^Sieraad
Uit Hollens historie
Kleuters brachten juffrouw Bennie
In laatste hide
Wandelsport
Oriënteringsrit
Jeugddienst
in Twents dialect
PUflQL In huls!
Het bederf van „geweckte"
levensmiddelen
assists
EN WELDAAD
Moeie suesessen veor lergmiters
in Heliendoorn en lesie
DE TEMPEL VAN KWUNGH0
Oranjekaleiïder 1961 van
„Pro Juventute"
Woensdagmiddag werd ten gemeente
huize het huwelijk voltrokken tussen
mej. H. Kampman te Nij verdal, oud-
hoofdleidster der openbare kleuterschool
en de heer S. ten Brug, eveneens uit
Nijverdal.
Toen het bruidspaar na de huwelijks
plechtigheid het gemeentehuis verliet,
wachtte „juffrouw Hennie" een bijzon
der aardige verrassing. Al de kleuters
(pLm. 80), die zij de laatste tijd onder
haar hoede heeft gehad, stonden voor het
gemeentehuis opgesteld en vormden met
prachtig versierde bogen, vlaggetjes enz.
een erehaag voor het jonge paar, dat
zich te voet naar de kerk begaf voor de
kerkelijke inzegening.
Het huwelijk werd ten gemeentehuize
voltrokken door de burgemeester, Mr.
W. H. Enklaar, terwijl de kerkelijke in
zegening in de Ned. Herv. Kerk ge
schiedde door Ds. H. Woldendorp, predi
kant op Nieuw-iGuinea., met verlof in
Nijverdal.
In dorpshotel „Holterman" had een
speciale kinderreceptie plaats, waarbij
de ruim 80 kleuters him juffrouw geza
menlijk kwamen gelukwensen. Voor de
kleuters vormde deze receptie, waarbij
zij gul werden onthaald, wel een bijzon
dere attraktie.
Vrijdagmorgen van de vorige week
hebben de oudercommissie en een groot
aantal moeders -in „Irene" afscheid ge
nomen van mej. Kampman. In deze af
scheidsbijeenkomst werd het woord ge-
Eerste prijzen voor „De Trekkers"
De wandelsportvereniging „De Trek
kers" behaalde zaterdag j.l. met haar se-
niorengroep tijdens een wandeltocht, ge
organiseerd dóór de wandelsportvereni
ging „de Riet" te Almelo een le prijs met
53% punt.
De junioren deden het niet minder dan
hun oudere sportbroeders en -zusters en
wonnen een le prijs met 52 punten. Een
fraai succes voor beiden.
De junioren nemen zaterdag 8 oktober
deel aan een wandeltocht uitgeschreven
door de vereniging „D.W.K." te Deven
ter".
Door de landelijke rijvereniging „Berg-
ruiters" wordt zaterdagmiddag 8 oktober
(heden) een oriënteringsrit gehouden,
waaraan te paard en op de pony kan
worden deelgenomen.
Het parcours is uitgezet ten zuid-oosten
van het dorp (Borkeld-Zuurberg en Beu-
seberg) en de snelheid waarmee gereden
moet worden zal zo zijn, dat ook met
koudbloeden aan deze rit kan worden
deelgenomen.
Ook niet-leden kunnen deelnemen. Het
belooft, evenals voorgaande jaren, weer
een hoogst interessante rit te worden,
waarvoor ongetwijfeld weer flinke belang
stelling zal bestaan.
Teunis Beldman jr. zal in deze rit de
Henk Valk beker moeten verdedigen.
Er zal om 1 uur worden gestart in de
omgeving van de manege aan de Marke-
loseweg. Als prijzen zijn enkele kunst
voorwerpen beschikbaar gesteld.
In de Ned. Herv. Kerk te Markelo zal
op zondag 16 oktober des voormiddags
om 10.45 uur een jeugddienst in Twents
dialect worden gehouden, waarin het
woord zal worden bediend door de Eei-w.
Heer A. v. d. Meiden uit Baarn, staflid
van het Instituut „Kerk en Wereld" te
Driebergen. Medewerking zal worden
verleend door het Markelo's kerkkoor.
Deze kerkdienst wordt door de Regionale
Omroep Noord en Oost (RONO) opge
nomen en later in het Oostelijk pro
gramma uitgezonden.
OPENING GROENE KRUISGEBOUW
UITGESTELD
Wegens ziekte van enkele bestuursle
den is de opening van het Groene Kruis-
gebouw, welke zou plaats hebben op
vrijdag 7 oktober, enkele weken uitge
steld.
Bij brand- en snijwonden, Pijnlijke
kloven, Ruwe handen, Schrale huid.
voerd door burgemeester Mr. W. H.
Enklaar namens het gemeentebestuur, ter
wijl namens de ouders gesproken werd
door de voorzitter van de oudercommis
sie, de heer L. C. v. d. Bovenkamp. Bei
de sprekers brachten mej. Kampman
dank voor het onderwijs aan de kleuters,
dat onder moeilijke omstandigheden
moest worden gegeven. Als blijk van
waardering en herinnering bood de
heer Van der Bovenkamp namens de
ouders een fraaie staande schemerlamp
aan.
Hoewel het aantal huisvrouwen, dat
groente en fruit weckt, afneemt, zijn er
in ons land toch nog tien-, zo niet hon
derdduizenden, die er een eer in stellen
om zelf in te maken. Ondanks de opmars
van het diepvriezen, blijft het „wecken"
zo genoemd naar het handelsmerk
„Weck" een veel toegepaste methode
van inmaken. Hoe prettig is het ook om
in de provisieruimte een voorraad goed
gevulde potten en flessen met „inmaak"
te kunnen bekijken en tonen. Jammer ge
noeg is het binnenkomen van de provisie
kast niet altijd een plezier: soms zal de
huisvrouw de schrik om. het hart slaan
wanneer zij merkt, dat onverwacht de
vruchten schimmelen, het kooknat in de
glazen met groente onheilspellend troe
bel wordt of de glazen open zijn. Onver
wachtwèl voor de huisvrouw, niet
voor de bacterioloog. De huisvrouw be
seft als regel niet, dat „wecken" geen
waarborg geeft voor het goedblijven van
de inmaak. Feitelijk is het in het geheel
niet vanzelfsprekend en gewoon, maar iets
bijzonders als de „weck" goed blijft. Bij
een onderzoek naar het inmaken in de
huishouding is gebleken, dat in ongeveer
1 op de 20 flessen bederf optreedt. Het
wecken bij 100° C is namelijk niet af
doende om bij een sterke besmetting alle
bacteriën of schimmels in de inmaak te
vernietigen. Hiertoe zou öf een hogere
temperatuur, b.v. 115 a 120° C öf een veel
langere verhittingstijd van 5 tot 6 uur
nodig zijn. Blijft de inmaak goed, dan
kan men wel aannemen, dat het materiaal
niet sterk besmet is geweest met bacte
riën of schimmels, die moeilijk te vernie
tigen zijn, en door een hygiënische werk
wijze besmetting van buitenaf voorkomen
of beperkt is.
Bederft de inmaak, dan kan dit in som
mige gevallen te wijten zijn aan de huis
vrouw, die niet uiterst zorgvuldig te werk
is gegaan, b.v.:
doordat zij een mindere kwaliteit pro-
dukten gebruikt heeft;
doordat het inmaakmateriaal niet ge
heel gaaf was of niet is gereinigd met
heet sodawater of
doordat de „steriliseertijd" niet lang
genoeg is gekozen voor groente is
zeker l1/^ uur nodig.
Maar ook wanneer de huisvrouw haar
uiterste best heeft gedaan en volgens de
regels te werk is gegaan, regels, die dus
geen volkomen succes garanderen, kan
bederf optreden.
Bederf kan optreden
doordat de produkten zijn geoogst of
vóór het „wecken" zijn bewaard bij
broeierig weer gunstige omstandig
heid voor de ontwikkeling van schim
mels en bacteriën;
doordat lange tijd is verlopen tussen
het oogsten en verwerken van de pro
dukten;
doordat een grondige reiniging onmo
gelijk is vanwege de aard van het pro-
dukt, denk aan aardbeien en' frambo
zen;
doordat de bewaarplaats te warm en
te vochtig is.
Over de invloed van de bemesting is
nog niet veel met zekerheid bekend. Wel
staat vast, dat een eenzijdige bemesting,
hetzij met natuurlijke, hetzij met kunst
meststoffen nadelig is voor de houdbaar
heid van de inmaak. Het kan geen kwaad
tijdens de menstruatie te „wecken".
Bacteriën, schimmels en gisten komen
altijd in de lucht voor. Wij kunnen niet
verhinderen, dat zij zich ook op land- en
tuinbouwprodukten „nestelen" en dat zij
OKANJEKALENDEK 1961 VAN
„PRO JUVENTUTE"
Verrassend veel en vooral mooi zijn de kleurenfoto's
van deze nationale kalender. Buitendien biedt hij not
fraaie zwart-wit foto's van alle leden van ons Koninklijk
Gezin. Waarlijk een sieraad.
Maar tevens een weldaadwant er zijn veel kinderen,
die het buiten hun schuld heel moeilijk hebben.
Pro Juventute" probeert deze kinderen te helpen, in
samenwerking met de ouders en met eerbiediging van
hun levensovertuiging. De middelen om dit sympathieke
werk te kunnen doen worden voor een belangrijk deel
verkregen uit de opbrengst van de Oranjekalender.
Kalender èn doel zijn beide meer dan waard, dat u
koopt en helpt verkopen. Het is een kalender, die de
koper waardeert en de verkopers siert. Voor iedereen
een kostelijk bezit. Bestel meteen en meer dan één!
U kunt de Oranjekalender bestellen bij alle Vereni
gingen en Afdelingen Pro Juventute" (en bij de be
kende adressen ter plaatse) of waar niet verkrijg
baar door storting van f 2,85 op postgiro 51.74.00
van de Kalenderactie „Pro Juventute", Postbus 7107,
Amsterdam-Z II, Telefoon (020) 790949.
De Bergruiters, die zaterdag 1 oktober
hebben deelgenomen aan de z.g. „samen
gestelde wedstrijden" in Hellendoorn en
Neede, hebben in beide plaatsen mooie
successen behaald.
In Hellendoorn, waar ruiters deelna
men uit Almelo, Wierden, Geesteren, Hol
ten en Hellendoorn, werd in de „Samen
gestelde - Licht" H. Beldman met de pas
uit Ierland geïmporteerde „Mylord" eer
ste, terwijl G. Bolihk met „Hettie" op de
5e plaats eindigde.
W. Aaltink werd in de „Samengestelde
- Zwaar" met „Wuzello" derde.
Bij de verschillende onderdelen van
deze „samengestelde" waren de resulta
ten voor de Bergruters als volgt:
Cross country (licht): 1 H. Beldman
met „Mylord"; 4 G. Bolink met „Hettie".
Cross country (zwaar): 2 W. Aaltink
met „Wuzello".
Springen (B-parcours)1 Jan Jacob ter
Horst met „Puszta Koning".
Springen (M-parcours)2 Hettie Kre
kel met „Alide".
Individuele dressuur Klasse L: 1 Hettie
Krekel met „Alide"; 6 Dinant Pieffers
met „Roxy"; 7 mevrouw J. Holterman-
Aaltink met „Tilly"; 8 Jan Jacob ter
Horst met „Puszta Koning"; 9 Ankie Bo
link met „Robbie".
Individuele dressuur Klasse M: 1 H.
Beldman met „Mylord"; 3 G. Bolink met
„Hettie".
ENORME DEELNAME IN NEEDE
In Noordijk bij Neede, waar meer dan
ons wel eens lelijk parten kunnen spelen
bij het inmaken.
Op de vraag hoe men bederf van de
huishoudelijke inmaak kan verhinderen,
kunnen wij dan ook niet anders dan een
zeer onbevredigend antwoord geven: be
derf is niet altijd te voorkomen. Het eni
ge, dat de huisvrouw kan doen, is onder
staande regels opvolgen en zich daarbij
realiseren, dat ook dan nog bederf mo
gelijk is.
gebruik alleen goede kwaliteit groente
en vruchten en gaaf inmaakmateriaal.
Kijk de glazen, deksels en vooral ook
de ringen goed na.
verwerk de produkten zo kort moge
lijk na de oogst.
Maak ze goed schoon en was ze een
paar maal.
Kook de groente voor in ruim water
en doe ze met vers gekookt water in de
glazen. Voeg desgewenst een weinig
citroenzuur toe aan het „opgiet"_water.
Steriliseer groente tenminste P/4 uur,
te rekenen vanaf het ogenblik dat het
water in de ketel kookt. Soms kan men
bederf van doperwten en bonen voorko
men door deze groenten na-24 uur nog
maals te steriliseren.
neem de glazen meteen na het steri
liseren uit de ketel; laat ze er niet in
afkoelen.
bewaar de inmaak zo mogelijk koel
en donker.
6. Vlakbij de stad kon Dick de brug over
de rivier niet terugvinden en besloot daar
om naar naar de overkant te zwemmen.
Hij stond juist goed en wel aan de over
kant, toen een stem achter hem zei:
„Knuisten in de lucht, boy!" Verschrikt
draaide hij zich om.'t Was echter niet
de verwachte Nang Foo, maar een ventje
met een doek voor zijn gezicht. In zijn
hand hield hij een blauw glimmend pis
tool. „Je handen in de hemelrichting en
een beetje dichterbij komen huppelen",
herhaalde het vreemde manneke. Dick's
gedachten waren echter maar bij één
ding: hulp voor zijn vader de pistool
heid gaf hem daarom geen schrik.
„Nu waarschuw ik voor het laatst
daarna gaat stalen Betsy spreken", snauw
de het kereltje. Maar hij vergiste zich.
Want tegenover zich had hij geen ge
schrokken slachtoffer, maar een tot het
uiterste gespannen jongeman, wiens va
der in gevaar was. Zonder op 't dreigende
pistool te letten was Dick met twee flit
sende sprongen bij zijn aanrander, en gaf
deze een stomp, waarin al zijn wanhoop
opgepropt zat
honderd amazone's en ruiters aan de start
verschenen, werd in de „Samengestelde -
Zwaar" Schoneveld met „Ivasie" vijfde
en H. Vruwink met „Still Better" zeven
de, terwijl in de „Samengestelde - Licht"
T. Beldman Jr. met „Ortrude Felddahlie",
G. Beldman met „Mira", Jan Müller met
„Sponnie" en Judith Jordaan met „Ras-
caljoe" resp.de 3e, 6e, 8ste en 12de plaats
veroverden.
Bij de verschillende onderdelen waren
de resultaten als volgt:
Dressuur Z: 2 H. Schoneveld met
„Ivasie".
Dressuur Z: 2 H. Schoneveld met „In
vasie".
Cross Country L: 1 T. Beldman Jr. met
„Ortrude Felddahlie"; 4 G. Beldman met
„Mira".
Springen Z: 2 H. Schoneveld met
„Ivasie".
Door het Nederlands Ver
bond van Verenigingen „Pro Juventute"
is thans de Oranjekalender 1961 uitge
geven. Deze instelling probeert kinde
ren, die het buiten hun schuld heel
moeilijk hebben, te helpen in samenwer
king met de ouders en met eerbiediging
van hun levensovertuiging. De middelen
om dit werk te kunnen doen, worden
voor een belangrijk deel verkregen uit
de opbrengst van de Oranjekalender.
De Oranjekalender 1961 is een sieraad
en weldaad. Verrassend veel en vooral
mooi zijn de kleurenfoto's van deze na
tionale kalender. Buitendien biedt hij
nog fraaie zwart-wit foto's van alle leden
van ons Koninklijk gezin. Waarlijk een
sieraad, maar tevens een weldaad, omdat
genoemde kinderen hierdoor geholpen
kunnen worden. Kalender én doel zijn
beide meer dan waard.
UIT HOLTENS HISTORIE
MET DE HOLTENAREN KON
MEN ALLE KANTEN UIT.
Het was in 1631 dat een zekere Gerrit
van Goor van de marke een spulleken
had gekocht. Gerrit behoorde blijkbaar
niet tot de snuggersten en. de Holter
markerichter zal wel een scherpslijper
zijn geweest. In ieder geval kwam Gerrit
van Goor bij de marke zijn nood klagen,
dat hij zijn spulleken veel te duur ge
kocht had. De markerichter en gezwore
nen lieten eerst Gerrit komen en bekeken
de man. Hij moet een povere indruk ge
maakt hebben. Want men noemt hem
een arm en gebrekkig man. Misschien
heeft hij zich wel eerst een. bult gewerkt
op het koterplaatsje vóór hij tot de con
clusie kwam, dat hij veel te veel betaald
had. Na Gerrit zelf bekeken te hebben,
ging de markerichter met zijn mannen
naar het erfje van Gerrit van Goor. En
zij vonden dat Gerrit wel te veel betaald
had en gaven hem honderd dertig gulden
terug. Wij vragen ons af: ging dat zo
maar zonder notaris?
OPRICHTING VAN DE HOLTER
ARMENBUS IN HET JAAR 1618
Op de 9e juli 1618 was de armoede
te Holten zeer hoog gestegen. Denk nu
niet lieve lezer of lezeres, dat er aan
iedere deur te Holten een biddebuul hing.
Niets er van. Zeker, er konden in het
dorp wel een paar gezinnen zijn, die onder
stand nodig hadden, b.v. weduwen met
kleine kinderen of een paar oude gebrek
kige mensen. Dat kan heden ten dage
nog voorkomen, al is de laatste jaren
de maatschappelijke zorg enorm verbe
terd. Nu, de armen, waarvan hier sprake
is, is een hoofdstuk apart, en dateerde
feitelijk al vanaf de oprichting der mar
ke. De armoede zat meer in het staats
bestel. Hoofdzakelijk in de marke-wet-
geving. Want feitelijk was het zo: Het
dorp Holten heeft zijn ontstaan te dan
ken bij de gratie der Holter boeren. Zij
waren in den beginne eigenaren van alle
markegrond. Zij deden afstand van de
grond voor dé bouw der kerk, van de
Weme enzovoort. Zij stelden grond be
schikbaar voor de bouw der eerste dorps
woningen. Voor de brinkzitters en kot
ters, waaruit in de loop der eeuwen de
Holtense handeldrijvende zakenwereld
ontstond.
EN NU TERUG NAAR DE MARKE
De boeren in de marke Holten hadden
vaak grote gezinnen. Of ze het heden ten
dage nog hebbenMaar goed, voor een
vijf-, zeshonderd jaar geleden kwamen
er veel kinderen, en nu kon men in de
Holter marke nog zulk een grote boer
zijn, maar één van de kinderen kon er
maar boer wo.rden. De andere zeven,
acht of negen kinderen moesten door de
oudste broer, erfopvolger, onderhouden
worden en daarvoor moesten ze dan ook
helpen werken. Nu was het wel zo, dat
bij het grote erf soms vier, vijf of zes
wönners-erven waren, waar dan de eigen
broers of zusters een erfje van konden
pachten. Maar deze huurboertjes van de
grote broer kregen ook weer een aantal
peuters. En die groeiden ook weer op.
En dan waren er geen huurerfjes te ver
geven. Een zeer klein deel leerde een
ambacht. Weer een ander deel werd sol
daat. De overheid trachtte de overbevol
king tegen te gaan door huwelijken te
weigeren, wanneer er geen vooruitzicht
was, dat het jonge gezin enigszins in
het dagelijks onderhoud kon voorzien.
Maar een flinke jonge kerel en een flinke
meid hadden lak aan overheidsbepalin-
gn en gingen zonder een gesloten huwe
lijk met elkaar naar bed. Dit werd reeds
in 1530 zo erg, dat de toenmalige Room
se kerk er machteloos tegenover stond.
Nieuwe ideeën braken zich baan, en zo
kwam overal hier bij de intrede der 17e
eeuw de Hervorming. Maar de nieuwe
predikanten stonden haast voor een schier
onmogelijke taak om orde in de chaos te
brengen. De geboorten gingen door. Zo
nu en dan kwam er enige verademing,
wanneer de pest enige honderden gezin
nen wegmaaide. Na verloop van jaren
trad echter de oude toestand weer in.
En zo was het ook in het eerste kwartaal
van de 17e eeuw.
DE MARKE GRIJPT IN
Op de 9e juli 1618 kwam de marke
Holten in vergadering bijeen, om een
armenbus op te richten. Men noemde dit
zo, omdat op een bepaalde dag in het jaar
de armen met een gesloten bus langs de
huizen moesten leuren om armengeld op
te halen. Let wel, dit had met de diako-
nie niets te maken. Te Elsenerbroek, ge
meente Markelo, bestond ook zo iets.
Daar hadden de boeren ook een buurt-
schapsarmenvoorziening. Maar het schijnt
wel geholpen te hebben, want in de aan
vang zagen wij, dat 13 jaar later Gerrit
van Goor voor zijn doen althans royaal
geholpen werd. Want later konden armen
bij de Oost-Indische Compagnie terecht
als zeevaarders. Weer anderen werden
schipper. Maar dit nam niet weg dat het
euvel der armen bleef. Gehechtheid aan
de geboortegrond deed velen liever in ar
moede leven dan de wereld in te trekken.
In 1637 was Holten dolerend. Wat hier
onder verstaan werd begrijp ik niet. Do
lerend is afvallen van de kerk, om daar
na gemeenschappelijk met gelijkgezinden
een nieuw kerkgenootschap te stichten.
Maar hier worden de huislieden ge
noemd, de graanverbouwende boeren, die
liepen te hoop, omdat de gehele dag, we
ken achtereen, de doodsklok luidde en
dat iedere landbouwer voor het luiden
der klokken een schepel rogge moest be
talen. In die dagen hadden de boeren en
ile kotters en de armen de pest aan de
pest. En ook aan het doodsklokluiden van
de vroege morgen tot de late avond. De
rebellerende menigte kwam daarom in
een herberg bijeen en dronk een borrel om
een. andere smaak te krijgen. Maar de
klokluiders zullen wel meer gevorderd
hebben voor hun arbeid. Of zij de idem
zoveel schepels rogge gekregen hebben,
wij denken van niet. Trouwens, als men
aan de pest leed, kreeg men niet veel uit
de armenkas. Hendrik in de Langestraat
lag met vier kinderen aan de pest en
kreeg ineens uitgekeerd vijftien stuivers.
Wat moest hij daarmee doen?
VAN COEVERDEN.
