herhaling
is de
kracht
der
reklame
Het raadsel van de
trekkende dieren
Zaterdag 19'maart 1967
110 LIE NS NIEUWSBLAD
EEN WET WAAR MEN WEINIG VAN WEET
Geregeld bereiken ons vragen over er
fenissen, testamenten, legaten, de boedel
scheiding, onterving en legitieme portie,
het kindsdeel en andere moeilijke zaken
voor en na het overliiden van een familie
lid. Ook ontvangen we vaak klachten
over de trage afwikkeling en blijkt het,
dat men geheel onkundig is van wette
lijke benalino-en en de andere hindernis
sen op de we» van de notaris.
Daarom hebben wij mr. N. W. A. van
Eijk verzocht enkele bijdragen te scnrij-
ven over erfenis en testament.
Wij beginnen vandaag met de erfeop-
volging bij versterf en krachtens testa
ment.
De redactie
Men kan door de wet als erfgenaam
worden aangewezen (erfopvolging „bij
versterf") of bij testament (testamentaire
erfopvolging). Zij die „bij versterf" erven,
zijn bloedverwanten tot en met de zesde
graad en de echtgeno(o)t(e) van de erf
later. Laat de erflater geen echtgeno(o)t(e)
achter en zijn er evenmin bloedverwanten
tot en met de zesae graad, dan vervalt de
nalatenschap aan de staat, onder /er-
plichtinv om (voor zover de waarde der
goederen toereikend is) de schulden te
voldoen.
De erfgenamen treden van rechtswege
(d.i. automatisch) in het bezit van de
goederen (niet de functies of dgl.,) de
rechten en de verplichtingen van de erf
later.
Bij de erfopvolging bij versterf komen
in de eerste plaats aan de beurt de bloed
verwanten in de rechte neerdalende lijn
(de nakomelingen) en de langstlevende
echtgeno(o)t(e). Ontbreekt deze groep,
dan treden als erfgenaam aan de ouders
alsmede de broers en zusters en 'hun af
stammelingen. Ontbreekt ook deze
groep, dan komen de overige bloedver
wanten tot en met de zesde °raad aan de
beurt. Uit het woord „bloedverwanten"
volgt dat het wettelijk erfrecht is geba
seerd op bloedverwantschsperfrechte
lijk zijn aangetrouwde familieleden
(schoonzoons e.d.) dus vreemden: alleen
de „eigen" familie erft.
Het kindsdeel
Wat de eerste groep (de nakomelingen
en de langstlevende echtgenoot) betreft,
stelt de wetgever de partner van het eer
ste huwelijk gelijk met de kinderen. Laat
dus iemand een vrouw en twee kinderen
achter, dan erft ieder van hen een derde
gedeelte van de nalatenschap. Het erf
recht van de langstlevende echt?eno(o)t(e)
bij tweede of verder huwelijk is beperk
ter dan van de langstlevende eega van 't
eerste huwelijk.
Zijn de afstammelingen gelijk in graad
dan erven zij bij hoofden, d.w.z. ieder
erft een gelijk deel. Is een der afstamme
lingen van de erflater vooroverleden en
heeft hij zelf afstammelingen achterge
laten, dan erven deze bij plaatsvervulling,
d.w.z. zijn treden met eikaar in de plaats
van de vooroverledene en erven tezamen
het aandeel, dat vooroverledene z:ou heb
ben ontvangen, indien hij nog in leven
was. Voorbeeld: A overlijdt en laat drie
kinderen, B, C en D achter. Een vierde
kind (E) was reeds eerder overleden, met
achterlating van twee kinderen F en G.
De verdeling van de nalatenschap ge
schiedt dan als volgt: B, C en D ontvan
gen ieder XU deel der nalatenschap, F en
G ieder Vs, d.w.z. de helft van een kinds
deel.
Van plaatsvervulling kan ook sprake
zijn in de tweede en derde groep erfge
namen, doch dit punt wordt hier verder
buien beschouwing gelaten. Wèl zij nog
opgemerkt, dat in de derde groep de
rechte lijn de zijlijn uitsluit en dat, wan
neer er zowel aan vader- als aan moeders
zijde bloedverwanten zijn, kloving plaats
vindt, d.w.z. de nalatenschap wordt in 2
helften gesplitst, waarvan de ene bestemd
is voor de bloedverwanten van vaders
zijde en de andere voor die van moeders
in tegenwoordigheid van twee getuigen
de uiterste wil van de erflater op schrift
zet. (Deze testamentvorm is de meest ge
bruikelijke). Een olografisch estament is
een door de erflater eigenhandig geschre
ven en ondertekende verklaring, welke
door hem bij een notaris in bewaring
ordt gegeven. De notarissen doen van 't
maken van een testament opgave aan het
Centraal Testamentenregister, dat wordt
gehouden op het ministerie van justitie te
Den Haag.
We kennen naast het testament ook
nog het codicil: een onderhandse door de
erflater geschreven, gedagtekende en on
dertekende akte, waarvan gebruik kan
worden gemaakt voor de aanstelling van
een executeur-testamentair (met als taak
er voor te zorgen dat de uiterste wil van
de overledene wordt uitgevoerd), voor
beschikkingen omtrent lijkbezorging en
voor beschikkingen omtrent het legate
ren van kleren, bepaalde lijfsieraden en
bijzondere meubelen. Voor andere doel
einden (bijvoorbeeld het aanwijzen van
erfgenamen of het vermaken van legaten)
mag deze vorm niet worden gebruikt.
Hiervoor is men aangewezen op een tes
tament.
De geldigheid
Kan een ieder bij testament over zijn ver
mogen beschikken? Neen. Dit kunnen
slechts zij, die in het bezit zijn van hun
verstandelijke vermogens en de leeftijd
van 18 jaar hebben bereikt (of door hu
teen bron van processen!) maakt een tes
tament van rechtswege (^automatisch)
nietig ongeldig); nietigverklaring is
niet nodig, terwijl iedere belanghebbende
op de nietigheid beroep kan doen.
Opgemerkt zij dat voor al- of niet-j
aanwezig zijn der verstandelijke vermo
gens alleen het ogenblik van het maken
van het testament beslissend is, niet het
geen daarna misschien mocht plaatsvin-
Het gemis aan verstandelijke vermogens
wel ijk vóór die leeftijd meerderjarig is.)
den.
Het gemis der verstandelijke vermo
gens kan een blijvend karakter hebben (b.
v. krankzinnigheid); doch ook een tijde
lijk gemis- (b.v. door dronkenschap of
door koorts) is voldoende om iemand on
bekwaam te maken tot het beschikken
bij testament.
Niet bij elke geestelijke afwijking zal
men kunnen aannemen, dat de erflater
zijn verstandelijke vermogens mist. Wan
neer het psyChisdh defect zich tot enkele
geestesafwij'kingen bepaalt en het indivi
du overigens geheel normaal is (z.g. mo
nomanie) dan zal het testament geldig
zijn, tenzij bewezen kan worden dat de
geestesafwijkingen op de uiterste wil in
vloed hebben uitgeoefend. De tegenover
gestelde opvatting voert tot beslissingen
als welke het parlement van Toulouse in
172.9 gaf, hetwelk een testament nietig
verklaarde, omdat de geheel bij zijn ver
stand zijnde erflater meende.dat hij een
vrouw in plaats van een man was
Gemis aan verstandelijke vermogens zal
ook niet mogen aangenomen worden bij
iemand die niet krankzinnig is, zelfs-niet
indien die persoon na net maken van 'het
testament op grond van zwakzinnigheid
op eigen verzoek onder curatele gesteld
kunnen maken, is verschillend.
Laat de erflater één kind na, dan be
draagt het wettelijk erfdeel de helft van
het aandeel bij versterf, terwijl bij twee
kinderen „de legitieme" tweederde en bij
drie of meer kinderen aiervierde van het
aandeel bij versterf bedraagt. Indien de
erflater geen kinderen nalaat, doch er
wèl ouders of grootouders in leven zijn,
dan bedraagt voor hen „de legitieme" de
helft van hun aandeel bij versterf.
Bij de berekening van „de legitieme"
moet rekening worden gehouden met het
feit of er al dan niet een overlevende
echtgenoot is, want deze is erfgenaam bij
versterf en wel voor een kindsgedeelte.
Indien er een overlevende echtgenoot is,
is het aandeel bij versterf van de kinde
ren kleiner en dus ook hun wettelijk erf
deel kleiner.
Omdat de bepalingen betreffende de
legitieme portie gemakkelijk ontdoken
kunnen worden door schenkingen tijdens
het leven, hebben de rechthebbenden op
een wettelijk erfdeel („legitimarissen")
recht van terugvordering, indien 't wet
telijk erfdeel hun op die wijze zou wor
den onthouden.
De berekening
Hoe wordt nu de grootte van het wette
lijk erfdeel vastgesteld?
Bij gemeenschap van goederen valt de
overlevende echtgeno(o)t(e) altijd de
helft van de ontbonden goederengemeen
schap toe.
Daarna voegt men de goederen die de
erflater op het moment van zijn overlij
den bezat, bij de goederen die hij tijdens
zijn leven heeft weggeschonken. Vervol
gens worden de schulden afgetrokken.
Van het dan resterende saldo krijgt elk
der legitimarissen zijn gedeelte, doch van
dit deel wordt afgetrokken hetgeen de le
gitimaris aan schenkingen bij het leven
van de erflater heeft ontvangen.
Voorbeeld
Een vooiheeld ter verduidelijking: A (in
gemeenschap van goederen gehuwd)
overlijdt en laat een vrouw en twee zonen
C en D na. De erflater heeft C tijdens z'n
leven 4.000,— geschonken. De waarde
van de totale gemeenschap bedraagt
f 16.000,—. Hiervan krijgt de weduwe
eerst de helft 8.000,—). De nalaten
schap van de man bedraagt dan 8.000,-
4.000,— 12.000,— eventueel
verminderd met de schulden. Als er nu
geen schulden zijn bedraagt het wettelijk
erfdeel van de zonen -!z x j 12.000,
8.000,—. C heeft zijn Helft reeds
ontvangen tijdens het leven van zijn va
der, D kan 4.000,— waarover niet be
schikt is, voor zijn wettelijk erfdeel op
eisen en behoeft deze niet met zijn broer
te delen.
De vrouw krijgt in dit geval ook nog
V3 (een kindsdeel) doch dit is niet de le-
Het legaat
Behalve de erfgenaam (d.i. degene, die de
^ehele nalatenschap verkrijgt of een
evenredig deel daarvan) kennen we ook
de legataris: de verkrijger van een legaat.
Een legaat is de beschikking, waarbij een
bepaald voorwerp, een geldsom of een
recht (bv. een vruchtgebruik) aan iemand
wordt vermaakt.
Een verschil tussen erfgenaam en lega
taris is bv., dat de erfgenaam aansprake
lijk is voor de schulden van de erflater en
de legaten, terwijl de legataris met die
schulden niets te maken heeft.
In de praktijk nu ziet men vaak, dat
bij testament aan de vrouw het vrucht
gebruik over de gehele nalatenschap gele
gateerd wordt en de eigendom - onder de
last van vruchtgebruik - aan de kinderen
wordt vermaakt. De weduwe is dan voor
haar leven verzorgd en pas na haar dood
krijgen de kinderen de vrije beschikking
over hun vaderlijk erfdeel.
Nu zij opgemerkt dat een testament
met deze inhoud indruist tegen de bepa
lingen over „de legitieme". Hetgeen in
houdt, dat de kinderen er geen genoegen
mee behoeven te nemen. Maken zij be
zwaar, dan valt hun niet de gehele erfe
nis (deels belast met vruchtgebruik en
deels onbelast) toe, maar krijgt de wedu
we het gedeelte waarover de erflater zou
hebben mogen beschikken in volle eigen
dom. Een bepaling, welke ten doel heeft
de wens van de erflater te respecteren.
AANVAARDEN EN VERWERVEN VAN
ERFENISSEN
De erfgenaam kan tegenover de nalaten
schap drieërlei standpunt innemen: 1. hij
kan deze zuiver aanvaarden en is dan ook
aansprakelijk voor alle schulden en lega
ten die de erflater gemaakt heeft; 2. hij
kan de nalatenschap verwerpen (hij wordt
dan geacht nooit erfgenaam te zijn ge
weest en een ander treedt als erfgenaam
°P)-
In verwerpen zomede in zuiver aan
vaarden kan een gevaar schuilen. Daarom
is het soms aan te bevelen de gulden mid
denweg te bewandelen en 3. de nalaten
schap te aanvaarden onder het voorrecht
van boedelbeschrijving (waardoor de erf
genaam niet meer schulden en legaten zal
behoeven te betalen dan uit het actief
kunnen worden voldaan).
Wie nog niet weet wat hij zal doen,
kan gebruik maken van het recht van be
raad. Men heeft dan een termijn van vier
maanden, gedurende welke men niet door
crediteuren en/of legatarissen van de erf
later kan worden aangesproken. Na af
loop van de termijn van vier maanden
kan men tot een keuze worden verplicht.
Boedelscheiding
Onder boedelscheiding verstaat men het
verdelen van de erfenis onder de erfgena
men. Niemand is verplicht in een onver-
gitieme portie en geen wettelijk verplicht derfde boedel te blijven, zodat iedere erf-
Vor de erfopvolging bij versterf van
natuurlijke kinderen gelden de volgende
bijzondere regels: indier. de erflater wet
tige afstammelingen of een echtgenoot,
nalaat, erven zij Vs van het gedeelte waar
op zij recht zouden hebben gehad, indien
zij wettig kind waren geweest. Indien de
erflater slechts bloedverwanten in de op
gaande lijn of broers en zusters (of af
stammelingen daarvan) nalaat, erven zij
de helft van de gehele nalatenschap.
Heeft de erflater slechtst wettige erfge
namen in een verdere graad nagelaten,
dan hebben zij recht op Vj van de gehele
erfenis. Indien er geen wettige erfgena
men zijn, erven zij de gehele nalatenschap,
Het testament
Artikel 92l B.W. bepaalt, dat de goede-
ren, welke iemand bij zijn overlijden na
laat, aan zijn wettelijke erfgenamen be
horen, voor zover nij daarover niet uij
uiterste wil wettelijk mocht hebben be
schikt. Een testament of uiterste wil is 'n
akte, houdende de verklaring van hetgeen
iemand wil, dat na zijn dood met zijn
vermogen zal geschieden, en welke akte
door hem kan worden herroepen. De tes
tamenten worden onderscheiden in: a.
openbare testamenten en b. olografische
testamenten.
Openbare testamenten worden bij no
tariële akte opgemaakt, waarbij de notaris
Is iemand wegens onnozelheid, krank
zinnigheid e.d. onder curatele gesteld,
dan kan hij in zijn heldere ogenblikken
echter geen testament maken.
Wie bewijst dat?
Door wie moet het bewijs van het ver
meende gemis der verstandelijke vermo
gens worden geleverd?
Kort en goed door degene, die zich er
op beroept. Dat bewijs kan door alle mid
delen, ook door getuigen, geleverd wor
den. Dat dit in vele gevallen buitenge
woon moeilijk is, behoeft welhaast geen
betoog.
Van de verklaring van de notaris in 't
testament, dat de erflater in het bezit was
van zijn verstandelijke vermogens, be
hoeft men zich niets aan te trekken. Deze
mits namelijk iedere bewijskracht.
't Ongeboren kind
minimum. Er kan bij testament over zijn
beschikt voor andere dbeleinden.
Korting
Heeft een erflater bij schenkingen onder
levenden of bij testament zodanige be
schikkingen gemaakt, da: aan „de legitie
me" der legitimarissen tekort gedaan is,
dan worden die giften en/of beschikkin
gen op verzoek van de legitimarissen in
gekort, waarbij de laatst gemaakte het
eerst worden ingekort.
Deze inkortingsregel is een logische
aavulling yan de wettelijke regeling, want
anders zou de erflater deze gemakkelijk
kunnen ontduiken door, als hij zijn eind
voelt naderen, zijn vermogen weg te
schenken aan de man of de vrouw zijner
keuze, daarmee de nalatenschap (èn de le
gitieme portie) tot nul reducerend.
De praktijk vertoont echter vaak een
heel ander beeld. Legio is namelijk 'het
aantal testamenten, die met de wettelijke
regeling inzake „de legitieme portie'
strijd zijn. In feite zijn zij derhalve on
geldig. Is hier sprake van onkunde? O.i.
niet. Immers, het merendeel der testa
menten wordt door experts (notarissen)
geformuleerd
Voorkeur
Voor het maken van een testament kun
nen verschillende redenen aanwezig zijn.
Indien een getrouwde man zonder kin
deren, die niet bepaald gelukkig getrouwd
is, zijn vrouw wil' onterven, zal een tes
tament de aangewezen weg zijn. Deze
onterving heeft echter niets te maken
met het aandeel van de weduwe in de
Als regel is hiervoor vereist dat men be- huwelijksgemeenschap: weduwen, die in
staat op het ogenblik van overlijden van
de erflater. Een kind waarvan een vrouw
zwanger is, wordt - met name voor het
erfrecht - als reeds geboren aangemerkt.
Hoewel het op de sterfdag nog niet_ was
ingeschreven in het bevolkingsregister,
heeft dit kind toch rechten als erfgenaam!
Voorts zij opgemerkt dat ten aanzien
van bepaalde personen de bevoegdheid om
uit een uiterste wil voordeel te genieten
is beperkt. Zo bijvoorbeeld de langstle
vende echtgenoot, indien uit een vroeger
huwelijk van de overleden echtgenoot
kinderen aanwezig zijn. Andere voor
beelden: voogden, artsen, bedienaars van
de godsdienst en notarissen.
ONTERVEN VAN EIGEN
KIND IS ONMOGELIJK
De legitieme portie
Een belangrijke beperking van het recht
bij testament over zijn vermogen te be
schikken zoals men zeif wil is gelegen in
de zogenaamde legitieme portie (het wet
telijk erfdeel). Over dit deel van het ver
mogen mag men' niet bij testament be
schikken. De grootte van de legitieme
portie, waarop de bij de wet geroepen
erfgenamen in de rechte lijn aanspraak
gemeenschap van goederen zijn getrouwd
krijgen namelijk, ook al zijn zij (bij tes
tament) onterfd, steeds de helft Van de
ontbonden goederengemeenschap.
Voor een "etrouwde man met kinde
ren verdient het soms aanbeveling een
testament te maken, waarbij hij zijn
vrouw het vruchtgebruik van de gehele
nalatenschap geeft en de kinderen als
enige erfgenamen benoemt. Een derge
lijke voorziening komt nogal eens voor.
Is de verhouding met de kinderen niet zo
goed, dan is er wellicht alle reden om in
een testament de z.g. verzorgingsclausule
op te nemen, waardoor de weduwe een
onaantastbaar recht krijgt. Hierdoor
wordt bereikt dat de vrouw (als credi-
trice van de nalatenschap) voor de kin
deren gaat (en dus niet andersom).
Ook een belangrijk motief om een tes
tament te maken is aanwezig als de echt
genoot een zaak drijft en hij deze in zijn-
geheel aan een van zijn kinderen (of een
andere opvolger) wil nalaten. Dreigt er
na zijn dood ruzie over deze beschikking
te ontstaan, dan doet hij er (terwille van
de continuïteit) goed aan de zaak om te
zetten in een naamloze vennootschap (n.
v.)
genaam te allen tijde boedelscheiding kan
vorderen. Onderling kunnen de erfgena
men echter afspreken de boedelscheiding
;edurende een bepaalde tijd - hoogstens 5
jaar - uit te stellen, mits alle erfgenamen
daarmee akkoord gaan. Na verloop van
de overeengekomen termijn kan deze
telkens weer worden verlengd.
De boedelscheiding kan, indien alle erf
genamen het vrije beheer over hun goe
deren hebben, onderling worden geregeld
bij onderhandse akte. Bevinden zich ech
ter onder de erven personen, die niet zelf
het beheer over hun goederen uitoefenen
(b.v. minderjarigen, gefailjeerden), dan
moet de boedelscheiding bij notariële ak
te geschieden. Bovendien is de akte van
boedelscheiding in dat geval aan de goed
keuring van de kantonrechter onderwor
pen. Blijft één der erfgenamen weiger
achtig om aan de boedelscheiding mee te
wenken, dan benoemt de rechtbank een
onpartijdig persoon om hem te vertegen
woordigen.
De verdeling
Nu komt het nogal eens voor dat men 't
niet eens kan worden over de verdeling
der goederen. In zo'n geval kan men twee
wegen bewandelen: 1. men kan de nala
tenschap (erfenis) verdelen in bepaalde
kavelingen en deze bij loting toedelen: 2.
men kan de goederen verkopen en de
gelden verdelen.
Ook ontkomt men vaak niet aan het
volgende: een deelgenoot krijgt meer
goederen toebedeeld dan hem toekomt
(d.i. overbedeling). Voor dat te veel kan
hij schulden voor zijn rekening nemen of
een bedrag in contanten aan zijn mede
deelgenoten uitkeren.
Bij de boedelscheiding (die terugwer
kende kracht heeft tot aan het ontstaan
der onverdeeldheid) wordt tevens reke
ning gehouden met de inbreng zijnde de
verplichting van sommige erfgenamen
om de door hen van de erflater bij diens
leven ontvangen giften met hun erfdeel
te verrekenen.
Hoe vinden jonge palingen, die in de
Sargassozee geboren worden, hun weg
naar de mondingen van de grote rivie
ren, waar hun ouders ook leefden?
Hoe komt het, dat trekvogels altijd
weer feilloos hun overwinteringsplaat
sen terugvinden?
Wat is het geheim van de zalm, die
duizenden kilometers door de oceaan
aflegt en ondanks schier onoverkome
lijke moeilijkheden toch de bovenloop
van grote rivieren bereikt om daar kuit
te schieten?
Deze vragen kan men aan de geleer
den van naam stellen, en hun antwoord
zal zijn: we weten het niet. Met heel ons
bolwerk van kennis, opgebouwd vooral
in deze eeuw, blijft de natuur geheimen
voor ons behouden.
ORIëNTATIE
Natuurlijk zijn er allerlei veronder
stellingen, die deze geheimzinnige eigen
schappen proberen te verklaren. Zo
heeft men een tijdlang gedacht dat de
trekvogels hun koers richten naar de
sterren, omdat inderdaad veel vogels
's nachts trekken. Men kwam er echter
al spoedig van terug, toen iemand be
dacht dat de vogels dat ook overdag
doen, als er geen sprake is van zicht
bare sterren. Bovendien is de hemel ook
nog vaak bewolkt, zodat men deze theo
rie al spoedig kon vergeten.
Nu is het voor de vogels misschien
niet absoluut noodzakelijk, dat ze zich
door middel van het gezichtsvermogen
op de sterren oriënteren, het kan zijn
dat ze een andere eigenschap ontwik
keld hebben, waardoor ze toch van ster
ren gebruik kunnen maken. Maar er
zijn meer dieren die het zelfde vermo
gen bezitten, en waarvan het wel hoogst
onwaarschijnlijk is, dat ze de sterren als
richtpunt nemen.
Paling
De gewone paling, die we allemaal wel
eens gezien en geproefd hebben, is een
zoetwaterdier, die om volstrekt onbe
kende redenen de zoute zee op een gege
ven moment weer opzoekt, enorme af
standen aflegt om de Sargossozee in de
Atlantische oceaan te bereiken, om juist
daar te broeden en te sterven.
De jonge palingen, die daar dus ge
boren zijn, gaan zonder aarzelen weer
op weg naar de plaatsen, waar hun
ouders de heenreis begonnen. Men kan
moeilijk aannemen, dat de jongen hun
weg vinden op de koers van de sterren.
Ook hier tast men nog helemaal in het
duister. Er is een mogelijkheid, dat hier
het fijnontwikkelde reukorgaan een be
langrijke rol zou spelen, maar dat de
dieren de geur van een rivier over een
afstand van duizend kilometer in de
zoute oceaan zouden ruiken, vergt wat
veel van onze fantasie.
Instinct
Hoe nauwkeurig dit geheimzinnige in
stinct overigens werkt, wezen proeven
met zalm uit. Zalmen blijken niet alleen
de juiste streek Waar ze thuis horen te
rug te vinden, maar zelfs van twee dicht
bij elkaar gelegen riviermonden, die
voor ons geen enkel markant verschil
hebben, precies de goede te kiezen.
De hoeveelheid hersenen van trekken
de dieren schijnt niet van veel invloed
te zijn, of in direct verband met hun
oriëntatievermogen te staan, want ook
proeven met andere dieren met bijzon
der weinig hersens hadden opvallende
resultaten.
Men heeft zeekreeften, wier hersen
massa zeer klein is ten opzichte van
hun vaste verblijfplaats ontvoerd, om ze
kilometers verderop weer los te laten.
Ze waren echter weer spoedig op hun
oorspronkelijke pleisterplaats terugge
keerd, en de korte spanne tijds die ze er
voor nodig hadden, wees uit, dat ze on
middellijk weer op weg naar huis moe
ten zijn gegaan.
Verdwalen
Men kan zich afvragen, waarom men
zich zo druk maakt over dit geheimzin
nige instinct, waarover slechts de die
ren beschikken. Maar ook dit soort van
onderzoek heeft zijn redenen. Het zou
voor de lucht- en scheepvaart van bij
zonder groot belang zijn, indien ze over
de zelfde eigenschappen zouden kun
nen beschikken, zodat men altijd en on
der alle omstandigheden zijn weg over
de aardbol kon vinden. Zonder ooit te
verdwalen, en zonder de ingewikkelde
berekeningen, die nu nodig zijn om zijn
plaats te bepalen.
Voorlopig lijkt het er echter op, dat de
vogels, de vissen en alle andere dieren
die over zo'n instinct beschikken, hun
geheim nog wel een poosje zullen bewa
ren. Zodat wij simpele mensen voorlopig
nog meer houvast hebben aan het ons
vertrouwde kompas.
A. C. J. PLANTUA
U KUNT
NIET ALLES WETEN
Om vetvlekken uit fluweel te krijgen
neemt u een droog flanellen lapje en
wrijft hiermee met terpentijn in.
Fluweel dat plat is geworden kunt u weer
goed krijgen door te strijken op deze ma
nier: een niet te hete strijkbout wordt
omwikkeld met een vochtige linnen doek
en daarmee zacht over het fluweel gestre
ken.
Fluweel mag nooit gewoon gewassen wor
den, daar het dan gaat pletten. Haal het
fluweel zoveel mogelijk op en neer. Het
mag niet gewrongen en niet uitgeknepen
worden, haal het voorwerp drijfnat uit
het water en laat het drogen op een
knaapje. Plaats een teil onder het kle
dingstuk om het water op te vangen.
Een propje watten in citroenolie gedrenkt
en zonder drukken op de vlek gelegd doet
hars- en wasvlekken uit fluweel verdwij
nen. U laat het propje watten zo lang
liggen, totdat de vlek geheel is verdwe
nen.