Pinksterfeest
Pinkster gebruiken
Uit Holten's Historie (VIII)
Als de gemeenschap van Holten in
vroegere eeuwen tesamen kwam
w
Examen doen
PREDIKBEURTEN
AGENDA
BURGERLIJKE STAND
ie zwemverenigingNeptunus' vraag! uw hulp
No. 19. Jaargang 11.
ZATERDAG 16 MEI 1959
Verschijnt elke zaterdag.
NIEUWSBLAD
e van de Stichting „Holtem Nieuwsbhd' ijs. t_15 mm (di ccmtant) 2.—. Iedere
te Holten. Telefoon K 5483 - 234
HOLTENS
De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.35 per kwartaal
met actieve,beheerste zenuwen
Mijn hardt's Zen uw tab let ten
"Wanneer gij komt in het land, dat
de Here, Uw God, U ten erfdeel geven
zal en gij het in bezit neemt en daarin
woont, dan zult gij van de eerstelingen
van alle vruchten van den bodem, die
gij zult inzamelen van het land dat de
Here, Uw God, U geven zal, nemen en
in een mand doen
dan zal de priester de mand van
U aannemen en die voor het altaar van
den Here, Uw God, zetten
Zo luidt de opdracht in het tweede
wetboek van Mozes, de grote leider
van het volk Israël tijdens die merk
waardige zwerftocht in de Sinaï-woes-
tijn. Met deze opdracht is tevens de
oorsprong van het Pinksterfeest aange
geven. Op dit Joodse feest werden en
worden jaar in jaar uit de "eerste
lingen", de eerste veldvruchten geof
ferd. Het Pinksterfeest wordt ook wel
wekenfeest genoemd, doelend op de
datum, waarop dit feest moest worden
gevierd, moestwant in een .ander
wetboek van Mozes staat geschreven:
Dan zult gij tellen van den dag
na den sabbat.zeven volle weken
zullen het zijn; tot den dag na den ze
venden sabbat zult gij tellen vijftig da
gen; dan zult gij een nieuw spijsoffer
den Here br engen
Zeven weken en één dag na Pésach,
vijftig dagen na Pasen.
Ook de behoeftige medemens wordt
niet vergeten:
"Wanneer gij de oogst van Uw land
binnenhaalt, dan zult gij de rand van
uw veld bij uw oogst niet geheel af
maaien en wat van uw oogst is blijven
liggen, zult gij niet oplezen; dat zult
gij voor den arme en den vreemdeling
laten liggen
Reuzen op de weegschaal
Hoewel de Christenheid aan 't Pink
sterfeest een andere betekenis heeft
gegeven, doen vele folkloristische ge
bruiken in ons land aan de oorspronke
lijke betekenis denken. Zo wordt nu
nog steeds, zij het dan op Hemelvaarts
dag, aan de "Möldersfluite" 'n herberg
vlak bij de molen tussen het Gelderse
Hengelo en Zelhem, het brood gewo
gen. De vroede vaderen van Hengelo
en Zelhem vormen de commissie van
ontvangst, terwijl ook afgevaardigden
der kerken aanwezig zijn. Dan komen
de boeren binnen met hun roggebro
den, producten van de oogst. De broden
worden op de "waag" gelegd. Soms
hebben de broden enorme afmetingen,
veelal zijn ze zeer "zwaarwichtig". In
ieder geval weegt ieder brood 22 pond,
want dat is het vereiste minimumge
wicht. Reuzen van honderd pond of
meer zijn geen zeldzaamheid, want de
gene, die het zwaarste brood inlevert,
krijgt twee flessen wijn
Is alles binnengebracht, dan worden
de broden met de spanzaag in stukken
gezaagd. De stukken worden verdeeld
onder de vertegenwoordigers van ver
schillende kerkgenootschappen met de
"eerstelingen". Deze jaarlijks weerke
rende plechtigheid bij de molen dateert
vermoedelijk uit het begin van de 15de
eeuw, toen het brood, ten behoeve van
opdracht iedere behoeftige in de ge
meente een deel te geven van deze
toen nog bestaande klooster, Bethle
hem, op de markt werd ingeleverd en
gewogen.
Ook in Ootmarsum heeft ieder jaar
een brooduitdeling plaats. In de
Angeler Es, een plek temidden van ko
renvelden, knielen de boeren met hun
gezinnen neer en bidden om een goede
oogst. Ook hier wordt de arme niet
vergeten.
Demonstratie Ponyclub
De jongens en meisjes van de Bergrui-
tei's-ponyclub, die op het grote interna
tionale concours-hippique te Uelsen (Did.)
op vrijdag 1 mei en op het concours-hip
pique te Vorden op Hemelvaartsdag op
schitterende wijze zorgden voor afwisse
ling in het hippisch programma, geven
Pinkstermaandag 's middags in ,Kalfster-
mansweide' een grote demonstratie. Sinds
enkele weken is de club in het bezit van
een grote bal (middellijn liefst één me
ter) en de jongelui, of liever gezegd: de
kleine viervoeters, gaan hiermee voetbal
len. In Uelsen en Vorden oogstte dit num
mer grote bijval en in Holten zal dit Pink
stermaandag ongetwijfeld ook zo zijn. Het
rijk gevarieerde programma vermeldt
verder nog zaklopen. Voor nadere bizon-
derheden verwijzen we naar de adverten
tie in dit nummer.
In de omgeving van Doetinchem ge
ven de hagelkruizen de plaatsen aan
waar op Tweede Pinksterdag de pro
cessies naar toe gaan. Bij de lange hou
ten staak, waarop 'n haan is bevestigd,
wordt gebeden en het brood verdeeld.
Over een haan gesproken, dit dier doet
denken aan een vreemd Pinkstergebeu
ren op één de Waddeneilanden:
Boer pas op je haan
De avond vóór Pinksteren op Schier
monnikoog: In de duisternis sluipen
mannen rond, kruipen onder heggen
door en wachten met ingehouden adem
en kloppend hart in het beschermende
donker van een paar struiken. Dan ko
men ze uit hun schuilplaatsen vandaan,
gaan naar een kippenhok. Geen woord
wordt gewisseld. Zwijgend wordt het
deurtje losgeschroefd en één der ge
stalten wringt zich door de nauwe ope
ning van het nachthok. Een fel geka
kel, dan is alles weer stil. Even ge
heimzinnig als de gedaanten zijn ko
men aansluipen, verdwijnen ze weer in
het duister
Deze gehele actie, zich afspelend op
het erf van een eilandbewoner, is het
gevolg van een besluit. Een besluit, ge
nomen door de Kallemooicommissie,
die elk jaar de avond voor Pinksteren
Aangezien Holten pas sedert 1811 een
•burgerlijke gemeente is en vóórdien se
dert vele eeuwen een markegemeenschap,
moeten wij de historie van Holten bezien
als een zuivere markegemeenschap. In te
genstelling tot vele andere marken in
Overijssel, waar het markerichtersambt
erfelijk aan de een of andere havezate
was verbonden, werd in Holten de mar
kerichter door de grondbezitters gekozen.
Dit ging ongeveer net als bij onze huidige
waterschappen: hoe meer grond, hoe meer
stemmen. Naast de vorm van een marke
dorp had Holten vroeger met Markelo ge
meen, dat het een bekend bedevaartsoord
was. Holten heeft een tijd gehad, dat het
als bedevaartsoord een grote vermaard
heid bezat. Dit was voornamelijk de tijd
van vóór de Hervorming. Van Deventer
uit moge Holten dan in de aanvang der
17e eeuw tot de Hervorming zijn overge
gaan, in het jaar 1637 was Holten nog
een bedevaartsoord. Men had een heilige
boom bij het Friezewijk. Waar dat ligt,
weten we niet, maar feit is, dat daar op
gezette tijden duizenden bijeen kwamen.
Duidelijkheidshalve delen wij hier me
de, dat het Rooms-gezinden waren uit
Deventer en omgeving, die bij de heilige
boom troost en verkwikking vonden. In
Markelo deed men het wat duidelijker;
daar stond in 1660 op de Hulpe nog een
Mariabeeld van ongeveer zestien meter
hoog. En daar trof men soms, volgens een
klacht van de Drost van Twente, meer
dan tienduizend personen tegelijk aan.
De classis Deventer van de Hervormden
protesteerden er flink tegen, maar de
Roomse stoutigheden, zoals een toenma
lige Deventer predikant het betitelde, gin
gen in dit hoofdzakelijk door dé Hervor
ming gewonnen gebied, door. Wel
waren er drosten, die er streng tegen
ageerden. Maar toen in 1627 op een dag
een Rooms processie van ongeveer zes
honderd man van Glane kwam en op haar
tocht huiswaarts het kasteel Hengelo pas
seerde waar de Drost Ripperda juist op
zijn landgoed liep te wandelen, kregen
de processiegangers hem in het# vizier.
Dreigende kreten klonken en de woeden
de schare haalde de knijf uit de zak en
deed met geopende messen een aanval op
de rost, die lelijk in het nauw raakte en
nog juist op tijd door zijn personeel ont
zet kon worden.
Een vervolging van de R.K. was er het
gevolg van. Maar de Drosten van Twente
en Salland woonden bij voorkeur niet in
Holten en Markelo. En de plattelandsbe
volking was op het gebied van godsdienst
zeer verdraagzaam en daarom, de drosten
ten spijt, bleven Holten en Markelo tot
ver in de zeventiende eeuw bedevaart
plaatsen. Had er destijds in Holten een
wakkere en actieve WV bestaan, dan was
Holten waarschijnlijk bedevaartplaats ge
bleven.
DIENSTEN
Denk niet dat de nijvere Holtense land
man van vierhonderd jaar geleden een on
bekommerd bestaan leidde. In tijden van
zitting heeft. Tijdens deze zitting pas
seren alle bezitters-van-een haan de
revue en tenslotte wordt één eigenaar
aangewezen. Van hem zal door de
handlangers der commissie de haan
worden geroofd. Drie dagen lang wordt
de haan dan gevangen gehouden in een
mand, vastgemaakt in de top van een
twintig meters lange mast. Deze mast
heeft bovenaan een meiboom en is
voorzien van een dwarsbalk, een ra,
waaraan twee flessen bungelen. De
haan, rijkelijk voorzien van voedsel,
heeft tot taak, vanaf zijn hoge post, zijn
helder morgengeluid te laten horen
Hoe men er toe is gekomen, elk jaar
met Pinksteren ?n levende haan "in de
top te voeren", is niet met zekerheid
te zeggen. Sommigen beweren, dat de
haan waakt om de komst van de in
vallende Noormannen aan te kondigen,
een primitief radarsysteem zou men
zeggen. Anderen menen echter, dat de
haan al kraaiende de mei begroet, weer
anderen verzekeren, dat dit gebruik het
bijbelverhaal van de verloochening van
Petrus weergeeft. Hoe dan ook, de be
volking van Schiermonnikoog is deze
wonderlijke Pinkstertraditie trouw ge
bleven. Een traditie, gepaard gaande
met een rijtoer met "paard en wagen"
voor de kinderen op Pinkster-drie.
's Avonds wordt de ontvoerde haan
weer verlost uit zijn "hoge" positie, en
aan de rechtmatige eigenaar teruggege
ven Volgend jaar weer een andere
haan
oorlog of oorlogsgevaar werden de boe
ren opgeroepen om te piekenieren; dit is
versterkingen aanleggen, schansen op
werpen, legers vervoeren enz. enz. Wat
dit zeggen wil, zal U uit het volgende dui
delijk worden: Overijssel dreigde aange
vallen te worden. Gedeputeerden namen
derhalve een vreemd legerkorps in dienst.
Er was geen dienstplicht, dus men huur
de een leger. Dit leger was te Deventer
aangekomen en de Drost van Salland
kreeg bevel dit leger van Deventer naar
Zoals wij reeds hebben gemeld, heeft
de Bad- en Zwemvereniging Neptunus in
een onlangs gehouden vergadering een
nieuw bestuur gekregen, doordat een vijf
tal jonge mensen zich bereid verklaard
heeft het werk van de ouderen over te
nemen en de zaken voorlopig nog even
met hun bijstand opnieuw goed aan te
pakken.
Dat dit ook inderdaad geschiedt blijkt
uit de besprekingen, die zijn gehouden en
de maatregelen, welke zijn getroffen om
de bakliokjes weer goed in orde te maken
en het zwembad in de Schipbeek weer
aan zijn doel te doen beantwoorden.
De toestand van het bad is echter van
dien aard, dat het herstel van de bad
hokjes en de taluds met grote kosten ge-
gepaard zal gaan, die niet uitsluitend uit
de contributies kunnen worden bestreden.
Wil men ook de grote gezinnen van het
zwemlbad laten profiteren, dan kan de
contributie niet te hoog worden opge
voerd, al zal deze in vergelijking met vo
rige jaren wel worden verhoogd.
In de reeds genoemde vergadering is
door enige jongeren de suggestie gedaan
om een lijstinzameling te houden onder
de ingezetenen, omdat bijna alle Holten-
se gezinnen er belang bij hebben, dat er
totdat in onze gemeente een natuur
bad zal zijn gesticht in de Schipbeek
behoorlijk gezwommen kan worden.
Het nieuwe bestuur heeft deze sugges
tie overgenomen en het gedane aanbod
aanvaard, waarna in een dezer dagen ge
houden bijeenkomst meer dan dertig jon
gelui zich bereid verklaard hebben in de
komende week met lijsten rond te gaan,
om geld in te zamelen voor herstel van
het bad.
De jonge bestuursleden en hun helpers
doen thans een ernstig beroep op alle in
gezetenen om hen, bij de moeilijke taak,
die zij in het belang van de gezondheid en
de ontspanning van de jeugd op zich ge
nomen hebben, helpen door naar draag
kracht een financiële bijdrage te schen
ken voor het beoogde doel.
Laat de jongeren niet tevergeefs bij U
aankloppen als zij U de intekenlijst ko
men aanbieden.
Herstel van het zwdmbad in de Schip
beek is niet alleen in het belang van de
Ned. Herv. Kerk. Holten. 8.30 en 10.30 u.
Ds. Addink. Collecte regionale commis
sie voor het zuiden. 7.30 uur Ds. Glas
houwer van Amsterdam. Jeugddienst.
Collecte voor de jeugddiensten.
Tweede Pinksterdag 10 uur Ds. Onstenk
van Bathmen. Collecte regionale com
missie voor het zuiden.
Dijkerhoek. 10 uur Ds. Israël. Collecte
regionale commissie voor het zuiden.
Tweede Pinksterdag: zie Holten.
pilllllllllUIIUUIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUUIIilllilllllllllllllllUIIIIIIIIIII!llllllllllll|
1 ACCOUNTANTSKANTOOR POUW 1
H Enterstraat 33 Rijssen Tel. 2737 M
verzorgt
H vestigings vergunningen PI
H Zitting in Hotel Holterman
H elke maandagmiddag.
IlllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
Delden te vervoeren. De Drost zat in zijn
drostenkamer op zijn gemakkelijke stoel.
Hij liet zich door zijn bedienden een aan
tal plakkaten aanreiken. Plakkaten waar
op in felle en schelle kleuren de straffen
stonden van het niet nakomen van het
drosterïbevel. Drosten-dienaren werden
gezonden naar de contreien van Bathmen
en Holten. De plakkaten werden aange
plakt en de schouten hadden er voor te
zorgen, dat iedere boer die over paard en
wagen beschikte zich op tijd en uur naar
een bepaalde plaats moest begeven om
naar Deventer te rijden om daar het le
ger op te laden. Wat dit weer betekende,
zal uit onderstaande blijken. Men had
niet alleen het uitgebreide materiaal te
vervoeren zoals kanonnen en munitie,
maar ook tenten en bakovens, beddegoed
en huisraad. Want vele van deze huursol
daten waren getrouwd en namen hun
vrouwen en kinderen op hun veldtocht
mee. Wij kunnen ons levendig voorstel
len, hoe vreemd de Holtense burgerij ge
keken zal hebben, wanneer een legertros
van drie a vierhonderd boerenwagens het
dorp passeerde. Was er geld, dan kregen
de boeren vergoeding; was het er niet dan
kregen ze een schuldbriefje, wat bijna
nooit werd ingelost. De kotters en zij, die
geen paard rijk waren, moesten zoveel
dagen als nodig was aan bruggen en we
gen werken tot het leger voorbij was.
Wat dit dus in de tachtigjarige oorlog be
tekende, kan men op zijn vingers natel
len.
VAN COEVERDEN.
volksgezondheid, maar ook van betekenis
voor de bevordering van het vreemdelin
genverkeer, dat daaraan grote behoefte
heeft.
Het nieuwe bestuur streeft er naar een
regeling te treffen voor toezicht geduren
de de voornaamste uren van openstelling
van het bad, waarvoor in de laatste bij
eenkomst reeds een aantal orde-commis
sarissen is aangewezen en waarvoor het
bij een mogelijke aanstelling van een be
taalde kracht de contributiegelden drin
gend nodig zal hebben.
Van het offer der ingezetenen zal het
dus in belangrijke mate afhangen of geen
al te grote schulden gemaakt behoeven te
worden voor het herstel van het bad.
De ledenkaarten zullen spoedig worden
uitgegeven, terwijl de fam. Nijenhuis-Jan-
sen Manenschijn (filiaal der Fa. Gebr.
Wansink bij de Wippert) bereid is gevon
den, evenals vroeger, de kaartjes te ver
kopen.
Niemand zal dus in het vervolg zonder
ledenkaart of toegangsbewijs aan het bad
worden toegelaten.
Vooralsnog dienen de ouders hun kin
deren, die de zwemkunst niet goed mees
ter zijn, niet zonder vertrouwde geleide
naar de Schipbeek te laten gaan. Het wa
ter is momenteel vrij hoog en het toezicht
is nog niet afdoende geregeld.
T.VJB. TOURNOOI TE NIJVERDAL
De Holtense junioren nemen tweede
Pinksterdag deel aan het grote junioren-
toumooi, dat de TVB organiseert. Holten
A speelt in een sterke poul tegen MW
A; De Zweef A en Bornebroek A. Vooral
de eerste twee ploegen lijken ons sterker
dan de rood-zwarten. Er wordt gespeeld
op het Sportpark te Nijverdal. De tijds
duur van de wedstrijden bedragen 2 x 15
minuten.
De kansen voor de B-junioren zijn be
ter doch verrassingen zijn natuurlijk mo
gelijk. De winnaars van de pouls gaan
over enige tijd in Enschede uitmaken wie
er op de eerste prijzen beslag leggen. Er
worden in totaal 84 wedstrijden gespeeld
door elftallen van 19 deelnemende clubs.
De eerste wedstrijd wordt al om 8 uur
gespeeld, terwijl men 6.20 uur hoopt
klaar te zijn.
Maandag 18 t.m. 23 mei vakantie Drogis
terij „De Vijzel" (z;e adv.).
Maandag 18 mei t.m. 22 mei Kapper
Drent gesloten (zie adv.).
Pinkstermaandag 2 uur Grote demonstra
tie Bergruiters-ponyclub in „Kalfster-
mansweide".
Pinkstermaandag. Jubileum-concours-hip-
pique ,St. Steffenrijders' te Laren (zie
adv.).
Dinsdag 19, woensdag 20 mei vakantie
herenkapperszaak Fa. J. F. van Geen
huizen en Zn., Dorpsstraat 60.
(Zie adv.).
Donderdag 21 mei 8 uur: laatste ledenver
gadering van de afd. Holten van de Ned.
Bond van Plattelandsvrouwen in hotel
Holterman.
Zaterdag 23 mei: Lompen-inzameling ten
bate van HMV in de buurtschappen
Look, Borkeld, Lichtenberg, Holter-
'broek, gedeelte Neerdorp en Espelo.
Geboren: Diederik Johan, zv J. A. Aan
stoot en M. J. Veneklaas, Beuséberg 126.
Gerrit Jan, zv J. H. Koetsier en J. G.
Fokkers, Look 85.
Ondertrouwd: E. Hoekjen, 27 jr., Wier
den en J. Stam, 29 jr., Holten. H. W.
Luggenhorst, 26 jr., Holten en H. Stegink,
23 jr., Bathmen. J. Baan, 23 jr., Rijs
sen en M. Paalman, 20 jr., Holten. H.
Manenschijn, 20 jr., Holten en J. Brink
man, 19 jr., Bathmen.
Gehuwd: A. Dijkink, 27 jr., Holten en G.
Blokzijl, 25 j., Avereest H. W. C. van
Leeuwen, 30 jr. en J. Beldman, 27 jr., bei
den te Holten.
Overleden: D. H. Tiekink, 38 jr., echt
genoot van M. C. Leeftink, Pastoriestraat
29 (overl. te Deventer).
BEVOLKING:
Ingekomen: H. Bosch en gezin van Am
sterdam naar Look 19. H. de Boer van
Vlagtwedde naar Boschkampsstraat 21.
Gevonden en verloren voorwerpen
Gevonden:
Witte damesportemonnaie met inhoud;
Trico jongenstrui; regenjas; alpinopet; 1
paar handschoenen; grijze kinderbeurs m.
inhoud; zwarte portemonnaie met inh.;
een paar kindersokjes, groen met wit; een
zwarte haarkam; ring; duo van brom
fiets; speld met steentjes; groene bood
schappentas; portemonnaie met inhoud.
Verloren:
Wieldop (Ford Taunus); badtas, inhou
dende damesvest, rok en baddoek; dames
tas m. inhoud; wieldop, blauw m. zilver;
wit babyschoentje; trouwring; wandel
stok van invalide; meisjestrui (geel); een
bankbiljet van f 10,-.
Komen aanvliegen:
Postduif voorzien van één ring; postduif
voorzien van twee ringen.
Inlichtingen dagelijks op het Groeps-
bureau der Rijkspolitie te Holten, Dorps
straat 22, tel. 352.
MEDEDELING
van de Hervormde gemeentelijke
zendingscommissie.
In de afgelopen week hebt U de folder
en het offerzakje van de grote Pinkster-
zendingscollecte ontvangen. Wanneer U
de folder gelezen hebt en doet U dat
vooral dan bent U ongetwijfeld deel
genoot geworden in de zorg rondom de
zendelingen in die gebieden in Indonesië,
waar de burgeroorlog woedt, maar ook in
de vreugde over de uitbreiding van het
zendingswerk van onze kerk tot Afrika,
waarheen dit jaar de eerste twee zen
dingspredikanten zullen worden uitgezon
den, n.l. naar Nigeria en Ghana. Boven
dien werd uit Kameroen gevraagd om
artsen, verpleegsters en predikanten. In
Nieuw-Guinea is het zendingswerk onder
de mensen van het stenen tijdperk, die in
de Baliem-vallei wonen, begonnen.
Hartelijk wekken wij U daarom op om
in dankbaarheid Uw gave in het offer
zakje gereed te leggen, opdat al deze ar
beid kan voortgaan. In de week na Pink
steren, dus van 17-24 mei, zullen deze of
ferzakjes aan de huizen worden opge
haald door onze medewerkers.
Bij voorbaat zeggen wij U dank voor
Uw gave, hopende, dat bij de Pinkster-
zendingscollecte weer blijken mag, dat de
groei in de offervaardigheid voor het zen
dingswerk zich in onze gemeente blijft
voortzetten.
Helpt allen daaraan mee! U ook!
Namens de gemeentelijke zendings
commissie:
C. C. ADDINK, voorz.,
A. MÜLLER-TIESSINK, secr,
W. DRENT, penningmeester.
Bergruiters naar De Wijk
Door 16 Bergruiters zal Pinkstermaan
dag worden deelgenomen aan een groot
concours-hippique, dat georganiseerd
wordt door de landelijke rij vereniging ,Vi-
ribus Unitis' te De Wijk (Dr.). Een zeer
groot aantal rij verenigingen uit Drente,
Groningen en Overijssel heeft voor dit
concours ingeschreven.