Over geslachtsnamen
grote Opruiming
GELD
pluk de koopfes^
Fa. Gebr. Schuppert
Washington is verslaafd
aan gokken
BOER
Veemarkt Rijssen
540e
Staatsloterij
Spaarbank te
Holten
Sp. Enschede
Arsenal
\ia'
^genvoor
b,et grijpen^
In het begin van de negentiende eeuw
was het voeren van een geslachtsnaam
nog lang niet algemeen gebruikelijk. Men
behielp zich o.m. door achter de voor
naam die van de vader te voegen, dus het
z.g. patronymicum. Zo werd b.v.: Jan, de
zoon van Willem, te boek gesteld als Jan
Willemszoon, geleidelijk gewijzigd in Jan
Willemszen en tenslotte ingekrompen tot
Jan Willems en Jan Wilms. De uit die
tijd daterende lidmatenboeken der her
vormde gemeente bevatten tal van voor
beelden.
Bij keizerlijk decreet van 18 augustus
1811 werd gelast, dat allen in Holland,
die nog geen vaste naam hadden er een
moesten aannemen binnen de tijd van 'n
jaar. Bij decreet van 17 mei 1813 werd de
gestelde termijn verlengd tot 1 januari
1814. Niettemin moest bij koninklijk be
sluit van 8 november 1825 voor de naams-
aanneming nog eens een termijn van zes
maanden worden gesteld. Men mag aan
nemen, dat na afloop van laatstgenoem
de termijn allen, die toen in Holland
woonachtig waren, een vaste geslachts
naam hebben gevoerd.
Na het verschijnen van het eerste de
creet hebben verschillende personen 'n
willekeurige bijnaam als geslachtsnaam
aangenomen. Zo ontstonden familienamen
als de Beer, de Bok, de Hond, de Kat, de
Leeuw enz. Men gaf zich niet voldoende
rekenschap of de gekozen geslachtsnaam
redelijk was en of deze wél zin had. Te
veel heerste de gedachte: „Als het kind
maar een naam heeft". Vooral na de uit
gave van genoemd koninklijk besluit
schijnen ongeletterden en eenvoudigden
van geest zich bij de keuze van een naam
te hebben laten leiden door één of andere
goede vriend, „die het wel zou weten",
zodat lukraak namen werden aangeno
men, die niet zelden afgeleid waren van
een in de familie toevallig opgekomen
bijnaam. 1).
Vele thans bekende geslachtsnamen
houden verband met beroepen, welke
lang in bepaalde families werden uitge
oefend, dus het nomen est omen," d.w.z.
de naam en de aanduiding er van tege
lijk, bijv. een smid, die ook Smid heette.
Weer andere namen danken hun ontstaan
aan de plaats of landstreek waar de fa
milie vandaan gekomen is er waarmee op
de één of andere wijze relaties hebben
betaan. Voorbeelden hiervan zijn: van
Avezaat, van den Bosch, Drent, van Hol
ten, van Laar, van Rijssen, van Schoo-
ten.
Over de aanneming van een geslachts
naam door inwoners van Holten heb ik
onder de titel „Uit de oude doos" een
uitvoerig artikel geschreven in „Holtens
Nieuwsblad" van 31 maart 1951. Thans
wil ik een en ander meedelen over de
de vorming en de betekenis van de ge
slachtsnaam van een aantal (voormalige)
inwoners van Holten. Hierbij zij aange
tekend, dat deze mededelingen groten
deels zijn gebaseerd op hetgeen deskun
digen op dit terrein hebben te boek ge
steld. Ik moge beginnen met de naam:
Bekkcrnens. Deze naam luidde blijkens
bovenstaande kerkelijke lidmatenboeken
tevoren achteenvolgens: Bakker aan den
Enk, Bakkernenks en Bekkernenks. Een
enk een Holtenaar weet dit natuurlijk
is een geheel van bouwlanden bij een
dorp of buurtschap, elders eng en es ge
heten. Volgens het Twents-Achterhoeks
woordenboek van G. H. Wanink houdt 't
woord enk verband met het Hoogduitse
anger, dat weide, grasland of brink be
tekent.
Bent. Een bunte was een bouwland, dat
tegen het vee beschermd was met een
heg.
Enklaar. In zijn boek „Wat zeggen onze
aardrijkskundige namen?" schrijft G. J.
Uitman, dat de juiste betekenis van „laar"
niet vast staat. In Drente zou volgens
hem het beste passen de betekenis: bos-
sige, bosachtige woeste plek. Wanink
meent, dat een „loar" een open, onbe
bouwd land of een zanderige hoogte is,
terwijl van Dale's groot woorden
boek der Nederlandse taal de verklaring
geeft van „open plaats in het bos". In 'n
aantal plaatsnamen is het woord „laar"
terug te vinden, bijv. in Gelselaar, vroe
ger luidende: Gel-desler, dat waarschijn
lijk betekent Gelders-laar.
Fransen. Deze naam zal gevormd zijn
van de voornaam Frans, welke „de vrije"
betekent.
Land(e)weer(d) of Landuwer: 'n Land
weer is een verdediging tegen het bui
tenwater. Ook werden verdedigingen en
tollinies aldus genoemd. De genoemde ge
slachtsnamen zullen er mee in verband
te brengen zijn.
Markvoort. Deze naam zou verband kun
nen houden met „marke" en „voorde".
Het woord „marke" heeft meer dan één
betekenis. Een marke was 'n oude dorps-
of buurtgemeenschap; zij was ook de
kleinste gemeenschap ten plattelande met
gronden in gemeen gebruik. De deelheb
bers van het markgenootschap marke
in laatstgenoemde betekenis noemde
men oudtijds gewaarden, omdat hun
rechten gewaarborgd werden. ..Marke" is
verwant met mark-teken, grens. De grens-
of markgraven in het Karolingische rijk
bijv. hadden tot taak de grenzen te ver
dedigen.
„Voorde" is de benaming voor een door
waadbare plaats in een beek of rivier.
Talrijke plaatsnamen zeggen ons wat er
in de streek, waar zij zijn ontstaan, zoal
placht te worden overgebracht. Ik noem
hier allereerst Coevorden, vanouds Co-
voorde (van Coeverden). Voorts zij ge
wezen op Ossendrecht in Noord-Brabant
en Oxford in Engeland. Ik merk hierbij
op, dat drecht is afgeleid van het Latijnse
trajectum, dat wegverbinding betekent.
Ook zij nog gewezen op Zwijndrecht en
Schweinfurt. In zijn boekje „De voorden
in Noord- en Zuid-Nederland" somt Fr.
van Leyden 533 voordenamen op, waar
van er vele aanleiding hebben gegeven
tot familienamen.
Meijer(s). Deze naam kan gevormd zijn
uit de voornaam Meier, welke „de voor
name" of de lichtende" betekent. De
naam kan ook verband houden met het
begrip „meier", dat vroeger de benaming
was voor iemand, die een soortgelijk ambt
bekleedde als een schout of baljuw. In
deze betekenis is het woord terug te vin
den in de „Meierij van 's-Hertogenbosch".
Een derde mogelijkheid is, dat de naam
is ontleend aan het woord „meier" in de
zin van pachter of huurboer. Een beklem
de meier, een begrip, dat in de provincie
Groningen veel bekendheid geniet, heeft
het recht om de aan de andere toebeho
rende landerijen altijddurend en erfelijk
te gebruiken. De meier heeft de verplich
ting tot betaling van een vaste jaarlijkse
vergoeding (beklemhuur) en van alle
lasten en belastingen op het land liggen
de; daarenboven moet hij bij bijzondere
gebeurtenissen (overgang van het recht;
huwelijk van de meier) bepaalde vast
gestelde geschenken geven. 2).
Sprokkereef. Welke betekenis de eerste
twee lettergrepen hebben kon ik niet na
gaan. Het woord „reef" betekent volgens
Wanink waarschijnlijk hetzelfde als het
Engelse „reeve", d.i. baljuw. Een baljuw
bijv. vormde tijdens het landheerlijk tijd
vak in het graafschap Holland met de
leenmannen de z.g. hoge jurisdictie. Op
hen was beroep open van de gerechten
van schout en schepenen, de z.g. lage ju
risdictie. In het oud-archief der gemeente
Goor berust een document, waaruit blijkt,
dat in 1741 door A. Kolvoort een borg
stelling gestort is voor C. Sprokkerief,
meier van het huis Heekeren, voor de
vrijlating van door de burgemeestér van
Goor geschutte veulens.
Tijman. Jan Prakken heeft in een inlei
ding over „De kaart van Kedingen", ja
ren geleden gehouden voor de „Vereni
ging tot beoefening van Overijssels Regt
en Geschiedenis" meegedeeld, dat de
naam Tijhuis, een erve in Rectum (ge
meente Wierden) genoemd moet zijn naar
de tij, de oude boerenvergaderplaats, die
blijkens allerlei namen in vele dorpen
vroeger voorkwam. Een perceel grond,
behorende bij het erve Middelkamp op
de Borkeld (eigenaar J. H. Bolink) wordt
ter onderscheiding van andere bij dat er
ve behorende gronden „d'n tiej" genoemd.
Westerik. De naam kan oorspronkelijk
zijn geweest Westerwijk. De derde let
tergreep „rik" kan ook gevormd zijn uit
„reke", waarmee werd aangeduid een
rand van hout of een strook bos.
L. W. O.
1). „Bijnamen of het alias als persoons-
en naamsonderscheiding" door A. Halle-
ma.
2). „Beginselen van het privaatrecht",
deel I, door Mr. Dr. H. D. M. Knol.
Voor de
VERBETER THANS UW GRASLAND
De waarde van stoppelgewassen.
Het is thans de tijd om aandacht te
besteden aan de graslandverbetering en
aan de verbouw van stoppelgewassen.
Hierover sprak één dezer dagen Ir. S.
I. van der Wal van het Rijkslandbouw-
consulentschap voor West Noord-Bra
bant in de Landbouw-radiorubriek.
Slechte percelen grasland kunnen nu
worden gefreesd- of gescheurd.
Hogere percelen lenen zich dan uitste
kend voor de verbouw van een flink ge
was stoppelknollen, waarna in het voor
jaar weer gras kan worden ingezaaid.
Ook is het mogelijk zo'n perceel enkele
jaren als bouwland te gebruiken.
Lagere percelen dienen weer direkt
te worden ingezaaid. Verbouw van stop
pelknollen op deze percelen is niet aan
te raden, daar in het najaar de grond te
nat zal zijn om de knollen to oogsten.
Dergelijke percelen zullen bovendien in
het voorjaar to lang nat blijven, waar
door de grasinzaai te laat zou kunnen
plaats hebben.
Grasland is heel dankbaar voor een
stalmestgift. De beste tijd hiervoor is
juli-augustus. De weersomstandigheden
zijn dan zo, dat de stalmest vlug wordt
verteerd en het organisch loven in de
giond sterk bevorderd wordt. Geef niet
meer dan 10 a 15 ton goed vérteerde stal
mest per hectare. Zorgvuldig versprei
den is noodzakelijk, daar anders 's win
ters de vorst de zode beschadigt. Bij ar-
beidsschaarste kan een stalmestver-
spreider een belangrijke arbeidsbespa
ring geven.
Nu de oogst van vroege akkerbouwge
wassen voor de deur staat of reeds is
begonnen, vraagt de verbouw van stop
pelgewassen weer de aandacht. Bij stop
pelknollen kieze men op percelen waar
knolvoet voorkomt, een ras, dat voor de
ze ziekte onvatbaar is. Het verdient de
voorkeur, de knollen op rijen te zaaien.
Hierdoor wordt een regelmatige en vlot
te opkomst, bevorderd, terwijl de on-
kruidbestrijding gemakkelijker kan wor
den uitgevoerd. Bovendien laten op rij
en gezaaide knollen zich gemakkelijker
en vlugger plukken dan breedwerpig ge
zaaide.
Voor het op rijen zaaien van de knol
len is een eenvoudige zaaitrommel aan
de ploeg heel geschikt.
Tijdige zorg voor voldoende ruwvoer
van goede kwaliteit stelt ons in staat, in
de winterperiode een goedkoop rantsoen
te voeren.
WANDELEN EN PUZZLEN.
De Wandelsportvereniging „De Trek
kers" organiseerde donderdagavond in 't
kader van het V.V.V.-vakantie-program-
ma haar eerste puzzle-wandeltocht, waar
voor een grote belangstelling bestond.
Bijna honderd, voor het merendeel jeug
dige, wandelaars verschenen aan de start
bij café Jansen in de Dorpsstraat. Via
de Stationsstraat en het Beukenlaantje
wandelde men naar de Canadese begraaf
plaats. Op dit hoge punt op de Holter-
berg werd de deelnemers gevraagd de
hoogte van de televisietoren bij Markelo
te schatten. Even later werd de uitkijk
toren van de bosbrandweer gepasseerd
en ook daarvan werd de hoogte gevraagd
op het route-formulier, dat men mee
gekregen had. Langs het Lösse Hoes
werd naar de feestbomen gewandeld en
vandaar via de Raalterweg weer naar
het punt van uitgang terug.
Aangezien alle deelnemers, die de
hoogte van de beide torens geschat had
den, de vier controles waren gepasseerd,
moest door middel van de opgegeven
hoogte beslist worden wie de prijzen ge
wonnen hadden. De verschillen tussen
de opgegeven en de werkelijke hoogten
bleken bij enkele deelnemr zeer gering.
De televisietoren heeft een hoogte van
162 meter en de brandtoren van 26.25
meter. Deze lengten waren, zoals uit de
onderstaande uitslag blijkt, door enkele
deelnemers zeer dicht benaderd.
Door de vice-voorzitter van de V.V.V.,
de heer Beijers, werden in café Jansen
de prijzen uitgereikt. Hij bracht daarbij
dank aan de nog jonge wandelsportver
eniging, die deze tocht had willen orga
niseren en aan de talrijke inschrijvers
voor hun deelname aan de wandeling.
De volgende week dinsdag hoopt men
weer een tocht te houden. De prijzen be
stonden uit een zestal kleine kunstvoor
werpen en een troostprijs.
De uitslag luidde als volgt: 1 G. Linde,
Holten, verschil 1.25 m.; 2 Johny Tant,
Holten, 1.75 m.; 3 Hans Zamperbeek,
Amsterdam, 3.25 m.4 B. W. Schöppers,
Holten, 3.75 m.5 Dory Elzas, Amster
dam, 4.25 m.6 W. van Asperen, Am
sterdam, 6.75 m.; 7 J. Klaassens, Hol
ten, 7.25 m.
Op de maandag j.l. te Rijssen gehou
den veemarkt waren aangevoerd: 1042
stuks vee, runderen 180, varkens 862.
Prijzen: 44 vette koeien, eerste kwali
teit van f2,80 tot f'3,15; tweede kwali
teit van f 2,50 tot f2,80; derde kwali
teit van f 2,25 tot f 2,50 per kg slachtge-
wicht; 84 melk- en kalf koeien van f690
tot f 1025,- per stuk; 16 pinken van f480
tot f 635,- per stuk; 19 graskalveren van
f 260,- tot f 390,- per stuk; 17 nuchtere
kalveren van f50,- tot f 75,- per stuk; 22
drachtige zeugen van f 275,- tot f 359,-
per stuk; 28 loop varkens van f 80,- tot
f 100,- per stuk; 812 biggen van f 54,- tot
f 65,- per stuk.
Overzicht handel:
Vette koeien en stieren: Aanbod iets
groter, de handel had een kalm verloop
met iets lagere prijzen.
Gebruiksvee: Aanbod iets groter, de
handel hierin had een redelijk vlug ver
loop met iets hogere prijzen.
Nuchtere kalveren: Aanbod iets min
der, de handel had een redelijk vlug
verloop met iets hogere prijzen.
Varkens en biggen: Aanbod iets gro-
DANKBETUIGING
Hiermede betuigen wij
onze hartelijke dank aan
allen die tijdens de ziek
te en het overlijden hun
medeleven betoond, heb
ben aan
HARMINA VINCENT
geb. BOSMAN
In het bijzonder danken
wij de Weled. Zeergel.
Heren dr. Rietdijk en dr.
De Noord voor hun
zorgvuldige behandeling
en zuster T. C. J. Groe-
neveld voor haar liefde
volle verpleging.
Namens de familie,
J. VINCENT.
Holten, juli 1958.
Beuseberg 23.
WEGENS VACANTIE
GESLOTEN
van 26 juli t.m. 2 aug.
E. J. WESTERIK
Smederij.
WEGENS VACANTIE
GESLOTEN
van 21 tot en met 25 juli.
H. TULLER,
Deventerweg 7.
TE KOOP
ROGGESTRO
D. J. BRONSVOORT,
Rijss.weg 10, Holten.
LOTEN vanaf heden ver
krijgbaar. Verzoeke zo
veel mogelijk af te halen.
De Debitante:
M. DERKSEN-Paalman
waar U op kunt bouwen-
Dat is geld dat U naar de
Spaarbank brengt. Als U
het nodig hebt, kunt U er
altijd over beschikken.
Vraag geheel vrijblijvend
inlichtingen bij de
ORANJESTRAAT 31
Geopend elke woensdag
morgen van 9.3012.30.
ADVERTEREN
IS DE BESTE
GELDBELEGGING
STADION DIEKMAN
ENSCHEDE
Woensdag 13 aug. 8 uur
nam.
(Londen).
Bus- en entreekaarten
vanaf heden bij de OAD.
TE KOOP
DRAGENDE B.B. ZEUG
M. Ster.
3 Aug. aan de telling.
H. BOSMAN,
D 102, Holten.
TE KOOP
50 Are BESTE ROGGE
op stam. Ook bij gedeel
ten. Briefjes inleveren
woensdagavond.
J. W. KOORDES, Holten.
TE KOOP
10 Are ROGGE op stam
Briefjes inleveren tot a.s.
donderdag 24 juli 's av.
8 uur.
B. J. NIJLAND,
Espelo 60, Holten.
Niet maandag 21 juli, maar
DINSDAGMORGEN 22 JULI BEGINT DE
van DAMES- EN HERENCONFECTIE bij
TAL VAN BUITENGEWOON VOORDELIGE AANBIEDINGEN!
ter, de handel hierin had een iets vlug
ger verloop met iets hogere prijzen.
Pinken en kalveren: Aanbod gelijk
vorige markt, de handel had een iets
vlugger verloop met iets hogere prijzen.
Omzet: ruim een miljoen dollar
per dag.
-o-
In de hoofdstad van Amerika wordt
iedere dag een miljoen dollar vergokt
en de helft van de bevolking doet daar
aan mee. Het klinkt ongelooflijk, maar
de grootste vier nutsbedrijven (elek
triciteit, gas, telefoon en openbaar ver
voer) doen als „zaken" onder voor deze
massale en illegale gok-organisatie. De
bewoners van Washington geven per
jaar meer uit aan hun kansspelen dan
aan hun stedelijke belangen, de scho
len inbegrepen. De politie heeft tot dus
verre volkomen gefaald in haar actie
tegen dit kwaad. Of is het wel 'n kwaad?
Men kan zeggen: gun de arme mensen
de meeste gokkers zijn arm enige
emotie in hun leven, gun hun de kans
om voor een klein bedrag de illusie le
vend te houden op slag rijk te kunnen
worden.
Zo heel klein is het bedrag overi
gens niet, dat dagelijks wordt verspeeld.
Het is heel normaal, dat een arm gezins
hoofd per week dertien dollar aan het
gokken uitgeeft en dat moet betekenen,
dat er in dat huishouden belangrijk min
der eten op tafel komt. Nog ernstiger
echter dan het economische verlies, is
liet morele verlies, dat Washington nu
al jaren lijdt. Gokken is hier onwettig
en alle spelers en in veel sterker ma
te de organisatoren overtreden de
wet. Wie op één- gebied onwettig han
delt, komt er gemakkelijk toe dit ook op
ander gebied te doen en zo ziet men, dat
naast en in verband met dit kansspel
zich een atmosfeer van corruptie en mis
dadigheid ontwikkelt: geknoei in het
goksysteem zelf, omkoperij van de poli
tie, overtreding van de drankwet, enz.
De schade, die op deze manier aan de
gemeenschap wordt toegebracht, is
enorm, maar het is te begrijpen dat het
grote publiek nauwelijks kan beseffen,
dat er zoveel kwaad schuilt in een „spel
letje" waar velen niet meer aan uitgeven
dan twee dollar per dag. Dit hazard-spel
heeft zijn wortels in de onderwereld,
maar wat men er in de bovenwereld van
gewaar wordt, lijkt heel onschuldig. Ver
reweg de meesten spelen het zogenaam
de „nummer-spel" en dat betekent, dat
zij aan hun vertrouwensman een aantal
nummers van drie cijfers opgeven en
daar een zeker bedrag op zetten.
SCHRIJVERS, PICK-UP-
MANNEN EN KONINGEN.
Een simpel voorbeeld: Mijnheer
Gordon, een eenvoudig ambtenaar,
loopt iedere dag even bij zijn kapper
binnen en staat dan achter in de
zaak een ogenblik zachtjes met hem
te praten. Wat heeft mijnheer Gor
don daar bijv. donderdag bedisseld?
Hij heeft zijn kapper drie nummers
genoemd: 172, 389 en 717 en hij
heeft op het eerste nummer een dol
lar gewed en op elk der twee laat
ste: vijftig cent. De kapper heeft de
nummers op een klein velletje ge
noteerd en bij 't weggaan heeft Gor
don hem twee dollar in de hand ge
stopt.
Iedere dag is er één nummer van die
cijfers, dat het geluksnummer is. Hoe dat
wordt bepaald? Bijvoorbeeld door de
bedragen bij elkaar op te tellen, die bij
de grote paardenrennen zijn verwed. Die
bedragen staan in de krant en iedereen
die belang heeft bij Washington's „num-
merspel'', télt daarom zo gauw 't avond
blad binnen is, die cijfers op uit de race-
rubriek. De laatste drie cijfers van de
totale som zijn het geluksnummer en
dat kan dus variëren van 0 tot 999. Men
heeft dus een kans van 1 op 1000 met
dit spel, maar wanneer men een dollar
op het winnende nummer heeft gezet,
krijgt men tocli niet meer dan 500 dol
lar uitgekeerd. De organisatie kost na
melijk geld en bovenalde grote man
aan de top wil iedere dag duizenden
dollars verdienen
De kapper, die wij in ons voorbeeld
een rol lieten spelen, noemt men hier
een „schrijver". Hij doet het voor bij- a
verdienste en zoals hij zijn er houder-*
den in Washington: krantenverkopers,
typistes in de ministeries, taxichauf
feurs, een man in een benzine-station
enz. Maar er zijn ook schrijvers, die niets
anders doen en die dagelijks al hun gok-
klanten aflopen. De concurrentie is groot
en een schrijver zal niet gemakkelijk
meer incasseren dan 80 dollar per dag.
Daar mag hij ongeveer 25 procent zelf
van honden als salaris.
Het is een hele organisatie: de brief
jes van de „schrijvers" worden dagelijks
opgehaald door de „pick-up"-mannen en
zij moeten al dit materiaal zo onopval
lend mogelijk gaan afleveren op een
adres, dat voor de politie geheim moet
blijven en daarom vaak verandert. Op
dit „kantoor" wordt dagelijks afgere
kend en de winst plus alle briefjes van
de schrijvers worden per auto vervoerd
naar het opperhoofd van het gokbedrijf,
een man, die zovéél mogelijk buiten
schot wil blijven en daarom altijd buiten
de stadsgrens woont, in Maryland of
Virginia.
Vroeg of laat loopt zo'n „koning"
toch meestal tegen de lamp, vooral
omdat hij zich doorgaans niet tot
deze vorm van wetsovertreding be
perkt. Maar wanneer zo'n opper
hoofd de gevangenis indraait, dan
is er weer altijd spoedig een troon
opvolger. De bevolking van Wa
shington wil bedrogen worden
Nu en dan doet de politie een in
val in een „kantoor" van de organi
satie in de stad. Dat brengt enige
stagnatie in 't bedrijf teweeg, maar
niet veel. Washington's bevolking
ffokt onverdroten door, dag in dag
uit.
KROONPRINS KONSTANTINOS
de troonopvolger van Griekenland werd
dezer dagen meerderjarig en heeft zijn
officiers-eed afgelegd.
