Uit Holtens Historie
Qupgavlijke
jpfc ffiasA
De koster-schoolmeester
Agenda
MOTORKOZAKKEN BRACHTEN VLOT PROGRAMMA
%!rx
ptr, U.U.U. Ua&anUe-
pw-gAamtna
ORIëNTERÏNGSRIT
MAC „De Holterberg'
Vakantie Redaktie
Gevonden en verloren
voorwerpen
No. 33. Jaargang 11.
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1959
Verschijnt elke zaterdag.
HOLTENS NIEUWSBLAD
De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.35 per kwartaal
Uitgave van de Stichting „Holtens Nieuwsblad"
te Holten. Telefoon K 5483 - 234
Adv.-prijs: 115 mm. d contant) 2.Iedere mm. meer 0.08
(Vervolg)
Tot een der gewichtigste personen, na
schout en predikant, behoorde de koster
schoolmeester, als de man tenminste niet
aan de drank verslaafd was, wat vroeger
nogal eens voorkwam en overigens een
onberispelijke levenswandel had. De mar
kegenoten konden voor enkele eeuwen
dan wel eens ruw en onbehouwen zijn, bij
de benoeming van een koster-schoolmees
ter keken ze terdege uit de ogen. Zijn
eerste dagtaak was des morgens het op
winden en gelijk zetten van het torenuur
werk. Waar de goede man het uurwerk
naar gelijk zette, vermeldt de historie
niet. Dan moesten de boodschappen ge
daan worden voor schout en de predi
kant. Dit alles voor negen uur. Des zon
dags na de kerkdienst las hij de officiële
publikaties. Moest er een nieuwe koster
benoemd worden, dan deden dit de mar
kegenoten. Het dorp Holten was in dezen
zeer bevoorrecht boven de kleine steden
van Twente, waar de benoeming van kos
ter en schoolmeester aan de adel toe
kwam. Deze probeerde ook wel te Holten
de baas te spelen, maar daar werd min
der op gelet. Zo protesteerde Jonker van
Coeverden eens tegen een kostersbenoe
ming tesamen met zijn zwager Van Ren-
sen. Onze voorvader kreeg echter de kous
op de kop. Trouwens: er ging in de marke
ook wel eens iets scheef, als de Holter
boeren en burgers een pik op de koster
hadden, of medelijden met iemand, die
geen baantje had. Zo had een vreemde
kostersbenoeming plaats op 22 april in
het jaar 1640. Toen kwamen de gezamen
lijke markegenoten bij elkaar en benoem
den de zoon van de overleden schout van
Holten tot koster, indien de toen in func
tie zijnde koster eens mocht dood gaan.
Jacob Wever was koster en bleef het
voorlopig nog. En zeven jaar later was de
schoutenzoon nog geen koster, maar wel
een zekere Jan Meijer ink. Vermoedelijk
heeft Dikkers het ,,'t wachtens moe" be
geven.
De marke neemt een kandidaat
schoolmeester examen af.
Iets ongewoons gebeurde er in het jaar
1650. Steeds waren er vóórdien school
meesters geweest. Men geloofde het ech
ter wel en stelde uit een aantal kandida
ten een schoolmeester aan, of beter ge
zegd: een koster, die tevèns schoolmees
ter was. In alle Twentse stadjes benoem
de men kosters-schoolmeesters. Het is al
leen maar de vraag: wat was hun hoofd
functie, koster of schoolmeester? Was het
schoolmeesterschap het voornaamste, dan
diende het woord schoolmeester vóór kos
ter te staan. In 1650 was Jannes Fronten,
van Vriezen veen afkomstig, kandidaat
voor de school van Holten. De marke
kwam bij elkaar en nam Fronten een exa
men af, dat in de historie van Holten be
kend zou blijven tot op deze dag. Klaar
blijkelijk werd dit examen afgenomen in
een herberg. Na een uur van allerlei vra
gen, was de aanstaande schoolmeester
aan de zang toe.
Jannes Fronten toonde zijn kunnen en
of het nu van het spraakwater kwam of
dat de zang van de aanstaande school
meester zulk een diepe indruk maakte,
dat weten we niet, maar na een kwartier
zingen gooiden de markegenoten hun jas
sen uit en stroopten hun mouwen op, voor
zover dat althans mogelijk was en
schreeuwden hartelijk met de Vriezenve-
ner mee. Jannes werd de gelukkige op
een salaris van vijftig gulden per jaar
(dit traktement betaalde de provincie
Overijssel). En van Holten lo-eeg het
schoolhoofd gratis wonen, met Pasen eie
ren, turf en hout, kostergarven en koster
tienden en verder moest de kosterse er
maar bij boeren. Een of twee koeien hou
den en een varken mesten. Voor dit be
drag aan inkomsten moest Fronten de
dartele jeugd van Holten opvoeden tot
goede leden der zeventiende-eeuwse Hol
ter maatschappij, haar onderwijzende in
alle Christelijke en maatschappelijke
deugden. Het gereedschap hiertoe, be
staande uit handplak, duif en ezelsbord,
kreeg hij er gratis bij. Wij verheugen ons
intussen, dat wij niet in die tijd leefden
en ons nooit de kinderhanden met mees
ter Fronten's handplak behoefden stuk te
laten slaan. Een goeierd zal Jannes Fron
ten wel niet geweest zijn, want toen hij,
oud en der dagen zat, op zijn lauweren
wilde rusten en zijn zoon Herman Fron
ten op zijn plaats wilde hebben, vond de
marke dit goed, maar Jan Heidenrijk van
Coeverden, de markegenoot, als eigenaar
van het erve Schöppert, protesteerde. Jan
Heidenrijk woonde op het Wegdam bij
Goor, maar hij kon de Fronten-partij niet
overtuigen en alzo werd op recommanda
tie van Ds. Michaëlis, Herman Fronten
tot koster en schoolmeester benoemd. De
jaren gingen voorbij en onze gegevens
zijn aldus: als de zaken gesmeerd liepen,
tekenden de markeschrijvers niets aan.
Dus wanneer een schoolmeester in God
en ere levenlang zijn plicht had
dan werd er niets van verteld. Dat is ons
inziens ondankbaar. De markegenoten
hadden dit behoorlijk dienen te boeksta
ven, maar niets daarvan. Pas als er met
•de koster-schoolmeester Jan Helderman
moeilijkheden zijn, dan komt dat weer
ter sprake. Jan Helderman was de be
roerdste koster en schoolmeester nog niet.
Alleen pleegde hij ongeoorloofde hande
lingen, was slordig en slecht. Dronk op
tijd zijn borrel en trok zich verder van
de wereldse zaken niets aan. Jan Helder
man sloot op eigen gezag de school als dat
zo te pas kwam en ging dan pierewaaien.
Het is ons onbegrijpelijk, dat men hem
niet ontsloeg, maar de markegenoten wa
ren lankmoedig, of was het in die dagen
een zekere onverschilligheid in de on
derwijszaken? Wij weten het niet, maar
wel weten wij, dat Helderman iemand
moest aanstellen op eigen kosten.
Helderman wist zich ondanks zijn zoge
naamd ongebonden leven in de marke nog
vele jaren te handhaven. Hield de marke,
of het dorp, hem dan de hand boven het
hoofd? Of was het niet zo erg als men het
voorstelde? Wij weten het niet. Eens
dreigde men hem binnen drie maanden te
ontslaan. De drie maanden werden elf
jaren. En toen geschiedde het wonder. De
zoon werd in de plaats van de vader tot
schoolmeester benoemd. Blijkbaar ging
men van de veronderstelling uit, dat men
wist wat men had, maar niet wat men
zou krijgen. Echter waren er ook in de
marke Holten heel gewone mensen met
durf en energie, zoals de boer Jan Hak-
kert in Dijkerhoek. De kinderen uit Dij-
kerhoek gingen eeuwen lang, voorzover
ze ter schole gingen, naar de dorpsschool.
Hakkert en zijn buurtgenoten hadden er
de gezamenlijke markegenoten herhaal
delijk op gewezen, dat er in de buurt
schap Dijkerhoek ook een school moest
zijn. Doch de betogen van de Dijkerhoe
kers werden voor kennisgeving aangeno-
VIJFTIEHONDERD TOESCHOUWERS WAREN ENTHOUSIAST
Voor naar schatting meer dan vijf
tienhonderd toeschouwers hebben de
motorkozakken uit Zenderen zaterdag
avond in het Sportdal te Holten onder
aanvoering van Harry Kroeze, een uit
stekende demonstratie gegeven van
motoracrobatiek enbehendigheid. De
demonstratie had plaats onder auspi
ciën van de MAC „De Holterberg" in
het kader van het VVV-vakantiepro-
gramma en heeft wel aan haar doel
beantwoord.
De niet meer zo jeugdige Kroeze gaf
met zijn beide dochters Thea en Ria en
zijn jonge assistenten Ben Sandering,
Ben Leusing, Ap Leusing, Kees Kre-
mer en Willy Sandering tal van sterke
staaltjes op de niet overal effen gras
mat te zien, die grote bewondering af
dwongen. Er waren enkele nummers
bij, die misschien niet zo spectaculair
leken, maar die toch een enorme voor
bereiding en oefening vereisen. Harry
Kroeze nam daarbij wel het leeuwen-
aadeel voor zijn rekening. Met zijn rij
den verwierf hij telkens een spontaan
applaus. Men toonde grote bewon
dering voor hem, toen hij, staande op
het zadel van zijn Indian - Chief
rustig het terrein rondtoerend, een ci-
garet op stak. Er zullen er onder de
motorrijders in Nederland niet veel
zijn die hem dat zo nadoen.
men. Dit verdroot Hakkert zeer. Hij zal
voor zijn tijd wel een behoorlijk ontwik
keld man zijn geweest. Hoe dan ook. hij
bouwde een school en begon zelf les te
geven. En de marke liet hem begaan.
Maar zij betaalde hem geen salaris. En
Hakkert zette door. De buurtgenoten hiel
pen hem bij de bouw van de school. Wij
hopen er nog eens op terug te komen.
Maar willen vandaag maar zeggen, dat
bij ons weten op het platteland van Over
ijssel dit voorbeeld enig is gebleven in
zijn soort.
VAN COEVERDEN
De vakanties beginnen ten einde te lo
pen, maar toch zijn er in onze gem. nog tal
van vreemdelingen welke hier rust en ont
spanning in de natuur komen zoeken. Hun
aantal is echter niet groot genoeg meer
om daarvoor in het kader van dit pro
gramma nog bijzondere attracties te or
ganiseren. Zij moeten het de WV en de
plaatselijke veenigingen dan ook niet
euvel duiden, dat het onderstaande pro
gramma geen belangrijke evenementen
inhoudt.
Niettemin willen wij gaarne wijzen op
een bijeenkomst, die meer in het geeste
lijk vlak ligt en die, hoewel zij niet tot
het gebruikelijke vakantieprogramma be
hoort, 'toch wel van cultureel belang is.
Ontmoetiiigsbijeenkomst
Woensdag 26 aug. te 20 uur organiseert
de Jeuodraad van de Herv. Gemeente een
bijeenkomst in de Hex*v. Kerk.
Het ligt in de bedoeling met elkaar te
zingen, terwijl koor en korps van het Le
ger des Heils uit Almelo -medewerking
verlenen.
Wie wel eens geluisterd heeft naar de
wekelijkse uitzending van het Leger des
Heilskwartier op donderdagavond weet
hoe prachtig deze Koren'en korpsen kun
nen spelen en zingen. De jeugdraad is dan
ook blij, dat hij de inwoners van Holten
deze avond kan aanbieden. Ook de va
kantiegangers, voorzover nog aanwezig,
zijn heel hartelijk welkom.
In deze samenkomst, die onder leiding
zal staan van de voorzitter van de jeugd
raad, Ds. Israël, zullen twee toespraken
gehouden worden van pl.m. 10 minuten.
Er wordt n.l. gesproken door kapiteine J.
de Rijke en door Ds. Hoogkamp, Geref.
predikant.
De jeugdraad hoopt, dat deze bijeen
komst, die vrij toegankelijk is er zal
alleen een collecte gehouden worden
door zeer velen bezocht zal worden. Hij
rekent op een volle kerk. Het belooft im
mers een fijne avond te worden.
Hondendressuur
Woensdag 26 aug. organiseert de Hon-
dendressuurclub, de HDC „Holten", een
demonstratie van hondendressuur in het
Sportdal. Deze demonstratie begint om
7 uur.
Gedemonstreerd worden o.m. bewaking
van kinderen en voorwerpen, het stellen
(van misdadigers), springen, apporteren,
speuren, pakwerlc enz.
Het is beslist interessant om eens te
zien wat men intelligente honden als
herders en bouviers met veel liefde en
geduld kan bijbrengen. De entree be
draagt voor volwassenen f 0.75 en voor
kinderen f0.25. Verwezen wordt verder
naar de aanplakbiljetten.
VVV Holterbergrit per auto
Bij voldoende deelname zal de volgen
de week woensdagmiddag weer een bus
tocht worden gehouden door de Holter
berg en omgeving met onder andere
prachtige veldgezichten over Salland
en Twente. Er wordt tevens een korte
wandeling gemaakt van pl.m. 20 minuten
over de terreinen van het Staatsbosbe
heer.
Opgave hiervoor zo spoedig mogelijk
bij het V.V.V.-bureau, Dorpsstraat 33,
teief. 373. Prijs ƒ1.25 per persoon.
Dagtochten OAD
De Overijsselse Autobusdiensten orga
niseren met comfortabele touringcars tal
van dagtochten.
Inlichtingen worden ten kantore van
de OAD N.V. Burgemeester van der
Borchstraat en op het VVV-bureau gaar
ne verstrekt.
Informatie
Het informatiebureau van de V.V.V.
verleent gaarne zijn bemiddeling voor
het maken van tochten per touringcar.
Reisgidsen voor bus. en treindiensten,
alsmede ander propaganda-materiaal
aanwezig.
Nat. Historisch museum
Elke vrijdagavond 8 uur rondleiding
in het Nat. Historisch Museum van de
heer Piet Bos, met z'n prachtige diora
ma's, door de eigenaar zelf of diens zoon
Kees Bos.
De heren Bos zijn gezellige en des
kundige causeurs. Zij vertellen de be
zoekers zeer interessante dingen over
de fauna van de Holterberg en omge
ving. Het museum is uitgebreid met een
tropisch gedeelte, een bijzonder en
kleurrijke schoonheid.
Beslist bewonderenswaardig was het
nummer „de rijdende kruiser Piet
Hein" waarbij een motorrijwiel met
een geraamte van stalen buizen uitge
rust en een grote driekleur in top zes
personen vervoerde, waaronder de bei
de meisjes, die al rijdende tal van acro
batische toeren verrichtten.
Bijzonder gezellig en zelfs enerve
rend was de voetbalwedstrijd op moto
ren, met drie rijders aan beide kanten
en Thea en Ria als doelverdedigsters.
Knetterend en brommend vlogen de
motoren over de grasmat en met be
wonderenswaardige behendigheid wis
ten de berijders de bal van het ene
doel naar het andere te spelen. De par
tij van Harry Kroeze won de wedstrijd
met 2-1, omdat de leider wel een extra
grote routine aan de dag legde. Snel
reageren en handelen was - om botsin
gen te voorkomen - wel geboden. Het
publiek dankte de spelers met een har
telijk applaus.
Het programma bevatte 19 nummers,
waarvan de achtervolgingsrace, wegens
de intredende duisternis en de onge
lijkheid van het terrein moest verval
len. Aardig was het optreden van vijf
kunstrijders op drie motoren, zeer at
tractief de rit met het zijspan waarbij
het wiel van het zijspan werd gede
monteerd en later door een van de
meisjes er al rijdende weer werd in
gezet.
De voorstelling eindigde met een
stoutmoedige sprong over 12 jongeda
mes en later door een brandende hoe
pel.
Voor de aanvang sprak de heer J.
Wiggers, namens de motorclub een
kort welkomstwoord. De vice - voor
zitter van de WV de heer Beijers, be
dankte de motorclub voor haar initia
tief, waaraan een behoorlijk financi
eel risico was verbonden en de motor
kozakken voor hun uitstekende ver
richtingen.
LEERKRACHT
LICHAMELIJKE OPVOEDING
De heer G. F. Paule, bekend voetballer
van „De Graafschap", wonende te Win
terswijk, is met ingang van 1 september
a.s. benoemd tot leraar in de lichamelijke
opvoeding in tijdelijke dienst aan de
openbare u.l.o.-school te Holten.
Het aantal deelnemers aan de oriënte-
ringsrit, welke zondagmiddag werd gehou
den door de Motor- en Automobielclub
„De Holtei'berg", was niet zo groot als
voorgaande keren, maar bedroeg toch nog
54. Daarvan was het aantal brommers
met 26 het grootst. Er waren voorts 15
automobilisten en 13 motorrijders, die aan
deze aardige rit deelnamen, welke zich
hoofdzakelijk bewoog op het territoir van
de gemeenten Holten en Markelo. De rit
had een lengte van ruim 53 km. en ging
in de richting van de televisietoren van
Markelo, welke men van alle kanten in
ogenschouw kon nemen.
De deelnemers hebben wel een bijzonder
goede indruk gekregen van het groot aan
tal z.g. groene wegen, dat de gemeente
Markelo bezit, waar bijna iedere weg in
de buurtschappen verhard is. Het aantal
deelnemers, dat het aantal „kneepjes", dat
in de routebeschrijving verborgen lag, niet
kende, was deze keer nog al groot, zodat
lang niet alle rijders aan de finish in café
„De Waag" van de heer J. Haverslag ver
schenen. En jammer genoeg zat er in de
route-beschrijving een kleine fout, zodat
de organisatoren besluiten moesten het
laatste deel van de tocht te neutraliseren
door de controlepost, die aanvankelijk in
de Bushofstraat was opgesteld en later
naar de Tuinstraat verhuisde, voor de
einduitslag niet mee te tellen. Toch waren
de deelnemers zeer enthousiast over deze
aardige rit, die enkel over gemeentewegen
liep. De gemiddelde snelheid voor auto's
en motoren bedroeg 36 km. per uur en
'voor bromfietsen 20 km. De tussen twee
controleposten verloren tijd mocht in het
volgende traject niet worden ingehaald;
dit om het jakkeren van de deelnemers te
voorkomen. Het geheel had een keurig
verloop.
In café „De Waag" reikte de vice-voor-
zitter van de motorclub, de heer H. W.
Goorman, de prijzen uit, die bestonden uit
kunstvoorwerpen. De uitslag was als volgt:
Auto's: 1 Mevr. G. Kalfsterman-Huzen,
Holten, 4 strafpunten; 2 H. J. van der
Heijden, Deventer, 4 strafp.; 3 A. Eggink,
Laren, 5 strafp.
Motoren: 1 E. Markvoort, Holten, 4
strafp.; 2 E. Lammers, Holten, 17 strafp.;
3 J. Aaftink, Holten, 18 strafp.
Bromfietsen: 1 G. Varenbrink, Harfsen,
3 strafp.; 2 A. Ribbink, Harfsen, 11 strafp.;
3 W. Wissink, Harfsen, 11 strafp.; 4-P.
Brands, Holten, 18 strafp.; 5 Winkelder-
maat, Laren (Gld.), 18 strafp.
Zaterdag 15 t.m. 24 aug.: wegens vakantie
gesloten: Smederij Fa. Maats.
Maandag 17 t.m. zaterdag 22 augustus: G.
H. Broekhuis, Dijkerhoek, wegens va
kantie gesloten.
Maandag 24 augustus: Volksfeest Dijker
hoek. Optreden Graads, Dika en Moo in
,,'t Bonte Paard". (Zie adv.).
Dinsdag 25 augustus: School- en volks
feest Dijkerhoek. (Zie adv.).
Woensdag 26 augustus, 8 uur: Ontmoe
tingsbijeenkomst Ned. Herv. Kerk.
(Zie adv.).
Donderdag 27 augustus: De rijdende vis
keuken komt op het parkeerterrein van
Hotel Holterman. 10.30 uur Plattelands
vrouwen; 14 en 15.30 uur.
Zondag 30 aug.: Uitstapje Hengelaarsver-
eniging „De Rietvoorn". Vertrek 2.30
uur voormiddag.
Maandag 31 augustus, 8 uur: Aanmelding
voor middenstandscursus 1959-1960 (zie
adv.).
Maandag 31 aug. t.m. donderdag 3 sept.:
wegens vakantie gesloten Fa. H. W. ten
Velde. (Zie adv.).
Dinsdagavond 1 sept.: 7.30 uur Aanvang
danscursussen dansinstituut Ruitenberg
in café „De Waag" (J. Haverslag). Zie
adv.).
Dinsdag 8 sept. 1959: 's avonds 8 uur in
gebouw „Irene" toneeluitvoering door
de Chr. Ontspanningsclub „C.O.C.".
Vanaf heden gelegenheid tot opgave bij
dansclub Müller in hotel Müller.
Onze redacteur, de heer W. Beijers, is
van 22 tot en met 31 augustus a.s. wegens
vakantie afwezig. Zijn zaken worden
waargenomen door de heer J. Wiggers,
Kolweg, Telefoon 356.
Ned. Herv. Kerk. Holten. 8.30 en 10.30 uur
Ds. Addink. Collecte commissie Noord-
Holland boven 't IJ.
Dijkerhoek. 9.30 uur Ds. Israël. Collecte
Noord-Holland boven 't IJ.
Geref. Kerk. 10 en 3 uur Ds. R. A. Hoog
kamp. In beide diensten is de derde
collecte bestemd voor de hulpbehoe
vende kerken in de classis Deventer.
R.K. Kerkdiensten: (elke zondag): Rijs-
sen: 7 uur en 8.30 uur H. Mis, 10 uur
Hoogmis; Nieuw-Heeten: 7.30 uur H.
Mis, 10 uur Hoogmis.
HOLTEN
Geboren: Annelize Saskia, dv J. H. Is
raël en W. Hofmeijer, Pastoriestraat 44
Albert Johan, zv H. Bekkemens en
J. F. Nijland, Holterbroek 66 Frede-
rik C'nristiaan, zv M. M. Veneklaas en H.
Barvelink, Look 80 Carla, dv G. J.
Bekkernens en G. J. Groteboer, Dijker
hoek 3.
Ingekomen: J. T. Distel, van Goor naar
Schoolstraat 9.
Vertrokken: F. Peeters en gezin, van
Look 40 naar Deventer A. Flonk, van
Holterberg 46 naar Heerenveen T.
Leeuwendal en gezin, van Look 40 naar
Dordrecht S. Kooiman en gezin, van
Kolweg 8 naar Zaltbommel K. Afman
en gezin, van Look 40 naar Dordrecht
I. Eland, van Look 40 naar Arnhem H.
P. Beers en gezin, van Look 40 naar Hen
gelo (O.) D. Urbansky en gezin, van
Dorpsstraat 68 naar Schwann (Duitsland).
Gevonden: enkele blikken appelmoes,
voetbal met binnenbal, visstoeltje, bril,
wieldop, boodschappentas, zijden sjaal,
bandenpompje, tas met inhoud (toiletar
tikelen); zonnebril, portemonnaie zonder
inhoud, trui.
Verloren: damesvest, autoped, dames-
portemonnaie met inhoud, bril, handdoek,
bankbiljet, damesvest, rubberlaars, da
mespolshorloge.
Weggelopen: 2 jonge konijntjes.
Komen aanlopen: 1 jonge jachthond
„duitse staande".
Inlichtingen dagelijks aan het groeps-
bureau der rijkspolitie, Dorpsstraat 22,
Holten, telefoon 352.