HE WONDERE
SUIKER WERELD
DREIGENDE DRAKEN
MYSTERIEUS MASSAGRAF
Gemarkt
*$m
UIT DUISTERE MGEI
met olifanten uit «Ie
steentijd
Trots
op
uw
eigen
plaats
Toon dat
dan ook
in uw
waardering
voor uw eigen
plaatselijke
krant
Oe draak van 'i sprookje heeft werkelijk bestaan
'i
Geslaagd
Eerste Open Deur
bijeenkomst
De Kroon op het wapen,
het randschrift er af
Bloemententoonstelling van
Dijkerhoekse schooljeugd
Zaterdag 2 september 1967
HOLTENS NIEUWSBLAD
MET BEHULP VAN SUIKER MAAKT MEN BLOEDPLASMA,
BRANDSTOF, EXPLOSIEVEN, KLEURSTOFFEN,
KUNSTHARSEN, TEXTIEL EN VITAMINEN
Wanneer wij een schepje suiker in onze
thee, koffie of pap doen, dan beseffen wij
niet van welk wonderlijk produkt we op
dat moment gebruik maken. Suiker is
suiker en een synoniem voor zoet bij de
meestcn, maar weten we wel, dat suiker
een wonderprodukt is, waarvan wij ge
bruik maken om ettelijke andere belang
rijke produkten te vervaardigen, waartoe
wij zonder suiker niet in staat zouden
zijn?
Dat suiker gebruikt wordt om voedings
middelen te conserveren, is algemeen be
kend; dat het verwerkt wordt in vele pro
dukten als suikerwerk, chocolade, bon
bons en dranken om maar een voorbeeld
te noemen, weten we allen, maar suiker
is daarnaast in veel gevallen onontbeer
lijk bij de vervaardiging van kunsthar
sen, explosieven, kleurstoffen, bloedplas-
ma, vitaminen, ja, zelfs textiel en nog
vele andei-e produkten.
Wij komen hierdoor tot de conclusie, die
overigens een gi-ote waarheid inhoudt, dat
het leven op aar-de niet zonder suiker kan.
Het is een beslist vitaal prolukt.
EEN SUIKERGESCHIEDENIS.
Uit India, het vaderland van het sui
kerriet, kwam de suiker naar China om
streeks 800 vóór Christus. Het vei'breidde
zich over Pei-zië, Ax-abië en Egypte, waar
na Europa er mee in aanraking kwam. Ge
leidelijk veroverde het de rest van ons
werelddeel, nadat eerst Spanje er mee
kennis had gemaakt in de strijd tegen de
Muzelmannen.
Toch duui'de het nog vele honderden
jai'en, alvorens men in Europa tot het ver
bouwen van suikerriet ovei'ging. Natuur
lijk beperkte de verbouw zich tot het zui
delijk deel van ons \yerelddeel. Van hier-
uit vond het zijn weg naar Amerika, waar
het vooral in midden-Amerika een twee
de vadei'land vond. De rietsuiker-verbouw
in Amei'ika is zeer nauw verbonden ge
weest met de slavernij, want het waren
de negers, die op de plantages werkten.
Nadat de slavernij in Amerika vei'boden
was, maakte de i'ietsuikex'bouw een ern
stige crisis door en in deze negentiende
eeuw kreeg de bietsuiker zijn grote kans.
DE BEETWORTEL
Het was in 1747, dat de Duitser Mark-
gx-af er in slaagde suiker uit de beetwor
tel af te scheiden, maar zijn uitvinding
vond niet de waai'dering waax-op zij x-echt
had. Het duui'de nog ongeveer vijftig jaar
alvox-ens men meer aandacht ,aan dit pro
ces -ging besteden. Maar het publiek had
een vooroordeel en vond de suiker van de
beetwortel inferieur.
De omstandigheden waren echter de
beetwortelsuiker gunstig gezind. Er kwam
steeds meer vraag naar suiker; het pro
dukt werd in toenemende mate gebi'uikt
in voedings- en genotmiddelen, terwijl
men langzamerhand ook tot de ontdekking
kwam, dat er nog andere mogelijkheden
in zaten. De rietsuiker maakte juist een
ongunstige periode door, terwijl er tevens
nog andere factox-en een rol speelden en
zo kwam de beetwortelsuiker er in.
Oinsti'eeks het begin van de twintigste
eeuw was meer dan de helft van de to-
taal over de wereld vexwerkte suiker af
komstig van de beetwortel.
OORLOGSSCHADE
Nadat de V.S. wat meer orde hadden
geschapen in de onstabiele toestand in
midden-Amerika en hun macht uitbreid
den over de Stille Oceaan, ki'eeg de riet
suiker een nieuwe kans. Langzaam ging
zij in opmax-s en omstreeks het begin van
de eei'ste wei'eldoorlog stond zij gelijk met
de suikerbiet.
In de eerste wei'eldoorlog kreeg de sui
kerbietencultuur een ernstige klap. In
Duitsland wex-den bijna geen beetwortels
vei'bouwd en de uitgestrekte velden in
Frankrijk wei'den tijdens de ooxdog ver
woest. Toch riep de wex'eld om suiker en
het suiken-iet haastte zich de opengeval
len markten te vei'overen.
Natuurlijk heeft de beetwortel tussen de
eerste en tweede wereldoorlog alle moeite
gedaan om het verloren tei'rein te her
winnen, maar het haalde niet meer dan
40" o van het wereldverbruik. Gedurende
de tweede wereldooi'log en daarna heeft
de bietsuiker kans gekregen weer gelijk
te komen met haar concurrentie, want de
vraag naar suiker voor verschillende doel
einden steeg ontzettend.
VEEL MOGELIJKHEDEN
Door de vlucht, die de techniek nam,
hand in hand gaande met de wetenschap,
kwam men tot de ontdekking, dat suiker
voor verschillende belangrijke zaken
bruikbaar was. Men kon er alcohol van
stoken, waarop motoren konden lopen en
waarvan in de oorlog dankbaar gebruik
werd gemaakt. Met behulp van deze alco
hol is men in staat synthetische rubber
te vervaardigen; ook de plastics danken
hun zijn aan de suiker. De industriële sui
keralcohol biedt nog meer mogelijkheden.
Zij is zeer goedkoop en gemakkelijk te
winnen en daardoor bijzonder geschikt
voor gebruik bij de vervaardiging van ex
plosieven.
Met behulp van deze vloeistof wordt
tevens het glas gemaakt, dat bestand is
tegen kogels en dergelijke. Zo woi'dt sui
ker direct of indirect gebruikt bij het ver-
vaax'digen van onder andere: cement, ben
zine, penicilline, papier, zeep, weefsels
enz.
De wereld heeft de suikermogelijkheden
ontdekt en gezien, dat deze stof niet al
leen geschikt is om iets te zoeten, maar
dat zij duizenden mogelijkheden in zich
bergt, waarvan techniek en industrie kun
nen profiteren. Bovendien heeft suiker
een groot voordeel op andere grondstof
fen als olie en steenkool, dat zij altijd in
grote hoeveelheden gewonnen kan wor
den, zolang aarde en zon samenwerken
om de betreffende planten te doen groeien.
Het is wel zeker, dat suiker ons in de
toekomst nog meer diensten zal gaan be
wijzen en wie weet hoe belangrijk dit pro
dukt nog wordt, wanneer andere grond-
stoffenbronnen uitgeput raken en ver
vanging hiex-van noodzakelijk is.
Wie 's avonds de kinderen voor het
naar bed gaan nog een verhaaltje ver
velt, kiest wellicht een sprookje, waarin
wel eens een schone prins voorkomt, die
pas na de boze draak gedood te hebben
.met de mooie prinses mag trouwen.
Als u denkt dat sprookjes alleen maar
fantasie zijn, zal u wel raar opkijken als
u hoort dat juist die draken niet alleen
op aarde geleefd hebben, maar in tegen
stelling tot alle verschrikkelijke verha
len over hen tamelijk onschuldige die
ren waren. En met draken bedoelen we
dan reuzen die soms zeven meter hoog
waren e'n zo'n veertig meter lang.
KRIJTPERIODE
De tijd dat draken, of dieren die met
onze voorstelling van di-aken kunnen
worden vergeleken, voorkwamen, ligt zo
lang achter ons, dat er in de verste verte
nog geen sprake was van de verschijning
van de mens op onze planeet. In die pe
riode, het zogenaamde Krijt-tijdperk
genaamd, zag de wereld er wel wat an
ders uit dan nu. Maar het Krijt-tijdperk
begon dan ook 120 tot 130 miljoen jaar
.geleden, en eindigde ongeveer 60 miljoen
jaar terug.
De nu bekende diersoorten bestonden
nog niet, de zoogdieren kwamen nog niet
voor, en de vogels lieten nog op zich
wachten, al waren er vliegende reptie
len. Zelfs de bossen in die tijd, het begin
van de Krijt-periode, bestonden aan
vankelijk alleen maar uit naaldbomen.
Loofbomen verschenen pas toen het
Krijt-tijdperk eenmaal goed op gang
was.
Maar dan verschijnen er ook heel wat
boomsoorten die we ook nu nog kennen.
De wilg en de beuk, populier en eik, de
ahorn en de berk bedekken, vaak afge
wisseld met moerassen en poelen, het
aardoppervlak.
De sauriërs
Een wandelaar die naar andere, hem
bekende dieren en planten zou zoeken,
kwam echter bedrogen uit. Zeker, er
vloog reeds een soort vlinder, de oer
vorm van onze vlinders, maar de span
wijdte van zijn vleugels bedroeg 25 cen
timeter.
Ook vogels zijn er al, ze hebben echter
tanden, andere soorten bezitten geen ve
ren, maar schubben, of zijn bepanserd
met schlden. Weer andere hebben nagels
aan de punten der tenen.
Maar dat men in een ander tijdperk is
wordt pas goed duidelijk, als men plot
seling een van de vele soorten sauriërs
tegenkomt. Onder deze sauriërs, die men
gerust draken kan noemen, zijn er vele,
die werkelijk enorme afmetingen heb
ben. Van vuurspuwen zal men echter
geen last hebben, want ondanks hun
schrikwekkende yerschijning zijn deze
enorme dieren simpele planteneters, en
zekei niet bloeddorstig.
De super-egel
In die tijd leefde o.a. de Stegosaurus,
bijgenaamd de „super-egel" die met zijn
bijna elf meter niet tot de grootste be
hoorde, maar wel tot de indrukwekkend
ste. De „super-egel" had niet alleen her
sens in zijn kop, maar ook hulp-zenuw
centra in het kruis en in de borst, om
zijn lopen onder controle te kunnen
houden.
Van zijn kop tot op zijn staart is zijn
rug bedekt met geweldige beenkammen,
die twee puntige rijen vormden. Tevens
beschikte hij over vier staartstekels, die
speervox-mig waren. Hij had een betrek
kelijk kleine kop. en zijn hoeveelheid
hersenen moet in verhouding tot zijn
lichaam bijzonder klein geweest zijn.
Dertig meter lang werd de diplocodus,
die met zijn vier poten, zeer kleine kop
en daarentegen lange staart en hals tot
de grootste behoorde.
Ook de ceratopsides is in tegenstelling
tot zijn afschuwelijk uiterlijk slechts een
planteeter, die zijn eieren op een rijtje
in een nest op zandbodem legde. Hij was
verwant aan de driehorensauriër, die
boven elk oog een geweldige hoorn heeft,
en op de neus een derde. Dit dier had
een schedel van meer dan twee meter,
en een lengte van acht meter.
RAADSELACHTIGE VONDST VAN SKELETTEN IN SPANJE
DE SCHEDELS ONTBREKEN
Ruim 150 kilometer noordoostelijk van
Madrid vinden we het hoogland van Tor-
ralba. Men is hier gestoten op 'n enorm
massagraf van complete olifantenkudden,
die waarschijnlijk door onze verre voor
ouders van zo'n 300.000 jaar geleden zijn
omgebracht.
Minstens 50 exemplai'en van deze in die
tijd over geheel Europa verbreide groe
pen jagers uit de oude steentijd met hun
grove vuurstenen wapens en gereed
schappen hebben hier geslacht.
Reeds in 1888 werden bij de aanleg van
een spoorbaan op dit hoogland geweldige
beenderen uit de grond gehaald, maar
niemand bekommerde er zich om of had
er belangstelling voor. Ongeveer 20 jaar
later was het een zekere graaf De Cer-
ralbo, die een grote hoeveelheid beende
ren en wel een ware collectie olifant
skeletten en stenen werktuigen aan het
daglicht bracht.
DE OER-EUROPEAAX
Daarna bestond er weer geruime tijd
geen aandacht voor deze unieke vind
plaats, totdat de Amerikaanse anthopo-
loog prof. Clark Howell er het grote be
lang van inzag. Het ging hier toch om
de eerste vindplaats buiten Afrika, die
vei'gelijkbaar was met de massale vond-
Rechtopgaand
De hoogste onder de draken was wel
de tyrannosaurus, die vaak op zijn ach
terpoten liep, en dan zeven meter hoog
was. Hij liep rechtop, omdat hij slechts
twee zeer kleine voorpoten had. Zijn
lengte moet ongeveer twintig meter zijn
geweest.
De kleine voorpoten waren echter wel
bezet met zeer scherpe nagels, en met
zijn enorme achterpoten moet hij in
staat zijn geweest in draf op zijn slacht
offers in te rennen. Het staat niet vast
of dit vreselijke dier wel een vreedza
me planteeter is geweest.
Om enigszins te kunnen begrijpen hoe
groot deze sauriërs zijn geweest, kan de
volgende vergelijking dienen. Wanneer
men de opperarm van een mens met
dat van een olifant vergelijkt, ziet men
duidelijk dat dit laatste been meer dan
twee en een half maal zo lang is en vier
keer zo dik.
Houdt men nu het opperarmbeen van
een dinosaurus er bij, dan ziet men dat
dit in vergelijking tot het olifantenbeen
weer twee en een half maal zo lang is.
en vele malen dikker. Die zelfde olifant,
die zo'n 3.000 kilo weegt, was slechts
een veertje vergeleken met de grootste
sauriërs, die een gewicht hadden van
meer dan 40.000 kilogram.
De ondergang
Hoe zijn deze ongelooflijk grote die
ren eigenlijk aan hun eind gekomen?
Want zij zijn in betrekkelijk korte tijd
als van de aarde weggevaagd, en zeker
niet langzaamaan uitgestorven. Men
heeft gedacht aan verandering van kli
maat, waardoor de koude van een nieuw
ijstijdperk de oorzaak zou zijn. Ook de
verandering van d,e plantenwereld
wees men aan als schuldige, zodat de
sauriërs zich niet konden aanpassen
aan hun voedselmogeïijkheden en zo
stierven. Ook de overapecialisatie van
vele soorten, die slechts op één manier
zich in leven konden houden, wordt
vaak genoemd.
Toch is het zeer waarschijnlijk, dat de
opkomst van de veel kleinere, maar ook
veel betere toegeruste en handiger zoog
dieren verantwoordelijk is geweest.
Niet alle soorten van deze dieren zijn
uitgestorven, sommige leven heden ten
dage in een veel kleinere vorm nog
door. Hiertoe behoren onder andere de
hagedissen, de schildpadden en de kro
kodillen. Zij zijn de povere overblijfse
len van een wereld, die eens bezaaid
was met de vreselijke sauriërs, die nog
voortleven in onze sprookjes.
A. C. J. PLANTUA.
Aangevoerd
Runderen 15
Varkens 670
Totaal
685
Prijzen
13 melk- en kalfkoeien van 900,tot
1.200,per stuk.
2 graskalveren van 450,tot 550,
per stuk.
25 drachtige zeugen van 375,tot
425,per stuk.
645 biggen van 70,tot 82,per
stuk.
Overzicht handel:
Rundvee: Handel redelijk vlot, prijzen
op hoog niveau.
Zeugen: Handel kalm, prijzen staande.
Biggen: Handel redelijk, prijzen iets
hoger.
Te Utrecht slaagde mej. Anneke Hart
suiker voor het bedienden-diploma in het
kappersvak.
In de Ned. Herv. Kerk (beneden bijna
geheel bezet) werd zondagavond de eer
ste van de in dit winterseizoen te houden
vijf bijeenkomsten gehouden door de
Open Deur-groep. Voordat de dienst be
gon wei'den met orgelbegeleiding van
Anton Koopman gezongen Lied 90
(proefbundel N.H. Kerk), lied 668 uit de
bundel van Joh. de Heer en Psalm 43 :3,
4 en 5.
De eerwaarde heer A. Schellevis die de
leiding had van deze bijeenkomst sprak
een kort woord van welkom waarbij hij
zich in 't bijzonder richtte tot hen die
niet naar de kerk gaan maar wel gere
geld in de Open Deur-bijeenkomsten pre
sent zijn.
Met bijzonder veel vreugde maakte de
heer Schellevis melding van het besluit
van de raad der Gereformeerde Kerk ter
plaatse om het Open Deur-werk te steu
nen. Als lid van de Open Deur-groep be
noemde de Geref. kerkeraad ouderling
R. Reinink.
Nadat door het Chr. Dubbelmannen-
kwartet te Beekbergen waren gezongen
de liederen „Schep in mij o God, een
rein harte", „Zijn uw zonden als schar
laken" en „Jezus mijn Heiland" sprak de
heer Schellevis over het onderwerp:
..Waarom moet de kerk dominees heb
ben?"
Hel kwartet zong na de toespraak het
bekende lied „Voorwaarts christenstrij
ders" en „De zon schijnt in mijn ziel
vandaag".
De dienst werd besloten met het zin
gen van lied 140 uit de bundel van Joh.
de Heer „Ik zie een poord wijd open
staan".
In de volgende Open Deur-samenkomst
die gehouden zal worden op zondag 22
oktober spreekt ds H. J. Stukker, bapt.
predikant te Arnhem. Aan deze dienst
zal het H.G.K. kinderkoor medewerking
verlenen.
Het Gemeentebestuur heeft van de Ho
ge Raad van Adel bericht ontvangen, dat
hij in px'incipe accoord gaat om de Minis
ter van Binnenlandse Zaken te adviseren
een kroon boven het gemeentewapen te
plaatsen. Genoemde i'aad is echter van
mening, dat er een nieuw Koninklijk Be
sluit moet komen, waarbij de gemeente
een wapen van dezelfde samenstelling
met kroon wordt verleend, doch zonder de
zinsnede „Het schild omgeven door het
randschrift: „Gemeentebestuur van Hol
ten". Laatstgenoemde zinsnede strookt na
melijk niet meer met de tegenwoordige
opvattingen van heraldiek (wapenkunde).
(Red. Het is ook te gek om onder de
maagd en de drie varkenskoppen „Ge
meentebestuur van Holten" te plaatsen.
Dat lijkt nergens op).
Burgemeester en wethouders kunnen
zich met de zienswijze van de Hoge Raad
van Adel verenigen en stellen de ï'aad
nu voor hem dienovereenkomstig te be
richten.
sten van dierlijke resten in de grote oude
Afrikaanse jachtplaatsen en deze Euro
pese vindplaats was bovendien zeer oud.
Door bestudering van deze vindplaats
in Spanje hoopte prof. Howell een studie
te kunnen maken van het dagelijks leven
van onze verre voorouders, de oer-Euro-
peanen. Alle andere vindplaatsen leverden
slechts wat vuurstenen wei'ktuigen en
botteni'esten op. In Torralba daarentegen
liggen hele scharen olifanten als skelet
ten compleet en wel in het moeras van
de ijstijd.
Slechts enkele beenderen zijn door de
oermensen versleept om te splijten en er
het merg uit te halen. Het merkwaardige
is echter, dat alle schedels ontbreken!
Hier vond prof. Howell niet alleen zo'rx
vijftig olifantskeletten, doch tevens de
resten van vele herten, wilde paarden en
enkele neushoorns, die hun laatste rust
plaats vonden in een moerassig terrein
van modder en kleine watertjes, dat zo'n
300.000 jaar geleden in een periode tussen
twee ijstijden dit deel van Spanje be
dekte.
RAADSELS
Hoe kwamen de dieren hier, vraagt
men zich af? Waren zij het slachtoffer
van door oer-Europeanen georganiseerde
drijfjachten? Dat wil men niet aanne
men, aangezien bij deze skeletten juist
het meest olifanten voorkomen en dat
wai'en in die tijd zeker niet de minst ge
vaarlijke tegenstandei's voor de mens. Hij
had in dat geval gemakkelijker een ande
re buit kunnen kiezen die minder gevaar
opleverde.
Het is ook mogelijk dat de dieren het
slachtoffer zijn geworden van bos- en
steppenbranden, waardoor zij in het moe
ras zijn gejaagd. Wij kennen daarvan een
prachtig voorbeeld aan de hand van de
vindplaats van Pikermi in Griekenland,
waar duizenden zebra's, oerpaarden, ga
zellen, olifanten, apen en giraffen, door
dergelijke branden opgejaagd hun einde
vonden in een geweldig massagraf. Het
oude moeras van Torralba kan echter
ook een kerkhof voor steiwende dieren
geweest zijn, waarin de mens slechts de
rol van aasjager speelde. Misschien speel
den vergiftige dampen die uit het moeras
en warme bronnen opstegen, ook wel een
rol bij het omkomen van deze dieren.
Raadselachtig blijft echter, hoe het mo
gelijk is, dat onder de vele olifanten die
hier liggen, zoveel jonge dieren zijn.
WAREN HET HUISDIEREN?
Men zou in dat geval geneigd zijn aan
menselijke invloed op de dood van de
diei'en te denken. In beendervindplaatsen
van jonger datum van na de ijstijden
treffen de onderzoekers veel skeletten
van jonge dieren aan. Dit was het gevolg
van het feit, dat de mensen in die tijd
reeds huisdieren hielden en vee en uit de
kudden juist de jonge malse dieren kozen
voor de slacht. Zo redenerend zou men
tot de conclusie kunnen komen dat deze
oer-Eui'opeanen van 300.000 jaar geleden
olifanten als huisdieren hadden.
Zo staat men momeneel nog voor een
groot aanal raadsels en problemen. Vast
staat echter, dat hier mensen uit de oude
steentijd met vuurstenen messen en
schaven vlees van de kolossen afsneden,
botten spleten en vermoedelijk aan de
rand van het aan buit zo rijke moeras
ware smulfeesten aanrichtten. Hiex-van
getuigen de vele stenen werktuigen die
men er vond en het ontbreken van de
schedels, die vermoedelijk meegesleept
werden om er thuis de hersenen uit te
koken. De mogelijkheid is echter ook
niet uigesloten, dat ze meegenomen wer
den om verzameld te werden in 'n soort
heiligdom, zoals men die kent in zuid-
Duitsland uit de late steentijd en waar
men hele collecties schedels van holen-
beren vond. Maar noch schedelverzamel
plaats, noch resten van de mens uit die
tijd werden helaas gevonden. Alleen de
overblijfselen van zijn maaltijden en ge-
bruiksvoorwerpen vormen de aanwij
zingen van zijn aanwezigheid.
Het personeel van de o.l. school en de
oudercommissie te Dijkerhoek, gaan on
der leiding van het hoofd, de heer J. W.
Kroon voor de schooljeugd een floralia-
tentoonstelling organiseren in het school
gebouw. De leerlingen uit de klassen 1,
2 en 3 mogen een boeket met veldbloe
men of met tuinbloemen op een vaas,
schaal of iets dergelijks maken, de kin
deren van de klassen 4, 5 en 6 en de oud
leerlingen stellen hun planten, die zij de
afgelopen zomer hebben verzorgd, ten
toon.
De tentoonstelling is zaterdag 2 sep
tember open van 2 tot 4 uur en van 7
tot half negen. Voor iedere groep zijn
prijsjes beschikbaai'. Om de kosten
enigszins op te vangen zijn er enkele
attracties, zoals het raden van de naam
van een pop, het gewicht van een kren-
tebrood, een gx-abbelton, snelverloting en
theeschenkerij.
De beoordeling van de inzendingen zal
geschieden door de dames Kroon uit
Voox-st en Pasman uit Deventer. De be
kendmaking van de prijzen geschiedt za
terdag, de uitreiking daarvan maandag
d.a.v.
Het belooft een leuke expositie te wor
den. die voor iedex*een vrij toegankelijk
is. Het jongste schoolfeest heeft wel be
wezen. dat Dijkerhoek wel iets met bloe
men en planten weet te versieren.
