11 UL Verrassend plan voor nieuwe volkswoning Amerikanen gaan liet wat zuiniger aandoen Op de grote stille heide lil! Overheid koopt werken van Overijsselse kunstenaars De grijze Bossche architect H. W. Valk komt op zijn twee en zeventigste jaar de bouw wereld verrassen met het ontwerp van een huis, dat kans maakt 'n echte volks woning te gaan worden. Het is een huis dat gegarandeerd niet meer dan 13-000 gulden kost en het is daarmee het eerste huis, dat werkelijk het bezit van elke ar beider kan worden. Architect Valk is tot dit project gekomen in samenwerking met zijn neef A. Valk uit Etten-Leur en zijn zoon H. Valk. Gedacht is aan een vrij staand huis, plaats biedende aan ouders en vier kinderen. Als de regering bereid is de volkomen verouderde Woningwet te wijzigen, moet het mogelijk zijn, dat de arbeider tegen betaling van een nor male huur in het bezit komt van een eigen huis. KOSTEN: f12.500 INCLUSIEF GARAGE De drie Valken hebben het woning probleem benaderd op de enige wijze, die redding uit het slop kan brengen, door zich namelijk zo volkomen mogelijk los te maken van de bestaande praktijk en de hele zaak nieuw te doordenken. Te recht konden zij de mening zijn toege daan, dat de huidige praktijk verstek heeft laten gaan. Zij hebben zich hun nieuwe huis ge dacht als een min of meer industrieel product, waarvan kostprijs en afschrij ving in de hand genomen worden. Dat leek hun de enige wijze om de noodtoe stand te overwinnen. Zij willen exact en vooraf weten hoeveel hun huis kost en zij willen weten over welke periode het dient te worden afgeschreven. Het bouwen 'van vandaag is nog steeds een oudmodisch bedrijf. Daar wordt gegokt en gegoocheld op een manier waarvan elke fabrikant zou griezelen. Nooit schijnt men zeker te kunnen zeg gen wanneer een bepaalde bouw klaar is. Nooit schijnt vooraf te bepalen, welke eisen op de beste wijze worden ingewil ligd; en men bouwt dan gaarne met mar ges aan ruimte en afschrijftermijnen en materiaalgebruik die totaal afzien van de vraag naar economische verantwoor ding. Om een simpel aspect te noemen. Het heet dat er zes en dertig verschil lende manieren bestaan om een bout en een moer aaneen te schroeven. Deskun dig onderzoek wees uit dat drie variaties zouden kunnen dienen in alle denkbare situaties. Toen kwamen er negen en der tig schoefdraadvariaties. Dit soort schil derachtigheden houdt de nood in stand waarom nu woninglozen creperen. De Valken gingen er van uit dat vijf en twintig jaar een x-edelijke afschrijf- termijn is. Dat lijkt nogal kort, in de praktijk van het woonhuis is dat noch tans feitelijk een reeds min of meer aan vaarde toestand, maar zonder dat men er vanaf den beginne, namelijk vanaf het bouwen, rekening mee houdt. Stelt men zulk een termijn vast, dan kan men nauwkeurig het materiaal kiezen dat aan deze eis is aangepast. Met name ko men lichtere en goedkopere materialen nu een kans maken. Zij menen dat van de woning zoveel mogelijk onderdelen in serie moeten worden vervaardigd. Door onderdruk king van het aantal varianten kan de productieprijs enorm dalen. De belang rijkste technische prestatie van deze wo ning is de modulaire coördinatie. Dat wil zeggen: bij de maatvoering is de maat- eenheid 10 als basis aanvaard. (Dit in overeenstemming met een Europees plan, neergelegd in een rapport van de EP A-commissie 1957.) Allerlei individu- Ie maatvooi'keuren worden terzijde ge schoven. Lengte, breedte en hoogte wor den bepaald in de maat 10 en veelvouden van 10. Het is niet in te zien, waarom wij, na in de industrie deze normalisatie te hebben aanvaard, in de bouwnijver heid de voordelen ervan moeten blijven ontberen. EIGEN TUIN Ook in de stedebouwkundige situatie hebben deze woningen iets nieuws te brengen. Valk haalt de wijze Adenauer aan, die meende: een gezin hoort in een eigen huis met een eigen tuin met bloe men; in de flats worden de mensen af- gestomp. Architect Valk is het daarmee eens. Voor de stadscentra en bijzondere gevallen accepteei-t hij de flat mits ze centraal volmaakt geoutilleerd is. Wat er nu in de nieuwe stadswijken verschijnt aan vier-etageflats, die niet al leen verstoken zijn van de tuin met bloe men maar ook van al het comfort dat nu eenmaal noodzakelijk bij de flatbewoning hoort, acht hij een wanproductie, uitslux- tend ingegeven door de lust aardige ste debouwkundige effecten te behalen, maar met opoffering van het menselijk belang. Het is moeilijk hem dat te be twisten. Voor zijn eigen volkswoning koos hij het type van de vrijstaande wo ning. Elk huis staat rondom geheel in de tuin. Door een even eenvoudige als ver nuftige vondst, is hij in staat zulke hui zen te bouwen en wel zonder dat hij een duim meer grond verbruikt als de archi tect die het bekende type zesmeterhuizen in de rij bouwt. Hij heeft een kristal- maatrooster ontworpen van 11 x 11 mé- ter, waardoor de huizen alle schuin te gen de straatweg aan komen liggen en waardoor tussen twee rijen huizen even tueel gemeentelijke groenstroken de af stand tussen de wegen kunnen doen dijen of krimpen. MACHINEKAklER De inrichting van het huis is verras send. Er is een woonkamer van 17 vier kante mtr die meer mogelijkheden biedt dan meixige veel royaler kamer. De ver schillende bedrijvigheden die in een huis kamer plegen verricht te wordexx zijn goed geaxxalyseerd en het resultaat daar van is, dat men nu op een betrekkelijk klein vloeroppervlak een reële eethoek, werk-, en leeshoek vindt. De zaak klinkt bij al deze specificatie lichtelijk overtrokken, er is echter met eisen gerekend en er is op geantwoord. De keuken is weeral klein, typisch ge dacht als een soort machinekamer: de kookmachinerieën zijn er handig ge plaatst. Dan is er nog een ruimte, slechts door een muur van de keuken geschei den en gemakkelijk daarbij te betrekken: deze is bruikbaar als bijkeuken, berg hok, kinderkamer. Boven vindt men drie slaapkamers, een voor drie personen, een voor één persoon en de ouderska- mer. Er is ook een douchecel. In de een persoonskamer kunnen uiteraard twee bedden boven elkaar aangebracht wor den, de grote kamer biedt nog ruimte voor eventuele studiebehoeften van de kinderen. Eigenlijk wil "Valk ook aan elke woning een garage toevoegen, die als garage, maar desnoods ook voor tal rijke andere doelen gebruikt kan worden hobby-afdeling, fietsenberging, kinder speelruimte, en die in alle geval op de meest fraaie wijze een einde maakt aan de schuurtjes in de tuin, die ondingen van alle woningbouw. Naast dit stan daardtype zijn twee andere ontworpen, een met extra ruimte voor kantoor, eet kamer en winkel, een ander type is uitgewerkt als tuindex-swoning. De pjaatsing van vensters, kasten, deuren is een kwestie van uitvoerig on derzoek geweest. Gepoogd is zoveel mo gelijk onnutte ruimte te elimineren, maar alle nodige te px-ojecteren. En bij dat nodige is niet uitsluitend gedacht aan materiële bewegingsruimte, maar ook aan de spirituele zijde van de bewoning. De kwaliteit van de woning wordt door de architect hoger aangeslagen dan die van de gebruikelijke woningbouw. Door thermisch hoogwaardig materiaal voor de buitenmuren zowel als voor de dak-iso latie te gebruiken, wordt aanmerkelijk op de brandstofrekening gespaard, meent hij, en dit ondanks het vrijstaan der hui zen. DE KOSTEN De kosten berekent de architect als volgt. Als woningwetwoning zou de huur van een dergelijk huis thans gemiddeld tien gulden pér week bedragen. Bouwt een particulier een dergelijk huis, dan is hij momenteel een bedrag van f 16.175.- kwijt, waaronder begrepen een bedrag van f 1850.- voor grondaankoop. Hiervan gaat echter f 3675- af als premiebijdrage 1958. Resteert een bedx'ag van f 12.500. De bouw van de garage is daarbij inbegrepen. Bij de huidige hoge rentestandaard zou deze restereixde som resulteren in een ge middelde rente en aflossing vaxx f 890 per jaar (een 25-jarige hypotheek met 6 percent rente vast), zodat, aan vaste las ten f 100.aannemende er een maand- huui'koop zou ontstaan van f 82.50 of een weekhuurkoop van f 19.waarbij dan We waren het bijna ontwend: het beeld van de herder met zijn schapen op de „grote stille heide". Maar sedert kort is dit sprookje toch weer werke lijkheid geworden, want de N.V. Ko ningsbelten heeft in de buurt van het landgoed „Sprengenberg" een schaaps kooi staan, waar momenteel een 125 schapen ondergebracht kunnen worden en op gezette tijden ziet men hier dus werkelijk weer de herder met zijn scha pen op de grote stille heide. Naar ons werd meegedeeld zullen dat er op de duur ruim 200 worden. Of het er eigenlijk wel zo „stil" is, is een vraag die we maar in het midden laten. In ieder geval achten we de her der met zijn schapen toch wel een zeer grote aanwinst voor het aspect van ons schone landschap. We zijn er niet weinig blij mee en onze gevoelens ten opzichte van dit sprookje, dat toch bijna verdrongen is in de haast van het moderne leven, zul len wel iets verschillen van die welke de boeren van „Noetsele" honderd jaar geleden en meer koesterden. Toen was het schapen hoeden waarschijnlijk een heel ander bedrijf, althans het stond in een gans ander teken en onthouden we daaraan niet de rijmregels: „Een goön herder scheert de schaopen, mar hij vilt ze neet Hier een plaatje van de herder met zijn schapen op de Koningsbelt en daar onder het verhaaltje van de boeren uit Noetsele en hun schapenbedrijf, meer dan honderd jaar geleden. Een verhaaltje uit Noetsele. 't Was in de hei'fst. De schapen van Graads Dieks gingen, gelijk alle dagen, de Berg in, onder de hoede van „den jongen", de oudste zoon van Graads Dieks,' die dus, naar z'n grootvader, Dieks van Graads heette, als hij met naam en toenaam werd genoemd. Dieks dan, geleidde de schapen en liep, zoals een rechtgeaard schaapherder betaamt (Joh. 10 4) vóór de schapen heen, ter wijl Swiet (de schaaphond of herders hond) hem assistentie verleende. Zo ging het eerst naar het spurrie- veld toe, waar de schapen te gast mochten gaan, vóór zij de schrale heide betraden. Op die heide gekomen, zei Dieks de schapen vaarwel en keerde met z'n hond naar vaders hoeve terug om z'n volkje 's avonds weer op te halen. Maar 's avonds waren de schapen nergens te vinden. Hoe hij ook zocht, er was geen spoor te ontdekken. Niets te zien, en ook de bel van de hamel werd niet gehoord. De hond toonde tel kens neiging om de berg over te steken en naar de kant van Haarle te gaan, maar werd ook telkens door z'n baasje terug geroepen. De avond begon te vallen. Het sche merde reeds, 't Werd donker. Het zoe ken werd onmogelijk. Er zat niets an ders op dan maar naar huis terug te keren, zónder de schapen. Dat was wat! 't Enige wat er de moed nog een beetje in hield was de hoop dat ze uit zich zelf naar huis waren gelopen. „Zint de schoape a' t'rugge?" was het eerste wat Dieks vroeg, toen hij z'n vader bemerkte achter liet huis, bij het schapeschot. Vader was natuurlijk wat ongerust over 't lange uitblijven. „Nee, woar hè-j' ze dan loat'n?" ,,'k Kon ze narn's vin'en. Za 'k nog es t'rugge goan met 'n knech?" „Nee, da's noe niks weerd. In 't duus- ter vin-je ze vast niet, al ging ie ok met z'n tienen. Schoape zint bange in 't duuster. Dan goat ze in 'n koppeltie bie menare stoan. Ie ziet ze niet en ie heurt ze ok niet. t Kan ok gin kwoad, loat mar wèè'n tot mor'nvrog." „Mooi", dacht Dieks, „mor'nvrog d'r weer op uut, dan bin 'k ok vrie van 't dorsen". Stroppen waren er ook toen reeds. Maar dat zat Dieksman niet glad. De volgende morgen: „Vader, za'k noe de schoape goan zuuk'n?" „Joa, jonge, straks, mar ie mut eerst mar 'n steugie dorsen", zei vader, die Dieks in de gaten had. (Uit: Geschiedenis van Nijver dal, door B. Westera t) „Het kan nog wel een jaartje mee". Aan de Amerikaanse brief in De Ne derlandse industrie, het orgaan van het Verbond van Nedei'landsche Werngevers ontlenen wij het volgende: „In de periode van recessie, die wij thans dooi'maken en waarvan het einde nog niet in zicht is, heeft zich van de (Amerkaanse) industrie een „schuldige" stemming meester gemaakt. Zij vraagt zich af of zij zelf misschien niet heeft bij gedragen tot de verzadiging van de koop lust, die niet alleen is ingezonken omdat vele consumenten wat voorzichtiger moe ten zijn met hun uitgaven, maar ook en dit is het pi'obleem waarmee men zich overal bezighoudt omdat de weerstand tegen ongemotiveerd vroegtijdige vervan ging vergroot is. De mensen zijn er op eens beu van geworden hun in alle op zichten nog goed lopende auto of aan alle redelijke eisen voldoende koelkast of an dere gebruiksvoorwerpen af te danken en in de plaats er van nieuwe te kopen die er alleen anders uitzien en de eigenaar voox'namelijk de voldoening moeten schenken het nieuwste op dit gebied te bezitten. Met anderwoorden: het tijd perk van opzettelijke veroudering, die weinig of niets met slijtage te maken heeft, schijnt voorbij te zijn. Vooral de autonijvex-heid was haast de slaaf gewor- zij aangetekend, dat er na 25 jaar een uiteraard onbezwaard eigendom resteert. Het ideale zou echter zijn, dat de Wo ningwet werd gewijzigd en kon worden aangewend ten faveure van plannen als dit van Valk. Reeds lang wonen in Wo ningwetwoningen mensen die er niet in horen. De wet werd ontworpen toen rond de eeuwwisseling de werknemende mens voor zijn woonbehoeften was aan gewezen op de gemeenschap. Nu betaalt de werknemer belasting, hij is mede-ver antwoordelijk voor de gang van zaken in de gemeenschap. In het kader hiervan wordt zijn verlangen naar bezitsvorming redelijk en redelijk is ook dat dit verlan gen zich richt op het bezit van een eigen huis. Dat zulk bezit een bijdrage is tot de geestelijke gezondheid van een volk wenst thans niemand meer te bestrijden. Kan dit onze volkswoning worden? Er schijnen tal van gunstige factoren aan wezig. Ixx alle geval dient hun plan een redelijke kans te krijgen. In verantwoor delijke hoge kringen is er dan ook se rieuze aandacht voor. den van de jaarlijkse modelverandering. Doch nu blijken de mensen voor de aan trekkingskracht van de nieuwe modellen niet meer zo gevoelig te zijn. Als gevolg hiervan is een heftig debat ontstaan over •de vraag of de industrie het in haar af- zetmethodes niet eerder moet zoeken in verbetering van de kwaliteit van haar productn en niet in uitexiijke fraaiighe den. EISERHOWER Zelfs president Eiserhower heeft in de ze discussie partij gekozen door op te merken, dat de Amerikaan heden ten da ge wenst te kopen „op de basis van de waarde van het product, dat hem wordt aangeboden". Hierin lag zeker een be dekt, maar dan toch duidelijk verwijt op gesloten aan het adres der fabrikanten, die een product als volkomen vernieuwd aanprijzen, wanneer het in werkelijkheid alleen stijlverandering heeft ondergaan. Met betrekking tot de auto's is de laat ste jaren de planmatige veroudering wel het verst doorgedreven en de auto-indus trie heeft dan ook de gevolgen van de re cessie het meest duchtig aan den lijve gevoeld. Maar over de gehele linie begint zich onder de verbruikers de tendens af te tekënenen om het met hun „applian ces", hun wasmachines hun gas- en elec- trische fornuizen, hun radio's en telivi- sietoestellen een jaartje langer te doen en zij zijn tot de ontdekking gekomen, dat dit ook best kan. VAN OUD NIEUW Voor het uitsparen van onnodige kos ten begint men weer meer belangstelling te tonen. Men schaamt zich er niet meer voor een kostuum te laten keren. De hemden-,,hospitalen", die een strookje van de panden van een overhemd afknip pen, om er een nieuwe boord van te ma ken, zodat het hemd weer zoveel langer mee kan, hebben het nooit zo druk ge had. Er is iets als een zuinigheids- rage ontstaan en de economie, die voor een aanzienlijk deel op verspilling was gebaseerd, ondervindt er de gevolgen van. Of het lang zal duren, blijft de vraag. Zo dra er weer opleving komt, is het allicht met het beperken van de kooplust weer gedaan. Maar ook dan zal de industrie toch niet in dezelfde mate als voorheen 't stelsel van planmatige veroudering wil len volgen. Zij heeft een harde les ge had en velen geloven, dat de productiê en afzetmethodes en de introductie van nieuwe stijlen er blijvend door zullen worden beïnvloed. De verouderingsleer BELANGRIJKE VOETBAL WEDSTRIJD TE ENSCHEDE. Woensdagavond a.s. wordt te Ensche de de belangrijke wedstrijd uit de ere divisie voetbal gespeeld, de wedstrijd Sportclub EnschedeRapid Juliana com binatie. Hoewel moet worden afgewacht welk resultaat Sportclub Enschede a.s. zondag in haar uitwedstrijd boekt, is het niet onwaarschijnlijk, dat woensdag avond de beslissing valt en zullen de vele duizenden belangstellenden uit het Oos ten van het land kunnen juichen als Sportclub het landskampioenschap be haald. De OAD laat extra bussen rijden naar deze belangrijke wedstrijd, terwijl men ook zorgt voor toegangskaarten. Opgave bij bijkantoor OAD, Enterstr. 10 (VVV- bureau) De Gerard Terborchprijs, die elk jaar in Overijssel zoveel stof heeft doen op waaien, heeft zonder enige twijfel één belankrijke rol vervuld: hij heeft de Overijsselse kunstenaars ook buiten de eigen provincie bekendheid gegeven. Na de prijsuitreiking van vorig jaar is door de Rijkscommissie voor aankopen van en opdrachten voor moderne kunst werken van het Ministerie van Onder wijs, Kunsten en Wetenschappen werk aangekocht van de volgende Overijsselse kunstenaars: B. Akkerman, Enschede; F. Haanstra, Goor; J. Haanstra, Enschede; Hans Ebeling Koning, Deventer; B. Stroosma, Enschede ;R. J. Pessink, Deven ter. De tentoonstellingslij st heeft bij deze aankopen tot richtsnoer gediend. Het door de Rijkscommissie verworven werk wordt gebruikt voor de versiering van overheidsgebouwen (zo vond een ri viergezicht van Hans Ebeling Koning Koning een plaats in de R. H.B.S.te Vlissingen) en voor het houden van ex posities. Dat Overijssel in het landelijk geheel ook representatie vindt, is mede te danken aan deze zo fel omstreden prijs voor de beeldende kunst. is te kunstmatig gebleken. Zelfs de Ame rikaan begint van het hem opdringen van het steeds maar nieuwe, dat eigenlijk haast alleen uiterlijk nieuw is, genoeg te krijgen".

Erfgoed Rijssen-Holten

Holtens Nieuwsblad | 1958 | | pagina 3