EEEEE T U11 i SIEEEEE
Staar nimmer een vrouw aan; kom niet
met haar in botsing; spreek nooit tegen
haar in het openbaar; tracht nimmer
haar sluier af te nemen
van de Oosterse
wereld gebotteld
In de geur van
jasmijn lijken
alle geheimen
Moors café
Het geld rolt
Daar zit je dan
Bijgeloof
Zelfoverwinning
Ziedaar het avontuur, dat Tunesië
met gastvrije gulheid biedt en dat de
heer Van Gennip u graag bovenop
de zandstranden en de goed ge
smeerde hotelmachinerie cadeau zou
willen doen: een confrontatie met de
andere wereld, die aan de overkant
van de Middellandse Zee opengaat.
Wie zo'n confrontatie schuwt, heeft
Afrika niet nodig. Hij vindt zon en
strand in overvloed in de Europese
toeristenlanden. Maar zij, die het
aandurven, heoben nu hun kans.
De kans, om Takrouna te onder
gaan, bijvoorbeeld, wij weten er
geen ander woord voor, want met
sight-seeing heeft het niets te ma
ken: het is een ervaring, waar men
stil van terugkomt, het hoofd vol
vraagtekens. Men stelle zich een
vlakte voor, die nog niet zolang gele
den woestenij geweest moet zijn,
maar die door Bourguiba de Goede
in een ijl-tempo, dat toch wel bewon
dering afdwingt, is gestoffeerd met
onafzienbare korenvelden, onderbro
ken door bloeiende amandelboom-
gaarden, walnoten, sinaasappels, olij
ven, vijgen en granaatappels. Mid
den daarin geboetseerd door de
reuzehand van Odysseus: Cycloop,
nadat hij krankzinnig geworden was
van pijn, zou men zeggen als deze
gigant niet in een ander deel van
het Middellandse Zeegebied had ge
opereerd midden in die lieftallige
vlakte een wanstaltige rotsklomp,
een tweehonderd meter hoog ge
drocht met barre, gekwelde klanken,
waarover een furieuze wind zijn
zweep legt op de top, die slechts
bereikbaar is na een blaar-verwek-
kende klauterpartij, een dorpje: Ta
krouna. Of nee. niet op de top, maar
ermee versmolten, erin vastgegroeid.
Als een teek in de huid van een oli
fant. De top bestaat uit enkele ruwe
breekvlakkert, niet groter dan tien
meter in het vierkant, die schots en
scheef plateau-gewijs boven elkaar
liggen. Ze zijn zo overwoekerd met
bouwseltjes, dat er nauwelijks plaats
is om te lopen, maar 'n misstap ma
ken is er niet by, want overal gaapt,
tweehonderd meter di.ep, de afgrond
en aan hekken is niet gedacht. Op
de brokkelige trapjes, d,e de pla
teaus verbinden in de stijle loopgra
ven, die straten verbeelden, spelen
in vodden gehulde kinderen klimgeit-
je. De mohammedaanse versie van
onze engelbewaarder moet met ra
dar werken en automatische af-
stands-besturing, om in dit krioelen
de kraaiennest ongelukken te kunnen
voorkomen. In Takrouna woont nog
de oorspronkelyke, in getatoueerde
huid gebonden editie van het Ber-
bf r-volkdat eerst oppermachtig
was in het binnenland van Noord-Af-
rika. Waarom ze indertijd zo hoog
zijn weggekropen, is wel duidelijk.
De berg is een ideale, want onneem
bare springplank voor bliksem--
strooptochten door de immense vlak
te. die aan alle kanten open aan zijn
voet ligt. Jazeker, u loopt door een
regelrecht roversnest, zoals u daar
straks in Sidi Bou Said door een re
gelrecht zeeroversnest liep en
de vrouwen, die u met prachtige,
tragische gezichten aanstaren uit het
pikkedonker van hun raamloze krot
ten, zijn de dochteren van de man
nen, wier kromzwaard geen genade
kende. Een in zichzelf teruggetrok
ken, wantrouwig volkje, deze Ber
bers. Hoe waardevast Bourguiba zijn
dinar ook probeert te maken (onder
meer door deviezenbepalingen. waai
de toerist beter niet de hand mee kan
lichten), zij vertrouwen hem voor
geen cent en zetten al hun verdien
sten. zoals ze door de eeuwen heen
gedaan hebben, onmiddellijk om in
rinkelende sieraden en rijke stoffen.
Die dragen ze by gebrek aan kast-
ruimte, nemen wjj aan nog ook.
Ruinei vindt men in Tunesul
zoals bij ons molens. Hier een
detail van het amfitheater in El
Djem, een van de fraaiste her-
inneringen aan de Romeinse
cultuur, die hier heeft gebloeid.
laten zijn, die verder gaat dan de fa-
gade van pittoreske straatjes, pitto
reske ezeltjes en pütoreske stranden,
dan zou men eigenlijk over een auto
moeten beschikken. Bezoeken aan de
wriemelende medina's van Sousse es
Senam, aan het palmeiland Djerba
of aan de grazige woestijn-eilanden
Tozeur en Gafsa zijn toeristische be
levenissen, die ver boven het prent
briefkaarten-kijken uitstijgen. Voor
,de liefhebbers zijn er bovendien
evenveel ruïnes uit prehistorische,
Punische, Romeinse, Spaanse en Ara
bische bloeitijden ais bij ons molens.
Maar het is een dure grap. Een auto
huren kost door de bank genomen in
totaal 80 gulden per dag. Dat komt,
omdat de invoerrechten op wagens
bijzonder hoog zijn een lelijk
eendje bijvoorbeeld kost in Tunesië
12.000 gulden. Je kunt beter op de
wekelijkse markt Nabeul een
van specerijen-geur doortrokken eve
nement, dat Salomons hoogtijdagen in
herinnering roept, zo rijk, gevarieerd,
.'kuhst'zinhig én exotisch :s de'" éaRai-*1
voerde handel e<*n karnèef1 kopend
Daar vragen ze maar f 500 voor.
Een redelijk substituut echter zijn
de vele excursies, die men kan ma
ken. Waarbij het uitstapje naar de
souk van Tunis gewoon een voor
waarde is. Men verdient er boven
dien aan, want in winkeltjes, kleiner
dan alkoven, kan men zich voor vijf
gulden een kwart liter exquise par
fum laten mengen, waarvoor men
hier het twintigvoudige zou vragen.
Men vindt er ook prachtig antiek.
Bedenk echter wel, dat de prijs, die
men u vraagt voor een met agaat en
parelmoer ingelegd Berber-geweer
(700 gulden) gelijk staat aan wat de
ober in uw hotel, die u bedient in
een stijl, aisof u een sultan was, in
een half jaar verdient. En obers zijn
in Tunesië gelukkige mensen, want
die hebben tenminste werk. Dat
werpt een schaduw over het zonnig9
Afrikaanse avontuur.
Een andere herinneringsfiits voert
ons terug nsar het lommerrijke
terrasje van het Moorse café in
Hammamet, aan de voet van het ou
de Spaanse kasteel, dat onder de
laaiende zon postuum staat te wa
ken over de baai. Een aantal man
nen zitten zich er verschrikkelijk
hard op de in djellaba's gehulde dik
ke dijen te kletsen. De patron, die
zoals de meeste Tunesiërs wat
Frans spreekt, is graag bereid, ons
de reden van de pret ie onthullen.
,,Ze hebben het over het ongeluk-',
zegt hij. ,.u moet weten, dat gisteren
de plaatselijke beerput geleegd
moest worden. Een arbeider daalde
af, raakte bedwelmd en verdronk.
De collega die hem wilde redden,
overkwam hetzelfde, enzovoort, tot
dat er vijf mannen verdronken wa
ren. Wel, de ambulance bracht de
lijken naar het ziekenhuis en reed
onderweg een man dood. Hebt u
daarvan terug, monsieur?" Nee dat
hadden wij niet, tenzij misschien de
ze zegswijze: ,,Een gelaat dat
schreit, wordt door een wesp gesto
ken", het Oosterse equivalent voor
ons platte ..een ongeluk komt nooit
alleen". Wij willen maar zeggen: het
pikante gemengde bericht hoeft men,
op vakantie in Tunesië, bepaald niet
te missen.
Wil men het Tunesische avontuur
een kennismaking met land en volk
De tijden van de harem zijn
voorbij. Jong Tunesië danst vri.
en ongesluierd op de maat ra
zijn tamboerijn.
Aan de goudkust van de golf van
Hammamet; waar de Zweden,
dc Engelsen, de Duitsers en nu
ook de Nederlanders bij honderddui
zenden komen potverteren en waar
hel ene oog-verblindende hotel naast
het andere verrijst, rolt het geld.
.Maar in de dorpjes, die men op zijn
weg tegen komt brokkelig, stin
kend. vol zwarte gaten als een slecht
gebit heerst trieste armoede. Dat
wekt des te meer ergernis, omdat
men in Tunesië struikelt over de pa
leizen. die Bourguiba de Goede ter
meerdere glorie van zichzelf en zijn
autocratische, op geheime politie
steunende bewind laat bouwen en die
uitpuilen van luxe. Maar ook het
zien van deze vale keerzijde en liet
pikeren over de oorzaken horen on
verbrekelijk bij de confrontatie met
Afrika, die men bewust is aange
gaan, door de golf van Hammamet
als vakantiedoel te kiezen in plaats
van de Costa del Sol. En dat is
goed. Ontleen uw wijsheid zelfs aan
de long van de koeien", zegt een
Arabisch spreekwoord, voor wie in
een land als Tunesië is geweest,
krijgt het modewoord ontwikkelings
hulp. waarmee onze politici zo onbe
holpen pingpongen, een dwingende
klank.
Een nieuw avoniuur
«■li
DC-9 van de KLM vliegt men ln
twee en een half uur van Schiphol
naar El Aquina, het vliegveld van de
hoofdstad Tunis, fs Nachts. Dat
spaart de heer Van Gennip geld.
Omdat de vliegtuigen anders toch
maar onrendabel op de grond zouden
staan en het spaarilde vakantiegan
ger tijd. Een zinnig arrangement, te
meer, daar de stewardessen onder
weg royale, belastingvrije slaapmut
sen schenken. Twee'en een half uur
vliegen dus plus een busrit van een
uur en men kan zijn kater gaan
wegwassen in de Middellandse Zee,
terwijl een glorieuze zon over de
heuvels van Cap Boft begint te klim
men. Je zit in Afrika, ongeveer op
de vijf en dertigste breedtegraad
dezelfde hoogte,, waarop Beiroet
ligt en Hollywood en je hebt twee
weken voor je, waarin het Commis
sariat General au, Tourisme et au.
Therm a hts me' de Tunesië 'je één"ge
middelde van 212 zonne-uren garan
deert, als je in juli gaat en 150, als
je 't voor- en en naseizoen kiest. 1-Iet
laatste is preferabel met het oog op
de vliegen. Het bijzondere van de
aanhieding is zijn prijs: 822 gulden
alles inbegrepen. Dat ben je bij de
KLM ongeveer al kwijt voor het ka
le retourbiljet. Dat FIT het goed
koopst van alle tour-operators met
Tunesië op de illusie-markt is geko
men, dankt het bedrijf (evenals in
dertijd bij zijn Egypte-reis) aan het
feit, dat het kan profiteren van Phi-
lips-gelden, die Bourguiba de Al
machtige heeft geblokkeerd.
wel ongeveer aan, over welk deelge
bied van 's mensen fysieke kunnen
hij het heeft. Zulke dingen hoort
men niet in Weimar, waarde Goethe.
Daarvoor moet men naar Sidi Bou
Said, het voormalige zeeroversnest,
dat zeer strategisch boven de golf
van Carthago uittorent en dat oude
vrouwtje, dat van top tot vuile teen
devoot bedekt was inclusief de
sluier, hoewel Bourguiba de Stoute
dit intrigerende kledingstuk in zijn
emancipatiedrift heeft afgeschaft
maar aan de zijkanten van top
tot vuile teen poedelnaakt... dat zie
je niet alle dagen in Frankfurt.
Daarvoor moet je in het Moskeeën-
rijke Kairouan zijn, de heilige stad
van Tunesië, waar Sidi Sahab begra
ven ligt, e,en discipel van de pi'ofeet
Mohammed, die altijd drie haren
van zijn leermeester bij zich droeg
en daarom ide pij naam ,,De Barbier"
kreeg. De ömrriuurde „medina" (ou
de wijk) vdn "cféze in 671 gestichte
stad' is een architectonische mis
kraam, waar men eenvoudig niet
van terug heeft een labyrint vol
duistere krochten, waarin het getouw
van de tapijtwevers te keer gaat, de
naald van de leerbewerkers flitst en
de hamer van de koperslagers klopt.
Hier zijn de vrouwen, die hun
eventuele charmes verbergen onder
de lange, witte „haik" en de sluier
de enige onverhulde belofte voor
hun ogen, maar wat een ogen... de
hoeken worden met zalf gemasseerd,
zodat ze rimpelloos zijn. De wimpers
worden glanzend gemaakt met
olie. De pupillen worden vergroot
met belladonna en de oogleden wor
den donker gemaakt met „kohl",
een poeder van antimonium.
Uit duizend donkere deurgaten schit
teren die ogen u ais donkere juwelen
tegen. Maar pas wel op, want hier in
het heilige Kairouan is nog de oude
moslem-wet van kracht, die zegt:
Daar zit je dan, met je bleke te
nen in het bierschuim van de
golf van Hammamet, onder een
klaterblauwe lucht overal om je
heen op het onwaarschijnlyk brede
zandstrand hautaine dromedarissen
en kittige paarden, die door hautaine
toeristen (veelal manelyk) en kitti
ge loeristen (meestal vrouwelijk)
worden bereden. Je kunt er met
het achterland van een soepel draai
ende hotelmachine veilig in de rug
veertien dagen voortreffelijk bly-
ven zitten ook. Maar dan zit je wel
bruinend in te druisen tegen de be
doelingen van de heer Van Gennip.
..Men hoeft de wereld niet rond te
reizen om te oegrijpen. dat de hemel
overal blauw is", heeft Goethe eens
gezegd. Jaja, maar je moet wel een
eind weg gaart om onder het genot
van een glaasje thee. die gekruid is
met rozenolie en munt, van een Ber
ber te horen, waarom er bovendien
nog haverkorrels drijven in het
vocht. ..Qa vous donne de la force,
monsieur", legt de man bereidwillig
uit ,.dat maakt u sterk". De
grijns, die als een snel geprojecteer
de dia van oor naar oor glitst, geeft
Staar nimmer een vrouw aan;
kom niet met haar in botsing in
de menigte;
spreek nooit tegen haar in het
openbaar:
tracht nimmer haar sluier af te
Pas zelfs op mét fotografen. Ket
verweerde bygeloof. dat de ziel
gestolen wordt door de camera,
leeft bij de inheemse bevolking onuit
roeibaar voort. Kairouan is waar
achtig geen Volendam. Als je de
ergste vloek naar het hoofd geslin
gerd krijgt, d'e de Arabieren kennen
..rnoge een varken sterven op het
graf van uw grootmoeder" zorg
dan. dat je wegkomt, want de kans,
dat meer materiële projectielen vol
gen, is groot. De folklore van het
stenigen is in Oosterse landen nog
lang niet uitgestorven.
Luxe hotels, verscholen in exotische tuinen, rijzen langs de golf van
Hammamet in ongelooflijk tempo uit de grond.
Tunesië is een land
van norse nomaden,
die zich uit water
gebrek wassen met zand en
van zoele zandstranden
die gewassen worden door
een turkooizen zee. Een
land van weelderige ba
zaars, souks geheten en
van wilde woestijnen, waar
tegen de Berbers ..erg" zeg
gen - hetgeen in Nederland
se oren zeer toepasselijk
klinkt. Politieke zeloten -
zoals die luitenant van po
litie. die 's nachts onze auto
tot stoppen dwong, niet om
dat wij hoor- of ruikbaar
een glaasje op hadden, maar
omdat hij een lift verlangde
naar een plaatsje, 40 kilo
meter verderop - vinden Tu
nesië voornamelijk het land
van Bourguiba de Grote,
wiens portret verplicht ge
steld is en vanaf alle daar
voor in aanmerking komen
de wanden zijn onderdanen
autoritair toe te grijnzen.
Maar voor ons is Tunesië
allereerst het land van de
jasmijn.
Het kost enige zelfoverwinning,
de zwoel geurende bloemenlros
achter het oor te steken, zoals
de Arabische mannen doen. Maar
heeft men die slap gezet, dan komt
men in een roekeloze wolk van zalig
heid te leven, die als traangas werkt
op aardse beslommeringen. Alle zoe
te geheimen van de Oosterse wereld
lijken gebotteld in die ene geur. Ze
brengt je in de stemming, die de
grote Arabische spreukendichter
Omar Khayyam verwoordde, toen hij
neerschreef: ,,Men stelt ons een Pa
radijs vol verukkelijke vrouwen in
het vooruitzicht en daarbij wijn,
melk en honing, Men stelt het dus
ln de heilige stad Kairouan
ligt een discipel van de profeet
Mohammed begraven. De Ara
bieren hebben hem deze moskee
gewijd, die monument is van in
heemse kunstzin.
best ook hier op aarde zonder gelief
den en wijn, vermits wij noodzakelij
kerwijs daarmee zullen eindigen".
De echte blakende vakantiestem
ming, kortom.
Een ander Oosters gezegde, dat
ruim 1000 jaar voor Christus werd
geboekstaafd, doceert: ,,Er bestaat
geen geluk voor wie niet op reis
gaat. Wie in een besloten gemeen
schap leeft, zal vaak een zondaar
worden, al is hy een best mens."
De levendige heer A. van Gennip,
directeur van het Eindhovense reis-
en passagebureau FIT, zou de ano
nieme debiteur van deze wijsheid
over de kloof der eeuwen heen graag
een goed glas whiskey aanbieden,
want de woorden zijn hem uit het
hart gegrepen. Omdat ze. in daden
omgezet, zijn beurs spekken uiter
aard, maar toch ook, omdat hij
een in het reisvak geborene en
getogene zijn medemens wil laten
nippen aan het zoete avontuur, dat
achter de horizon wacht. Hij is een
man, die eerlijk over zichzelf zegt:
Ik ben doodgewoon een fabrikant
van vliegreizen" Hij zegt ook: ,,Wat
ik verkoop, is in wezen een illusie.
Wat is een vakantie? Een vakantie
is, wat de m,ens ervan maakt, niets
meer en niets minder". Goed de
ze heer Van Gennip heeft nu aan
zijn pakket illusies een vleugje Afri
ka toegevoegd in de fata morgana-
vorm van Tunesië. Hij is op de
markt gekomen met een reis van
veertien dagen volledig pension naar
de gouden golf van Hammamet. Per
[360SM{
.ft!-'"*»
