Miljoenen in de wereld
lijden honger
Uil Hollens historie
H.G.K, zoekt zangers
STREVEN NAAR MODERNE KOOPSFEER
Terugblik op Neurenberg
DE TEMPEL VAN KWUNGH0
Anti-Honger-Actie kan uitkomst brengen
Radiotoespraak van
Prins Bernhard
-
ill?
KDebèsfe
ipssfa
Voetbal
„De kunst in het gezin"
Af en toe lezen we in de dagbladen fei
ten en cijfers over de honger in de we-
ï'eld. Men leest dan zelfs over miljoenen,
die honger lijden of ondervoed zijn. Zul
ke berichten maken wellicht even indruk,
vooral als er een plaatje van een uitge
hongerd kind bij staat, maar de inbraak
in het naburige dorp, het auto-ongeluk op
de rijksstraatweg of het gebroken been
van de buurvrouw krijgen veel meer aan
dacht dan de vreselijke hongersituatie
van miljoenen in verre werelddelen. Na
het lezen van zulke berichten gaan we
over tot de orde van de dag. Wij, in ons
welvarende Nederland, kunnen ons im
mers nauwelijks of in het geheel niet
voorstellen wat honger lijden betekent.
Of kunnen we dat misschien wèl? Is
het toch mogelijk om ons er een idee
van te vormen, hoe de toestand in grote
delen van de wereld is, bijvoorbeeld door
nog eens terug te denken aan de honger
winter van 1944-'45? In die hongerwinter
stierven er in ons land dagelijks mensen
van de honger, oude mensen, jonge men
sen, kinderen stierven letterlijk van de
honger. Bij ons duurde die noodtoestand
een half jaar. In vele landen vormen hon
ger en ondervoeding een blijvend pro
bleem.
Blijvend? Dat hangt mede van óns af.
Wij kunnen helpen dit probleem op te
lossen.
De aarde kan overvloed voortbrengen
voor al haar bewoners, voor 2800 miljoen
mensen. In feite wordt maar de helft vol
doende gevoed. Het ondervoede, honge
rende deel woont in wat wij onderont
wikkelde gebieden zijn gaan noemen.
Maar ook die arme landen hebben vaak
natuurlijke rijkdommen, die ontgonnen
kunnen worden. Him bevolkingen weten
echter niet of onvoldoende, hoe daarvan
gebruik te maken. De mensen hebben
niet genoeg te eten, omdat ze niet vol
doende produceren. Wij, de volken uit het
welvarende deel van de wereld, moeten
de volken van de minderontwikkelde
landen leren zichzelf te helpen. Daartoe
zullen we hun machines en kapitaal, maar
ook technische kennis ter beschikking
moeten stellen. Dan zullen ze hun bodem
schatten leren ontdekken en gebruiken.
Ze zullen leren hoe hun landbouwgron
den te bewerken, hun vee te behandelen,
hun voedsel te bereiden, hoe de heersen
de ziekten te bestrijden enz. enz.
EEN GROOTSCHEEPSE AKTIE.
De Voedsel- en Landbouworganisatie
van de Verenigde Natie, de FAO, is een
■grootscheepse aktie begonnen om de hon
ger en de ondervoeding uit de wereld te
bannen. In deze Anti-Honger-Aktie zal
■ook ons land zijn bijdrage leveren. De
NOVIB, de Nederlandse Organisatie voor
Internationale Bijstand, zal, onder auspi
ciën van het Nederlands FAO-comité en
in samenwerking met 't Unesco-centrum
Nederland en het Nederlands Comité Uni
cef, deze Anti-Honger-Aktie in ons land
leiden. De Nederlandse regering steunt
de aktie van ganser harte; zij heeft als
eerste een belangrijke bijdrage ervoor
aan de FAO gegeven. Koningin Juliana
betuigde de directeur-generaal van de
FAO, Dr. Binaj Ranjan Sen die de
geestelijke vader is van de Anti-Honger-
Aktie en die in zijn vaderland, India,
heeft geleerd wat hongersnood betekent
haar warme sympathie met deze we
reldcampagne, welke door samenwerking
van alle mensen van goeden wil een stap
zal kunnen zijn op de weg die leidt naar
een wereld zonder gebrek. Vertegen
woordigers van 72 internationale particu
liere organisaties van allerlei levensbe-
PRINS BERNHARD
Prins Bernhard zal maandagavond 14
november a.s. van 19.10 tot 19.15 uur
met een korte radiorede de radio-actie
inleiden voor inschrijving op de cursus
1961 van de stichting „Openbaar kunst
bezit". Deze toespraak wordt als geza
menlijk programma uitgezonden over
de zender Hilversum 1.
-4.1
Een jochie uit Honduras, dat zo geluk
kig is samen met andere kleuters uit zijn
land van de Verenigde Naties melk te
krijgen als bijvoeding bij het „norinale",
veel te eenzijdige dieet van bonen en
tarwekoeken.
schouwing, van de kerken, de vakorgani
saties, de vrouwenbewegingen, de jeugd,
de onderwijzers enz., steunen de interna
tionale Anti-Honger-Aktie.
PLAATSELIJKE INZAMELING.
Op verzoek van ere burgemeester heeft
het bestuur van de afdeling Holten van
het Ned. Roode Kruis de plaatselijke An
ti-Honger-Aktie op zich genomen. Het
heeft zich in een circulaire per post tot
meer dan 1600 gezinnen en alleenwonen
de ingezetenen gewend met het verzoek
een bijdrage te willen geven om de hon
ger zo snel mogelijk de wereld uit te
helpen.
De heren H. Bosman en J. Paalman
hebben zich bereid verklaard de toege
zonden zakjes bij alle ingezetenen op te
halen. U kunt hun werk aanmerkelijk ver
lichten door Uw bijdrage gereed te leg
gen. De dagen zijn kort en de gemeente
is groot, zodat zij gaarne snel van huis
tot huis willen gaan.
Mocht U door een lacune in de adres
lijst geen verzoek om een bijdrage ont
vangen hebben, wendt U dan tot één van
beiden. Zij zullen ook Uw bijdrage gaar
ne in ontvangst nemen.
DE ELLENDE IN DE WERELD IS
GROOT. HELPT ALLEN DE
HONGER TE STILLEN.
De levensmiddelenhandel streeft thans
naar een modernere koopsfeer door de
inrichting van zelfbedieningswinkels, die
naast de traditionele grutterswaren ook
groenten, fruit en voorverpakt vlees ver
kopen. In de grotere eenheden blijkt de
omzet per steeds duurder wordende be
diende al gauw gunstig af te steken tegen
die in het normale toonbankbedrijf en zo
wordt in de plannen voor de vestiging van
nieuwe winkelbedrijven in de in aanbouw
zijnde voorsteden en buitenwijken, meer
en meer een klein aantal grote eenheden
geprojecteerd in plaats van het oude sys
teem van een groot aantal „buurtverzor-
gende" bedrijven.
Bij deze groei hebben de leiding de
grootwinkelbedrijven zoals die van De
Gruyter, Albert Heijn en Simon de Wit,
die hun eigen grossier zijn en de vrijwil
lige filiaalbedrijven zoals de Centra-orga
nisatie, waaraan de grossierderij Schui-
tema toelevert. Zij beschikken over een
organisatie van voldoende omvang, die
de vestigingsplaatsen met de beste groei
kansen uitzoekt en wel zo ervaren en des
kundig is, dat de vereiste wijziging van de
winkelinstallaties, de grotere voorraden
en de handiger verpakking van de artike
len, geen onoverkomenlijke problemen
behoeven te vormen. De detailhandel is
geheel in beweging en gedurende de tijd
dat het evenwicht moet worden hervon
den, liggen de kaarten het best voor de
ondernemingen, die in het recente verle
den al blijk hebben gegeven de aanwezige
groeimogelijkheden snel te kunnen en
tameren.
SCHUITEMA
Als grossier is deze onderneming een
van de belangrijkste tegenspelers van het
zelf grossierende grootwinkelbedrijf. De
onderneming lieeft haar hoofdkantoor te
Amsterdam en verder zeven grossierde-
rijen, waarvan de meeste in de Oostelijke
provincies. Verder heeft zij de leiding cn
in 1958 55 °/o van de omzet van de
Centra-organisatie, een vrijwillig filiaal
bedrijf, dat zich zeer bevredigend ontwik
kelt. Tenslotte bezit Schuitema een aan
tal deelnemingen, onder welke de Horecaf
inkoopcentrale, voor de toelevering aan
hotels, café's en restaurants, en de Ad-
vimij, die de kruideniers behulpzaam is
en financiert bij d^ aankoop van winkel
panden, zodat de afnemers van Schuitema
dezelfde kaasen krijgen als de grote fi
liaalbedrijven.
Schuitema had per 1 januari j.l. 110
zelfbedieningswinkels als vaste afnemer.
De omzet steeg in 1959 met ruim 7%
en aangezien de kosten navenant toena-
Onze oudste plaatselijke zangvereniging
Holtens Gemengd Koor heeft bloedarmoe
de. Maak u geen zorgen waarde lezer (es)
het gaat niet om het bloed van de dames
en heren die samen het gemengde koor
vormen, het koor heeft gebrek aan heren
zangers.
Na vele jaren een toonaangevende rol
te hebben gespeeld in het vocale dorps
leven is zo langzamerhand de stemmen
verhouding onzuiver geworden, doordat
telkens, heel successievelijk, zangers het
koor verlieten, zonder dat daarvoor man
nelijke krachten in de plaats kwamen. Be
paalde oorzaken had dit niet, maar het is
H.G.K. gegaan als vele verenigingen
vóór haar, op een gegeven moment komt
er een inzinking en dan is het dikwijls
heel moeilijk deze weer te boven te ko-
men.
De voorzitter, de heer D. Aaftink, heeft
het tijdens de jongste uitvoering reeds
gezegd, H.G.K. wil het komende seizoen
gaarne naar het concours om te trachten
van de ere-afdeling in de superieure afde
ling te komen, om zodoende de hoogste
sport op de vocale ladder te bereiken;
maar zonder heren-zangers gaat dat niet.
Het seizoen is met deze uitvoering af
gesloten en men begint thans met een
nieuw pi'ogram met nieuwe nummers.
Daarom zou H.G.K. het zeer op prijs stel
len, indien de Holtense heren zich eens
ernstg zouden willen beraden of zij niet
een plaats in het gemengde koor zouden
kunnen innemen.
Dames-leden heeft men voldoende, maar
dit behoeft geen beletsel te zijn om als ver
loofd of getrouwd stel tot de vereniging
toe te treden. Men wil om der wille van
de „heer", de „dame" graag op de koop
toenemen.
De repetities zijn op maandagavond
van 8 tot 10 uur in het overblijflokaal
achter de ulo-school. Dirigent is de heer
J. K. Warmink uit Goor, die met grote
liefde zijn koor leidt.
En wie 't cabaretliedje van Dirk Witte,
„Het meisje van de zangvereniging" kent
weet hoe gezellig het op zulke repetities
kan zijn.
Niet alleen de kunst, maar ook de ge
zelligheidsfactor speelt bij een zangver
eniging een grote rol.
Holtens Gemengd Koor is van ouds al
tijd een gezellige vereniging geweest, die
vele jaren met wisselend succes de zang
kunst heeft beoefend, wij willen vanaf
deze plaats gaarne een beroep op de he
ren doen om zijn gelederen te komen ver
sterken.
Onze plaats is gaandeweg een groot
aantal mensen gaan tellen, die van elders
komen, maar die zich nog niet zo inten
sief met het dorpsleven in hun nieuwe
woonplaats bemoeien. De vrouwen eer
der dan de mannen. Ook op hen menen
wij op verzoek van H.G.K. een be
roep te mogen doen de zangkunst te gaan
beoefenen en zo spoedig mogelijk tot het
koor toe te treden. Het is nu het ge
schiktste moment.
De heren-zangers worden gaarne op een
repetitie-avond tegemoetgezien.
men, bleef het exploitatiesaldo nagenoeg
gelijk. Zoals bekend zijn de marges van
de groothandel klein, zodat bij de toene
mende loonkosten bijna alles van de om
zetstijging moet komen. Wat dat laatste
betreft zijn de vooruitzichten alleszins
gunstig. De onderneming is de kampioen
van de zelfstandige detaillevensmiddelen
handel en aangezien te verwachten is dat
deze zich niet de kaas van het brood laat
eten door de nu snel groeidene filiaalbe
drijven, is er voor de grossier, die ook
voor de zelfstandigen de expansie finan
cieel en, organisatorisch vergemakkelijkt,
een zeer goede kans op groei van zijn
omzet. Voor het komende jaar wordt dan
ook weer een hoger verkoopcijfer ver
wacht, maar met het oog op de aanloop
kosten van het nieuwe bedrijf te Schie
dam, zullen de financiële resultaten waar
schijnlijk op hetzelfde niveau liggen als
in 1959. De zelffinanciering is bij Schie
dam een belangrijk instrument om de
groei voort te zetten. In 1958 en 1959
werd resp. f 4,5 ton en f 8 ton geïnves
teerd in vaste activa en daartegenover
werd f 6,5 en f 6 ton uit het eigen bedrijf
opgebracht. De omvang van de financie
ring met langlopende schuld is bescheiden
en de verhouding ervan tot het eigen ver
mogen is aan de conservatieve kant.
en niet duurder dan andere
11. IN a enKeie uren wera rsiuiy waKKe?;
door het geluid van mannenstemmen.
Daar hij zich gelukkig spoedig te binnen
wist te brengen, waar hij was, hield hij
zich doodstil, doch wekte heel voorzichtig
de nog diep slapende Dick.
Behoedzaam tilde deze het dekzeil een
kiertje omhoog en wist nog juist bijtijds
een kreet te onderdrukken. Vlakbij hem
HOLTEN EN ZIJN KERK.
Tot 1598 was Holten net als een groot
deel of beter gezegd geheel Overijssel,
Rooms geweest.
Hoe lang er te Holten pastoors waren
is op geen tien jaar te zeggen. In 1571
vinden wij te Holten als pastoor Henri-
cus van Kervenheim. Of deze er nog was,
toen de eerste perdikant Johannes Smit
door de overheid werd aangewezen, is
ons niet bekend. De verovering van Twen
te en een deel van Salland bracht op
godsdienstig gebied groite verandering.
De kerk te Holten moest op bevel van
de Classis Devenjter en de drost van
Salland eerst gezuiverd worden. Het was
vermoedelijk niet zo, dat het kerkgebouw
in vervuilde staat verkeerde, maar om
van een Roomse kerk een Hervormde te
maken, moest er nog wel het een en ander
gebeuren. En hoe het mogelijk was, dat
alle Roomsen in een handomdraai Her
vormd werden (en dat schijnt te Markelo
en te Holten gebeurd te zijn), is ons ook
op het ogenblik nog een raadsel. Wij ont
dekken daar juist nog, dat Henricus van
Kervenheim nog een opvolger heeft ge
had. Namelijk Herman Bushof. In Goor
was David Bushof pastoor. De Bushofs
waren strijdlustige naturen. Bushof wilde
waarschijnlijk graag te Holten blijven.
Toen hij afgezet was als pastoor, trouwde
hij met zijn dienstbode voor de dominee
van Geesteren (bij Borculo). Hij wilde
graag dominee worden te Holten. Dit was
de Drost van Salland blijkbaar te gortig.
Na afgelegd examen en na verklaard te
hebben het eens te zijn met de Hervormde
leerstellingen, werd hij tot predikant van
Olst benoemd. Maar de Holter pastoor
had te Olst een allesbehalve rustig leven.
De pastoor van Olst, in de annalen be
kend als de paap van Olst, zette zijn be
minde gelovigen onder grote druk, en be
dreigde zijn schapen met hel en, verdoe
menis, zo ze bij Bushof ter kerke gingen.
De drost van Salland greep evenwel in en
zette de stoutmoedige pastoor van Olst in
de kast. Hoe het verder met de gewezen
Holter pastoor is verlopen is ons niet
bekend. Er was bij de invoering der Her
vorming een groot gebrek aan predikan
ten. Johan Smit werd in 1598 dus predi
kant van Markelo en Holten. Wij vinden
in het boekje van de marke van Holten
van de heer J. de Graaf Herman Bushof
als eerste predikant vermeld, maar dat
moet Johan Smit zijn. Dat deze slechts
een jaar te Holten was, vindt vermoede
lijk zijn oorzaak hierin, dat de Roomsen
terugsloegen. De invoering der Hervor
ming verliep niet zo geruisloos als men
soms denkt.
Er waren heel serieuze Roomse geeste
lijken, die de Hervormde overheid ge
woon negeerden, en in de openlucht hun
godsdienstige arbeid verrichtten,. Over de
Holtense Bushof weten wij weinig. Over
de Goorse zoveel te meer. Hij verzamel
de des zondags zijn schare in de open
lucht en het kerkgebouw bleef leeg. De
opvolger van Johannes Smit was Chris-
tiaan Hollein. Had ook hij soms te duch
ten van tegenstand der Roomsen? Men
kon in of omtrent de eeuwwisseling van
de 16e op de 17e eeuw wel een nieuwe
godsdienst invoeren, maar of men de
bevolking steeds mee had is een andere
vraag. In ieder geval slaagde de derde
predikant. Het was de predikant J. Phe-
demannus, die te Holten vaste voet kreeg.
Hij diende de gemeente Holten twintig
jaar lang, dus tijd genoeg om de mensen
voor zich te winnen.. Een andere kwestie
was deze. Was na 1600 de koster-school
meester ook hervormd geworden of niet?
De schoolmeester-koster werd door de
marke benoemd en stond onder toezicht
van de pastoor, later predikant. De school
zat in vele gevallen met een afdak' ver
bonden aan de kerk. In zeer oude tijden,
b.v. zo omstreeks veertienhonderd vijftig,
was het niet zo zeer om het onderwijs
te doen, onderwijs dan, zoals wij het thans
kennen, maar was het onderwijs meer
een soort zending, om de mensen beter
in het gareel te doen lopen, wat het kerk-
gaan betreft. Want ongeloof en, bijgeloof
trof men zeer veel aan. De pastoors, toen
maals weinig onderlegd, hadden tal van
hulpmiddelen nodig om de analphabeten
dier dagen op de goede weg te houden.
siuiiuiNcmg ruo, uie mei een anuere
Chinees stond te beraadslagen. Bully, die
het Chinese dialect, dat hier gesproken
werd, tamelijk machtig was, was al even
opgewonden. „Die Chinezenhebben
een jacht overvallenbemanning in ka
juit opgesloten", vertaalde hij fluisterend
Maar Dick's gedachten werkten razend
vlug. Dit was zijn kans om met die gele
De geestelijkheid moest geloven in hek
sen en spoken, wilde zij zich staande hou
den. Wij weten slechts, dat de niet met
name genoemde schoolmeester in 1640
overleden is. Schoolmeesters hadden de
pretentie soms een lang leven te leiden.
Wij weten van een, Twentse schoolmeester
uit de 18e eeuw, dat hij zestig jaar voor de
klas was. „Stond" hadden we moeten zeg
gen, maar dat was niet waar. De laatste
vijftien jaar zat hij, omdat hij hoege
naamd niet meer in staat was om te staan
of te lopen. Een kleinzoon bracht hem
des morgens per stortkar naar school.
Had deze hem daar met veel moeite op en
af geholpen, dan sleepten de oudste leer
lingen hem de school binnen en plaatsten
hem op een, stoel, waar hij de meeste uren
van de dag sliep. De oudste leerlingen
overhoorden dan de jongeren de les.
Waarmee wij maar willen zeggen: wan
neer een schoolmeester door de marke
benoemd werd, zo'n man alle kanten uit-
kon. Het lag gewoon aan de doortastend
heid van de predikant, of de man her
vormd werd of niet. De marke trok er
zich niets van aan. Zij had een koster
schoolmeester en daarmee uit. Daarbij
kwam, dat in Holten het kosterambt en
het schoolmeestersambt ieder apart ston
den, dat kwam meer voor. In 1640 werd
Berend Dikkers tot koster benoemd, maar
hij werd nooit schoolmeester. Soms ont
moeten wij hier of daar bij een, predikant
een Rooms gebleven schoolmeester. De
markè liet dan de zaak maar zo, tot er
een nieuwe schoolmeester moest zijn. Men
liet een oude schoolmeester maar modde
ren met de jeugd. Ook als de meester
aan de drank was. Pensioen kende men
niet. Tot tachtig jaar kon de schoolmees
ter, als hij gezond was, best mee. Het was
zelfs een voordeel, oordeelde men in de
marke, want een man van tachtig jaar
kon veel meer weten, dan een van der
tig. Maar een feit was, dat de man na
1610 te Holten tot de Hervormde kerk
moest behoren.
VAN COEVERDEN.
PROGRAMMA 13 NOVEMBER
Holten I—Omhoog I, 2.30 uur (1)
RKSV III—Holten III, 12 uur (1)
ZATERDAG
Holten C—Excelsior E, 3 uur (1)
Holten A—Combinatie-elftal, 1.45 u. (1)
OPSTELLING DER ELFTALLEN
Holten I
Doel; A. Vincent; achter: T. Deijk,
E. Maats en J. Traanman; midden: K. J.
ten Velde en G. Bannink; voor: H. F.
Klein Velderman, H. J. J. ten Velde,
H. Wansink, A. Traanman en H. v. d.
Bos. Res: G. J. Paalman en J. Stukker.
Holten II
Doel: H. Schooien; achter: G. J. Tui-
tert, A. Schippers en J. A. Nijenhuis;
midden: M. Klein Horstman en B. J.
Markvoort; voor: T. Aaanstoot, G. H.
Paalman, J. G. Nijland, H. W. Rietberg
en H. J. Schutte. Res. M. Hofman en J.
H. Hommes.
Maandagavond hield mej. Knottenbelt,
schilderes te Brammen, in „Irene" een
lezing voor de Hervormde vrouwenver
eniging over: „De kunst in het gezin".
Op zeer interessante wijze gaf zij met
behulp van fraaie kleurendia's een toe
lichting op schilderstukken van bekende
schilders. Zij wees op verschillende de
tails, waar een leek anders aan voorbij
•ziet. De schilderkunst is niet alleen iets
voor het oog, maar ook voor het hart. De
wijze waarop zij haar causerie heeft ge
houden, heeft ertoe bijgedragen, dat de
aanwezigen meer begrip en waardering
hebben gekregen voor het werk van een
kunstenaar en zijn werk met andere ogen
hebben leren zien.
Nadat mevr. Israël mej. Knottenbelt
bedankt had voor haar leerzame cause
rie, waarbij zij het betreurde dat er niet
meer leden aanwezig waren, sloot zij
deze avond.
SCnui'K ai ie leaencii. „ocei me juuw üet-
sy", beet hij Bully toe. „Nang Foo is er
bij." Bully verloochende zijn opvoering
echter niet. „Wacht even tot hij zich ver
wijdert, makker", zei hij rustig.
De ene Chinees verdween, waarschijn
lijk naar beneden. En toen Nang Foo
werkelijk een eindje doorliep, slopen de
jongens uit hun schuilplaats
Op 20 november 1945 begon het pro
ces tegen de Duitse oorlogsmisdadigers.
Dat zal weldra dus vijftien jaar gele
den zijn en daarom wijdt de VARA op
zaterdag 19 november in de vooravond
een uitzending aan dit proces dat bijna
een jaar duurde en waarin op 30 sep
tember en 1 oktober 1946 de vonnissen
werden uitgesproken. Een deel van de
beklaagden werd ter dood veroordeeld
en in de nacht van 15 op 16 oktober 1946
opgehangen. In de lezing zal prof. mr.
B. V. A. Roling, hoogleraar in het vol
kenrecht te Groningen, een „terugblik
op het proces Neurenberg" in deze uit
zending van de VARA geven. Prof. Ro
ling is rechter geweest in heit hof te To
kio, waarvoor het proces gevoerd is te
gen de Japanse oorlogsmisdadigers.
