1
2eei£ien-myseyni nu
WÈUKÊm
Ontsluiting imposant
waterrecreatiegebied
i©3© tiu
Princessepaviljoen bij Amsterdam
Denk altijd
weer
aan liet
kind
het verkeer
Gaat Oowefiand oorlogs
monument toé slopen?
tcm „13©b
m i I*
""'llllüll'lllIHüllllllllHIllllllllllllllllli
Amsterdam
in
ij;
De negentiende eeuw was de gou
den eeuw van het panopticum. Elke
zichzelf respecterende stad in West-
Europa en Amerika bezat een was
senbeeldenspel. Niet alleen de gro
ten der aarde werden daar tentoon
gesteld, maar ook de moordenaars,
schurken en oplichters. In het panop
ticum aan. de Amsterdamse Amstel-
straat (het bestond van 1882 tot
1919) stond bij de Miljoenenjüffrouw,
de bedelares Jannetje Struik, die de
de Paleisstraat als standplaats had
gekozen. Zij zag kans miljoenen te
verteren dank zij een fantastisch
uit haar duim gezogen verhaal dat
haar een enorme erfenis te wachten
stond.
In het begin van deze eeuw deden
nieuwe media als film en fotografie
het getij voor het wassen beeld ke
ren. Er bleven slechts twee grote pa
noptica over: Madame Tussaud's in
Londen e nhet Musée Grévin in Pa
rijs, met thans als goede derde Ma
dame Tussaud in Amsterdam", het
nieuwe panopticum «lat onlangs aan
de Kalverstraat 156 werd geopend.
De naam Madame Tussaud is in
de loop van de jaren de staande uit
drukking geworden voor panopticum.
In 1770 is Marie Grosholtz. de late
re Madame Tussaud. negen jaar
oud. Haar oom Dr. Philippe Curtius,
bij wie zij in huis woont, opent in
dat jaar zijn ..Cabinet du Cire" aan
de Boulevard du Temple in Parijs.
Hij had een grote begaafdheid ont
wikkeld door het portretteren van
beroemde tijdgenoten in was. Het
blijkt al spoedig dat Marie niet voor
hem onder doet. Haar eerste portret,
dat van Voltaire, is nog steeds in de
Londense tentoonstelling te zien. De
Franse revolutie bracht voor oom
(die republikein was) en nicht koorts
achtige activiteiten met zich mee
Bijna elk adelijk hoofd dat onder
de guillotine viel werd door hen ge
modelleerd. Na de dood van Curti
us trouwt Marie met ingenieur Tus
saud. Zij zou hem twee zoons en
een dochter schenken Het boterde
niet geweldig tussen de echtgenoten.
Voor Madame Tussaud is dat aanlei
ding om in 1802 de overtocht naar
Engeland te wagen. Haar man blijft
het Cabinet du Cire beheren. Door
speelschulden eedwongen moet hij
het na enige tijd van de hand doen.
in 1847 sluit het definitief zijn deu-
ren.
iiilernaliuiiaal cenrum. Er komen
enorm veel toeristen. Verder zijn de
bronnen aanwezig, waaraan je de
gegevens voor een panopticum kunt
ontlenen. Er gebeurt iets. Wij wil
len tenslotte een spiegel zijn van
het wereldgebeuren. Bovendien heeft
Amsterdam een traditie op het ter
rein van het wassen beeld, ook al is
het dan nu al weer vijftig jaar gele
den dat het vorige panopticum werd
gesloten".
Die traditie gaat terug tot 1620,
toen de Prinsengracht de Doolhoven
waren gevestigd. Daar was behalve
'n dwaaltuin, een fontein- en orgel
spel ook een .vertooning naar 't le
ven". Een van de bekendste wassen
beelden was Besje van Meurs. „Dit
is Besje van Meurs. Zij heeft in geen
dertig jaar brood gegeten. Dat wijf
liegt dat de steenen zweeten". In de
achttiende eeuw wemed de wassen
beelden overigens door houten ver
vangen. Het onderhoud bracht Teveel
complicaties met zich mee.
Omdat de beelden zo levensecht
zijn, heeft de volksmond- in vroeger
jaren de was nogal eens in een sfeèr
van geheimzinnigheid geplaats, van
tovenarij zelfs. Dat is natuurlijk vol
slagen nonsens. Was wodrt op een
zelfde wijze verwekt als brons. Door
gieten dus.
Precisie-werk
Technische kennis en ervaring zijn
daarbij onontbeerlijk, maat het ar
tistiek inzicht van de beeldhouwer
geeft toch de doorslag voor de kwali
teit. Aan een gezicht wordt soms
maanden gewerkt. Het is precicie-
werk, waarbij aan alle details grote
aandacht wordt besteed. De haren
t samengesteld uit verschillende
haarsoorten om tot een identieke
kleur te komen) worden bijvoor
beeld stuk voor stuk ingeplant.
Voor de kleding van de figuur
wordt indien mogelijk de eigen
kleermaker ingeschakeld. Ook het
voorkomen dat men de orginele kle
ding ter beschikking stelt. Het beeld
van Johan Cruyff in Amsterdam
heeft voetbalschoenen, waarmee het
fenomeen menig doelpunt heeft ge
scoord. Ontwerper Timothy O'Brien
is bij de realisatie van de Amster
damse tentoonstelling uitgegaan van
Nederlandse onderwerpen. In de spie
gelzaal, de hal met de wassen beel-
dén, is het buitenland overigens niet
vergeten. Naast Koningin Wilhelmi-
na, Willem de Zwijger. Erasmus en
Van Gogh, staan o.a. Kennedy, Cas
tro en paus Johannes.
Ia de rest van de expositie is ge
tracht op bescheiden schaal een in
druk te geven van het culturele, po
litieke en sportieve klimaat in ons
land, dat komt naar voren in een
carrousel, waarin onder kermismu-
ziek Jan Cremer, de Dolle Mina's,
Phil Bloom, Roel van Duyn en de
grote drie van het cabaret rondrij
den op allerlei voertuigen.
De belangrijks items in de exposi
tie zijn Rembrandt en Jei-oen Bosch.
De beeldhouwer Butler heeft in gip
sen beelden gestalte gegeven aan de
belangrijkste personages die op Rem-
brandts schilderijen voorkomen: de
meester zelf, Saskia, Titus. Hendrick-
je. Het geheel bestaat uit een vier
tal taferelen waarin bepaalde ken
merkende gebeurtenissen zijn uitge
beeld. In de eerste scène tekent Rem
brandt zijn vrouw Saskia als de go
din Flora.
Door de deur komen twee hoofdfi
guren van de Nachtwacht het ver
trek binnen. In de tweede scène zien
wij a! de voorbode van Saskia's
dood. Zij ligt ziek in de bedstede. In
de vierde scène is Rembrandt aan
net werk in zijn atelier. Hij kijkt op
naar het licht dat hem altijd zo ge
boeid heeft. Bij Madame Tussaud
ziet bezoeker in dat licht de gedach
te. die d.? meester aan het doek gaat
toevertrouwen.
LINKS: Churchill op 82-
jarige leeftijd (1956). Ge
maakt na een interview in
het Londense huis van
Churchill. Madame Tus
saud heeft dertien beelden
van Churchill gemaakt.
Het eerste in 1909.
RECHTS: Jan Cremer. Ge
maakt na een interview in
april 1970.
Ook andere
materialen
Eert modern panopticum maakt
gebruik van vele technieken. De
beelden zijn niet alleen vervaardigt
in was, maar soms ook in textiel,
gips. klei en kunststof. De caricatu-
ren in het schip van Staat (van
Mi.erlo, Den Uvl. Schmelzer. Luns.
de Jong) zijn door Bob van den
Born gemaakt in papier maché. Het
is ook niet het materiaal dat de gang
van zaken bepaalt, maar het nieuws.
Als er ergens in de wereld iets ge
beurt dat aan niemand ontgaat, ver
dient dat een plaats in het panopti
cum.
Sornmig.9 beelden vertegenwoordi
gen '.,oud nieuws", zoals Van Gogh
of paus Johannes. Zij zijn op hun
plaats, omdat zij blijven spreken tot
de verbeelding van het publiek. An
dere zijn nog steeds bezig hun posi
tie te versterken. Bijvoorbeeld Kees
Verkerk die in do tentoonstelling op
een ijspiste rondflitst. Als hij deze
winter wereldkampioen zou worden,
heeft hij zich ook als wassen beeld
dubbel en dwars waar gemaakt.
Hot wassenbeelden museum is da
gelijks geopend van 10.00 tot 18.00
uur. ook op zondag. Tijdens de koop
avond op donderdag tot 21.00 uur. De
toegangsprijs bedraagt drie gulden
voor volwassenen en één gulden vijf
entwintig voor kinderen tot 14 jaar.
Begrip
In, dat jaar is Madame Tussaud
al een begrip geworden33 jaar lang
trok zij met haar expositie door En
geland. Vorsten en kunstenaars po
seerden voor haar. In 1835 zij is
dan 74 jaar besluit zij zich voor
goed te vestigen in Baker Street te
Londen. Een verstandige daad, want
het nieuwe vsrvoersfenomeende
trein zou het contact met de oude
klanten blijven bestendigen. Wan
neer zij in 1850 overlijdt, laai zij een
solide onderneming na. In 1880 be
draagt het aantal bezoekers al meer
dan honderdduizend per jaar.
In 1970 zijn dat er inmiddels ander
half miljoen geworden.
De vestiging van het nieuwe panop
ticum in de Amsterdamse Kalver
straat is een revolutionaire daad in
de geschiedenis van Tussaud. ,,Wij
hebben ons eigenlijk altijd tot Lon
den willen beperken", zegt de in Ne
derland geboren Managing Director
van de Engelse tentoonstelling E.V.
Gatacre". ..Toch speelde ik al jaren
met het idee een panopticum te
Michtcn in Amsterdam. Dit om ver
schillende redenen.
Ca de eerste plaats is deze stad een
In Ouwehands Dierenpark staat een oorlogsmonument, althans dat staat te
lezen in één van de historische werken van prof. De Jong. Het gaat hier om
de uitzichttoren, die een onderwerp van gesprek zou zijn geweest in de minis
terraad van vóór de oorlog.
Aanvankelijk dacht de directie er aan de uitzichttoren te bewaren voor hel
nageslacht. Men had er een bord bij willen plaatsen, waaruit zou moeten
blijken, waarom deze toren, 50 m boven AP. zo in opspraak is gekomen voor
het. uitbreken van de tweede wereldoorlog.
In tussen wil de directie dit plan laten varen. De bomen, vooral die van het
Utrecht Landschap, die rond deze toren staan, zijn zo hoog opgegroeid, dal
iemand, die de toren beklimt zich bedrogen voelt, omdat hij niet meer van
zich af kan kijken.
Een definitief besluit is nog niet genomen. Men overweegt ook nog de moge
lijkheid van overplaatsing van de toren naar een andere hoek van het park of
de toren ter plaatse te laten en er een stuk bovenop te monteren.
Onder de rook van Amster
dam wordt thans hard ge
werkt om een nieuw, groots
waterrekreatiegebied te ont
sluiten. Aan de vrijwel onge
repte Westeinder Plassen on
der Leimuiden (nabij Aals
meer), die door de Ringvaart
in verbinding staan met de
Braassem en de Kaag, wordt
het imposante Princessepa
viljoen annex havenkomplex
gebouwd. Deze marina, een
nieuwe Arie de Boom-vesti
ging, zal komend voorjaar
voltooid zijn. Reeds thans is
ongeveer de helft van de ca.
4000 steigerpalen van 13 m.
lengte geheid, zodat hier
straks 750 jachten - zelfs van
de grootste afmetingen een
ligplaats kunnen vinden.
De ontsluiting van dit be
langrijke plassengebied, bp
slechts 20 km. van Amster
dam, zal de steeds nijpender
wordende rekreatiebehoefte
van de overvolle Randstad
dolland helpen opvangen.
De Westeinderplassen, die een op
pervlakte hebben van ca. 25 km2, vo.
men door hun rietlanden, visgronden,
helder water en unieke vergezichten
een ware oase.
De sleutelpositie van het Princesse
paviljoen aan de zuidkant van de
Westeinder, schept een nieuwe toe
gangspoort voor dit drie-p lassen ge
bied, dat in de toekomst volgens de
mening van insiders als waterrekrea
tiegebied een toppositie in ons land
gaat innemen.
Qua Opzet en outillage wordt het
Princessepaviljoen, dat een ultra-mo
dem restaurant met terrassen krijgt,
annex een winkelgalerij met o.a. een
wasserette, rent-a-boat shop, super
markt. als Marina de meest opvallen
de verschijning in de Randstad Hol
land,
De overdekte winterbotenhal krijgt
een oppervlakte van 2800 m2 en komt
nog voor de winter gereed. Op alle
steigers komen aansluitingen voor
elekriciteit en water; terwijl reeds
40.000 m3 verhardingsmateriaal ge
stort is, teneinde parkeerruimte te
scheppen voor tenminste 1000 auto's.
Het Princessepaviljoen, een miljoe-
nenobjekt. komt op een terrein van
8 ha en is ontworpen door de archi-
tekt B. J. Klein Meulekamp uit Den
Dolder.
De geografische positie ten aanzien
van andere bevolkingscentra 17 km
van Leiden. 22 km van Haarlem, 12
km van Alphen. 29 km van Gouda
en 45 km van Den Haag is uiterst
gunstig.
BOLLE JAN is ongetwijfeld Am
sterdams meest populaire kroegzan
ger, gezien de werkelijk verbazing
wekkende verkoopcijfers van zijn
door Negram-Delta gedistribueerde
langspeelplaat ..Vize Yerze". Binnen
korte tijd werden bijna 30.000 „Vize
Verze" verkocht.
Daarnaast trekt Bolle Jan iedere
avond volle café-zalen. Dat hij bij
een groot publiek bekendheid geniet,
bewijzende platenverkoopcijfers. Dot
nog niet iedereen het fenomeen Bolle
Jan kent, laat-zich eenvoudig verkla
ren, wanneer in aanmerking geno
men wordt, dat hij door radio en t.v.
eenvoudig geboycot werd. Ietwat be
grijpelijk. als men weet, dat het re
pertoire van Bolle .Jan voor .een goed
deel bestaat uit liederen, die met
een vette knipoog aan het platenvi-
nyl zijn toevertrouwd.
Maar dat Bolle Jan mèt een wa
terdicht contract in zijn zak door de
programmaleiding uit het „Vuist"-
gebeuren van Willem Duvs geweerd
werd. ampc-r een uur voor de uitzen
ding, terwijl hij er nota bene één
van zijn nette liedjes zou zingen, is
op zijn minst verwonderlijk. Naast
..vi.eze veersjes" weet Bolle Jan in
derdaad ook op geweldige wijze lie
deren, die wél door de beugel gaan
te brengen.
Zijn laatste single, „Zierikzeese
Ylarie", is daar een voorbeeld van.
„Zierikzeese Marie" is het cabaret
achtige geesteskind van Ellis de
Liefde, die met doze Marie" on
langs als winnares van het program
ma „Nieuwe Oogst" uit de bus
kwam. De vertolking van Bolle Jan
is in één woord grandioos.
„Zierikzeese Man. -ordt niet ge
boycot, zodat Bolle Jan zijn intrede
heeft kunnen maken in de top-parad«
van Radio Veronica. ..Zierikzeese
Mario" zal zeker onze hit-ladders be
klimmen.
