boekenweek 69 boekenweek 69boekenweek 69boekenweek 69
Schrij versbal een hol vat
GROOTS LITERAIR GEREUREN
IN KUNSTENAARSDORP BERGEN
Hubert
een
Lampo's „De goden moeten hun getal hebben
magisch-realistische moderne Orpheus mythe
Op 7 maart boekenbal in „De Rus
In Dronten wordt
een grote punt gezet
achter de boekenweek
Zouteloze anticelibataire toespelingen moesten tanende
glamour van schrijversbal compenseren
Uitgebreide
popsjoo
De mist
Te laat
Grote taak
H. Verhagen: 100-den
lekkere meisjes
Huilende waranen
Schrompelige vurm
Boekenbal na
£ave 40+
MET SEIII GAAIKEMA
De auteur
AMSTERDAM „Groots en meeslepend wil ik leven! Hoort
gij. vader', moeder, wereld, knekelhuis?" (H. Marsman). Dit citaat
van de grote dichter der dertiger jaren geeft prachtig de pretentie
weer waaronder in afgelopen jaren de literaire wereld van Neder
land zich naar het jaarlijkse schrijversbal repte. Een hal. dal ja
renlang de jus van de nationale boekenweek vormde. Slechts de
extravagante kleding waarin het neusje van onze vette literatuur
zalm zich hult lag dit jaar nog binnen de grenzen van de „traditie",
Voor het overige was deze traditie wijlen. Het was rustig in het
Stedelijk Museum; zeer kalm. Dit in tegenstelling tot de algemene
verwachting die tevoren werd gekoesterd. Het door de televisie
als een nationaal schandaal opgeblazen „Palais du Pape" in de be
nedenzaal van de nieuwe vleugel (ingericht onder supervisie van
de schilder Metten Koornstra) wekte niet de geringste trilling van
de verwachte sensatie op. Dit neemt niet weg dat sommige van de
wandversierselen een gewaagde en regelrechte aanval vormden op
alles wat met een aureool wordt omgeven. Dat de organisator van
het jaarlijkse schrijversbal, het CPNB te Amsterdam, zich heeft
moeten verlagen om van een nijpende nationale kwestie een paro-
dische attractie te maken die zijn effect kilometers miste, is een
negatieve hint die dit instituut zich bij het verder organiseren ter
harte mag gaan.
Alles wat op de televisie in de
huiskamer aanstoot scheen te ge
ven verzonk in de goedlachse at
mosfeer van de vele honderden, die
niet eens zoveel keken naar wat
de muren proclameerden. De schrij
vers, schrijfsters en hun vrien
den en .vriendinnen vonden elkaar
en zichzelf meer interessant. In
een tijd waarin mini gepaard kan
gaan met maxi, waarin de vrou
wen gebroekt kunnen verschijnen
naast in fluweel en kant schrijden
de mannen, valt er op een bal als
dit veel te bekijken. Het. carnava
leske pater-non echtpaar (zie foto)
baarde naast het poppetje blijk
baar óók niet het verwachte op
zien.
O
Hoewel arm aan pretentie,
dern was het schrijversbal wél.
In liet kader van het door
Koornstra geconstrueerde „Pa
lais du Pape" hadden sommige
halgasten zich gehuld in kledij,
die sterk deed denken aan de ge
waden van een bisschop oj kar
dinaal.
kader van de zogenaamde psychede
lische revolutie, waarin de softdrugs,
die van onschatbare waarde zijn, he
laas te veel centraal worden gesteld,
werd een complete popsjoo ten beste
gegeven. Deze sjoo bestond uit het
optreden van Euson and Stax (soul)
en Set Mony (underground). Tevens
werd door de pas uit Engeland te
ruggekeerde popgroep Fullhouse een
concertoptreden gegeven.
Overal kon men 16 en 18 millime
ter filmprojecties bekijken. Er wer
den cartoons, slapsticks, natuurfilms.
dierenfilms speelfilms, etc. vertoond.
Soms op enkele plaatsen, soms plot
seling overal werden vloeistofprojec
ties en statische projecties afge
draaid. Flashlights en stroboscoop
zorgden voor de psychedelische klap
pen na verschillende black outs. Di
verse filmloupes zorgden voor op
tisch bedrog aan beide zijden van
de drie podia tellende zaalruimte.
Tussen deze bedrijven door verzorg
den leerlingen van de modeklas van
de Rietveldacademie een modeshow,
gebaseerd op boektitels. Hieraan was
een wedstrijd voor balgangers ver
bonden.
in
De gehele opzet van de boeken
week, te weten propaganda voor het
boek, gaat door blijkbaar onkundige
organisatie een dikke grijze mist in.
De CPNB. het bureau voor collectie
ve propaganda voor het Nederlandse
boek, pakt het grote schrijversbal in
papier van totaal verkeerde dimen
sie. Of de gemaakte kosten een doel
matige propaganda garanderen én
of de schrijvers wel degelijk behoef
te hebben aan een bal in deze herme
tisch besloten vorm is de vraag. De
meeste schrijvers reflecteren niet op
invitaties voor een feestelijk boeken
bal die de laatste jaren in de grote
re steden worden gegeven. Waar
schijnlijk zijn ze dan nog te moe van
het CPNB-bal. Het zou echter voor
de CPNB efficiënter en voor de
schrijvers interessanter zijn als groe
pen auteurs deze avonden wel be
zochten.
Op de boekenmarkten die gewoon
lijk aan dergelijke feesten vooraf
gaan komt men in contact met de
lezer. En wij dachten dat nu juist
dat de hele intentie is van de boeken
week: het verkleinen van afstand
tussen auteur en lezer. Het tegen
deel daarvan wordt echter door het
hoofdstedelijk schrijversbal in de
hand gewerkt.
In Engeland en Amerika krijgen
de literaire critici altijd vier tot zes
weken voor de publikatie een gebon
den exemplaar van een nieuw boek
thuisgestuurd. Voor deze gang van
zaken mag men Nederland als Uto
pia beschouwen. Zelden kunnen hier
boeken, waarvan sommige reeds de
etalages van boekwinkels sieren of
ontsieren, tijdig, d.w.z. vóór de boe
kenweek worden besproken.
Wil de criticus het exemplaar per
sé op tijd in zijn bezit hebben dan
moet hij de betreffende uitgever met
smeekbeden vermurwen om druk
proeven van zijn voornaamste uitga
ven te krijgen. Zo kan de lezer zel
den prompt over nieuw verschenen
boeken worden voorgelicht. Binnen
kort valt een reorganisatie te ver
wachten van het CPNB. Hopelijk
wordt er dan terdege geschaafd aan
de public relations van dit bureau,
dat tenslotte onze boekenwereld ver
tegenwoordigt.
..De totale inzet van het boeken
vak blijft, vergeleken met andere
branches in de recreatieve beste
dingssector. zeer ver achter",
schrijft het Nieuwsblad voor de Boek
handel. Zowel produktieontwikkeling,
prestatie als distributie laten te wen
sen over. Bij een prognose over de
vraag naar boeken blijft de ontwik
keling van de boekenmarkt in ons
land 20 pet. achter. Men is er bij een
onderzoek van uit gegaan dat in 1975
2.2 maal zoveel boeken gekocht zul
len worden als in het jaar 1963. De
groei over de periode 1960-1967 is
echter ver achter gebleven bij de
verwachtingen. Het CPNB wacht 'n
grote taak. Die moet zij. gezien haar
vormgeving en structuur, echter wel
aankunnen. In naam van het Neder
landse boek. dus in naam van de
Nederlandse literatuur. En dit is een
groot „subtiel kleinood" voor het
volk. waarmee slechts kundig mag
worden gemanipuleerd.
BERGEN (N.-H.) Het spreekt bijna voor zich dat het Noord
hollandse kunstenaarsdorp Bergen zich tijdens deze boekenweek
niet onbetuigd wil laten. Een literaire manifestatie van gehalte is
voor deze trekpleister voor schrijvers, dichters, schilders en beeld
houwers als zout voor een zachtgekookt eitje; een fijnzinnige, crea-
tief-culinaire noodzakelijkheid. Waarschijnlijk is dit dan ook de
voornaamste beweegreden waarom er op vrijdag 7 maart a.s. een
literaire avond zal worden georganiseerd. In hotel-restaurant „De
Rustende Jager" (in de Bergense volksmond „De Rus" geheten,
red.). Voor de pauze zullen de Vlaamse top-auteurs Jef Geeraerts,
Ward Ruyslinck en Jos Vandelo lezen uit en spreken over eigen
werk. Na de pauze treden de overbekende Nederlandse auteurs
Johnny the Selfkicker en Hans Verhagen op. Literair begaafde in
woners van het dorp zelf als W. van Swaanswijk (Lucebert. de
keizer der vijftigers), Adriaan Roland Holst (de 80 jaar jonge pro
feet van het Elysium), Neeltje Maria Min („Voor wie ik lief heb
wil ik heten") en Anthony van Kampen (o.a. Het land dat God
vergat), komen niet voor op deze lijst van podiumgasten. Een van
onze redacteuren, die deze avond voor u zal verslaan, hoopt ze
echter wel onder het auditorium aan te treffen.
Johnny the Selfkicker werd geboren
in 1944. Deze dichter is een begrip
voor wie de ontwikkelingen in de poë
zie van de laatste jaren heeft ge
volgd. Zijn belangrijkste publikaties
zijn „Een nieuwe Mongool" en ..De
heilige huichelaar". Hij noemt zich
zelf happeningscenarioschrijver, zon-
dagspoëet. uitvinder van de selfkick
and electric arts. the blue parancia
acts, etc. etc. Naar een van zijn
meest recente uitspraken is de nieuw
ste kunstexpifessie ..het vermogen om
veelvuldig 'onderwérp inde pub'iïcG
leitsmedia te zijn".
Hij nam onder andere dé'èl aan" dé
bekende poëzie - manifestatie van '66
in theater Carré. Meer en meer wor
den de laatste tijd goedkeurende ge
luiden over John de Kicker verno
men.
In hel licht, van de houding van het
publiek ten opzichte van hem is dit
een pradox. maar in ieder geval
interessant.
Hans Verhagen werd in 1939 gebo
ren. Zijn bekendste dichtbundels zijn
..Rozen en motoren" en „Sterren.
Cirkels. Bellen". Met o.a. C. Bud-
dingh. J. Bernlef en K. Schipper be
hoort hij tot de groep der nieuw-rea-
listen. Sommigen zien. hem als de
grootste dichter van het ogenblik.
Verhagen beantwoordt tenminste wel
aan The Selfkickers idee over de
kunst: hij is vaak in het nieuws. Ver
hagen kreeg destijds bekendheid door
zijn aktiviteiten in de Hoepla-kring.
In het kader van deze groep plaat
ste hij tezamen met Wtm van de Lin
den en Wim T. Schippers in t laatst
uitgekomen nxirtimer van Vrij Neder
land de volgende advertentie: Hon
derden lekkere meisjes om bloot op
te treden in het tv-programma De
Magneet van 14 april 1969". Hiermee
heeft hel Hoeplateam het waarschijn-
lij/c voor de laatste, maal verkorven
hij de VPRO. De publikatie. wordt
door de VPRO in strijd geacht met
de afspraak en een schending van het
vertrouwen. Hoepla komt. na het op
treden in Drakensteyn (met Veriia-
gens eigen muzikale groep) niet meer
op de beeldbuis terug.
Jef Geeraerts, geboren op 23 febr,
1930, verbleef van 1954 tot 1960 als
assistent-administrateur in het toen
malig Belgisch Kongo. Sinds 1960 pu
bliceerde hij 5 romans, een verhalen
bundel en een mysteriespel. Dat hij zo
laat debuteerde lag aan de omstan
digheden. Zijn opstellen die hij vroe
ger. tijdens zijn opleiding bij de Je
zuïeten schreef, waren altijd onder
werpen voor openbare discussie. Toen
hij destijds in een expressie van de
zonsondergang de term „huilende wa
ranen in donkere grotten" neerpende,
werd hem door jezuïeten de deur ge
wezen. De eerste keer dat hij schreef
e JOHNNY THE SELFKICKER
was in 1958 te Modjambili (Kongo!
waar hij de Raaië schreef, hetgeen
hij pas later, met een andere di
mensie, publiceerde.
Ward Ruyslinck (pseudoniem vóór
Raymond de Belster) werd in 1929 te
Berchem bij Antwerpen geboren. Hij
schreef reeds op zeer jeugdige leetijd
gedichten, verhalen en een roman. In
1957 debuteerde hij met het verhaal
..Geluiden" en met de roman „De
ontaarde slapers". Intussen zijn 10
romans en verhalen van hem ver
schenen. Zijn vader, zelf schrijver,
zag iets bijzonders in hem. Deze kijk
had zijn moeder echter niet op haar
zoon. getuige haar uitspraak dat
Raymond „maar een lelijk schrom
pelig wurm" was.
Jos Vandeloo woont te Zonhoven
(Limburg) en werd geboren op 5 de
cember 1925. Hij is werkzaam in een
boekhandel en uitgeverij. Hij debu
teerde mét het verhaal „Het kruis
dat wij dragen". Tot nutoe volgden
daarop 6 romans, een verhalenbundel
en 3 gedichtenbundels. Zijn recenie
roman „Het kruis der onbekenden"
verhaalt van een menselijke verwar
ring. Het is de bevreemdende erva
ring van ene Paul Everaart, een
veertiger voor wie de wereld op ze
kere dag een huis met onbekenden
wordt.
Na afloop van het literaire gedeelte
van deze avond volgt een boekenbal.
Het muzikale element hiervan zal vit
de instrumenten vloeien van de be
kende Groningse jazzy-soulgroep
SoulutionHet geheel wordt ge
organiseerd door dé Stichting K '66
in samenwerking met de Bergense
boekhandel en uitgeverij A. Manteo.i
NV. De entreeprijs voor deze unieke
bijeenkomst bedraagt slechts een lut
tele f 4.-, gebétéwéerd en al'.
Zoals in elk jaar werden ook
in 1929 schrijvers geboren. Dat
waren toen o.a. Armando, Rem-
co Campert, Hugo Claus, R. A.
Cornets de Groot, Bouke Jagt,
Rury Kousbroek, Lolle Nauto,
Hugo Raes en Ward Ruyslinck.
Indachtig het gezegde dat het
leven bij veertig begint, zagen
de samenstellers van de literai
re radio-rogramma's voldoende
aanleiding om een aantal pro
gramma's samen te stellen
rond de veertigers in de litera
tuur.
De plus van „40 geeft het
optimisme inzake de nog te ver
wachten boekproduktie weer.
Alle programma's zijn geba
seerd op hetzelfde schema: ge
sproken zelfportret van de
schrijver, interview, beschou
wing over en fragmenten uit
zijn werk. Door het boekje
wordt 't beeld van iedere schrij
ver afgerond met een bibliogra
fie en met foto's. Fotograaf Ed
dy Posthuma de Boer heeft ge
tracht in zijn foto's zoveel mo
gelijk de radio-reportagesfeer
weer te geven.
Het uitzendschema is als volgt:
Dinsdag 4 maart - KRO:
Hugo Claus - 21.30-22.30 u.
Woensdag 5 maart - NRU:
Hugo Raes - 19.10-19.40 u.
Donderdag 6 maart - AVRO:
W ard Ruyslinck - 20.55-21.30 u.
Vrijdag 7 maart - VPRO:
Remco Campert - 19.30-20.00 u.
Zoals bekend zal de nationale hoe"
kenweek op zaterdag 8 maart worden
gesloten met een groot boekenbal in
het gemeenschapscentrum "De Meer
paal" te Dronten. Een en ander kan
gezien worden als een voorbereiding
van de opening van de boekenweek
in 1970 in 'De Meerpaal".
Tijdens het boekenbal, waarop een
aantal schrijvers en uitgevers acte
de présance zullen geven, zal Seth
Gaaikema 'n optreden verzorgen met
een programma, waarin "Het Boek"
centraal staat. Hij wordt hierin bege
leid door het trio Roelf Stalknecht.
Van de aanwezige schrijvers noe
men wij o.a. H. Hoving en Teun de
Vries. Voor het optreden van Seth
Gaaikema, in de pauze en na afloop
zal er een boekenmarkt worden ge
houden, waardoor de bezoekers recht
streeks in contact kunnen komen met
een twintigtal schrijvers.
Het geheel wordt besloten met ene
groot bal in de feestelijk versierde
ruimtes van het gemeenschapscen
trum. De versiering staat o.l.v. San-
der Schiferli, 3e jaars student aan de
Hogere Landbouwschool te Dronten.
Het boekenbal wordt georganiseerd
onder auspiciën van 't CPNB. Boek
handel Voster te Dronten en het ge
meenschapscentrum „De Meerpaal"
te Dronten.
Absolute bestseller van de Boekenweek wordt uiteraard het
gratis Boekenweekboek dat wordt verspreid in een oplage van
220.000 exemplaren.
Het is de eerste maal dat het gratis Boekenweekboek geschreven
is door een Vlaams auteur. Aan Hubert Lampo is de opdracht tot
het schrijven van dit boek gegeven omdat hij (waarschijnlijk) de
meest gelezen Vlaamse auteur is in Nederland.
Het wérd bovendien tijd dat hierdoor tijdens de Boekenweek nog
eens de aandacht gevestigd wordt op de Vlaamse literatuur die
een wezenlijk onderdeel vormt van het totale literaire pakket in
Nederland.
Iedereen (lie dus tijdens de Boekenweek in de boekhandel voor
een bedrag van minimaal f 7,50 aan boeken koopt, krijgt gratis „De
goden moeten hun getal hebben". Het hoek heeft een winkelwaar
de van f 5,90. Omslagontwerp en typografische verzorging is van
Mart Kempers.
Op een winterdag komt een man
te voet naar de havenstad. Hij vindt
een dak boven het hoofd en wordt
door de stakende arbeiders als één
der hunnen aanvaard.
Zo begint „De goden moeten hun
getal hebben." Het klinkt als de aan
hef van een sociale roman. Hoofd
zaak zijn echter de dwaaltochten van
de vreemde harmonicaspeler Kasper
naar de nabije stad. waar hij de
vrouw hoopt weer te vinden, die hij
ééns heeft liefgehad. Kasper beweegt
zich in een andere dan de gewone
werkelijkheid. Wat beteken zijn hal
lucinaties? Zijn het dwangvoorstel
lingen of behoren zij tot de werke
lijkheid?
Zoals het grootste deel van Lampo's
werk behoort ..De goden moeten hun
getal hebben" tot het magisch-realis-
me. De nuchtere lezer zal er vrede
mee hebben Kasper als een geeste
lijk gestoorde te beschouwen. Maai
er zijn ook andere perspektieven.
Kaspers geschiedenis is ook het ver
haal van de zanger Orpheus, in de
onderwereld op zoek naar zijn dode
geliefde Euridike.
Dit Orpheusmotief is gebaseerd op
het geloof van Lampo dat achter
het gevoelsleven van de gewone
mensen nog een andere wereld zich
beweegt, gevormd en gevoed door
ervaringen van mensen die vroeger
hebben geleefd. Deze archetypen heb
ben 'n betoverde werking zonder dat
zij de doorleefde werkelijkheid ge
weld aandoen.
Hierop wordt dan ook het ma-
gisch-realisme gerealiseerd. een
re waarin Lampo zeer geliefd is.
Geboren te Antwerpen op 1.9.1926
Behaalt in 1939 aan de Stedelijke
Kweekschool te Antwerpen het di
ploma van onderwijzer, in 1941 ge
volgd door wat in België het aggre
gaat als leraar voor het lager mid
delbaar onderwijs (litaraire vakken)
genoemd wordt. Ofschoon reeds ais
leerling op de kweekschool vastbeslo
ten in géén geval in het onderwijs
te gaan, vindt hij er uit veiligheids
overwegingen een onderkomen tij-
lens de bezettingsjaren.
Neemt ontslag in 1945 en wordt
kunstredacteur bij een Antwerps
dagblad (Volksgazet), is een jaar
lang hoofdredacteur van een politiek
en cultureel weekblad (Parool) en
vanaf de stichting (doch uiteraard
tot na de oorlog uitgestelde uitgave)
door August Vermeylen gedurende
het laatste bezettingsjaar, redactie
secretaris van het Nieuw Vlaams
Tijdschrift (tot 1965). Wordt in 1948
inspecteur der openbare bibliotheken
bij het Ministerie van Cultuur. Tot op
de dag van zijn aanstelling tot hoofd
inspecteur (1965) zette hij zijn journa
listieke arbeid voort (litaratuur en
toneelkritiek).
Lampo debuteerde a.s prozaschrij
ver in 1943 met de korte roman 'Don
Juan en de laatste Nimf'. Dit de
buut in de oorlogsjaren verdient
verdient wellicht enige toelichting,
zulks om misverstanden te voorko
men.
De ganse bezettingstijd lang was
er in België geen civiel, doch uitslui
tend een militair Duits bestuur, dat
zich niet met culturele aangelegen
heden inliet en zelfs géén voor-cen-
suur op literaire publicaties in boek
vorm uitoefende. Ondanks de pogin
gen uit Duitsgezinde hoek. is er bij
onze Zuiderburen ook nooit van een
cultuurkamer sprake geweest. Deze
toestand verklaart het voor Neder
landers ietwat vreemde verschijnsel,
dat precies in die tijd ook de eerste
belangrijke boeken van Johan Daisne
Louis Paul Boon en Piet van Aken
verschenen, wat leidde tot het lite-
rair-historische beeld van de gene
ratie Daisne. Boon. Van Aken. Lam
po. Dit viertal is verbonden door het
feit dat zij ongeveer gelijktijdig in de
trieste bezettingsatmosfeer aan hel
woord kwamen, wat inderdaad mis
schien méér gewicht in de schaal
werpt dan wat hen temperamentee!
en artistiek van elkander scheidt.
De eerste boeken van Hubert Lampo
verschenen bij de uitgeverij A Man-
teau N.V. te Brussel. Van 1945 af
vond de auteur defenitieve erkenning
met de op 23-jarige leeftijd geschre
ven roman „Hélène Defraye'. Of
schoon dit werk het nog steeds doet
en met mathematische regelmaat in
grote pocketoplagen wordt herdrukt
was de verrassende klank ervan bij
zijn verschijnen vooral te wijten aan
een uitgesproken intellektuele in
slag. in de toenmalige Vlaamse let
teren volkomen nieuw.
Nadat de Nederlander Ben van Eys-
selsteijn een speels vervolg op een
niet minder speels verhaal van Hu-
bert Lampo geschreven had, gaven
zij beide novellen samen uit bij
A.A.M. Stols in Den Haag, onder
de titel 'Idomeneia en de Kentauer'.
Op een niet onbelangrijk essayis
tisch oeuvre na, heeft Hubert Lam
po sedertdien al zijn boeken in Ne
derland gepubliceerd, eerst bij A.
A.M. Stols. J. P. Barth en na het ver
dwijnen van deze firma bij Meulen-
hoff Nederland te Amsterdam. Steeds
is zijn werk met grote waardering
door de Nederlandse kritiek bespro
ken geworden Greshof. Vestdijk
Stuiveling, Dmaux, Willem Brandt,
e.a.) Reeds lang door de literair ge-
informeerde lezer in Nederland (én
Vlaanderen natuurlijk) gewaardeerd
zou het echter met 'De komst van
Joachim Stiller' (1960) zijn. dat Hu-
bert Lampo. vooral dank zij de elkan
der vlug opvolgende pocket-edities
van deze magische realistische ro
man, een groot publiek bereikte. He'
werk verwierf in 1963 met de Drie
jaarlijkse Staatsprijs voor het Pro
za de hoogste Belgische literaire on
derscheiding wat er de artistieke ka
'iteiten van waarborgt.
Hubert Lampo is de eerste Vlaams'
ïuteur, wie de opdracht werd ver
'eend het gratis boek voor de Boe
kenweek te schrijven. Hij beantwoord
de het verzoek door de uitgave var
ijn roman 'De goden moeten hu:
getal hebben' toe te vertrouwen.
Deze moderne versie van de Oi
pheus-mythe past volkomen ii
Lampo's oeuvre. Immers, zij houd'
verband met het collectief onbe
.vuste. dat in schrijvers, verhalen eei
zo belangrijke rol speelt-. Eigenaardi;
is het wel, dat de Nederlandse cine
ast Nico Crama zopas een kortf
speelfilm afwerkte, het 'Opont
houd' genaamd, geïnspireerd dooi
een hem door Hubert Lampo gesug
gereerd Orfeus-Euridike gegeven
dat echter niets met De goden moe
ten hun getal hebben' te maken
heelt.
magisch-realistisch
