Dagblad- ei leiiwsMadpers ontwikkelden zich gunstig
Drie Koninkjes
gingen te ver
STRIP-
BAH
Voorlichtingsbureau
voor de Voeding
KINDERVERHAAL
IBil^llBSIBBBSBBBBlBlllSBSBBBSilBBlBBBBBBBBBlBEBIBBBBBlBBBSSBaa
HOLTENS NIEUWSBLAD - 6 JANUARI 1978 - PAG. 7
bericht van het
In ons land zijn uit de zeventiende en achttiende eeuw honderden
volksprenten in houtgravures bewaard gebleven Uit België zijn er uit die
periode maar enkele houtblokken over, die hebben gediend voor het
drukken van „walesanctjes" of „mannekensbladen" zoals deze volkspren
ten in Vlaanderen werden genoemd Er zijn ook speelprenten overgeble
ven, ganzeborden en driekoningenbriefjes De koningsbrieven werden tot
de goede volkskunst gerekend Die koningsbrieven of trekprenten zoals ze
ook werden genoemd, vormden eigenlijk een overgang tussen echte reli
gieuze en profane prenten. Het spel koningtrekken wordt in Vlaanderen
nog gespeeld en werd in het begin van deze eeuw in Amsterdam ook nog
druk beoefend. Het oorspronkelijk religiuze karakter blijkt uit:
Plaatselijk is het verschillend welke liedjes worden gezongen door talrijke
groepjes wat dilettantisch of prachtig uitgedoste koninkjes, naar het
voorbeeld van Caspar, Melchior en Balthasar, al is soms het verband ver te
zoeken:
„Eén koon'gen, twee koon'gen, drie koon'gen staar,
Hóu je warme worsjes maar."
„Den Koningh der Koningen wilt loven
Die sent ons syn gaven van boven
Bidt hem met een herte ootmoet
En onderhoudt syn geboden goet."
Andere versjes, bedelliedjes, zeer triviaal, zeer plat en
wezenlijke betekenis zoals:
„Driekoningen, driekoningen
Geef mij een nieuwen hoed!
M'nen ouwen is verslete,
M'n moeder mag 't niet wete
M'n vader heeft het geld
Al op de spaarbank gezet."
Daar staat tegenover dat er ook vol overgave andere, nieuwere liedjes
worden gezongen op zo'n nevelige avond waarin de adem dampt in de kille
schemering van de zesde januari!
„Er kwamen drie wijzen gereden
Ze keken aldoor naar 'n ster
Al zaten ze hoog op kamelen
De reis leek hun eindeloos ver."
Maar lekkernijen die gul werden uitgedeeld aan de jeugdige zangertjes
waren van harte welkom. Aan de deuren, waar de kinderen langs kwamen,
aanbelden en zongen, gaven de bewoners met gulle hand.
In koningsbrieven uit een eeuw later komt het boertige element veel meer
naar voren en treden figuren als bedrogen echtgenoot, hoorndrager, lui
zenvanger en hennetaster op de voorgrond In het begin van de 19e eeuw
kwam er een opleving in de volksprent, meer als kinderprent. Zowel in
Amsterdam als in Rotterdam waren firma's die zich bezig hielden met het
drukken van prenten. In Zaltbommel was een van de belangrijkste uitge-
alledaags en zonder vers van kinderprenten in die tijd werkzaam. Oude houtblokken werden
gerestaureerd zodat in die volksprenten de populaire houtsnijkunst van
drie eeuwen weerspiegeld is. Maar door het hele land waren drukkerijen
die de traditie voortzetten. Onder invloed echter van de Maatschappij tot
Nut van het Algemeen werden onnette prenten niet meer herdrukt. Veel
prenten hadden als tekst nieuwjaarswensen, die herinneren aan het sa
menvallen met de kerkelijke jaarwisseling, die duurt van Kerstmis tot en
met Driekoningen. Maar hoe dan ook:
„Het oude jaar is omm:
Wat vleyen sich de menschen,
met mallen overvloedt,
van onverstandigh wenschen.
Wenscht boven allen wensch
te leven in 't nieu jaer
of elcken dagh uw eerst'
En elck' uw leste waer."
(Nadruk verboden)
„De ontwikkelingen in de pers op
economisch gebied hebben in 1976
een gunstig verloop gehad, althans
gezien de gegevens over de econo
mische situatie van de dagblad
pers in dat jaar. Over deze catego
rie van de pers zijn de meeste eco
nomische gegevens voorhanden.
Aan de hand van deze gegevens,
die in het jaarverslag van de Ver
eniging De Nederlandse Dagblad
pers en in jaarverslagen van af
zonderlijke (dagblad)personder-
nemingen zijn weergegeven, kan
het volgende algemene beeld van
de economische ontwikkelingen
in de dagbladpers worden ge
schetst", aldus het jaarverslag van
de Persraad over 1976.
„Heb jij nog een stuk van dat
goudkarton voor me", vroeg Ka-
rel „Ik ben van plan de ster
aan twee kanten te beplakken.
Dan is ie aan allebei de kanten
even mooi„Ja, hier," ant
woordde Robbie „Als het ge
noeg is, kan je het krijgen Weet
je wat ik aan de punten van de
ster doe? Belletjes Die heb ik
gevonden aan een oud kinder
tuigje Ik moet er alleen iets op
bedenken dat de ster steviger
aan die stok blijft zitten, want
vorig jaar is ie eraf gevallen."
i.Jacky zou voor lampionnen
zorgen", vertelde Rob verder
„Maar die is toch ziek", ant
woordde Karei „Jéh, hoe moet
dat nu, dan hebben we geen
Moorse koning, geen Caspar Hij
zou Caspar zijn Hadden we
mooi een natuurlijke koning,
zonder dat we een van ons
zwart hoefden te maken. „Och",
zei Karei, „ik vind het eigenlijk
maar een vervelend joch Hij
doet nooit eens fijn mee Je kan
hem zo lekker treiteren door net
le lopen als hij Net alsof ie
flanst, weet je wel". En Karei
ileed het voor „Ach, het lijkt
nergens op, joh!", lachte Robbie.
„Daar ben jij veel te dik en te
onmuzikaal voor Ik neem mijn
broertje wel mee, die vindt het
yast prachtig om zwart gemaakt
\e worden en in het driekonin
genlied staat dat de jongste ko-
jiing zwart is" Robbie zong,
ierwijl hij met een splitpen de
belletjes aan zijn ster vastmaak-
LWij komen getreden met onze
Iterre
wij zoeken Heer Jezus, wij ko
pen van verre
wij kwamen al voor Herodes
fijn deur
kerodes de koning kwam zelle-
[ers veur
Herodes die sprak met valser
part
Hoe ziet er de jongste van
Brieën zo zwart?"
[Wat een moeilijk lied, dat zing
jk niet hoor Er is toch wel een
inder, dat van vorig jaar", riep
karei. „Hoe is dat ook weer?
Kee, en ik speel wel Caspar
test leuk, net zwarte Piet" „Je
edoelt zeker dat versje van die
keuwe hoed", vroeg Rob „Ja,
mets Nou ik ben dus Caspar
|n Jij en je broertje moeten zelf
kaar uitmaken wie Melchior en
wie Balthasar is". Robbie liet
het zo.Karei was nu eenmaal
bazig en wat deed het er ook
toe
Eindelijk was het 6 januari.
Moeder had van oud. fluweel ca
pes gemaakt, afgezet met goud
galon, zodat Balthasar en Mel
chior er prachtig uitzagen. Maar
vriend Karei deed niet voor hen
onder Hij had een tulband op
van stof met gouddraad „Een
oude bloes van m'n moeder",
lachte hij „Zwarte Karei Cas
par" lachte Robbie, en daar
gingen ze Overal kwamen ze
andere groepjes van drie tegen.
De één met lampions, de ande
ren met uitgesneden sigarenkis
tjes waar een kaars in stond.
„Laten we naar het eind van
het dorp gaan, daar is het vast
minder druk", stelde Karei voor
en hoewel noch Robbie, noch
zijn broertje er veel zin in had
den, gingen ze toch mee Karei
liep hard De jongste kon hem
maar net bijhouden. Zij kaars
was al uit en hij sjokte achte
raan, terwijl hij met een hand
zijn baret vasthield En toen ge
beurde het. Vanachter een hek
sprongen twee jongens tevoor
schijn „Zo koninkjes, en nu
maar zingen", hoonden zij, ter
wijl ze hen voortduwden en aan
hun kleren trokken. „En jij
zwarte roetmop, lelijke indringer,
jij het eerst en het hardst" „Ik
ben geen indringer", piepte Ka-
rel „O, nee?, bewijs dat maar
eens Nou, namaak zwarten
moeten we ook niet Vooruit,
wegwezen!" Nou dat lieten de
drie koninkjes zich geen twee
keer zeggen Die twee knullen
waren sterker Ze renden! De
fluwelen capes waaiden achter
hen aan. Poeh! Wat een avon
tuur! Een eind verderop hijgden
ze uit „Kinkels", schold Karei.
„Laten we maar ophouden",
stelde hij voor Nou dat vonden
ze best Karei was erg stil. „Dat
ze mij nou voor een donkere
knul aanzagen" „Nou, wees blij
dat je het niet bent", vond
Robbie „Ja, zo bedoel ik het
niet, verdraaid nog an toe Je
kan er toch eigenlijk niks aan
doen wat voor een kleur huid je
hebt Zullen we morgen eens
gaan kijken hoe hoe het met
Jacky is?" En daar was Robbie
het helemaal mee eens.
De bevredigende resultaten die
dagbladexploitaties gemiddeld
genomen in 1976 konden boeken,
zijn vooral tot stand gekomen door
een stijging van de inkomsten,
welke stijging uitging boven de
groei van de kosten in dat jaar. De
inkomstenstijging was ten dele het
gevolg van aanpassingen van de
abonnementsprijs en van de adver
tentietarieven aan de gestegen
kosten, maar de inkomstengroei
verkreeg met name zijn omvang
door een stijging van de adverten-
tievolumina. De stijging van deze
volumina werd omstreeks april van
1976 ingezet nadat de volumina ge
durende de eerste maanden van
het verslagjaar nog waren gedaald.
De groei van de categorie nationaal
advertentievolume droeg het mee
ste tot deze volumestijging bij. Te
vens werd deze stijging bepaald
door een groeiend aantal person
eelsadvertenties, welke groei in de
tweede helft van het verslagjaar
werd ingezet en die de daling van
de eerste helft van 1976 ruim
schoots compenseerde. De in
komsten uit advertenties vertoon
den een sterkere stijging dan die uit
abonnementen en losse verkoop,
waardoor het aandeel van de eers
tgenoemde groep in de totale in
komsten toenam (van 55,3 tot
57,1%) De rendementsverbetering
die van de inkomstenstijging het
gevolg was, wordt daardoor in
overwegende mate van conjunctu
rele aard geacht.
Tot de stijging van de kosten heb
ben vooral de toegenomen person
eelskosten en de kosten van bezor
ging aanleiding gegeven. Mede
doordat de gemiddelde groei van
de belangrijke kostenpost kran
tenpapier (in 1975 22,6% van de
totale kosten) beperkt is gebleven,
kon worden bereikt dat de stijging
van de totale kosten bij de inkom
stengroei is achtergebleven.
Nieuwsbladpers
Het hier geschetste beeld van de
economische ontwikkeling in de
dagbladpers is blijkens medede
lingen van de voorzitter van de
Vereniging De Nederlandse
Nieuwsbladpers (van 13 mei 1977)
in hoofdlijnen eveneens voor de
ontwikkelingen in de nieuwsblad
pers kenmerkend.
Ook hier heeft het verslagjaar voor
de economische positie van de ex
ploitaties in het algemeen reden tot
voldoening gegeven. De gunstige
trend in de advertentie-omzet werd
ook in de nieuwsbladpers gesigna
leerd, evenwel behoudens enkele
uitzonderingen. Eveneens zijn in
deze sector de kosten toegenomen,
naar verhouding meer dan bij de
grotere bladen.
De verhouding tussen inkomsten
en kosten heeft zich echter in ver
houding tot voorgaande jaren gun
stiger kunnen ontwikkelen.
Wat betreft de nieuwsbladpers kan
een verdere stijging worden gecon
stateerd van het aantal nieuwsbla
den dat aanvullende gratis huis-
aan-huis-verspreiding toepast. Bo
vendien werden opnieuw enkele
nieuwsbladen omgezet in gratis
huis-aan-huisbladen.
Het aantal en de betaalde oplage
van nieuwsbladen die uitsluitend
tegen betaling worden verspreid
vertonen daardoor een daling. Het
totale aantal nieuwsbladen liep
terug van 144 (begin 1976) naar 137
(begin 1977).
De gemiddelde betaalde oplage
van nieuwsbladen nam evenwel
iets toe, namelijk van 5.457 tot
5.588 exemplaren. Het aandeel van
(dagblad)persondernemingen in
het aantal en in de betaalde oplage
van nieuwsbladen is in het ver
slagjaar vrijwel stabiel gebleven.
Het totaal aantal nieuwsbladen
dat tegen betaling werd verspreid
bedroeg 105, met een betaalde op
lage van 583.942 exemplaren.
van calorie naar joule
Met ingang van 1 januari 1978 wordt de calorie niet
meer erkend als officiële eenheid In plaats van de
calorie wordt de joule (afgekort J, uitspraak „dzjoel")
gebruikt Deze verandering zal ook in de voedings
wetenschap doorgevoerd worden.
de joule, eenheid van energie
Eén van de funkties van voedsel is het leveren van
energie Voedingsmiddelen bestaan uit chemische
stoffen, zodat de mens met zijn voedsel energie in
een chemische vorm aangeleverd krijgt Deze energie
is gebonden in moleculen eiwitten, vetten, koolhydra
ten en alkohol en is nodig voor:
de energetische processen bij ruststofwisseling
van ale organen
groei
motorische spierarbeid
In het menselijk lichaam wordt de chemische energie
uit het voedsel dus omgezet in mechanische energie
voor stofwisselingsprocessen, zowel in rust als bij
spierarbeid, en in andere chemische energie, voorde
opbouw van nieuw weefsel (o a eiwitsynthese) of voor
opslag in depot (vet en glycogeen) Bij deze omzettin
gen komt warmte vrij, die voor een deel wordt benut
voor het op peil houden van de lichaamstemperatuur.
Voor een ander deel gaat warmte door uitstraling of
door afgifte aan de uitgeademde lucht voor het
lichaam verloren.
Niet alle uit voedsel beschikbare energie wordt direct
door het lichdam benut De energie kan daartoe in een
chemische vorm in energierijke verbindingen worden
bewaard. De belangrijkste van deze energierijke ver
bindingen is het ATP. De meeste voedselenergie
wordt eerst omgezet in ATP en pas later gebruikt voor
de hierboven genoemde processen.
Van oudsher is in de voedingsleer de energie uit
gedrukt m calorieën De calorie is een eenheid van
warmte Niet alle energie komt echter vrij als warmte
en daarom is het beter de energie ook uit te drukken
in de eenheid van energie, de joule.
In de voedingsleer hebben we in het algemeen met
grote hoeveelheden van energie te maken Daarom
zijn de kilojoule (afgekort kJ) en in sommige gevallen
de megajoule (afgekort MJ) voor de voeding beter
bruikbaar.
1 kJ 1000 J
1 MJ 1000 kJ
De hoeveelheid energie welke door een produkt of
door een voedingsmiddelenpakket wordt geleverd
noemen we de energetische waarde van dat produkt
of pakket Deze energetische waarde drukken we uit
m kJ of MJ Dit is ongeveer hetzelfde als wanneer we
het over afstanden hebben en deze uitdrukken in
meters of kilometers en wanneer we een gewicht aan
geven in grammen of kilogrammen.
Wanneer we de bijdrage van de verschillende
energieleveranciers aan de totale energieopname uit
voedsel aangeven, drukken we dit uit in energie
procenten b v de bijdrage van het vet aan de energie
opname bedraagt 35 energie
werken met de joule
De berekening van de energetische waarde van
voedsel geschiedt aan de hand van het gehalte aan
eiwitten, vetten, koolhydraten en alkohol Deze
gehaltes staan per produkt vermeld in de voedings
middelentabellen en zijn bepaald d.m.v. chemische
analyses.
De hoeveelheid energie die door eiwit wordt geleverd
bedraagt gemiddeld 17 kJ/g, voor vet is dit getal
38 kJ/g, voor koolhydraten 17 kJ/g en voor alkohol is
dit 29 kJ/g.
Om de energetische waarde van een produkt te bere
kenen, vermenigvuldigen we de gehaltes aan eiwitten,
vetten, koolhydraten en alkohol met de bijbehorende
omrekeningsfaktoren, waarna optelling volgt.
Om de overgang van kcal. naar kJ geleidelijk te laten
verlopen is de volgende regeling getroffen:
De eerstkomende tijd zal de energetische waarde nog
worden uitgedrukt in kcal. met daarachter tussen
haakjes kJ, dus kcal. (kJ). Vervolgens zal dit worden
omgedraaid, dus kJ (kcal Daarna zal de energetische
waarde enkel nog in kJ worden uitgedrukt.
Wanneer de energetische waarde van een produkt of
voedingsmiddelenpakket uitgedrukt is in kcal., dient
men dit getal met 4,2 te vermenigvuldigen om deze
waarde uitgedrukt in kJ te verkrijgen (1 kcal. 4,2 kJ).
De exacte omrekenmgsfaktor van calorieën naar
joules bedraagt 4.184 Voor de praktijk is het vol
komen verantwoord om deze faktor af te ronden
op 4,2
De vermenigvuldiging met 4,2 kan soms tot iets andere
uitkomsten in kJ leiden dan uit herleiding vanuit de
gehaltes aan eiwitten, vetten, koolhydraten en alkohol
Mogelijke kleine verschillen tussen beide berekenings
wijzen zijn echter te verwaarlozen.
1 g eiwit
1 g vet
1 g koolhydraat
1 g alkohol
1 kJ
1 MJ
1 kcal.
17 kJ
38 kJ
17 kJ
29 kJ
1000 J
1000 kJ
4.2 kJ
Bestaande uitgaven van het Voorlichtingsbureau
voor de Voeding zullen bij de eerstkomende herdruk
aan deze overgangsregeling worden aangepast
praktische tips
voor fotografen
in de vorm van
eenfoto-drieluik
Waarom fotografeert een mens'7 In veel gevallen om herinneringen vast
te leggen En om de dingen, die veranderen, altijd te kunnen zien, zoals
ze nu zijn Als je een foto maakt, bevries je eigenlijk de tijd Terwijl
mensen ouder worden en de dingen veranderen, bewaar je het beeld, dat
steeds hetzelfde blijft - Eén zo'n ding, dat kan veranderen en daarom
best eens een foto waard is, dat is je huis Omdat de straat, waarin je
woont, kan veranderen Omdat de bomen en de tuin er om heen zorgen
voor een steeds wisselend beeld En ook omdat je tenslotte best eens
kunt verhuizen en dan is het leuk een foto te hebben van het huis, waann
je een deel van je leven hebt gewoond, nietwaar?
Laatst was ik bij vrienden, die dat idee van een huis,
dat een goed fotomotief kan zijn, op een originele
manier in praktijk brengen De drie foto's hierboven
laten dat zien De eerste foto is gemaakt in de zomer
Hun huisje ligt leuk verscholen achter een paar bo
men, waardoor het een romantisch geheel is Als je
zo'n foto in een ander seizoi n bekijkt, dan kun je je
haast met voorstellen, hoe het er 's zomers uit ziet.
Dat bracht hen op het idee van de "vier seizoenen"-
fotosene.
De tweede foto is - bijna vanaf dezelfde plaats -
genomen-toen het herfst was De bomen zijn kaal. het
huis is nu helemaal zichtbaar Het lijkt een heel ander
huis En dan wordt het winter Er komt een sneeuw
bui en die maakt van dat kale bomen huisje ineens
een heel idyllisch plekje De foto is van iets verder
genomen, maar het huis is hetzelfde - Misschien een
idee voor u'7 Alles wat verandert, is een foto waard
Omdat die er voor zorgt, dat u kunt blijven zien hoe
het ts geweest.
