en rond Holten
4000 reeën dood
in liet verkeer
21:111
ARM
Schaap
WAAR GAAN WE HEEN
Wildbord staat er niet voor mets
i*S«w
HOLTEN 23 MEI 197S
PAGINA 5
Varossieau: do. vr. 14.30 en 20.00
u. Oharles Bronson The Street-
fighter 14 jr.
Za. 18.45 en 21.00 u. Charles Bron
son The Streetfighter 14 jr.
meisjes lekker
Za. 23.15 u. Wat
vinden 18 jr.
Zo. 14.30 u. Tarzan's grootste ge
vecht 14 jr.
Zo. 18.45 en 21.00 u. Charles Bron
son The Streetfighter 14 jr.
Ma. di. wo. 14.30 en 20.00 u. Char
les Bronson The Streetfighter 14
Palace: Dag. 14.30. 18.45 en 21.00
u. Black Emanuelle 18 jr.
Behalve wo. do. (27 mei) zo. en
woensdagmiddag Tommy en de
groene draak a.l.
Deventer Schouwburg, Grote
Kerkhof 1, tel. 11500; maandag 31
mei aanvang 20 uur Lenteconcert
door het Overijssels Philharmo-
nisch Orkest o.l.v. Hubert Soudant
Luxor Theater, Brink 20, telef,
18662; weekfilm wo 26 mei t.m. wo
2 juni Blue Movie - 2e week 18 jr..
nachtvoorstelling vr 28 mei 23 uur
Der letzte tango in Hamburg 18 jr.,
matinee do 27, zo 30 mei 14 uur
Zofro, de gemaskerde wreker a.l.
Aanvangstijden weekfilm: werkd.
20 uur, za 18.30 en 21 uur, do eh
zo 16, 18.30 en 21 uur
Cinema, L. Bisschopstraat 69. tel.
11100: weekfilm wo 26 mei t.m. 2
juni Once upon a time in the west
- 3e week 14 jr., nachtvoorstelling
vr 28, za 29 mei resp. 23 en 24 uur
The getaway 18 jr., matinee.wo.26,
do 27, za 29, zo 30 mei, wo 2 juni
14 uur Kuifje en het haaienmeer
a.l. AanVangst. weekfilm: werkd.
20 uur, do en zo 16, 18.45 en 21.15
uur, za 18.45 en 21.15 uur
E.D.B.-Theater, Smedenstraat 10,
tel. 13615; weekfilm wo 26 mei t.m.
wo 2 juni Veel liefs uit Moskou 14
jr., nachtvoorstelling vr 28, za 29
mei resp. 23 en 23.30 uur De terug
keer van Sabaita 18 jr., matinee do
27. za 29, zo 30 mei 14 uur Onder
piratenvlag a.l. Aanvangst. week
film: werkd. 20 uur, do en zo 16,
18.30 en 21 uur, za 18.30 en 21 urn-
Opening Dvojceck Balkanrestau
rant, Grote Overstraat 28 (boven
Roland Stube); woensdag 2 juni
11.30-14.30 en 16.30-22 uur. Gaarne
reserveren
Avondfietsvierdaagse „De Zwalu
wen"; ma 31 mei t.m. do 3 juni
(vanaf Rielerenk) start 18-19 uur,
4x25 km. Bovendien elke zaterdag
fietstoertocht start 8.30 vanaf club
huis D.K.C. Hellas, sportcomplex
Rielerenk. Deelname ook voor niet-
leden gratis mogelijk
Lebuïnustoren, Grote Kerkhof za
29 mei 20.15 Orgelconcert in de
Grote Kerk door Arie J. Keijzer
Sporthal, Rembrandtkade za 29
mei 19 uur Karate-toernooi
Stadhuis. Grote Kerkhof 4, tel.
72121; ma t,m vr 8-17; za en zo 13-
17 uur; 29 mei t.m. 6 juni Tentoon
stelling van Afrikaanse kunst
Galerie De Kunstpoot, Grote
Poot 19, tel. 11848; geopend: -ma
t.m. za 14-18, vr ook 19-21: 27 mei
gesl., 18 mei tot 31 juni Jan Bon
man. schilderijen
De Rozijnenkorf, adres en ope
ningstijden als Kunstpoot; Feya
Wouda, schilderijen (tot 3 juni)
Kunst Rondom, openb. leeszaal.
Brink 70, tel. 13506; geopend: di
t.m. vr 10-17,30 en 19-21, za 10-17.
do gesl., tot 29 mei Chris Brand,
letterontwerpen: Genrifc de Moree.
bleurlino's. Daarna tot 19 juni:
taal/beeld-beeld/taal, visuele poëzie
van Hans Clavin, Herman Damen
Pier van .Dijk, Robert Joseph, Pe
ter Meijboom, G. J. de Rook. U.
G. Stikker
Het Ei van Columbus, Polstr. 76,
tel. 12311; geopend: dgl. 16.30-19, di,
do, vr ook 's avonds, ver-der on
regelmatig; Voorjaarstentoonstel
ling Deventer kunstenaars
Kunsthoek Rabobank, Keizerstr.
2, tel. 17573; geopend, ma t.m. vr
9-16, vr ook 19-21, do gesl., tot 23
juni inzendingen tekenwedstrijd
Rabobank
Galerij Lenten, Kletterstraat 25-
27, Epse, tel. 21815; geopend: wo
t.m. za 10-18, zo 14-17, do 27 mei
als zo Voorjaarstentoonstelling:
Wolfram Aichele. Donald Blake.
Iian Boerrigter, Alfred Rozelaar
Green, Fred Klein, Anton Voor
zanger en Conrad Kickert
Stadsbibliotheek, Kloosterstr. 3,
tel. 16512; geopend: ma t.m. vr 10-
12 en 13-17, wo ook 18-20.45 (do'27
mei gesloten); 5 jaar bijzondere
aanwinsten 1971-1976
Museum De Waag, Brink 56, tel.
14556; geopend: di t.m. za 10-12.30
en 14-17. zo 14-17, hemelvaartsdag
gesloten; antieke fietsen, zilver,
aardewerk, keukens
Museum De Drie Haringen, Brink
55. tel. 14556; geopend: als de Waag
aankleedpoppen uit 1860-1910
Museum voor Mechanisch Speel
goed, Noordenbergstraat 9. telef.
19739; geopend: als de Waag
Cave du Tertre (Jaarsma Woon-
centrum), Bergstraat 48. tel, 18494;
geopend, gewone winkeltijden (ma
gesloten) Werk van scholieren: li
no's, pentekeningen, potloodteke
ningen, over Deventer; sculpturen
Albert Schweitzer Centrum, Brink
89, tel. 19675: geopend: di t.m. vr
9-13 en 14-17, za 13-17, 27 mei 10-
13.30 Permanente expositie over
leven en werk van A. Schweitzer;
donderdag 27 mei 14.30 uur Piano
concert door Ann Vreede-Mees
Borgelerbad, Borgelerdijk. telef.
17235; za 29 mei 18-20 uur Recrea
tiewedstrijden zwemclub ,De Usel'
Deventer jazz- en bluesdagen 26
t.m. 30 mei (programma 26 mei,
zie vorige agenda). Verder jazz
muziek óp de beiaard (vr) en
draaiorgel ,De Turk' (za)
Ei van Columbus, Polstr. 76/ tel.
12311: do 27 mei 18 uur Martin
Bensing/Ben Gerritsen Quartet; 21
uur Loek Dikker Sextet; vr 28 mei
14 uur Boy Raaymakers Sextet; 13
uur Mindfilter/Dick Vennik: 21 u.
Erwin Somer Quintet; za 29 mei
14 uur Jan Rath/Arend Nijenhuis;
17 uur Truus Kroeze Trio; 21 uur
Willem Breuker/'Pierre Courbois,
afgewisseld met Nationaal Hekel
cabaret
In den Elegast, Brink 10 bene
den: do 27 mei 21 uur Charles Jazz
Group; vr 28 mei 21 uur Ohm Kol-
lektief; za 29 mei 21 uur Truus
Kroeze Trio; zo 30 mei 14 uur Ter
rasconcert
Brasserie, Grote Overstraat 36
vr 28 mei 21 uur Shakey Sam
Safariclub; Grote Poot 5, vr 28
mei 21 uur Hotclub '73
IJselhotel, Worp 2, zo 30 mei 14
uur Bigband Amor; 20 uur M, Ben-
sing Qu
Brink do 27 mei 14 uur New Age
Jazz Chorale
Botermarkt do 27 mei 20 uur
Classic Jazz Collegium
De door wildrijke gebieden in ons land lopende wegen
zijn soms vele kilometers lang gestoffeerd" met
de bekende rode waarschuwingsdriehoek, waarop een
springend hert staat afgebeeld. Dit. verkeersbord is
neergezet op die plekken waar het wild de weg pleegt
over te steken.
De gemotoriseerde weggebruikers worden en zijn
dus gewaarschuwd door deze op gevaar wijzende
borden. Het is overigens zeer te betreuren, kijkend
naar het aantal ongelukken op de weg met groot
wild, dat van een dergelijk waarschuwingsbord niet
de wettelijke verplichting uitgaat als automobilist of
motorrijders een bepaalde, veilig gebleken, lagere
snelheid aan te houden.
Veilig Verkeer Nederland raadt de gemotoriseerde
weggebruikers ernstig aan het waarschuwingsbord
voor overstekend groot wild ter harte te hemen en
zegt met de politie: Rijdt kalm, weest bedachtzaam
en let meer dan anders op datgene wat zich in de
.bermkant afspeelt. Steekt er een ree of een hert
over, wees er dan op bedacht dat er nog meer kun
nen volgen.
De gevolgen van dit soort ongelukken kunnen cata
strofaal zijn als een automobilist of motorrijder, al
dan niet met hun passagiers, in volle vaart tegen
een edelhert of een wild zwijn botst of als gevolg
van een manoeuvre om het dier te ontwijken tegen
een boom.
Ochtendsfeer in de Holter-
berg.
Het was het kleinste lamme
tje dat ik ooit gezien heb.
Wellicht is dat ook de reden
dat ik het nogsteeds niet
vergeten ben. Het stond héél
alleen in de wei fragiel te
wezen en hief, ter illustratie
van zijn zieligheid, één voor
pootje omhoog. Het was een
diertje dat wat laat in het
seizoen naar het volle leven
had gegrepen en daar stond
het nu duidelijk midden in,
niet wetende wat het er mee
zou aanvangen
Het werd slechts omringd
door hoog opgroeiend gras en
wat pluizerige paardebloe
men en misschien stond het
daarom wel een beetje dis
placed naar me te kijken. We
werden slechts van elkaar
gescheiden door een uiterst
smal slootje. Maar voor het
lammetje was het water véél
te diep. Op mijn beurt waag
de ik de stap over het slootje
niet omdat niet veraf een
boer naderde die, met een
stok, een kudde schapen voor
zich uit dreef. Boeren met
stokken zien niet gaarne een
vreemde op hun land
Toen de kudde het lammetje
was genaderd, kwam het
diertje plotseling in bewe
ging. Het huppelde vol ver
trouwen op een ram af, maar
deze gaf duidelijk te verstaan
dat hij geen tapvergunning
had. Het schooide overal, met
zijn naar melk hunkerende
bekje, maar werd bruut af
gewezen. Het liet een schriel
geluidje horen. Misschien
omdat het dacht dat zijn aan
wezigheid niemand was op
gevallen
De kudde schommelde in de
richting van een in de buurt
staande schaapskooi, maar
wel in een tempo dat te hoog
was voor de wankele pootjes
van het lammetje. Het ver
loor dan ook snel terrein op
het grote peloton. Geen van
de dieren keek ook maar een
ogenblik naar hem om. Zij
hadden, met de boer en de
stok achter zich, waarschijn
lijk genoeg aan hun eigen
zorgen
Plotseling bleef het lammetja
besluiteloos staan en keek de
kudde verongelijkt na. Hel
scheen te overwegen welke
perspectieven het leven vooi
hem verder nog te biedeï
had
Daarna begon het traag in di
richting van de kooi te lopen
Er was maar héél weinig tiji
voor nodig om het definitie}
uit het oog te verliezen van
wege het hoge gras
Arm schaap.
DJ,IVf
Als automobilist passeer je
ze ook dit voorjaar weer in
een flits. Vormloze, slordig
langs de kant van de weg
liggende hoopjes. Vaak kun
je aan een haarpluk zien wat
het geweest is: een konijn,
een egel, een meeuw, een
spreeuw, een poes, een hond.
Dieren die het stuk voor stuk
hebben moeten afleggen te
gen het hedendaagse verkeer.
De dierensterfte in het Ne
derlandse verkeer laat zich
nauwelijks in cijfers uitdruk
ken. Er zijn geen aantallen
bekend, omdat er slechts hier
en daar wordt geteld.
Uiteraard speelt het gedrag van 'n
dier bij een aanrijding een belang
rijke rol. Omdat een egel bij ge
vaar niet altijd weglopen, maar zich
oprolt en stil blijft liggen wordt
hij voor het langsrijdende verkeer
erg kwetsbaar.
Elk voorjaar blijken vooral ree-
en te worden aangereden. Jonge
mannetjes, die in de bronstijd niet
worden geduld op het door de
oude mannetjes verdedigde eigen
gebied, gaan dan zwerven, met alle
gevolgen van dien. Dat geldt ook
voor de jonge dieren, die dan door
hun moeder verstoten worden.
Er zijn natuurlijk oplossingen te
bedenken om het oversteken van
dieren, en dan vooral in de wat
wildrijke streken in ons land, te
vergemakkelijken of tegen te gaan.
Er zijn tunnels voor dassen in
Limburg en het Land van Maas en
Waal. Langs een weg door 'n na
tuurreservaat op de Veluwe zijn
er speciale vangbakken voor pad
den ingegraven. Ook in Zuid-Hol
land heeft het provinciaal bestuur
de aandacht gericht op oversteken
de padden. Voor een tussen Arn
hem en Apeldoorn aan te leggen
autosnelweg is zelfs een voor Euro
pese begrippen uniek wildviaduct
ontworpen, dat bij Beekbergen
door Rijkswaterstaat zal worden
gebouwd. Daarnaast zie je langs
drieduizend kilometer weg in Ne
derland wildspiegels staan. Die
kaatsen het licht van de autokop
lampen het bos in. De spijzkers, die
de\,spiegel" vormen, doen de weer
spiegeling' op de kop van een roof
dier lijken.
Overal staan verder de welbe
kende waarschuwingsborden Over
stekend wild'. Bekend zijn voorts
nog de wïldrasters langs de wegen
en de wild-roosters in de wegen. In
Drenthe wordt op dit moment ge-
experimenteerd in hoeverre schrik-
hekken het wild op een afstand
van het verkeer kunnen houden.
Volgens het ministerie van Land
bouw en Visserij laten er jaarlijks
4000 reeën op de weg het leven.
De helft daarvan wordt niet bij de
politie aangegeven. In 1973 g'e-
beurden volgens het Centraal Bu
reau voor de statistiek 389 onge
vallen tussen rijdende voertuigen
en dieren, waarbij doden en ge
wonden vielen. Over alleen mate
riële schade spreken de statistie
ken niet..
Verkeersborden wijzen niet voor
niets in ons land op het gevaar-
van de weg kruisend wild.' Maar
de meeste automobilisten lijken
nauwelijks te reageren op deze
borden. Totdat het te laat is
De Holterbèrg, dee'l uitmakend van de Sallandse Heuvelrug,
werd gevormd in de tijd dat gigantische gletsjers grote delen
van Europa met een vaak honderd meter dikke ijslaag bedek
ten. Voor zich uit schoven deze ijstongen enorme hoeveel
heden zand die achterbleven toen het klimaat veranderde
en het ijs smolt. Aan deze ijstijden danken wij de Hondsrug,
Sallandse en de Utrechtse Heuvelrug en onze Veluwe. Gebie
den die óók toen al bij de mensen in trek waren, want ze
lagen hoog en droog en er was altijd buit te halen voor de
eerste bewoners, die immers jagers én vissers waren.
De Holterberg is ook in onze tijd
zeer in trek vanwege het fraaie
natuurschoon. Een van de meest
voorkomende dieren in de Holter-
berg is het konijn. Dit knaagdier-
hoort hier oorspronkelijk niet thuis
maar werd aan het begin van onze
jaartelling door de Romeinen inge
voerd ten behoeve van de jacht.
Later hielden de Romeinen er lco-
nijnentuinen op na die omgeven
waren door een hoge muur om zo
doende de natuurlijke vijanden
op afstand te houden. Als bijzondere
lekkernij golden de laurices, dit
I zijn de ongeboren of pas geboren
j jongen, die bovendien de schoon
heid der Romeinse vrouwen zou
bevorderen. Konijnen hebben voor-
keur voor hooggelegen zandgron
den. Ondergronds maken ze een
labyrinth van gangen en kamers
met de nodige vluchtpijpen, in ja
gersjargon ook wel „bouw" of
„wrang" genoemd. Als het vrouw
tje moer genoemd moet wer
pen (jongen ter wereld brengen)
graaft zij een speciaal voor dit be
stemd hol dat „wentel" wordt ge
noemd. Dit hol is vaak niet dieper
dan één meter en eindigt in een
kamer die gevoerd wordt door de
moer met gras en wol die zij zich
zelf uit de borst en buik trekt. De
jongen lampreiën geheten
zijn bij de geboorte kaal en blind.
Na ongeveer veertien dagen gaan
ze zien en dan zitten ze ook be
hoorlijk in het haar. Drie weken
blijven de jongen in deze wentel
en gedurende die tijd worden ze
tweemaal per etmaal meestal
's nachts of 's morgens vroeg
gezoogd. Na het zogen verlaat de
moer de wentel en krabt deze weer
dicht met zand dat met de voor
poten goed vast wordt aangestampt.
Vervolgens besprenkelt ze
de ingang met urinedruppels om
roofdieren zoals de bunzing, het
hermelijn en de wezel te misleiden,
hoewel ik van mening ben dat het
ook tot functie heeft haar jongen
gemakkelijker terug te vinden,
vooral 's nachts. Drie weken lang
heb ik iedere morgen in mijn
schuiltent postgevat en zag het
hierboven beschreven ritueel. Na
drie weken waren de jongen zo
ver dat de moer slechts de wentel
behoefde open te krabben. Ze la
gen bij wijze van spreken bij de
voordeur op haar te wachten. Bin
nen de kortste keren had elk- jong
een tepeltje te pakken en deed zich
te goed aan de melk, waarbij het
een enorm gekrioel was. Geluid
maken ze er niet bij, althans niet
zodanig dat ik het horen kon. Na
hetuitlopen van de lampreiën blijft
de wentel doorgaans open. Maar de
moer had me beet en had de pijp
dichtgekrabd, waardoor ik 'n och
tend tevergeefs zat. De jongen
gaan dan naar de familiewrang
want konijnen leven in groepsver
band met allerlei rangen en stan
den, in tegenstelling tot het haas
dat behalve dan in de voorfplan-
tingstijd het gehele jaar alleen (so
litair) leeft. Meestal is de moer na
het uitlopen van de jongen al weer
gedekt. Regel is dat één moer vier
a vijf worpen per jaar groot brengt,
te beginnen in maart. Elke worp
bestaat in de regél uit vier tot zes
jongen het geen neerkomt op 20
tot 30 jongen per jaar. Hoewel de
konijnenstand ieder jaar sterk
wordt uitgedund door ziektes en
snelverkeer en ook de jager menig
konijntje mee naar huis neemt,
weet het konijn zich in de Holter-
berg heel goed te handhaven. Zo
zelfs dat ze aanzienlijke schade
veroorzaken aan landbouwgewas
sen en in jdnge bosaanplant Wie
eens wil zien hoe een wentel er
van binnen uitziet, moet beslist
eens naar het Bosmuseum op de
Holterberg, waar trouwens meer
natuurlijk fraais te zien valt.
J. G. B.
Foto's: J. G. Boerlng
