Uit Hollens historie
Bronchi letten
OOTJE TEUM naar het eiland Orahoma
Welkom vreemdeling!
Overspannen Zenuwen
Voetbal
Het Nationaal Glasmuseum te Leerdam
Zaterdag 28 april 1962
HOLTENS NIEUWSBLAD
pagina 2
Op het ogenblik wordt te Holten de
vreemdeling, vooral bij zomerdag, met
open armen ontvangen. Men stuurt fol
ders bij duizenden de deur uit en het
succes blijft niet uit. Het is een schone
en mooie bedrijvigheid. De vreemdeling
leert Holten kennen en waarderen. En
omgekeerd de Holtenaren vele vreem
delingen.
Er is echter een tijd geweest, voor 331
jaar, dat men daar anders over dacht.
Het was in de tijd, toen de voorouders
van Egbertoóm zich op de Borkel had
den neergesmeten, zo noemde men dat
destijds. In 1631 kwamen de grondbe
zitters van Holten bij elkaar en vonden,
dat het nu mooi genoeg was. Sinds dat
voor hét dorp Holten de eerste steen
werd gelegd, en dat was nog voor de tijd
van Karei de Grote, was men zeer gul
geweest met het wegschenken van hoe
ken grond. En toen Holten een kerk
kreeg, moest daar een behoorlijk dorp
bij komen. Want al waren de mensen
van Holten vroeger niet zo geletterd en
geleerd als tegenwoordig, zij voelden
toch Wel,'dat het geen gezicht was: een
marke Holten met een kerk zonder dorp.
De Heren van Holten (familienaam)
vonden, dat Holten rondom de Waar-
denborg moest staan, maar de elkaar
opvolgende bisschoppen van Utrecht
waren bepaald geen vrienden van de
jonkers. De kerkvorsten vonden de jon
kers maar lastig. Dat zelfde beweerden
de jonkers van de bisschoppen.
De laatsten hadden er alle belang bij
de adel de kop in te drukken, de rijks-
adel dan, wel té verstaan.
In 1227 werden de jonkers van Holten
te Ane vermoord door de troepen van
Rudolf van Coeverden, wiens nazaten
thans nog te Holten wonen.
De bisschoppen hadden andere plan
nen met Holten. Zij bouwden de kerk
op een paar kanonschoten afstand van
de Waardenb.urg. (Vroeger kon je met
een kanon niet zo heel ver schieten.) En
landmeters kwamen en sneden een flink
stuk uit het hart der aloude marke. Pre
cies langs de weg van Deventer naar
Munster. Op de protesterende boeren
werd minder gelet; die sloeg men in die
dagen gewoon in de nek. De bisschop
pen van Utrecht waren bepaald geen
zachte jongens, maar wel zo uitgekookt,
dat zij een aantal handwerkers en am
bachtslieden animeerden om naar Hol
ten te komen. Bijv. timmerlieden, sme
den, leerbewerkers, kleermakers e. d.
Dat deden de bisschoppen niet uit liefde
voor de boeren, die destijds heer en
meester waren in de marke en de bur
gers van Holten zo omstreeks 1400
kamermannen noemden. Doodgewoon,
omdat zij geen recht hadden in de
marke.
In die tijd kon een immigrant met
goede vakbekwaamheid en natuurlijk 't
nodige geld te Holten best terecht. De
bisschoppen wezen de grond aan voor
een huisplaats; men mocht toen nog uit
zoeken. Zo ging dat een paar honderd
jaar door, maar op een goede dag ver
dwenen de bisschoppen van Utrecht
spoorloos. Het was, menen we, in 1529.
Uit de vroegere immigranten en uit
de markegenoten zelf, door aantrouwe-
rij, was een kregele dorpsbevolking ont
staan, die zo langzamerhand de boeren
en verder markevolk de mode en de wet
voorschreef.
Als gezeten markeboer nam je zoiets
natuurlijk niet. De oude Jan Aolbert, 'n
flinke doortastende boer, vond dat er
maar eens flink doorgedonderd moest
worden. De predikant nam Jan Aolbert
onder handen en de schout deed zulks
ook, maar Jan Aolbert vond, dat wan
neer de heren de rug jeukte, daar de
grepensteel goed voor was.
De schout had een arme boerenarbei
der toegestaan zich te Holten te vesti
gen. De schout had eerst naar de han
den van de daghuurder gekeken en die
Mijnhardt's Zenuwtabletten
REISJE PLATTELANDS-
JONGEREN.
Op donderdag 26 april jl. maakten leden
van de „Plattelandsmeisjes" en „Jong
Holten" een uitstapje met een touring
car. De reis ging via Deventer, Apeldoorn
Amersfoort, Utrecht naar Den Haag. Hier
werd eerst het miniatuurstadje Maduro-
dam bezocht. Daarna naar de Schevc-
ningse pier en het strand. Het uitzicht
werd. erg belemmerd door de laaghan
gende mist. Dwars door de bloeiende bol
lenvelden ging het naar de Keukenhof.
Hier werd geruime tijd doorgebracht. Ver
volgens ging het naar Amsterdam. Tegen
zeven uur werd de terugtocht aanvaard.
In „De Olde Herberg" te Teuge werd nog
even gepauseerd. Ruim tien uur kwamen
allen, voldaan over de gezellige dag, in
Holten terug.
STROMIJT VERBRAND. ir
Doordat kinderen met lucifers speelden
ontstond woensdagmiddag om plm. 3 uur
brand in een stromijt, aan de Aalpolsweg,
van de landbouwer Hofman uit de Riet
molenstraat.
De brandweer, die snel ter plaatse was,
kon niet verhinderen dat de plm. 200 ba
len stro door het vuur werden vernietigd
doch wist de in de onmiddellijke nabijheid
staande houten loods te behouden.
beloofden genoeg. Iiij had, bij wijze van
spreken, Handen als een bats.
Men liet de man geruisloos in de
marke zakken. D.w.z. Jan Hendriks
bouwde met een paar mede-armen een
hut in het gemene veld en smeet zich,
zoals toen de term luidde, in de marke
dale.
Het was in 1631 een slechte zomer,
met veel regen, hoog water en rotterij.
Jan Aolbert riep de boeren samen in de
kerk. Vaak hield men marke vergade
ring in Deventer, maar voor ditmaal
was de kerk gekozen. Toen de koster
weigerde de tempelpoort te ontsluiten,
kreeg hij eerst een blauw oog. Hij open
de daarna gretig de kerkdeur. De predi
kant en de schout verschenen om der
wille van hun gezondheid maar niet,
want de gemoederen waren tot 't kook
punt gestegen.
Het was voor Jan Hendrik niet zo erg
geweest, wanneer hij de boerenwetten
der marke van Holten niet geschonden
had, want de marke hield de gastvrij
heid hoog. Hadden zij de trompetter, die
uit de Spaanse dienst ontvlucht was, ook
geen hut laten bouwen in de marke?
O zo! Het had niet aan de Holten boeren
gelegen, dat de trompetter later op
Schalkhaar als landverrader in een
lindeboom was opgehangen en de we
duwe met drie kinderen het land was
uitgejaagd.
Maar nu was die boerendaghuurder
Jan Hendriks gekomen en naar boer
Jan Aolbert vertelde, met een gloepse
draai in de marke in het gemene veld
neergestreken. Er uit, dat moest hij. En
daarvoor kwamen de boeren in de kerk
bijeen.
Toen de koster protesteerde en be
weerde, dat het godshuis geen huis was
voor wereldse zaken, vroeg Bats de
holtrichter hem, of hij soms de klomp
voor het gat wilde hebben, dat kon ook.
In ieder geval de boeren en ook de
heren, want die waren er ook, kenden
hun fatsoen. De markeschrijver werd
aan het werk gezet. Deze schreef een
brief aan Jan Hendriks, dat deze op 30
juli 1631 zijn nieuw gebouwde hut ver
laten moest hebben, anders zou deze in
elkaar geslagen worden.
Er gebeurde een week niets. Niemand
was er happig op om met de grote vuis
ten van Jan Hendriks kennis te maken.
En nu kwam het gemeenschapsgevoel
van de Holtenaren om de deur kijken.
De boeren waren in de buurtschappen
nog eens bij elkaar gekomen en alge
meen waren zij van mening, dat mense
lijkheid en naoberplicht hen verbood,
Jan Hendriks van zijn schamel dak te
beroven.
De grootgrondbezitters uit Deventer
gelastten hun pachters de hut te slopen,
doch dezen weigerden. Toen werd een
beroep gedaan op de markeveldwach
ters en ook dezen weigerden uit mense
lijke overwegingen. Toen men niet be
reid bleek de indringer te verjagen,
stuurde Deventer drie soldaten, maar
deze bleven er voorlopig ook nuchter
van om Jan Hendriks te verjagen. Pas,
toen zij zich voor twee gulden vijftig
moed hadden ingedronken, ging de hut
voor de bijl.
De soldaten werden voor hun afbraak,
voor die dagen althans, goed betaald. Zij
kregen drie rijksdaalders en drie vane
bier.
En Jan Hendriks? Och, hij zal in dorp
Holten wel een afdakje gevonden heb
ben. want zo is het nu eenmaal in Hol
ten. Welkom, vreemdeling!
VAN COEVERDEN.
MET DE TREKKERS ROND HOLTEN.
Zaterdag 28 april organiseert „de Trek
kers" een lustrumwandeltocht over afstan
den van 10, 15 en 25 km. rond Holten. Al
wat wandelt, is daar van harte welkom.
De organiserende vereniging zal alles
in het werk stellen om de honderden wan
delaars een fijne dag te bezorgen. Afwisse
lende parcoursen voor groot en klein zijn
met veel zorg gekozen. Holten, in geheel
ons land en ver daar buiten bekend en
geroemd om fraai natuurschoon en zijn
onvolprezen Holterberg, ligt aan de grote
verkeersweg Deventer-Almelo-Goor en is
per trein of bus voor elke wandelaar, die
aan deze „Trekkerstocht" wil deelnemen,
wel zeer gemakkelijk te bereiken. De Hol
terberg, de heuvelrug, aansluitend bij de
Nijverdalse-Lemelerberg, biedt prachtige
vergezichten op de linkerflank Deventer
op de rechterflank Rijssen, Wierden. Al
melo. Dennebossen, akkers en weilanden
wisselen elkaar af, als speelgoedhuisjes
liggen her en der de roodgedakte boeren
huisjes, half in het ontluikend groen .ver
scholen. Waar men ook wandelt, steeds
weer wordt het oog geboeid door fraai na
tuurschoon. Het is juist deze afwisseling,
die het voortgaan tot een waar genoegen
maakt.
De start vindt zaterdagmiddag half drie
plaats vanaf het gebouw Irene, Boskamp
straat. Hier bevindt zich ook de kleedge
legenheid. Een fraaie medaille vormt
straks de herinnering aan een welbestede
wandeldag. Het V.V.V.-kantoor, Gaarden-
straat, telef. 0 5483-533 verstrekt gaarne
alle verdere inlichtingen.
Er is een verplichte rust van een half
uur, terwijl aan E.H.B.O. de verzorging is
toevertrouwd.
Extra prijzen voor N.U.W.-verenigingen
(ook niet-aangeslotene) zijn beschikbaar.
Begrijpelijk in deze bosrijke omgeving
is het ten strengste verboden in bos en
heide te roken, vernielingen aan te rich
ten, papier of 'anderszins achter te laten.
De inleggelden bedragen voor N.U.W.-
senioren ƒ1.--, voor N.U.W.-junioren en
-adspiranten 0,75. Niet-leden betalen
0,25 meer.
Wandelaars! Zaterdag 28 april in grote
go'tale naar Holten! Wandel mee!
Op tweede Paasdag kwamen twee Hol-
tense elftallen in het veld. Holten I moest
het in het Sportdal tegen de oude rivaal
SOS uit Hellendoorn opnemen en het ju
nioren A-elftal had de moeilijke taak om
tegen leider Excelsior A in Rijssen aan te
treden. Dat het een nogal gunstig week
end was voor de Holtenaren, kunt u hier
onder in de verslagen lezen.
Holten 1-SOS 1 2—1.
In een spannende wedstrijd, waarin
men toch ook nog wel goed voetbal zag.
zag men een praktisch gelijk opgaande
strijd. De Holtenaren speelden met twee
invallers voor E. Maats en H. Brands. Op
het middenveld gaf H. Jalving verdienste
lijk spel te zien, maar de Holtense voor
hoede kreeg tegenover de goede defensie
van SOS maar weinig kans. De Holtense
achterhoede had vaak veel moeite met de
open aanvallen van de gasten, waarbij de
Hellendoornse midvoor goed gesteund
werd door zijn linksbuiten. Enkele verre
schoten misten op een haar na het heilig
dom van keeper Vincent. Tien minuten
voor het einde van de eerste speelhelft -
was een misverstand in de rood-zwarte
defensie er de oorzaak van dat de gasten
de score konden openen. Maar in de twee
de helft kwam Holten meer opzetten en
nadat enkele kansen op niets uitliepen
zorgde KI. Velderman er voor dat hij goed
doorzetten van Stokkers met een harde
kogel afrondde. Deze gelijkmaker gaf Hol
ten meer zelfvertrouwen, het samenspel
werd beter en toen tien minuten voor het
einde linksbuiten Ulfman, die Paalman
was komen vervangen, een goede kans
kreeg betekende dat 21. Met Holten in
de aanval kwam daarna het einde van de
wedstrijd. Door deze overwinning zijn de
kansen van de rood-zwarten voor een
plaats in de kopgroep weer belangrijk toe
genomen.
Excelsior A-Holten A 01.
Holten stond voor de wedstrijd met
twee punten achter op leider Excelsior A.
een nederlaag zou dus betekenen, geen
kans om de kampioenstitel te prolonge
ren. Een bijzonder moeilijke opgave dus
voor de I-Ioltenaren. Zelfs moesten de A-
juniores een beroep doen op twee spelers
van het B-team J. Beldman en I-I. Hom
mes, die zich beiden prima aanpasten.
Ook de andere spelers speelden voor wat
ze waard waren en omdat de Holtenaren
over een beter teamverband beschikten
mag de overwinning wel verdiend worden
genoemd. Er was volop spanning en ook
de Rijssenaren lieten goed voetbal zien.
Vijf minuten voor afloop scoorde G. Soer
de overwinningstreffer. De Holtenaren
staan nu gelijk met de Rijssense roodwit-
ten. A.s. zaterdag staan de elftallen weer
tegenover elkaar, nu in het Sportdal. Een
Holtense overwinning is te verwachten,
of zou Excelsior toch voor een verrassing
zorgen?
VOETBALPROGRAMMA
Zaterdag:
Holten AExcelsior A
Vesos AHolten B
Holten CGFC B
Holten DDe Zweef D
2.30 uur
3 uur
3.40 uur
4.50 uur
RV 4—Holten 3 11.00 uur
Holten 2—SOS 2 12.00 uur
Holten 1Haarl. Boys 1 2.30 uur
r
Zijn twee wedstrijden in een weekend voor de ere-divisie teveel? ïn de tijdens
de Paasdagen gespeelde wedslryd DWS-A en DOS, eindstand 00, waren de
gemoederen wat verhit. Braam van DWS en de DOS-doelman van Zoghei wor
stelen letterlijk en figuurlijk om de bal. Heeft scheidsrechter Bronkhorst, aan
stormend met gebalde vuisten ook al worstelplannen?
Achteraf viel alles nog al mee.
Het kan zijn nut hebben in dit blad aandacht
te vragen voor Europa's enige glasmuseum.
Het is in Leerdam gevestigd en wel in de
onmiddellijke nabijheid van de Koninklijke
„Leerdam", zoals de N.V. Koninklijke Ne-
derlandsche Glasfabriek „Leerdam" zich
aan het publiek pleegt te presenteren. Deze
fabriek staat thans onder directie van ir. C.
A. Doets, die na de bevrijding enige tijd
waarnemend burgemeester van Deventer is
geweest. Zij verschaft werk aan ruim 1300
personen. De in Espelo geboren cineast Bert
Haanstra vervaardigde over dit bedrijf een
prachtige film, getiteld: „Glas", een film,
welke vele lezers van dit blad ongetwijfeld
zullen hebben gezien. Jan Willem HofsUa
vertelde op 22 februari j.l. voor de televisie
in dc kunstrubriek van de K.R.O. neg een
en ander over de Leerdamse glasfabriek.
Een bezoek aan de glasfabriek vele ge
zelschappen maken van de mogelijkheid
daartoe gebruik impliceert een gang
naar het nationaal glasmuseum, dat gelegen
is aan de Linge, aan het „kleine rivierke"
aldus J. J. Cremer in zijn Betuwse novellen,
juist tegenover het kasteel Heukelum, waar
baron Van Heeckeren van Brandsenburg
heer en meester is.
Het museum, aanvankelijk eigendom van de
glasfbriek, is in 1957 vier jaar na de op
richting overgegaan in handen van een
stichting, in wier bestuur vertegenwoordi
gers van glasfabriek, rijk, provincie en ge
meente zitting hebben. Het werd in de jaren
1954, 1955 en 1961 bezocht door respectie
velijk .3089, 9670 en 12.000 personen. Op ver
toon van de rnusea-toegangskaart. welke
abonnees op „Openbaar kunstbezit" gratis
ontvangen, heeft men vrije toegang tot het
museum. Conservator van het nationaal
glasmuseum is de thans 76-jarige heer Ka-
rel J. H. Wasch, voormalig secretaris van de
directie der glasfabriek. Hij wordt in zijn
werk bijgestaan door mevrouw T. Slielter-
Steenhoek.
Men heeft wel eens beweerd, dat de Egypte-
naren de glaskunst hebben uitgevonden,
maar opgravingen hebben aangetoond, dat
Babylonië en Assyrië reeds glas bewerkten.
Na dc ondergang der Egyptische cultuur is
de glaskunst naar Europa overgebracht.
Aan het eind van de 16e eeuw vestigden zich
ook glasblazers in Amsterdam. In 1811 wa
ren in 's lands hoofdstad reeds 10 ovens
werkzaam. In 1765, dus bijna twee eeuwen
geleden, werd in Leerdam de eerste glas
fabriek gesticht. Aangenomen wordt, dat
ook voordien in Leerdam al glas geprodu
ceerd werd.
„Leerdam" gaat regelmatig voort met tal
van moderniseringen, welke noodzakeiijk
zijn om met het buitenland te kunnen con
curreren. De Koninklijke „Leerdam" heeft
zich kans gezien haar naam toe te voegen
aan bekende namen uit de glashistorie, zo
als Venetië. Bohemcn en Jena.
De fabriek heeft in de jaren na 1910 vooral
grote bekendheid gekregen door het kunst-
nijverheidsglas. De leiding der fabriek
slaagde er destijds in enkele ontwerpers van
naam aan te trekken, waarvan genoemd
mogen worden K. P. C. d Bazel, dr. H. P.
Beiiage, C. de Lorm, C. J. Lanooij en A. D.
Copier. Van Copier, die ook thans nog aan
de glasfabriek verbonden is. bevindt zich in
het museum een in 1951 ontworpen siervaas
van kristal en opaalglas, in de serie 1960
van „Openbaar kunstbezit" besproken door
dr. H. E. van Gelder.
Behalve Copier zijn thans ook aan het be
drijf verbonden de ontwerpers W. Heesen en
F. Meijdam.
In het nationaal glasmuseum treft men een
interessante verzameling aan van Leerdams
glas en kristal. Daaronder bevinden zich
ook z.g. Unica. Dit woord is eigenlijk niet
juist, want men bedoelt er mee te zéggen,
dat er slechts één exemplaar van gemaakt
is. De fabriek verstrekt bij aankoop van een
„Unica" een certificaat, dat voorzien is van
de handtekening van de ontwerper van het
glaswerk. Het woord „Unica" is dus tot han
delsmerk geworden. Ook glas uit het buiten
land, zowel antiek als modern, heeft een
plaats gevonden in het museum.
Het is alleszins de moeite waard om zich
wat bezig te gaan houden met de glashisto
rie door o.a. een kijkje te nemen in het glas
museum. Dan gaat men iets verstaan van de
definitie, die ik vond in een gedenkblad an
no 1928, luidende:
„Glas is een schoon symbool van wedcrop-
standing uit aardeduister tot licht en kleu-
renbloei, van loze verbrokkeldheid tot vorm
en lijnharmonie, van loutering tot doorzich
tige reinheid door het woedend geweld van
het vuur."
L. VV. O.
TWIST DANSAVOND
Door de „The Sensation Rockets" wordt
maandagavond 30 april om 7 uur een all
round Rock-twistdansavond gehouden in.
feestzaal „Vosman" met o.a. de Twist-
kampioenschapperi, welke wedstrijd om 9
uur begint.
Voor deelname aan de Twistkampioen-
schappen kan men zich 's avonds aan de
zaal opgeven. Er zijn verschillende mooie
prijzen'beschikbaar gesteld- Het muzikale
gedeelte dat wordt verzorgd door „The
Sensation Rockets" zal worden afgewis
seld door het optreden van de „Kettely
Sisters".
Hoes+drank in tabletvorm. 95cf
33. Een wijs woord van
Bram Steng.
Jaja, het werd een. moeilijke toestand
op Óroboma. Er waren nu al een paar
dagen verstreken en nog steeds hadden
Bram Steng en Ootje Teur niets te eten
gevonden. Ze werden allebei broodma
ger en kregen holle ogen van de ont
zettende honger, terwijl ze zich met
moeite voortsleepten door het vreemde
landschap.
„Ik doe het niet meer!" zei Bram
Steng de vierde morgen met zwakke
stem, „Ik ga naar het strand, ik ga daar
zitten en ik ga daar niet meer vandaan!
We zetten een witte vlag neer, zodat we
desnoods door een passerende boot kun
nen worden ontdekt. Dan kunnen ze ons
meenemen.Eiland met gouden bo
men. Wat heb je aan gouden bomen, als
je nog niet eens een halve snee brood
hebt?"
Dal was een wijs woord van onze ka
pitein en ik hoop, dat jullie, die dit le
zen, er later nog eens aan zullen den
ken.
Ook de beide Jannemannen liepen
'nol-ogig rond, hun magen knorrend van
de honger. „O, o!" zuchtte Jan met de
Tandjes, „Wat een land! Wat een ver
schrikkelijk land! Ik wor gek van die
berregies!"
„Het is heel treurig!" gal Jan met de
Tandjes toe. „Wil je wel gelove, asdat
ik mei. mesellcT te doen liep?"
lezoni
