 L bier en op elke
markt levende muziek met mooie
zangers.
Half november start er een nieuwe
cursus stofdrukken en batikken.
Een nieuwe cursus met oude tech
nieken. Deze zal gehouden worden
op vrijdagmorgen van 9.15 tot 11.15
uur te Holten. Batikken is een zeer
oude traditionele methode uit In
donesië die nog steeds wordt beoe
fend, evena als het stofdrukken wat
veel gedaan wordt ln India.
Op deze cursus zullen we dan ook
de verschillende technieken leren.
Het stofdrukken kan op diverse
manleren o.a. d.m.v. stempelen of
sjablonerea Het batikken is een
wat andere methode van stofver-
ven. Men tekent met was op de stof
en stopt het dan in een verfbad. Na
drogen wordt er weer getekend en
geverfd. Dit proces kan zich enige
malen herhalen. Tot slot wordt de
was uitgestreken en blijft er een lap
over met een patroon ln diverse
kleuren. Een zeer spannende be
zigheid met verrassend resultaat.
Mocht u over de cursus meer willen
weten bel dan even 05483-18 09 of
stuur een kaartje naar Bauk
Zwaan, Nagelhoutstr. 57 Holten. U
ontvangt dan vrijblijvend nadere
informatie en een aanmeldings
formulier.
NIER.SXICHTlNü
"Nr.DERlAND
en ingeburgerd als de geaachte dat
(groente minder waardevol is is het
e dal men tn de winter vitamine pre-
raten moet slikken Dit idee wordt
ira benadrukt door reclame
ch rijn vitaminepreparaten voor ge
ide volwassenen en kinderen, die
n goed samengesteld en gevaneer-
voedtrtg gebruiken met nodig Wat
Irefl vitamme D moet voor bepaalde
>epen een uitzondering worden ge
lakt
amine D krijgen we niet alleen bin-
n via het voedsel, maar het wordt
k onder mvloed van het zonlicht tn
hu»d gevormd De hoeveelheid vi-
Mne D tn de voeding ca samen met
Igene wal er m de huid worek ge-
imd meer dan voldoende
I geldt echter met voor jonge kinde-
i. as moeders en moeders die hun
kind zelf voeden Zij hebben een ver
hoogde vitamme D-behoefte die met
gedekt wordt door voeding en vorming
in de huid Voor deze groepen is aan
vulling met preparaten nodig Dit kan
het beste op doktersadvies gebeuren,
omdat onoordeelkundig gebruik van
vitamme D-preparaten nadelige gevol
gen kan hebben Door gedurende lan
ge tijd een veel te grote hoeveelheid
vitamin® D op te nemen ontstaal af
zetting van caknumzouten op abnor
male plaatsen in h8t lichaam
Voor vttamme D gelden de volgende
aanbevolen hoeveelheden per dag:
kinderen tot 7 jaar. a s moeders en
moeders die hun kmd zelf voeden
400 IE
kmderen vanaf 7 jaar en volwassenen
100 IE.
Hoewel er over de voedingswaarde
van biikgroente veel is gepubliceerd,
schijnt deze informatie heel wat con
sumenten toch met te bereiken Op
merkingen als ..In blik zit niets, geef mij
maar vers' horen nog steeds met tot
het verleden Ook stelt men zich nog
altijd vragen over eventuele vitaminete
korten. wanneer men regelmatig biik
groente eet Veel mensen denken bo
vendien dat er voor de houdbaarheid
conserveermiddelen aan worden toe
gevoegd
Voedingswaarde van biikgroente
Biikgroente is wat voedingswaarde be
treft een acceptabele vervanging van
verse groente vooropgesteld natuurti|k.
dal het opwarmen op de tuiste mamer
gebeurt Alleen het vitamine C-gehaJte
van biikgroente ligt lager dan van op
de juiste wijze bereide verse groente
Door warmtebehandeling en opslag
kan het verlies 50 a 60% bedragen Dit
hoeft zelfs bij regelmatig gebruik geen
consequenties te hebben als er ter
aanvulling maar vitamine C-njk fruit
wordt gegeten Tenslotte moet men
met vergeten dat bij iedere bereidings
wijze verliezen optreden, of dit nu thuis
of in de fabriek gebeurt.
Biikgroente bevat geen conserveer
middelen
Inblikken is een wijze van conservGren
die op zichzelf voldoende is en conser
veermiddelen overbodig maakt Hef
In de voedingsleer wordt jodium gere
kend tot de sporenelementen, dat wil
zeggen dat er slechts zeer geringe
hoeveelheden - meestal uitgedrukt in
microgrammen (p) per dag - van nodig
zijn
Als alle gewervelde dieren heeft ook de
mens jodium nodig om goed te kunnen
functioneren Jodium is uniek Het Is
het enige sporenelement dat een es
sentieel bestanddeel is van specifieke
hormonen, de schildklierhormonen
Fysiologie
Jodium uit water en voedsel wordt snel
en bijna volledig geabsorbeerd en komt
meestal als organisch jodide In het
bloed terecht De schildklier neemt er
een gedeelte van op in een hoeveel
heid die afhankelijk is van de activiteit
van dit orgaan Hier wordt het jodide
geoxideerd en vrijwel onmiddellijk ge
bonden aan tyrosine - moleculen van
het thyroglobulme eiwit Via mono- en
dijoodtyrosines vindt omzetting plaats
in de schildkherttormonen thyroxine en
trijoodthyromne. twee jodiumhoudende
aminozuren waarvan het laatste het
meest werkzaam is Het schildklier-
hormoon verhoogt de stofwisselingsac-
tiviteit van alle cellen en dus het zuur
stofgebrek van het lichaam en heeft
daardoor een temperaluurvertiogende
werking De zuurstofopname door het
individu m rust (basaalmetabolisme) is
een maat voor de schildklieractivitert
De afgifte van het schridklterhormoon
wordt gecontroleerd door de hypofyse
door middel van het thyreotroop hor
moon da» op zijn beurt voor afgifte af
hankelijk is van het schildklierhor-
moongehalte van het Woed Hoe hoger
dit gehalte des te minder thyreotroop
hormoon wordt er aan het Woed af
gegeven Een te sterke activiteit van de
schildklier (hyperthyreoidie) veroorzaakt
stijging van het basaalmetabolisme.
vermagenrvg hartkloppingen en even
tueel andere stoornissen van het hart
ritme ten gevolge van overbelasting
van de hartspier
produkt wordt gesteriliseerd door hel
korter of langer boven het kookpunt te
verhitten Hierdoor wordt het ..commer
cieel stertel' De bedert veroorzakende
micro-organismen werden gedood,
maar da sporen zijn nog aanwezig 0«
omstandigheden zi|n echter zodanig,
dat zij met tot ontwikkeling kunnen ko
men Door de afgesloten verpakking
(Wik maar ook glas) is herbesmettmg
Gebrek of tekort aan schildklierhor
moon (hypothyreoidie) veroorzaakt ver
schillende afwijkingen naar gelang het
vóór of na de puberteit optreedt Wan
neer het voor het derde levensjaar is
ontstaan komt de normale mentale
ontwikkeling in gevaar Daarnaast ver
oorzaakt het tot omstreeks de puberteit
specifiek een groeiachterstand, en ver
traging van skeletrijping De hypothy-
reose leidt op alle leeftijden tot traag
heid van geest, slaperigheid, kouwe
lijkheid. en vooral klachten over consti
patie.
Het schildklierhormoon controleert ook
in enige mate de staat van het bind
weefsel Bij hypothyreoidie kan opeen
hoping van mucopolysacchariden on
der de huid of In andere organen
plaatsvinden Deze ..slijmzwelling' heet
officieel myxoedeem
Krop
Jodiumtekort kan krop struma) ver
oorzaken De schildklier is dan vergroot
en heeft daarmee het oppervlak uitge
breid. terwijl er bovendien een vergrote
zuigkracht voor het plasma iodide ont
staat Door deze belde factoren slaagt
de schildklier er meestal in voldoende
jodium te bemachtigen en de produktie
van schildklierhormonen normaal te
houden (gecompenseerde jodiumdefn
ciëntie) Slechts in de situatie waarbij
het jodium-aanbod zeer laag ts. kan de
schildklier er ondanks genoemde func
tiewijzigingen, niet in slagen de hor-
moonproduktie normaal te houden
hetgeen dan tol hypothyreose leidt
(gedecompenseerde jodiumdefioèntie)
In dat geval bestaat ook het gevaar
voor endemisch cretinisme dat ts een
beschadiging van het centraal zenuw
stelsel voor de geboorte In een bevol
king die is Wootgesteld aan een jo
diumtekort neemt de krop in omvang
en trekwentie toe mei de leeftijd, tot
ongeveer het vijftigste levensjaar
In Nederland is het jodiumtekort nooit
zo ernstig geweest dat het aanleiding
werd tot een gedecompenseerde jo-
dwmdeficièntie
Een schildkiervergroting is meer ont
sierend dan daf zij een bedreiging
vormt voor de gezondheidstoestand
Het kom» maar zelden voor da» de
ecfuWklter zo vergroot dat hij op de
luchtwegen drukt
Waar jodium uk de bodem is wegge
spoeld en/of het Omkwater een laag
gehalte aan jodtom heeft ueedt ende
mische krop op Het komt vooral voor
in bergachtige streken o a in de Al
pen. de Pyreneeën, de Himalaya en de
Andes In het beginstadium van krop
kan toediening van kaliumjodide (KJ)
de krop doen verdwijnen KJ remt de
produktie van schildklierstimulerend
hormoon (thyreotroop hormoon van de
hypofyse), waardoor verkleining van de
schildklier kan plaatsvinden.
Al in 1820 gebruikte Coindel (n Zwit
serland jodium ter behandeling van de
daar in bepaalde streken voorkomende
endemische kropziekten Ook in Ne
derland zijn nog ..kropgebieden". al Is
de omvang in vergelijking met vroeger
sterk gereduceerd Vóór de tweede
wereldoorlog was het in Nederland
toegestaan KJ aan het leidingwater toe
te voegen Slechts weinig gemeenten
hebben daarvan gebruik gemaakt
Sinds 1968 zijn alle bakkers in alle
gemeenten van Nederland verplicht
voor de broodbereiding gejodeerd bak-
kerszout te gebruiken, dat 4100 -
5100 pg KJ per 100 g zout beval.
Behoefte en voorziening
De behoefte van de mens aan jodium
wordt gesteld op 100 - 300 pg per
dag ln Nederland was de gemiddelde
jodiumvoorziening vóór de verplichte
jodering van het bakkerszout in de zo
genaamde kroprijke gebieden t 50 pg
per persoon per dag. in kroparme ge
bieden iets meer dan 100 pg
Bij de huidige broodconsumptie (150 g
per persoon per dag) wordt dagelijks
alleen al ongeveer 75 pg jodium op
genomen Er zijn aanwijzingen dat de
krop weer toeneemt mogeli|k als een
gevolg van de verminderde broodcon
sumptie ln 1977 heeft de gezond
heidsraad een commissie ingesteld om
het vraagstuk opnieuw te bestuderen.
Bronnen
Behalve met bakkerszout bereid brood
zijn zeevissen en schaaldieren (beide
80 ug per 100 g) de enige jodiumnj-
ke voedingsmiddelen Spinazie bevat
een redeli|ke hoeveelheid jodium (20
jig per 100 g)
Tafelzout dat gemiddeld 500 pg KJ
400 pg jodium) per 100 g bevatte mag
sinds 1974 geen jodium meer bevatten.
Zeezout (een zoutmengsel dat bij totale
indamping van zeewater wordt verkre
gen) a met 140 pg jodium per 100 g
een redelijk alternatief van hel vroe
gere gejodeerde tafelzout, maar nau
welijks van bakkerszout Wie zeH brood
bakt of een dieet volgt waarvan
zoutarm brood deel uitmaakt loopt het
nsico van een (te) krappe jodiumvoor
ziening
