pnnd
Üi ®r
(ÉËfl
1
PUZZELRUBRIEK
illllilil
s 4
4
'7
a
r
Hoe bet ontstond
Uitvoering
Delta-plan
Vogel- Arsenaal
c
m m
m o
m c o
m
o o
o 9
m o o
o o
Q o
m
HOLTENS NIEUWSBLAD - 19 MEI 1978 - PAG. 11
•V
Vee! recreatie
Lauwersmeer
Het toernooi om het Neder
lands schaakkampioenschap
heeft een eindstand gekregen,
die nu eens voorspelbaar was:
drie grootmeesters bovenaan,
dan kandidaat-grootmeester
Ree, en daarna de meute van
meesters en kandidaat-meesters,
van wie eigenlijk alleen de
Groninger Baljon verrassend
hoog eindigde.
Uiteindelijk dus twee titelhou
ders, Timman en Sosonko en
het is alleen maar jammer dat
een tweekamp tussen hen in een
tijdsbestek van de voorgeschre
ven drie maanden niet te verwe
zenlijken blijkt. Zo goed als het
jammer was dat hun matchpar
tij in dit toernooi al in de aller
eerste ronde viel.
Misschien is voor Timman wel
beslissend geweest het halve
puntje, dat hij in de vierde
ronde uit het vuur wist te sle
pen tegen Van der Sterren, die
tot dan drie nullen had moeten
boeken. Timman had die partij
namelijk moeten verliezen. Oor
deelt u zelf maar.
v.d. Sterren (Wit) - Timman
(zwart)
l.d4,Pf6 2. c4,e6 3. Pc3,Lb4 4.
f3.c5 5. d5,Lc3:s 6. bc3:,Ph5 7.
g3,f5 8. Ph3,Df6 9. Ld2,0-0 (alle
maal nog vrij gewoon, bij zwart
valt al wel de slecht ontwik
kelde damevleugel op) 10. Lg2.
d6 11. 0-0,Dg6 12. e4,fe4: 13.
fe4:,Tfi:s 14. Dfl:,e5 (en nog
steeds speelt zwart eigenlijk
vleugellam). 15. Pg5,h6 16
Pe6,Le6: 17. de6:
TIMMAN
4t
i 1
L
1 i
i
X 1
A A
ff'
I
'1
A-
d STtKKI.N
Zwart kan hier een pion win
nen, maar hij durft het niet aan:
17..., De6: 18.Df5,Def5: 19.
de5:,Pc6 20. Tbl; 18. ,De8 19.
g4,Pf6 20. Lh6:!; 18....D17 19.
Dc8s, Kh7 20. Tfl enz.
17...,Pc6 18. Lh3.Pf6 19.
Lf5,Dh5 20. Dg2,Ph7 21. Tfl,De8
22. Lh6:!
TIMMAN
1
I 1
i 4
4 1 i
X
i 1
1
5 w
vd STLKKLN
Wie dagelijks moet leven in
de drukte wil in de vrije tijd
tot ^ust komen. Geen won
der dat de trek vanuit
drukke steden en industrie
gebieden vaak naar onze
Waddeneilanden gaat. Voor
die vormen van rekreatie
biedt thans ook het Lau-
wersmeergebied uitste
kende mogelijkheden.
Op de plaats van het Lauwersmeer
lag zo'n duizend jaar geleden een
hoge kwelder, die naar alle waar
schijnlijkheid was bewoond. De
monding van de rivier de Lauwers
liep er doorheen en de Hunze (hui
dige Reitdiep) mondde toen uit bij
Pieterburen. DieHunzemond moet
zich rond 1100 hebben verzand,
waarna de rivier zich naar het wes-
ten heeft verlegd en daar de Lau
wers ontmoette In die tijd moet het
vaak hebben gestormd en de zees
piegel werd steeds maar hoger. De
kwelders werden hier en daar weg
geslagen en hetstormwater brak in
via de riviermonden. Alleen een
klein gebied rond een oude terp
(hoogte/eS) genaamd Panser. bleef
als een eiland over. Toen het land
zich naar het noorden toe door aan
slibbing weer uitbreidde groeide
dat vast aan het eiland, dat toen al
Marne werd genoemd Nog voor het
jaar 1200 was die zeeboezem via het
„Lauwerszee-inbraak-systeem"
diep in het land doorgedrongen. De
invloed van hoog en laag water (eb
en vloed) was tot voor ongeveer
honderd jaar geleden dagelijks tot
in de Shi Groningen merkbaar. Bij
hoge vloeden liep veel land onder
water, doch de woonhaarden ble
ven in de regel droog Door eeuwen
lange bewoning waren die opge
hoogd met alles wat maar voor
handen was, zoals rommel, puin,
mest en de onontbeerlijke kwel-
dergrond Zoetjes-aan leerden de
bewoners daarna dijken bouwen en
het is waarschijnlijk daaraan te
danken, dat het Humsterland en
Middag niet door de Lauwerszee
zijn verzwolgen In latere jaren toen
de zee wat rustiger werd en de
dyken-bouw verbeterde, werd ook
Verspreid langs de randen
van het gebied, aan de voet
van de oude zeedijken, lig
gen op gunstige plaatsen
enkele jachthavens: Dok
kumer Nieuwe Zijlen, Lau-
wersoog, Oostmahorn en
Zoutkamp. Bij Oostmahorn
en Lauwersoog zijn behoor
lijke kampeerterreinen en
stranden.
het zeeboezemgebied ingepolderd
en geleidelijk werd daarna dat in
braaksysteem van het zeewater te
niet gedaan.
De bedijking van 1969 maakte aan
het bestaan van dat laatste stukje
een eind Tussen de stad Gronin
gen en het weer herwonnen Lau
wersoog zijn ook nu nog allerlei
sporen te vinden, dat de zee daar
invloed had. Daarbij denken we
aan de typische bodemopbouw (te
zien bij graafwerkzaamheden op de
hooggelegen terpdorpen en de dij
ken). De meeste waterlopen zijn
ontstaan uit voormalige geulen,
prielen en kreken.
Die Lauwerszee is in 1969 niet afge
sloten om land te herwinnen en het
is maar een bijkomstigheid dat de
beide noordelijke provincies met
9100 hectare konden worden uitge
breid De voornaamste reden voor
de aanleg van de nieuwe dijk (met
een pracht van een rijweg er naast)
was de schrik die het gevolg was
van de stormramp van 1953 en die
leidde tot het Delta-plan.
Dat voorzag in een verhoging van
de zeedijken en daar in het noorden
kon men dat vergroten door de
kustlijn boven de Lauwers tussen
Groningen en Friesland recht te
trekken. Een belangrijke reden
voor de afsluiting van die Lauwers
zee was dat de waterbeheersing in
het achterland nu kon worden ver
beterd.
Omdat het overgrote deel van het
polderland ongeschikt blijkt voor
akkerbouw of veeteelt, kwam
Staatsbosbeheer reeds in 1962 met
een plan om daar een „nationaal
park Lauwersmeer" te creèren,
waarbij het aanwezige géulens-
tels.el volledig in het landschap be
waard kan blijven. Helaas heeft
Staatsbosbeheer niet de financiële
middelen om het plan vlot te ver
wezenlijken en intussen probeert
Defensie om daar een oefenterrein
te mogen inrichten.
Het huidige ingepolderde Lau
wersmeer is heel het jaar door rijk
aan vogels, Eenden en ganzen vin
den daar een ideaal voedselgebied
en rustgebied is het bij uitstek voor
de zeevogels van het Wad bij
stormweer Van de bijna tweehon
derd vogelsoorten die in het gebied
zijn gesignaleerd, hoort zo'n tach
tigprocent tot de trekvogels. Velen
hebben elders hun broedplaats, tot
zelfs in Azië en Amerika. Door het
tellen van watervogels en steltlo
pers in de overwinteringsgebieden
heeft men voor veel soorten een
beeld gekregen van de popularisa-
tiesterkte in bepaalde, gebieden
van het wintergebied.
Naast de vele ^soorten eenden en
ganzen is het Lauwersmeer waar
schijnlijk van internationaal be
lang voor een vijftal steltlopers:
grutto, kluut, kleine strandloper,
zwarte ruiter en kemphaan, Van de
ruim veertig soorten die in dat ge
bied dit voorjaar broeden, behoren
er zeven tot de in Nederland
schaarse tot zeldzame broedvoge-
Is- krakeend, dwergmeeuw, pijl
staart, grauwe gors, velduil, kluut
en kwartel
Langs de verkeersweg op de nieuwe
dijk zijn reeds vele wandeltripjes
mogelijk op het drooggevallen en
hier en daar reeds dicht begroeide
landschap. Vanzelfsprekend mag
men niet buiten de paden komen,
want dat gehele gebied is aange
duid als vogelreservaat. Met een
kijker kan men evenwel veel van
het vogelleven ontdekken. Tussen
Het Lauwersttieergebied kent veel
vogelsoorten. Op de foto: boven
een groenpootruiler, in het mid
den zijn wulpen afgebeeld en ou
der rotganzen.
Zoutkamp en Lauwersoog is een
recreatie-weg door het natuurter
rein van Marnewaard aangelegd en
al fietsende krijgt men langs die
route een machtig beeld van het
vogelleven in dat nieuwe Lau-
wersmeergebied.
Ook een kleurrijke kijk op heden en
verleden van mens en zee kan men
zien op de permanente tentoonstel
ling van rijkswaterstaat te Lau
wersoog. geopend op werkdagen
van 10-17 enza. en zo. van 14-17 uur.
Naast deze honderden hectaren
uniek natuurgebied met strand
heeft de grote rijkdom aan flora en
fauna in dat nieuwe land ons dus
danig beïnvloed dat wij er binnen
kort weer zullen komen om nog
meer te ontdekken. Vanuit het
noorden komt men er via
Winsum-Eenrum en door Friesland
via Dokkum. Vanaf de oude ver
keersweg tussen Groningen en
Leeuwarden bereikt men het Lau
wersmeer via een nieuwe weg bij
Zuidhorn en de oude route
Buitenpost-Oostmahorn.
Van de Russische pro
blemist Alexandr Kowits-
kin hebben we in het ver
leden al vaker werk ge
publiceerd. De composi
ties in deze kolom zijn
alle van zijn (meester-
)hand. De Russen vallen
vaak op door briljante
ideeën. Kowitskin is daar
één van.
In zijn vraagstukken ligt het
zwaartepunt veelal op de eind-
slag. Om de zgn. S.R. (scherpe
of strenge regels) bekommert hij
zich minder dan zijn West-Euro-
pese collega's plegen te doen -
terecht, want deze regels hoe
goed ook bedoeld „vervormen"
soms i.p.v. te vormen.
O O O
O
Q O Q
In deze compositie eindigt de
slag op veld 2 - een bezette
ruit. Het lijkt een onmogelijke
opgave, temeer omdat bijna alle
schijven, nog gebracht moeten
worden.
s
G
- O 9
o g
c c c
O
O O c
9 O
9 SS» O
m
c
c c
C O O O
O O
f C JA
Zwart mag het stuk met ne
men. Opgave: Waarom niet?
Wit staat nu duidelijk op
winst. Maar tegen Timman die
winst ook te realiseren, dat is
vers twee.
22Pf8 .23. Lcl,Pd8 24.
Dd2,De7 ZX Dg5, Dg5: (wit
stuurde doelbewust op dameruil
aan, maar het is de vraag of hij
hier niet de beslissende tacti
sche fout maakte, gezien zijn
sterke aanvalskansen).
26. Lg5:,Pde6: 27. Le7,Te8 28.
Ld6:^6 29. JLg4, b6 30. Tf6,Pg5
31. Lffi:,Pe4: 32. Tf3,Tf8: 33.
TeJJ»g5 34. Te5:,Pf3s 35.
Lf3:,TR:
Wits voordelen zijn als sneeuw
onder de zon weggesmolten.
Timman koerst op de remiseha
ven aan.
36. Te7,TcS: 37. Ta7:,Tc4: 38.
Tb7.Tb4 39. Kf2,b5 40. h4,Tb2s
41. Ke3, b4 42. Tc7,Ta2: remise
rrii
Horizontaal: 1 schrede. 4 gestalte,
10 niet raak, 13 delfstof, 15 idee, .16
meisjesnaam, 17 nurks, 19 knolge
was, 21 de onbekende (afk.). 22
ambtshalve (Lat. afk.). 24 deel van
de dag (afk.). 25 gelukkig nieuwjaar
(afk 27 gadolinium (afk.), 29 her
rie. lawaai, 32 zangnoot, 34 ik ge
loof, 37 verpakkingsmiddel, 39
rotswoning, 40 boodschapper, 42
rivier in Nederland, 43 Eng voor
zetsel, 44 bevestigingsmiddel, 45
drank, 46 europium (afk), 47
vreemde munt (afk.). 48 wolpluisje,
50 fijn aardewerk, 51 reptiel, 52
wending, 54 profeet, 56 regerings
reglement (afk.), 57 landgoed, 60
grondtoon, 61 jongensnaam, 62
Chinese maat, 63 dierengeluid. 65
zoals de akten getuigen (Lat. afk
67 tegenwerping, 70 uit het eigen
land, 73 water in Noord-Brabant, 74
vogel, 76 drietal, 77 klef, 78 muzie
kinstrument, 79 lidwoord.
Verticaal: 1 schrijfbehoefte, 2
palm, 3 deel van een plant, 5 oude
Griekse munt, 6 Soc. Econ. Raad
;afk.), 7 ten noorden (afk 8 deel
van een etmaal, 9 gewapende rui
ter, 10 Aziaat, 11 land in Azië, 12
sluis. 14 heilige (afk 16 lidwoord,
18 goud (Fr20 lengtemaat (afk
23 maatschappijvorm (afk.), 26 on
eer. 28 de dato (afk 30 sierlijk, be
vallig, 31 uitstekend, 32 dat is (afk
33 plaats in Noord-Holiand. 35
draaiend deel. 36 uitheems zoog
dier. 37 breekbaar. 38 uitgestorven
rund, 41 tocht, 49 plotseling, 51
scherpe, spijtige, 53 slede, 55 lute
cium (afk.), 57 bladvezel, 58 als
volgt (afk.)59 slot, 61 behoeftige. 62
Frans lidwoord, 64 uitroep. 66
vriendin (Fr.), 67 schaakterm 68 te
legraaf restante (afk 69 baan voor
balspel. 70 godin, 71 Frans voeg
woord, 72 plaats in Noord-Brabant,
75 bijwoord.
Voor alle opgaven geldt: wit
speelt en wint. T.a.v. vraagstuk
vier nog deze ontboezeming die
Andreas Kuyken daarover eens
ten beste gaf. „In drie slagen,
worden vrijwel alle vijandelijke
troepen vernietigd, net alsof er
een mitrailleur enkele seconden
op volle toeren werkt".
Oplossingen:
Alleen de witte zette nreeks
wordt gegeven, met alleen in
dien nodig de zwarte tussen
haakjes.
Diagram 1: 34-29, 47-41, 49-43.-
28-23, 37-31, 43-38!, 48x8, löxT
Diagram 2: 28-23, 47-41, 26-i
21x23, 46-41, 49-44, 34-29, 39xé-
15x4.
Diagram 3: 20-14 (9x20), 47-41,
40-34!, 32-27, 26x8, 50-44, 45x1.
Diagram 4: 37-32, 39-33, 47-41!
(46x29), 33x11, 26x10, 31x4!
