Uit Holtens Historie Qupgavlijke jpfc ffiasA De koster-schoolmeester Agenda MOTORKOZAKKEN BRACHTEN VLOT PROGRAMMA %!rx ptr, U.U.U. Ua&anUe- pw-gAamtna ORIëNTERÏNGSRIT MAC „De Holterberg' Vakantie Redaktie Gevonden en verloren voorwerpen No. 33. Jaargang 11. ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1959 Verschijnt elke zaterdag. HOLTENS NIEUWSBLAD De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.35 per kwartaal Uitgave van de Stichting „Holtens Nieuwsblad" te Holten. Telefoon K 5483 - 234 Adv.-prijs: 115 mm. d contant) 2.Iedere mm. meer 0.08 (Vervolg) Tot een der gewichtigste personen, na schout en predikant, behoorde de koster schoolmeester, als de man tenminste niet aan de drank verslaafd was, wat vroeger nogal eens voorkwam en overigens een onberispelijke levenswandel had. De mar kegenoten konden voor enkele eeuwen dan wel eens ruw en onbehouwen zijn, bij de benoeming van een koster-schoolmees ter keken ze terdege uit de ogen. Zijn eerste dagtaak was des morgens het op winden en gelijk zetten van het torenuur werk. Waar de goede man het uurwerk naar gelijk zette, vermeldt de historie niet. Dan moesten de boodschappen ge daan worden voor schout en de predi kant. Dit alles voor negen uur. Des zon dags na de kerkdienst las hij de officiële publikaties. Moest er een nieuwe koster benoemd worden, dan deden dit de mar kegenoten. Het dorp Holten was in dezen zeer bevoorrecht boven de kleine steden van Twente, waar de benoeming van kos ter en schoolmeester aan de adel toe kwam. Deze probeerde ook wel te Holten de baas te spelen, maar daar werd min der op gelet. Zo protesteerde Jonker van Coeverden eens tegen een kostersbenoe ming tesamen met zijn zwager Van Ren- sen. Onze voorvader kreeg echter de kous op de kop. Trouwens: er ging in de marke ook wel eens iets scheef, als de Holter boeren en burgers een pik op de koster hadden, of medelijden met iemand, die geen baantje had. Zo had een vreemde kostersbenoeming plaats op 22 april in het jaar 1640. Toen kwamen de gezamen lijke markegenoten bij elkaar en benoem den de zoon van de overleden schout van Holten tot koster, indien de toen in func tie zijnde koster eens mocht dood gaan. Jacob Wever was koster en bleef het voorlopig nog. En zeven jaar later was de schoutenzoon nog geen koster, maar wel een zekere Jan Meijer ink. Vermoedelijk heeft Dikkers het ,,'t wachtens moe" be geven. De marke neemt een kandidaat schoolmeester examen af. Iets ongewoons gebeurde er in het jaar 1650. Steeds waren er vóórdien school meesters geweest. Men geloofde het ech ter wel en stelde uit een aantal kandida ten een schoolmeester aan, of beter ge zegd: een koster, die tevèns schoolmees ter was. In alle Twentse stadjes benoem de men kosters-schoolmeesters. Het is al leen maar de vraag: wat was hun hoofd functie, koster of schoolmeester? Was het schoolmeesterschap het voornaamste, dan diende het woord schoolmeester vóór kos ter te staan. In 1650 was Jannes Fronten, van Vriezen veen afkomstig, kandidaat voor de school van Holten. De marke kwam bij elkaar en nam Fronten een exa men af, dat in de historie van Holten be kend zou blijven tot op deze dag. Klaar blijkelijk werd dit examen afgenomen in een herberg. Na een uur van allerlei vra gen, was de aanstaande schoolmeester aan de zang toe. Jannes Fronten toonde zijn kunnen en of het nu van het spraakwater kwam of dat de zang van de aanstaande school meester zulk een diepe indruk maakte, dat weten we niet, maar na een kwartier zingen gooiden de markegenoten hun jas sen uit en stroopten hun mouwen op, voor zover dat althans mogelijk was en schreeuwden hartelijk met de Vriezenve- ner mee. Jannes werd de gelukkige op een salaris van vijftig gulden per jaar (dit traktement betaalde de provincie Overijssel). En van Holten lo-eeg het schoolhoofd gratis wonen, met Pasen eie ren, turf en hout, kostergarven en koster tienden en verder moest de kosterse er maar bij boeren. Een of twee koeien hou den en een varken mesten. Voor dit be drag aan inkomsten moest Fronten de dartele jeugd van Holten opvoeden tot goede leden der zeventiende-eeuwse Hol ter maatschappij, haar onderwijzende in alle Christelijke en maatschappelijke deugden. Het gereedschap hiertoe, be staande uit handplak, duif en ezelsbord, kreeg hij er gratis bij. Wij verheugen ons intussen, dat wij niet in die tijd leefden en ons nooit de kinderhanden met mees ter Fronten's handplak behoefden stuk te laten slaan. Een goeierd zal Jannes Fron ten wel niet geweest zijn, want toen hij, oud en der dagen zat, op zijn lauweren wilde rusten en zijn zoon Herman Fron ten op zijn plaats wilde hebben, vond de marke dit goed, maar Jan Heidenrijk van Coeverden, de markegenoot, als eigenaar van het erve Schöppert, protesteerde. Jan Heidenrijk woonde op het Wegdam bij Goor, maar hij kon de Fronten-partij niet overtuigen en alzo werd op recommanda tie van Ds. Michaëlis, Herman Fronten tot koster en schoolmeester benoemd. De jaren gingen voorbij en onze gegevens zijn aldus: als de zaken gesmeerd liepen, tekenden de markeschrijvers niets aan. Dus wanneer een schoolmeester in God en ere levenlang zijn plicht had dan werd er niets van verteld. Dat is ons inziens ondankbaar. De markegenoten hadden dit behoorlijk dienen te boeksta ven, maar niets daarvan. Pas als er met •de koster-schoolmeester Jan Helderman moeilijkheden zijn, dan komt dat weer ter sprake. Jan Helderman was de be roerdste koster en schoolmeester nog niet. Alleen pleegde hij ongeoorloofde hande lingen, was slordig en slecht. Dronk op tijd zijn borrel en trok zich verder van de wereldse zaken niets aan. Jan Helder man sloot op eigen gezag de school als dat zo te pas kwam en ging dan pierewaaien. Het is ons onbegrijpelijk, dat men hem niet ontsloeg, maar de markegenoten wa ren lankmoedig, of was het in die dagen een zekere onverschilligheid in de on derwijszaken? Wij weten het niet, maar wel weten wij, dat Helderman iemand moest aanstellen op eigen kosten. Helderman wist zich ondanks zijn zoge naamd ongebonden leven in de marke nog vele jaren te handhaven. Hield de marke, of het dorp, hem dan de hand boven het hoofd? Of was het niet zo erg als men het voorstelde? Wij weten het niet. Eens dreigde men hem binnen drie maanden te ontslaan. De drie maanden werden elf jaren. En toen geschiedde het wonder. De zoon werd in de plaats van de vader tot schoolmeester benoemd. Blijkbaar ging men van de veronderstelling uit, dat men wist wat men had, maar niet wat men zou krijgen. Echter waren er ook in de marke Holten heel gewone mensen met durf en energie, zoals de boer Jan Hak- kert in Dijkerhoek. De kinderen uit Dij- kerhoek gingen eeuwen lang, voorzover ze ter schole gingen, naar de dorpsschool. Hakkert en zijn buurtgenoten hadden er de gezamenlijke markegenoten herhaal delijk op gewezen, dat er in de buurt schap Dijkerhoek ook een school moest zijn. Doch de betogen van de Dijkerhoe kers werden voor kennisgeving aangeno- VIJFTIEHONDERD TOESCHOUWERS WAREN ENTHOUSIAST Voor naar schatting meer dan vijf tienhonderd toeschouwers hebben de motorkozakken uit Zenderen zaterdag avond in het Sportdal te Holten onder aanvoering van Harry Kroeze, een uit stekende demonstratie gegeven van motoracrobatiek enbehendigheid. De demonstratie had plaats onder auspi ciën van de MAC „De Holterberg" in het kader van het VVV-vakantiepro- gramma en heeft wel aan haar doel beantwoord. De niet meer zo jeugdige Kroeze gaf met zijn beide dochters Thea en Ria en zijn jonge assistenten Ben Sandering, Ben Leusing, Ap Leusing, Kees Kre- mer en Willy Sandering tal van sterke staaltjes op de niet overal effen gras mat te zien, die grote bewondering af dwongen. Er waren enkele nummers bij, die misschien niet zo spectaculair leken, maar die toch een enorme voor bereiding en oefening vereisen. Harry Kroeze nam daarbij wel het leeuwen- aadeel voor zijn rekening. Met zijn rij den verwierf hij telkens een spontaan applaus. Men toonde grote bewon dering voor hem, toen hij, staande op het zadel van zijn Indian - Chief rustig het terrein rondtoerend, een ci- garet op stak. Er zullen er onder de motorrijders in Nederland niet veel zijn die hem dat zo nadoen. men. Dit verdroot Hakkert zeer. Hij zal voor zijn tijd wel een behoorlijk ontwik keld man zijn geweest. Hoe dan ook. hij bouwde een school en begon zelf les te geven. En de marke liet hem begaan. Maar zij betaalde hem geen salaris. En Hakkert zette door. De buurtgenoten hiel pen hem bij de bouw van de school. Wij hopen er nog eens op terug te komen. Maar willen vandaag maar zeggen, dat bij ons weten op het platteland van Over ijssel dit voorbeeld enig is gebleven in zijn soort. VAN COEVERDEN De vakanties beginnen ten einde te lo pen, maar toch zijn er in onze gem. nog tal van vreemdelingen welke hier rust en ont spanning in de natuur komen zoeken. Hun aantal is echter niet groot genoeg meer om daarvoor in het kader van dit pro gramma nog bijzondere attracties te or ganiseren. Zij moeten het de WV en de plaatselijke veenigingen dan ook niet euvel duiden, dat het onderstaande pro gramma geen belangrijke evenementen inhoudt. Niettemin willen wij gaarne wijzen op een bijeenkomst, die meer in het geeste lijk vlak ligt en die, hoewel zij niet tot het gebruikelijke vakantieprogramma be hoort, 'toch wel van cultureel belang is. Ontmoetiiigsbijeenkomst Woensdag 26 aug. te 20 uur organiseert de Jeuodraad van de Herv. Gemeente een bijeenkomst in de Hex*v. Kerk. Het ligt in de bedoeling met elkaar te zingen, terwijl koor en korps van het Le ger des Heils uit Almelo -medewerking verlenen. Wie wel eens geluisterd heeft naar de wekelijkse uitzending van het Leger des Heilskwartier op donderdagavond weet hoe prachtig deze Koren'en korpsen kun nen spelen en zingen. De jeugdraad is dan ook blij, dat hij de inwoners van Holten deze avond kan aanbieden. Ook de va kantiegangers, voorzover nog aanwezig, zijn heel hartelijk welkom. In deze samenkomst, die onder leiding zal staan van de voorzitter van de jeugd raad, Ds. Israël, zullen twee toespraken gehouden worden van pl.m. 10 minuten. Er wordt n.l. gesproken door kapiteine J. de Rijke en door Ds. Hoogkamp, Geref. predikant. De jeugdraad hoopt, dat deze bijeen komst, die vrij toegankelijk is er zal alleen een collecte gehouden worden door zeer velen bezocht zal worden. Hij rekent op een volle kerk. Het belooft im mers een fijne avond te worden. Hondendressuur Woensdag 26 aug. organiseert de Hon- dendressuurclub, de HDC „Holten", een demonstratie van hondendressuur in het Sportdal. Deze demonstratie begint om 7 uur. Gedemonstreerd worden o.m. bewaking van kinderen en voorwerpen, het stellen (van misdadigers), springen, apporteren, speuren, pakwerlc enz. Het is beslist interessant om eens te zien wat men intelligente honden als herders en bouviers met veel liefde en geduld kan bijbrengen. De entree be draagt voor volwassenen f 0.75 en voor kinderen f0.25. Verwezen wordt verder naar de aanplakbiljetten. VVV Holterbergrit per auto Bij voldoende deelname zal de volgen de week woensdagmiddag weer een bus tocht worden gehouden door de Holter berg en omgeving met onder andere prachtige veldgezichten over Salland en Twente. Er wordt tevens een korte wandeling gemaakt van pl.m. 20 minuten over de terreinen van het Staatsbosbe heer. Opgave hiervoor zo spoedig mogelijk bij het V.V.V.-bureau, Dorpsstraat 33, teief. 373. Prijs ƒ1.25 per persoon. Dagtochten OAD De Overijsselse Autobusdiensten orga niseren met comfortabele touringcars tal van dagtochten. Inlichtingen worden ten kantore van de OAD N.V. Burgemeester van der Borchstraat en op het VVV-bureau gaar ne verstrekt. Informatie Het informatiebureau van de V.V.V. verleent gaarne zijn bemiddeling voor het maken van tochten per touringcar. Reisgidsen voor bus. en treindiensten, alsmede ander propaganda-materiaal aanwezig. Nat. Historisch museum Elke vrijdagavond 8 uur rondleiding in het Nat. Historisch Museum van de heer Piet Bos, met z'n prachtige diora ma's, door de eigenaar zelf of diens zoon Kees Bos. De heren Bos zijn gezellige en des kundige causeurs. Zij vertellen de be zoekers zeer interessante dingen over de fauna van de Holterberg en omge ving. Het museum is uitgebreid met een tropisch gedeelte, een bijzonder en kleurrijke schoonheid. Beslist bewonderenswaardig was het nummer „de rijdende kruiser Piet Hein" waarbij een motorrijwiel met een geraamte van stalen buizen uitge rust en een grote driekleur in top zes personen vervoerde, waaronder de bei de meisjes, die al rijdende tal van acro batische toeren verrichtten. Bijzonder gezellig en zelfs enerve rend was de voetbalwedstrijd op moto ren, met drie rijders aan beide kanten en Thea en Ria als doelverdedigsters. Knetterend en brommend vlogen de motoren over de grasmat en met be wonderenswaardige behendigheid wis ten de berijders de bal van het ene doel naar het andere te spelen. De par tij van Harry Kroeze won de wedstrijd met 2-1, omdat de leider wel een extra grote routine aan de dag legde. Snel reageren en handelen was - om botsin gen te voorkomen - wel geboden. Het publiek dankte de spelers met een har telijk applaus. Het programma bevatte 19 nummers, waarvan de achtervolgingsrace, wegens de intredende duisternis en de onge lijkheid van het terrein moest verval len. Aardig was het optreden van vijf kunstrijders op drie motoren, zeer at tractief de rit met het zijspan waarbij het wiel van het zijspan werd gede monteerd en later door een van de meisjes er al rijdende weer werd in gezet. De voorstelling eindigde met een stoutmoedige sprong over 12 jongeda mes en later door een brandende hoe pel. Voor de aanvang sprak de heer J. Wiggers, namens de motorclub een kort welkomstwoord. De vice - voor zitter van de WV de heer Beijers, be dankte de motorclub voor haar initia tief, waaraan een behoorlijk financi eel risico was verbonden en de motor kozakken voor hun uitstekende ver richtingen. LEERKRACHT LICHAMELIJKE OPVOEDING De heer G. F. Paule, bekend voetballer van „De Graafschap", wonende te Win terswijk, is met ingang van 1 september a.s. benoemd tot leraar in de lichamelijke opvoeding in tijdelijke dienst aan de openbare u.l.o.-school te Holten. Het aantal deelnemers aan de oriënte- ringsrit, welke zondagmiddag werd gehou den door de Motor- en Automobielclub „De Holtei'berg", was niet zo groot als voorgaande keren, maar bedroeg toch nog 54. Daarvan was het aantal brommers met 26 het grootst. Er waren voorts 15 automobilisten en 13 motorrijders, die aan deze aardige rit deelnamen, welke zich hoofdzakelijk bewoog op het territoir van de gemeenten Holten en Markelo. De rit had een lengte van ruim 53 km. en ging in de richting van de televisietoren van Markelo, welke men van alle kanten in ogenschouw kon nemen. De deelnemers hebben wel een bijzonder goede indruk gekregen van het groot aan tal z.g. groene wegen, dat de gemeente Markelo bezit, waar bijna iedere weg in de buurtschappen verhard is. Het aantal deelnemers, dat het aantal „kneepjes", dat in de routebeschrijving verborgen lag, niet kende, was deze keer nog al groot, zodat lang niet alle rijders aan de finish in café „De Waag" van de heer J. Haverslag ver schenen. En jammer genoeg zat er in de route-beschrijving een kleine fout, zodat de organisatoren besluiten moesten het laatste deel van de tocht te neutraliseren door de controlepost, die aanvankelijk in de Bushofstraat was opgesteld en later naar de Tuinstraat verhuisde, voor de einduitslag niet mee te tellen. Toch waren de deelnemers zeer enthousiast over deze aardige rit, die enkel over gemeentewegen liep. De gemiddelde snelheid voor auto's en motoren bedroeg 36 km. per uur en 'voor bromfietsen 20 km. De tussen twee controleposten verloren tijd mocht in het volgende traject niet worden ingehaald; dit om het jakkeren van de deelnemers te voorkomen. Het geheel had een keurig verloop. In café „De Waag" reikte de vice-voor- zitter van de motorclub, de heer H. W. Goorman, de prijzen uit, die bestonden uit kunstvoorwerpen. De uitslag was als volgt: Auto's: 1 Mevr. G. Kalfsterman-Huzen, Holten, 4 strafpunten; 2 H. J. van der Heijden, Deventer, 4 strafp.; 3 A. Eggink, Laren, 5 strafp. Motoren: 1 E. Markvoort, Holten, 4 strafp.; 2 E. Lammers, Holten, 17 strafp.; 3 J. Aaftink, Holten, 18 strafp. Bromfietsen: 1 G. Varenbrink, Harfsen, 3 strafp.; 2 A. Ribbink, Harfsen, 11 strafp.; 3 W. Wissink, Harfsen, 11 strafp.; 4-P. Brands, Holten, 18 strafp.; 5 Winkelder- maat, Laren (Gld.), 18 strafp. Zaterdag 15 t.m. 24 aug.: wegens vakantie gesloten: Smederij Fa. Maats. Maandag 17 t.m. zaterdag 22 augustus: G. H. Broekhuis, Dijkerhoek, wegens va kantie gesloten. Maandag 24 augustus: Volksfeest Dijker hoek. Optreden Graads, Dika en Moo in ,,'t Bonte Paard". (Zie adv.). Dinsdag 25 augustus: School- en volks feest Dijkerhoek. (Zie adv.). Woensdag 26 augustus, 8 uur: Ontmoe tingsbijeenkomst Ned. Herv. Kerk. (Zie adv.). Donderdag 27 augustus: De rijdende vis keuken komt op het parkeerterrein van Hotel Holterman. 10.30 uur Plattelands vrouwen; 14 en 15.30 uur. Zondag 30 aug.: Uitstapje Hengelaarsver- eniging „De Rietvoorn". Vertrek 2.30 uur voormiddag. Maandag 31 augustus, 8 uur: Aanmelding voor middenstandscursus 1959-1960 (zie adv.). Maandag 31 aug. t.m. donderdag 3 sept.: wegens vakantie gesloten Fa. H. W. ten Velde. (Zie adv.). Dinsdagavond 1 sept.: 7.30 uur Aanvang danscursussen dansinstituut Ruitenberg in café „De Waag" (J. Haverslag). Zie adv.). Dinsdag 8 sept. 1959: 's avonds 8 uur in gebouw „Irene" toneeluitvoering door de Chr. Ontspanningsclub „C.O.C.". Vanaf heden gelegenheid tot opgave bij dansclub Müller in hotel Müller. Onze redacteur, de heer W. Beijers, is van 22 tot en met 31 augustus a.s. wegens vakantie afwezig. Zijn zaken worden waargenomen door de heer J. Wiggers, Kolweg, Telefoon 356. Ned. Herv. Kerk. Holten. 8.30 en 10.30 uur Ds. Addink. Collecte commissie Noord- Holland boven 't IJ. Dijkerhoek. 9.30 uur Ds. Israël. Collecte Noord-Holland boven 't IJ. Geref. Kerk. 10 en 3 uur Ds. R. A. Hoog kamp. In beide diensten is de derde collecte bestemd voor de hulpbehoe vende kerken in de classis Deventer. R.K. Kerkdiensten: (elke zondag): Rijs- sen: 7 uur en 8.30 uur H. Mis, 10 uur Hoogmis; Nieuw-Heeten: 7.30 uur H. Mis, 10 uur Hoogmis. HOLTEN Geboren: Annelize Saskia, dv J. H. Is raël en W. Hofmeijer, Pastoriestraat 44 Albert Johan, zv H. Bekkemens en J. F. Nijland, Holterbroek 66 Frede- rik C'nristiaan, zv M. M. Veneklaas en H. Barvelink, Look 80 Carla, dv G. J. Bekkernens en G. J. Groteboer, Dijker hoek 3. Ingekomen: J. T. Distel, van Goor naar Schoolstraat 9. Vertrokken: F. Peeters en gezin, van Look 40 naar Deventer A. Flonk, van Holterberg 46 naar Heerenveen T. Leeuwendal en gezin, van Look 40 naar Dordrecht S. Kooiman en gezin, van Kolweg 8 naar Zaltbommel K. Afman en gezin, van Look 40 naar Dordrecht I. Eland, van Look 40 naar Arnhem H. P. Beers en gezin, van Look 40 naar Hen gelo (O.) D. Urbansky en gezin, van Dorpsstraat 68 naar Schwann (Duitsland). Gevonden: enkele blikken appelmoes, voetbal met binnenbal, visstoeltje, bril, wieldop, boodschappentas, zijden sjaal, bandenpompje, tas met inhoud (toiletar tikelen); zonnebril, portemonnaie zonder inhoud, trui. Verloren: damesvest, autoped, dames- portemonnaie met inhoud, bril, handdoek, bankbiljet, damesvest, rubberlaars, da mespolshorloge. Weggelopen: 2 jonge konijntjes. Komen aanlopen: 1 jonge jachthond „duitse staande". Inlichtingen dagelijks aan het groeps- bureau der rijkspolitie, Dorpsstraat 22, Holten, telefoon 352.

Erfgoed Rijssen-Holten

Holtens Nieuwsblad | 1959 | | pagina 1