Ontdek eens uw eigen streek
Tirol is één groot
wintersportgebied
EVEN
DIT
DAGEN FEEST VOOR
DE HUISMOEDERS!!!
N.V. GEBR. SCHUPPERT
Aandacht voor
de Twentse
watermolens
Gp goederen buiten de opruming
5 procent korting
Ontstaan der Gereformeerde
Kerk te Holten
Een grandioos koopjesfestijn
PITZTAL
TUXERTAL
Trftdag' 12 januari 1973
Bij het hespreken van de ha-
vezathe Singraven hij Dene
kamp hehhen we speciale aan
dacht hesteed aan de dubbele
molen hij het kasteel. Zowel ko
ren- als olie werd er gemalen,
terwijl er daar naast een schoe
penrad zorgde voor aandrij
ving van de houtmolen. Bij het
vermelden van historische fei
ten rond de molen van Singra
ven uit de 15e eeuw, meenden
we goed te doen om ook de an-
molen van 1223 gewerkt. Bij het wa
tervalletje achter het op instorten
staande gebouw (waar wacht monu
mentenzorg eigenlijk op?) staat een
gerestaureerd vierkant stenen ge
bouwtje, echter zonder scheprad of
molensteen. Als eigenaar wordt ge
noemd Jhr. mr. E. v. Bönninghau-
sen. Een dergelijke molen genaamd
,,De Noortmeule" staat in het bos
van het landgoed Twickei onder de
buurtschap Azelo, daar waar de
Twickelervaart en Azelerbeek op en
kele tientallen meters van elkaar
stromen. Deze olie- en korenmolen
(meermalen gerestaureerd) krijgt
bopenlijk dit jaar weer een origineel
scheprad, zodat ook een leek kan
zien dat het vierkante stenen gebouw
tje een oude molen herbergt. De
stichting Twickei mag zich eigenaar
noemen. Aan de Twickeler beek (ten
zuiden van het Twente-kanaal, onder
Hengelo), in de buurtschap Oele
(rechts van de weg Hengelo-Beckum)
staat de zwaar in verval geraakte
..De olde meule". Hopenlijk slaagt
de Stichting De Overijsselse Molen er
alsnog in om ook deze molen weer
wat op te tuigen. Aan de Molenbeek
(zijriviertje van de Schipbeek) ligt
aan de weg Diepepheim-Hengevelde
een typische molenkast op palen uit
de 13e eeuw. Deze waterkorenmolen
De Haller is voornamelijk uit hout
geconstrueerd, alleen het onderstuk
bestaat uit steen. Tegenover deze
hoge ,,kast" staat een theeschenkerïj
en de eigenaresse, de gemeente Die-
penheim, heeft in deze sfeerrijke om
geving voor voldoende parkeergele
genheid gezorgd. Ten zuiden van
Haaksbergen aan de Buurser beek
tenslotte staat de waterkoren- en olie
molen „Oostendorpermolen". Even
als die van Singraven is dit een dub
bele watermolen, maar dan met drie
,,onder"-slagraderen. Deze in zeer
goede staat verkerende uit 1548 date
rende molen is eigendom van de ge
meente Haaksbergen en het boven
stuk is een stuk vakwerk.
dere nog aanwezige watermo
lens in onze provincie onder de
aandacht van de lezers te bren
gen.
Hoewel de kastelen en havezathen
door onze gehele provincie verspreid
liggen, bevinden de watermolens zich
practisch alleen in Twente. De mees
te zijn te vinden in de gemeente Tub-
bergen onder de rook van Vasse. Als
men komende van Tubbergen na de
kerk te Vasse links afslaat en daarna
de niet doorgaande verharde weg in
slaat ziet men links in het dal de
watermolen van Bels, waar men
pannenkoeken kan eten van daar ge
malen meel. Deze molen is goed ge
restaureerd en onderhouden, zodat
men een goede indruk kan krijgen
hoe het malen in zijn werk gaat. Als
curiositeit van deze dubbele watermo
len met een zogenaamde bovenslag-
rad uit het begin van de vorige eeuw,
moet worden vermeld, dat deze mo
len ook cigorei (aroma voor de kof
fie) maalde. Iets verder naar de Gal-
genberg aan de Duitse grens staat te
genover genoemde ,,Bels" de water
korenmolen van „Frans". Dit is ook
een bovenslagradmolen, werd hon
derd jaar geleden vernieuwd en de al
gehele restauratie zal langzamerhand
wel voltooid zijn Beide genoemde
molens zijn het eigendom van resp.
Stichting De Overijsselse Molen en
Stichting Het Overijssels Landschap.
Nog een dergelijke molen bevindt
zich aan de weg naar Ootmarsum,
rechts in het dal, met aan de andere
kant van de weg het waterreservoir.
Een echte „molenkast" is de 13e eeuwse waterkorenmolen „De
Haller" even huiten het stedeke Diepenheim.
Deze in 1943 gerestaureerde boven
slagradmolen ,,De Mast" genoemd,
is eigendom van de gemeente Tubber
gen. Bij de oude vervallen havezate
„Herinckhave" (links van de weg
van Fleringen naar Tubbergen, aan
vankelijk oude weg volgen en dan
oversteken) heeft een onderslagrad-
DONDERDAG 18 - VRIJDAG 19 EN ZATERDAG 20 JANUARI
IN GEBOUW „REHOBOTH" AAN DE STATIONSSTRAAT
KINDERTRUIEN en PULLOVERS - HERENPULLOVERS en JONGENS
PANTALONS nu voor HALVE PRIJZEN.
Zeer voordelige STOF voor japon of blouse - nu voor 4,98 per meter
3 paar NYLON PANTY'S voor 5,50
Tafels en rekken vol koopjes
Voor elk wat wils. Voor iedereen wat -
Kom kijken en kopen voor prijzen, die u precies passen.
En om het feest helemaal compleet te maken:
Tirol, dat iedere winter als het wa
ge één groot wintersportstation wordt
verrast zyn gasten elk jaar weer met
nieuwe ski-afdalingen.
Lie 11 z in Oost-Tirol beschikt reeds
over een prachtig skigebied op het
Zettersfeld; dit jaar opent het een
tweede ski-dorado op de Hochstein.
Er loopt een stoeltjeslift van de stad-
rand naar de Venëdigerwarte (1000
m) en vandaar een dubbele stoeltjes-
lift naar de Leisachter Alm (1500 m).
De Hochsteinhütte (2023 m) bereikt
men dan met een 1700 m lange sleep
lift.
Men heeft talrijke ski-afdalin
gen aangelegd die een totale lengte
van meer dan 6 km hebben en over
een hoogteverschil van 1300 m het dal
bereiken. Nieuwe restaurants, hotels
en Gasthöfe maken van het stadje
Lienz een echte wintersportplaats.
In het Tannheimer Hochtal, een zij-
dal van het Lechtal, werden in de
laatste twee jaar allerlei wintersport
installaties gebouwd. Op het ogenblik
zijn er 14 liften, die verdeeld zijn over
de plaatsen Nesselwangle, Gran,
Tannheim, Zöblen en Schattwald. De
ze winter wordt naast de bestaande
stoeltjeslift op de Windblösse bij Tann
heim een tweede sectie geopend op
de Neunerkopf (1800 m) en een ski
lift op de hellingen van de Gundalm
die steeds uitstekende sneeuw heb-
hen.
reeks nieuwe installaties beschikken.
Ellmau en 't naburige plaatsje Going
zijn in het totaal 12 ski-liften, 1
Zij.» in uci tviaai 1^. ona-iiiicu, i
stoelt jéslft,1 hët neuwe kabelspoor en
talrijke goed vérzorgde pisten.
afdaling aangèlëgd van "Ybergstatiori
van de Scheidegglifti..(2030 m) naar
Gemais (1400 m). Binnenkort komt
de skilift „Pfistereben" klaar, die
van Gemais naar het dalstation van
de Lattenalmlift loopt en de verbin
ding vormt met het net van bestaan
de ski-afdalingen.
Ilintertux beschikt op het ogenblik
over 3 stoeltjesliften en 4 sleepliften.
Het bouwt nu 'n circulatiekabelspoor
naar de Sommerbergalm (2080 m) en
een stoeltjeslift van de Sommerberg
alm naar 't Tuxerjochhaus (2330 m).
Natuurlijk heeft men ook allé ski
afdelingen aanmerkelijk verbeterd en
uitgebreid. Voor vrienden van ski-
crosscountry legt men een 6 km lang
traject aan van Vorderlanersbach
naar Hintertux.
Tijdens het seizoen 1972-73 kan hel
Tuxertal met de plaatsen Vorderla
nersbach, Lanersbach, Juns, Madseit
en Hinterbach, Lanersbach. Juns.
Madseit en Hintertux over 'n hele
In het centrale Pitztal heeft men
door de bouw van 'n stoeltjeslift van
Mandarfen (1680 m) naar de Riffl-
see (2300 m) een hooggelegen skige
bied ontsloten. Rondom de Rifflsee
ontstaat 'n krans van liften tot 'n bij
zonder genoegen maken. Binnen-
en in dit zonnige gebied tot een bij-
kort wordt de eerste lift geopend-
Ellmau, dat aan de uitlopers van
de Wilder Kaiser en de Kitzbüheler
Alpen ligt, heeft zich met het nieu
we kabelspoor in het Hartkaiserge-
bied een plaats veroverd onder de
vooruitstrevende wintersportplaatsen.
In de onmiddellijke omgeving van
GLAASJE OP, LAAT JE RIJ
DEN is een Nederlandse campagne
die tracht alcohol bij snelverkeer in
voorzichtige banen te leiden zoals bij
de nu achter ons liggende fc Adagen
weer is gebleken. In Engeland waar
de periode rond Kerst en Nieuwjaar
eveneens levensgevaarlijk is in het
verkeer gaat men veel grondiger en
harder te werk zo weet de Volkskrant
te vertellen. Tegelijk met de kerst
ballen verschijnen er in Londen reu
ze aanplakbiljetten met foto's van de
meest gruwelijke verwondingen ver
oorzaakt door het verkeer. Gewon
den vermorzeld tussen auto's die el
kaar hebben verpletterd; ook affiches
van doodskisten met daarop 'n rouw
krans van...mistletoe. De tekst on
der de tekening luidde: „Gelukkig
Kerstmis, het ligt aan u!" Op ge
vaarlijke kruispunten werden levens
echte doodskisten geplaatst. De tele
visie gaat naar de ziekenhuizen en
daar worden gewonden stevig onder
vraagd; „Was udronken toen het on
geluk gebeurde? En '.oeveel had u
op? U leeft nog, maar die en die zijn
dood. Had u zich Kerstmis zo voor
gesteld?"
De boerenzoon uit de buurtschap
Oolde in Gelders Laren, meester
Hendrik Willem Heuvel, schrijft er
gens, dat het een sohandelijke ge
schiedenis is. „En 't waren toch
toch meest zulke brave en ernstige
menschen, misschien niet altijd vrij
van geeestelijken hoogmoed, maar
stellig in de verste verte geen op
roermakers".
Eerst onder koning Willem II heeft
de regering haar houding tegenover
de Afgescheidenen herzien. Een alge
mene maatregel van bestuur d.d.
9 januari 1841 geeft blijk van een
meer tolerante instelling dan voor
gaande decisies. Eén der overwegin
gen luidt; „Willende doen ophouden
nde klagten over de toepas
sing van het koninklijk besluit
van 5 juli 1836". Het request van de
Holtense afgescheidenen voldeed aan
"de eisen, 'welke koning Willem II had
gesteld.
Laten wij nu de procedure der behan
deling van het adres aan de koning
eens op de voet volgen. Dit stuk
werd door de kerkeraad met een
begeleidend schrijven gericht tot d.
gouverneur (thans commissaris) des
konings in Overijssel. Daarbij wordt
vermeld, dat een aantal ingezetenen
van de gemeente Markelo, ook tot de
Afgescheiden gemeente behorend'2,
niet heeft kunnen tekenen, omdat bur
gemeester Jan Vincent van Holten
hun handtekeningen niet kon legali
seren. Ook ontbraken op het „smeek
schrift" nog enkele handtekeningen
van personen, die verhinderd waren
om naar het bureau van het gemeen
tebestuur te komen. In verband met
de legalisatie zal het geschrift ter se
cretarie ondertekend zijn. Burgemees
ter Vincent wilde de handtekeningen
van 4 vrouwen niet ambtelijk waar
merken, omdat deze waren geplaatst
zonder assistentie van hun respectie
ve echtgenoten.
De op 26 oktober 1784 in het Stam-
huys op de Rijsserjse Borkeld gebo
ren Gerrit Stam, later gehuwd met
Maria Stroek, is ook met de Afschei
ding meegegaan. Op de deel van het
erve Stam zijn omstreeks 1850 regel
matig godsdienstoefeningen gehouden
waarin predikanten van de Afschei
ding voorgingen o.a. de in 1824 te
Noordwijk geboren J. C. Plug, die
daar sprak over Jesaja 40:31.
In 1841 kocht Gerrit Stam een huis
in het Hangerad (later Parkstraat ge
heten) te Rijssen voor ds. K. Wilde-
boer de eerste predikant van de chris
telijke afgescheiden gemeente van
Rijssen. Wildeboer had tevens de
geestelijke verzorging op zich geno
men van de uitgetreden in Geeste-
ren-Gelselaar en Lochem. De Rijs-
sense dissidenten hielden soms dien
sten in het „Köstershoes", eveneens
staande in het Hangerad (aldus ge
noemd naar een herberg, waar reeds
in 1648 een rad aan de voorgevel was
bevestigd).
Jan Vincent wordt op Oudejaarsdag
1842 opnieuw geconfronteerd met de
formele gevolgen -an de scheiding.
In prachtig handschrift certificeert
hij, dat de woning Dorp 59 van Jan
Schuppert (kadastraal bekend sectie
F nr 334) geschikt is tot de uitoefe
ning van de openbare eredienst en
dat uit 't verlangde geen hinder voor
andere godsdienstige "ezindheden of
stoornis der publieke orde en veilig
heid te duchten is.
De ontvanger der belastingen te De
venter had evenmin als Jan Vincent
.,een^vrije dag„ Op de laatste dag
van 1842 registreert hij de stukken en
berekent daarvoor de somma van
f l.lO'/t.
De gouverneur des konings, J. D.
Graaf van Rechteren stuurt de ont
vangen paperassen vergezeld van zijn
gunstig advies, op 11 januari 1843
aan de minister van staat, belast met
de generale directie voor de zaken
der hervormde kerk. Alleen maakt
hij de minister erop attent, dat het
aantal ondertekenaren aan de lage
kant is.
Genoemde minister, mr, H. baron van
Zuyten van Nijevelt, legt het ver
zoek met bijlagen op 14 februari 1843
voor aan de minister van justitie,
mr. F. A. van Hall (later in de adel
stand verheven). Beiden geven de ko
ning in overweping gunstig op het
adres te beschikken.
Op 3 maart 1843 schrijft de secreta
ris van staat, vice-president van de
raad van state, zijnde mr. H. J. ba
ron van Doom van Westcapelle, aan
de koning, dat de raad de hem toe
gezonden stukken nauwkeurig heeft
derzocht, dat hij (de raad) zich met
de zienswijze van beide ministers kan
verenigen en dat het Uwe Majes
teit zoude kunnen behagen het hem
voorgelegde ontwerp-besluit te be
krachtigen".
Een dag later reeds tekent Willem II
bij de gratie Gods, koning der Neder
landen, prins van Oranje-Nassau,
groothertog van Luxemburg enz. enz.
enz. het besluit tot toelating van
een christelijke afgescheiden gemeen
te te Holten. De bes „hikking is ge-
eontrasigneerd door minister van
Zuyen van Nijevelt.
Ds. Brummelkamp heeft de kleine
groep van uitgetreden en in Holten
bijstand verleend. Deze predikant,
later hoogleraar a.d. thologische ho
geschool te Kampen, leefde van 1811-
1888
HILVERSUM, W. OTTEN.
Zoals ik in mijn eerste artikel over
dit onderwerp schreef, richtten de
Afgescheidenen hun verzoek van
31 december 1842, om toelating van
hun gemeente, tot koning Willem II,
Diens vader, koning Willem I, stond
volgens L. Als tri no in zijn boek „Drie
Koningen van Nederland" niet zeer
verzoenend en dit is een zwakke
uitdrukking tegenover de Afschei-
"dihg'sbeweging. Gróót rumoer ont-
'stOnü in Oktober 1834 toen'de kefk'e-
raden van Ulrum (Gr.) en Doeveren
(N. Br.) zich achter hun voorgangers,
respectievelijk ds. Hendrik de Cock
en ds. H. P. Scholte, plaatsten en de
Acte van Afscheiding (van de herv.
kerk) ondertekenden.
De eerste Wlem-koning was van me
ning, dat de gemeenten van de Af
gescheidenen niet het recht hadden
zich kerkgenootschap te noemen, daar
zij niet tot de in de grondwet ge
noemde gemeenten behoorden. Gedu
rende enkele jaren hebben de Afge
scheidenen dan ook aan ware dwang
maatregelen van de zijde der regs-
ring blootgestaan.
Voor mij ligt een besluit d.d. 5 juli
1836, uitgevaardigd door koning Wil
lem I, betreffende onwettig bestaande
godsdienstige verenigingen en bijeen
komsten. Daarbuit blijkt dat de ko
ning heeft ontvangen een adres van
ds. A. Brummelkamp c.s. zich noe-
meende „afgevaardigden van hunne
geloofsgenoten in de onderscheidene
provinciën onzes vaderlands". Bij be
schikking van 11 december 1835 had
de minister van staat, belast met
de generale directie voor de zaken
der hervormde kerk, aan —7 de late
re professor Brumm,elkamp cum
suis te kennen gegeven; „dat indien
zij mogten volharden in hun voorne
men om afzonderlijke nieuwe genoot
schappen te vormen. Wij aan hen
geene toelating en grondwettige be
scherming kunnen verleenen, dan na
dat ons zal zijn gebleken, dat de
openbare orde en veiligheid daardoor
niet gestood kan worden; dat wij
dus zullen afwachten de nadere daar
toe in te dienen adressen, welke ver-
zelfd zullen moeten zijn van hunne
reglementen en statuten, ten einde
daarop finaal te beschikken, nadat
een en ander, in het belang eener
goede politie zal zijn onderzocht, en
daarin niets gevonden, dat de publie
ke orde en rust zoude kunnen sto-
.ren, met de goede zeden strijden, of
eenige inbreuk maken op de bezittin
gen, inkomsten, regten of titels, van
de gevestigde hervormde (gerefor
meerde) kerk of eenig ander in dit
„rijk bestaande kerk genootschap, als
welke Wij, volgens de grondwet,
verpligt zijn te beschermen; dan dat
inmiddels zoolang zoodanige toelating
door Ons niet zal zijn verleend, de
adressanten geene aanspraak 'kun
nen maken op de vrijheid van gods
dienstoefening en de bescherming al
leen aan de bestaande kerkgenoot
schappen bij de grondwet verzekerd,
en dat, mitsdien voor loopig de door
hen zonder verkregene toelating, fei
telijke opgerigte gemeenten, als on
wettig, niet kunnen worden geduld".
In 's konings besluit van 5 juli 1836
wordt ook de klacht geuit, dat Brum
melkamp en de zijnen zich niet aan
genoemde beschikking hebben gehou
den en verder zijn gegaan in hun on
rust len verwarring veroorzakende on
wettige handelingen, en niet alleen
voortdurend ongeoorloofde kerkdien
sten hebben gehouden, maar ook ou
derlingen en diakenen aangesteld,
predikanten beroepen en ingezegend
een dank-, vast- en bededag uitge
schreven en zonder toestemming een
afzonderlijk kerkgenootschap hebben
opgericht onder het bestuur van de
synode der christelijke gereformeer
de kerk, onder het kruis, in Neder
land.
Verder wordt overwogen, dat hoe
gering ook het getal hunner aanhan
gers is in vergelijking met het aan
tal der hervormden in Nederland
zij zich bij uitsluiting durven aanma
tigen de naam van ware gereformeer
de kerk. Door deze aanmatiging
werd naar 's konings oordeel inbreuk
gemaakt op verkregen rechten, welke
door de kroon moesten worden be
schermd.
„Dat zoodanige wederstrevingen van
het wettig gezag, met aanranding van
eene gevestig
de en erkende kerk, en het kweeken
van openbare onrust en verwarring,
niet verder kunnen worden gedoogd",
aldus de considerans van het konin
klijk besluit.
bergen is de
„Oostendorper
molen" een
echte trekpleis-
heetje sneeuw
val komt de
amateur-foto
graaf echt aan
zijn trekken in
die omgeving
(achterkant)
Voor de ge
meente Haaks-
