FIRATO
Plr*!!
IIEIIS
Lagere Technische Scheef lijssen
UIT
OVERIJSSEL
MOEDERDAG
I
12 mei a.s.
Nieuw centrum
voor Nederlands
atoomonderzoek
Zaterdag 11 mei 1963
HOI,TENS NIEUWSBLAD
pagina 5
Al spoedig" na de sluiting van FIRATO 1961
heeft het bestuur doen weten, dat de Inter
nationale Tentoonstelling van Electroniea
FIRATO 1963 gehouden zal worden van
vrijdag 13 tot en met 22 september a.s. in
het nieuwe RAI Gebouw aan het Europa
plein te Amsterdam.
FIRATO 1963 zal een enorme verscheiden
heid aan vindingen en ontwikkelingen op
het gebied van radio, televisie, audio (ge
luidstechniek), instrumenten en onderdelen
te zien geven. Deze tentoonstelling verdient
deze maal meer aandacht omdat het 40-
jarig bestaan van radio-omroep in Neder
land wordt gevierd.
Voor FIRATO 1963 zullen de Europahal,
de Zuidhal en de Noordhal als expositie
ruimten wórden gebruikt. Hiervan is de
Noordhal speciaal bestemd voor het expo
seren en demonstreren van z.g. professio
nele apparatuur. Behalve de drie hierboven
genoemde hallen, zal ook de Oosthal de
hal waarin „Open het Dorp" is gehouden
in de komende FIRATO worden betrokken.
Deze hal zal geheel worden ingericht als
televisiestudio
Vanaf een tribune zal het voor 800 a 900
personen mogelijk zijn de opnamen en aile
andere bedrijvigheid in een televisiestudio
te volgen. In de wanden zijn glasstroken
aangebracht, zodat ook het langslopende
publiek daardoor eens achter het scherm
zal kunnen kijken.
Vanuit deze FIRATO-studio zullen dage
lijks door de Nederlandse Televisie Stich
ting in samenwerking met de omroepver
enigingen TV-uitzendingen worden ver
zorgd. Alle programma's uit deze studio
zullen door middel van gesloten circuit TV
cp de FIRATO-stands te zien zijn. Daar
naast zullen sommige van de predukties
ook over het Nederlandse televisienet wor
den uitgezonden. Bij deze FIRATO televisie
uitzendingen zal men in de RAI de gele
genheid hebben de knop van het tweede
programma te gaan gebruiken. Ook de
PTT en de Nederlandse Radio Unie zullen
op de FIRATO 1963 hun medewerking ver
lenen.
Velen hebben behoefte aan voorlichting over
de principes en de toepassingsmogelijkheden
van de electroniea. Dit geldt in sterke mate
voor de jeugd, allereerst omdat bij velen
een grote weetgierigheid bestaat op dit ge
bied, doch ook omdat de electroniea tal van
beroepen op verschillend niveau kent. Het is
van beiang de komende generaties, met de
ouders, daarop te wijzen. Onder leiding van
het Nederlandse Radio Genootschap wordt
door de industrie, landmacht, marine, lucht
macht, PTT en NRU op FIRATO 1963 een
groot gemeenschappelijk voorlichtingscen
trum ingericht, waarin zowel de principes
van de electroniea als de toepassingen daar
van op aanschouwelijke wijze worden ge
demonstreerd.
Ook dit jaar is FIRATO een internationale
tentoonstelling met produkten uit vrijwel
de gehele wereld. Een interessant onderdeel
van de tentoonstelling is de gezamenlijke
stand van negentien Britse ondernemingen
op het gebied van geluidsweergave én de
Britse Omroep; B.B.C.
De Technische School te Rijssén krijgt
een nieuw gebouw aan de Wierdense-
straat. Grote vreugde vanwege de één
dezer dagen afgekomen vergunning tot
nieuwbouw onder bestuur en personeel
der school.
Nadat in 1949 het technisch onderwijs
in Rijssen startte werd in oktober 1950
het huidige schoolgebouw aan de Dokter
Stofckersstraat met veel vreugde betrok
ken, niet vermoedend dat dit onderwijs
zo zou inslaan, dat reeds spoedig naar
uibreidihg moest, worden, uitgezien.
Reeds in 1954 verkreeg het bestuur,
toen nog onder voorzitterschap van de
heer L. Iwema, toestemming een schets
ontwerp te maken van een uitbreiding
en verbouwing van de bestaande school.
Alle beschikbare gronden in de naaste
omgeving hiervan werden op de teke
ning benut. Nochtans bleek deze ge
plande uitbreiding niet voldoende te zijn
voor de toekomst, zodat het bestuur naar
een geheel ander terrein moest uitzien,
voor de voorbereiding tot de bouw van
een geheel nieuwe school, waarvan na
8 jaar goedkeuring is. ontvangen.
Thans is de school, naast het eigenlijke
hoofdgebouw met de op dit terrein staan
de noodlokalen nog in 6 andere lokali
teiten ondergebracht, zodat de totstand
koming van dit nieuwe gebouw een ge
weldige aanwinst zal betekenen voor het
technisch onderwijs te Rijssen en omge
ving.
Meerdere lokaliteiten zijn thans ook
niet meer aan te trekken, zodat het maxi-
nog niet bereikt is. Dit bedraagt heden
380 leerlingen (dagschool).
De nieuwe school, berekend op 450 a
500 leerlingen, bevat 7 praktijklokalen,
9 theorie-, 3 teken- en 2 handvaardig
heidslokalen, benevens 1 stellokaal, 1
overblijflokaal en 1 gymnastieklokaal,
verder nog de dienstvertrekken, bestaan
de uit kamer Direkteur, adjunct-Direk-
teur, leraren, administratie bedienend
personeel, concierge loge, dokterskamer,
mum aantal leerlingen vanzelfsprekend
TJIT HET VERGEETBOEK GEHAALD
Wij, mensen van de 20ste eeuw, zijn zo
vertröuwd met de vorm en samenstelling
van ons brood en gebak, dat we ons niet
meer afvragen hoe onze voorouders ertoe
kwamen om krenten en i-ozijnen in het brood
te verwerken, koekjes een krakelingvorm te
geven en met kerstmis nu juist kransen te
maken. Dikwijls was dit niet alleen maar
een kwestie van verfijning van smaak of een
verlangen om eens een nieuwe vorm te ma
ken, maar het had een zinnebeeldige beteke
nis.
Als in vroeger tijden eeii Germaan overleed,
werd zijn vrouw tegelijk met hem begraven.
Later werd dit de haarvlecht van de vrouw
en toen men brood in diverse vormen wist
te maken en men er niet afkerig van was
het met de goden en de overledenen nog
meer op een akkoordje te gooien, ging men
de vlecht vervangen door gevlochten brood.
Deze vorm van brood vindt nog steeds af
trek en heeft in bepaalde plaatsen de naam
van Allerzielenbrood gekregen. Ook de
palmpaas vindt in het oude gebruik om de
dode waardevolle voorwerpen mee te geven,
zijn oorsprong. Armbanden, ringen en
andere versierselen, di ede gestorvene mee
kreeg in het graf, werden vervangen door
van brood gemaakte nabootsingen. Hieruit
is ondermeer de krakeling (armbandvorm)
ontstaan. De broodhaantjes of -zwaantjes
zijn symbolen van het ontluikende voorjaar,
terwijl de ronde vorm van brood en ge
bak (o.a. de kerstkrans) zinnebeeld is van
de eeuwige kringloop winter-voorjaar en
duisternis-licht.
Laten we nog even bij onze Germaanse voor
ouders blijven. Hun leven werd voor een
groot deel beheerst door goden en goede en
kwade geesten. Vooral rond midwinter, wan-
De architectuur is in handen van het
architectenbureau J. ter Haar en J. Jans.
De omliggende tuin is een ontwerp van
de tuinarchitect de heer J. de Koning uit
Enschede.
De hoofdbouw is opgedragen aan het
aannemers bed r ijf N.V. Roelof s en Haa-
se, terwijl het loodgieterswerk is gegund
aan de fa. G. van Dam, het schilderwerk
aan fa. A. ten Berge, allen te Rijssen.
De totale bouwkosten zullen ongeveer
2% miljoen gulden bedragen. Men hoopt
in september 1964 het schoolgebouw te
kunnen betrekken.
neer de wedergeboorte van het licht werd
gevierd, het symbool van de vruchtbaarheid,
hield men offer- en joelfeesten om de
geesten gunstig te stemmen en de kwade
te weren. (Het gebruik om op de overgang
van oud naar nieuw vuurpijlen en rotjes af
te schieten en zoveel mogelijk lawaai te
maken wortelt eveneens in het oude bij
geloof dat men door vuur en lawaai de boze
geesten afschrikt.)
Meestal werd bij de offerfeesten een zwijn,
een bok of'een stier geofferd om een gunstig
oogstjaar af te smeken. Hier te lande werd
vaak een kater levend begraven. Dit dier,
dat als vruchtbaarheidssymbool werd ver
eerd, kwam later in de kwade reuk van
duivelsafgezant te staan. De gekerstende be
volking verving het dierenoffer door brood
offers, meer of minder goed gelijkend op het
te vervangen dier. Aangezien het erg moei
lijk is een kater in brood na te maken, be
perkte men zich tot zijn scheenbeen, met wat
vlees erom. Brood in deze vorm is ook nu
nog te krijgen onder de naam duivekater.
In de broodoffers werden soms pruimen en
rozijnen meegebakken, gedroogde vruchten
van de vorige oogst, waarvoor naar men
hoopte die van de komende zomer niet
zou behoeven onder te doen.
Dat krenten en rozijnen symbool van vrucht
baarheid en voorspoed zijn, beseft misschien
niet iedereen, die, zoals in het oosten van
ons land wel gebruikelijk is, een kraam
vrouw een krentenwegge aanbiedt.
Dit is een krentebrood van' soms wel twee
meter lang! Wanneer de buurvrouwen gaan
„kroamschuddcn" (de nieuwe baby opne
men, „schudden" om te voelén hoe zwaar hij
wel is) dan krijgen ze een stuk van de door
hen geschonken wegge mee naar huis. Ook
andere tradities waarbij brood en gebak een
rol speelt worden op het platteland in ere
gehouden. In Noordbrabant en delen van
Limburg kent men de St. Hubertus broodjes
of, zoals ze ook wel genoemd worden Hui-
bertjes, Huibkes of Hoeberiks-keukskes.
Vroeger bakte men deze broodjes met boter,
eieren en beschuitgelei, een fijn gebak dus,
maar nu neemt men ook wel het deeg dat
voor kadetjes wordt gebruikt. Op 3 novem
ber werden de broodjes 's morgens door de
bakkers naar de kerk gebracht om te wor
den gezegend. En dan eten niet alleen de
mensen I-Iubertus-broodjes, maar ook de
huisdieren en het vee. Op de dag van St.
Hubertus, die als patroon van de jagers
wordt vereerd, voerde men ze in vroeger
tijden in de kerk aan de jachthonden om
deze te zegenen als middel tegen de honds
dolheid, Oudere mensen drogen nog ieder
jaar een broodje en bewaren het tot de vol
gende Hubertusdag als bescherming tegen
allerlei ongerief.
Met half-vasten plegen de bakkers in som
mige plaatsen in Limburg krombroodjes te
bakken, halve-maanvormige broodjes. Zij
laten deze van een heuvel naar beneden
rollen. Vroeger een traktatie voor de armen,
nu een feest voor de jeugd.
Nonnevotten zijn een carnavalsgebak dat in
delen van Limburg wordt gegeten. Het is
een frituurgebak, gemaakt van een fijn gist
deeg, in de vorm van een krakeling. De twee
uiteinden van het deeg worden echter niet
over elkaar gelegd, maar enkele malen om
elkaar gedraaid. (Men mocht geen gebak
met een knoop erin presenteren; dit voor
spelde ongeluk.) Eeuwen geleden schijnen
deze nonnevotten meer algemeen geweest te
zijn, getuige het opschrift in de gevelsteen
van een schoenmakerswerkplaats in Den
Haag in 1600:
Hier verkoopt men schoenen,
Lange ende korte
En lekkere nonneforte.
Vele van deze tradities zijn anno 1963
(helaas) in ongebruik. Een van de redenen
hiervoor is waarschijnlijk, dat maar weinig
mensen precies het ontstaan en de betekenis
weten van deze gebruiken. Toch valt er
momenteel een groeiende belangstelling
waar te nemen voor het in ere herstellen van
oude broodvormen!
Zoudt u het soms niet prettig vinden om op
uw vijftigste verjaardag verrast te worden
met een smakelijke en mooi-gegarneerde
„Abraham"
VyV
WYNNE ZOU HEBBEN BEKEND
Er is nog plaats met Pinksteren.
De hotels en pensions in Twente bieden voor
het lange Pinksterweekeinde nog plaats aan
de toerist, evenals de zomerhuisjes. Op de
Overijsselse Heuvelrug bieden de hotels en
pensions eveneens plaats, maar in mindere
mate dan in Twente. Bugalowkampen in
deze omgeving zijn voor deze periode vrijwel
geheel volgeboekt. De zomerhuisjes op de
Overijsselse Heuvelrug zijn voor een deel
bezet. In de Vechtstreek kan de toerist nog
terecht in de hotels en pensions; de helft van
het aantal zomerhuisjes is daar reeds ver
huurd. In NW-Overijssel o.m. meren
gebied bieden zowel de hotels als de pen
sions en de zomerhuisjes nog plaats.
Pinksterfolklore.
Tijdens de Pinksterdagen zal in enige plaat
sen in Overijssel het folkloristische feest van
de Pinksterbruidjes en de Pinksterbloem
worden gevierd.
Borne Het feest wordt in Borne ge
vierd op 2 juni (le Pinksterdag). Kinderen
van vier speeltuinverenigingen trekken in
grote stoeten door de straten van het dorp,
elk hun Pinksterbruidje meevoerend. Bij ver
scheidene dorpsbewoners wordt aangebeld,
waarna een liedje wordt gezongen. Deze
geste wordt beloond met een tractatie. Op
de markt aangekomen wordt uit de vier
meisjes dè Pinksterbruid van Borne ge
kozen. Zij krijgt een kroon opgezet, versierd
met veldbloemen en onderaan een uitge
blazen ei. Dit gebeurt omstreeks half één.
S aas veld (gem. Weerselo bij Borne):
Op 2 juni gaan diverse groepjes meisjes door
het dorp. Zij dragen een met bloemen en
strikken versierde boog en beilen bij een
aantal dorpsbewoners aan, die, nadat ze het
Pinksterlied hebben gezongen, tracteren. Dit
gebeurt omstreeks 2 uur 's middags.
Koolzaad en bloembollen.
Tegen de tweede week van mei zullen de
koolzaadvelden in Oostelijk Flevoland vol
gens de verwachtingen weer in volle bloei
staan. Omdat er door de strenge kou van
de afgelopen winter nogal wat koolzaad is
doodgevroren, zullen er ongetwijfeld kale
plekken in het gele bloemenbed te zien zijn.
De eerste bloembollenvelden bij Ens (Noord
oostpolder) staan reeds in bloei. Zeer
binnenkort zal de omgeving van Ens' in een
prachtig gekleurd bloembed veranderd zijn.
De fruitbovhen tussen Marknesse en Blokzijl
en in Kraggenburg (N.O.P.) zullen om
streeks medio mei in bloei staan.
Expcr:itie '10'45 Deventer.
In de Munttoren te Deventer zal van 27 april
t/m 7 mei de collectie Corwin tentoongesteld
worden. Deze verzameling omvat allerlei
documenten uit de periode 19401945. De
expositie is ook zondags voor het publiek
toegankelijk. Inlichtingen V.V.V. Deventer,
telef. 06700-16200.
Motorraces Tubbergen.
Op 2e Pinksterdag (3 juni) worden in
Tubbergen wederom de internationale
motorraces gehouden. Er zal gestart worden
in de junioren- en seniorenklasse. Er zullen
motoren aan de start verschijnen variërend
van 50 cc tot 500 cc. In de middagpauze
omstreeks kwart over twee zal er een
demonstratie worden gegeven met oude,
antieke motoren. Er zijn exemplaren uit
1918, 1923 en 1924. Inlichtingen bij: J. H. M.
Itemna, Gemeentehuis Tubbergen, telefoon
05493-241.
Oriënteringsrit Steemvijk.
De traditionele Gouden Knopentocht (spor
tieve rit van automobilisten en motoren
met folkloristische inslag) zal op Hemel
vaartsdag (23 mei) in Steenwijk worden
verreden. De deelnemers zullen opdrachten
verstrekt krijgen, die zij moeten vervullen.
Het bizondere van deze tocht is het feit dat
veel deelnemers die uit het hele land
komen in klederdracht zijn. Ook de con
troleurs hebben voor deze gelegenheid de
klederdracht, karakteristiek voor de om
geving van waaruit zij komen, aangetrok
ken. Hiervan is waarschijnlijk de naam van
de tocht afgeleid.) Inlichtingen bij: J. H.
Spitzen, Tukseweg 118, Steemvijk, telefoon
05210-2166.
Kunst Hengelo.
Een aantal Nederlandse schilders, beeld
houwers en grafici hebben zich onlangs ver
enigd tot een groep. In Hengelo wordt voor
de eerste maal een expositie van deze groep
gehouden in de Hengelose Kunstzaal. De
tentoonstelling, die georganiseerd wordt
door de Hengelose Kunstkring, loopt van
11 mei tot 2 juni. Schilder/dichter Paul H.
ten Hoopen zal een inleiding na de opening
geven. De kunstenaars, van wie werk ge-
exposeerd wordt zijn: Will den Ouden, Rudi
Bierman, Franket, Vincent Hamel, Paul
Hugo ten Hoopen, Eduard Flor, Tony Buy-
tendijk, Paula Thies, Henk Pander, Karei
Kneulman, Karl Pelgrem, Aert Rietbroek,
C. Rogge, Leonie Molenaar, Wilfried Put,
Hans Ydo, Molendijk en de graficus Peter
Vos. Inlichtingen: Mevr. Douwes Dekker
Sijpkens, Ennekerdijk 9, Borne, telefoon
.05409-619.
Suriname-expositie Zwolle.
In Odéon te Zwolle zal van 21 juni t.e.rn.
3 juli een tentoonstelling over Suriname
„Mamio" worden gehouden. „Mamio" is het
Surinaamse woord voor lappendeken, waar
mee de heterogene samenstelling van de
Surinaamse bevolking wordt gesymboli
seerd. De expositie omvat foto's en maquet
tes, terwijl er loorlopend korte films zullen
worden vertoond. Voorts zullen er demon- -
straties worden gegeven, zoals een optocht
van de kottomissies en een bruiloft in
authenthieke inheemse costuums. Inlich
tingen: V.V.V. Zwolle, telef. 05200-13900.
Festiviteiten Dalfsen.
De Damovo-feesten in Dalfsen worden op
22, 23 en 25 mei gehouden. Op Hemelvaarts
dag (23 mei) zal er o.m. een grote open
luchtshow worden gegeven, waaraan o.m.
meewerken: De Mounties en de Kilima
Hawaiians. Zaterdag 25 mei zal in het teken
staan van een grote oriënteringsrit voor drie
klassen: nl. auto's, motoren en bromfietsen.
De festiviteiten zullen 's avonds worden be
sloten met een groot vuurwerk. Inlichtingen
V.V.V. Dalfsen, telef. 05204-346.
Oriënteringsrit Den Ham.
De grote Pinkster-oriënteringsrit voor
auto's, motoren en bromfietsen te Den Ham
wordt op 3 juni (2e Pinksterdag) gehouden.
Start 's morgens om half zes bij café Van
Waveren in Den Ham.
Op Piemel vaartsdag (23 mei) wordt in Den
Ham een groot muziekfestijn georganiseerd,
waaraan plm. 300 muzikanten zullen mee
werken. Inlichtingen: V.V.V. Den Ham,
telef. 05495-327.
Stertoeht.
Op 15 juni wordt op de Overijsselse Heuvel
rug 'n Stertoerrit gehouden, die georgani
seerd wordt t.b.v. de blinde kinderen uit het
blindeninstituut Barthlomeus in Almen
(Gld). Naast hun blindheid zijn deze kinde
ren verder gehandicapt door verschillende
oorzaken. Om voor hen speciaal ontworpen
speelgoed te kunnen kopen, wordt deze
landelijke toerrit gehouden. De tocht staat
open voor automobilisten, motorrijders en
bromfietsers. Aanmeldingen: R. Westerink,
Beekstraat 63, Zutfen.
De Britse zakenman Greville Wynne
heeft dinsdag voor het Hooggerechts
hof in Moskou bekend te hebben ge
spioneerd tegen de Sovjet Unie.
De foto toont Wynne in de beklaag
denbank.
Studenten leren
atomen beheersen
Wie Nederlands drukste rijweg, de rijksweg
Den HaagRotterdam, gebruikt, ziet on
geveer halverwege, in de nabijheid van
Delft aan de Zuid-Westkant, een zilver
kleurige koepel oprijzen. Hier zetelt een
nieuw Nederlands reactorinstituut, dat be
hoort tot de Technische Hogeschool in Delft.
Eind april heeft minister-president De Quay
het instituut in werking gesteld. In 1957 is
men met de voorbereidende werkzaamheden
begonnen. De afwerking heeft door ver
schillende omstandigheden vertraging ge
had. Het reactorinstituut heeft een reactor
van slechts beperkte capaciteit. Het vermo
gen wordt voorlopig beperkt tot honderd
kilowatt. Het vermogen is ook niet belang
rijk. De kleine kerncentrale zal worden ge
bruikt voor fundamenteel wetenschappelijk
onderzoek en voor kernonderwijs aan de
studenten niet alleen van de Technische
Hogeschool van Delft, maar van alle uni
versiteiten en hogere onderwijsinstituten in
Nederland.
Dit onderzoek heeft soms spectaculaire
kanten. Met een speciaal apparaat onder
zoekt men bijvoorbeeld in Delft de samen
stelling van ons menselijk haar. Radio
actief gemaakt haar vertoont op een spe
ciaal se'nermlampje een lichtend beeld, dat
voor ieder mens anders is. De vorm van
dit beeld is afhankelijk van de verhouding,
waarin verscheidene soorten elementen in
het haar aanwezig zijn. Liefst een dozijn
verschillende elementen komen natuur
lijk in uiterst geringe hoeveelheden in
menselijk haar voor. Zo heeft men bijvoor
beeld spoortjes zink, kwik en zelfs goud
herkend. Dit haarbeeld zou voor de politie
wel eens even belangrijk kunnen worden als
nu de vingerafdrukken zijn.
Men experimenteert in Delft nu ook met
het onderzoek van verf op oude schilderijen.
Het loodwit in de verf wordt daartoe radio
actief gemaakt en opnieuw op een scherm
pje „geprojecteerd". Het beeld van loodwit,
dat honderden jaren geleden op net doek is
aangebracht, is anders dan van pasgebruikt
loodwit. Op deze manier hoopt men nog
eens zo ver te komen, dat vervalsingen van
meesterwerken gemakkelijk kunnen worden
ontdekt. Verdere onderzoekingen en expe
rimenten, die op het programma staan: on
derzoek van de chemische effecten van ioni
serende straling en ultraviolet licht op de
materie en onderzoek van gamma- en rönt
genstraling.
Het Reactor Instituut (Rl) is een geheel
andere instelling dan het Reactor Centrum
Nederland (RCN) bij Petten (Noord-Hol
land). Het RI iri Delft is gehele bestemd
voor het wetenschappelijk onderwijs; in
Petten onderzoekt men vooral de practische
mogelijkheden van toepassing van de kern
energie. De bouw van de reactor in Delft
en de bijbehorende laboratoria vroeg een
bedroeg van rond de vijftien miljoen gul
den. De kernreactor was de eerste, die -
al in 1957 in Nederland kwam. De reac
tor werd in dat jaar opgesteld op de ten
toonstelling Het Atoom, welke op Schiphol
werd gehouden. Na de tentoonstelling is zij
naar Delft gebracht en veranderd. De re
actor is van het basistype, hetgeen wil zeg
gen, dat de reactorkern zich bevindt in een
open betonnen bak, die met water is gevuld.
De kern bevindt zich .ongeveer zeven meter
onder water en bestaat op twintig splijt
stofelementen.
(Nadruk verboden.)
