IJSLAND
Everardus Johannes Potgieter
Uit de omtrek
Gewijzigde voorstellen voor
huren en belastingen inge
diend
BOEE
Jnuida.
is visland
zonder weerga
HOLLAND
iiiffliiniiffliMiiiiniin
Adverteren
doet verkopen
IIIIHIIIliiinilll
Huurverhoging van 5 pet. op 1
September a.s. Sanctie op ver
waarlozing van het onderhoud.
Geringere verlaging van loon- en
inkomstenbelasting.
De regering heeft by de Tweede Ka
mer ingediend de gewyzigde huur- en
belastingontwerpen. Wat de huren be
treft: voorgesteld wordt, dat een alge
mene verhoging van 5 pet. op 1 Sept.
a.s. zal ingaan voor woningen, die vóór
27 December 1940 zijn gebouwd. Ook
zal deze huurverhoging gelden voor
woningen, die in de oorlogsjaren (na of
op 27 December 1940, maar vóór 5 Mei
1945) gebouwd zyn, voor zover althans
de huren daarvan voor 1 September
a^. opgetrokken zullen zijn tot het
huurpeil van de vooroorlogse wonin
gen. Verder bevat het ontwerp een be
paling, dat woningen, die niet aan re
delijke eisen t.a.v. instandhouding en
onderhoud voldoen, op verzoek van de
huurverhoging uitgesloten kunnen wor
den.
De voornaamste wijzigingen op het
belastingplan 1955 zijn een verlaging
van de heffingspercentages van in
komsten- en loonbelasting met 6 pet.
inplaats van met 8 pet., een verminde
ring van de opcenten der grondbelas
ting, een tijdelijke af schaf if ng van om
zetbelasting op textiel en suiker en
een wijziging van de personele belas
ting.
Minder opcenten op grondbelas
ting.
In een toelichtende nota zegt de re
gering, dat tegen verlaging van de op
centen der grondbelasting ernstige be
zwaren zijn aan te voeren, vooral in
verband met het belastinggebied der
gemeenten. Gezien echter de beperkte
mogelijkheden om een rendementsver
betering van het huizenbezit te ver
krijgen, mogen deze bezwaren onder
de huidige omstandigheden niet door
slaggevend zijn.
De regering acht het in de eerste
plaats gewenst, de uit de bezettingstijd
stammende verzwaring van de opcen
ten voor gebouwde eigendommen met
100 en voor ongebouwde eigendommen
met 80 te doen vervallen. Dit zal ge
schieden met ingang van 1956. Het be
tekent een verlaging van de belasting
opbrengst met 29 millioen gulden.
Verder zullen de gemeentelijke op
centen voor gebouwde eigendommen
verlaagd worden met 30, hetgeen de
belastingopbrengst nogmaals met f 7
millioen verminderd. De maximale
druk van de grondbelasting wordt hier
door verminderd met ruim 37 pet. voor
de gebouwde en met ruim "29 pet. voor
de ongebouwde eigendommen.
Voor het totale verlies van f36 mil
lioen aan gemeentelijke middelen, zal
het rijk aan de gemeenten een com
pensatie geven.
Dit budgetaire verlies van f 36 mil
lioen wordt opgevangen door een
kleinere verlaging van de inkomsten
en loonbelasting dan oorspronkelijk
was voorgesteld. De marginale hef
fingspercentages worden nu met 6 in
plaats van met 8 pet. verlaagd. Dat
geeft een jaarlijks verschil van f 36
millioen.
De algemene huurverhoging van 5
pet. brengt voor lagere inkomens een
verzwaring van het huishoudbudget
Voor
de
In alle bietenpercelen is een aantasting
van de maden van de bietenvlieg te vin
den. Deze maden vreten voornamelijk in
de oudere blaadjes het bladmoes weg tus
sen de opperheid. Met enig zoeken zijn de
kleine helderwitte eitjes aan de onderzijde
van het blad en de maden in het blad te
vinden. Het bladgedeelte waaruit het blad
moes is weggevreten sterft af. Sommige
percelen zijn zo ernstig aangetast, dat het
noodzakelijk geworden is deze te gaan be
spuiten met een parathion- of diazinon-
bevattend middel.
Mochten unw bieten in ernstige mate
aangetast worden door de zwarte bonen-
luis dan kan ook hier een bestrijding toe
gepast worden met o.a. parathion- of dia-
zinon-bevattende middelen.
Stel de selectie van uw aardappelen
geen dag meer uit. Gebruik een luisdichte
zak, neem de gehele zieke plant, dus ook
de oude poter mee en vernietig de zieke
plant ver van het selectieperceel.
Bij het toepassen van de opraappers in
de hooiaogst moet aan enkele punten aan
dacht geschonken worden. Voor het hooi
geperst kan worden, moet het drogestof-
gelijk aan de toestand bij normaal in- s
gehalte minstens 70 pet. bedragen, dus ge
lijk aan de toestand bij normaal inschuren
De reeds gemaaide percelen grasland
spoedig na de oogst een stikstofgift van
200 tot 300 kg kalkammonsalpeter per ha
toedienen om zo spoedig mogelijk een 2de
snede te kunnen oogsten, of over vers
sveidegras te beschikken.
Vroeg gemaaide percelen, waar de dis
tels ongeveer 15 cm. lang zijn, kunnen nu
met succes met groeistoffen bespoten
worden.
met ongeveer 0,5 pet. Een tijdelijke
afschaffing van de omzetbelasting op
textiel en suiker zal hiervoor als com
pensatie dienen.
Deze afschaffing zal gelden van 1
September a.s. tot 1 Januari 1957 en be
tekent voor die periode een verlies
aan belastingopbrengst van f 93 mil
lioen. Daar staat echter tegenover, dat
de latere invoering van de belasting
verlagingen de schatkist een winst van
rond f 60 millioen oplevert, terwijl het
vervallen van een deel der verlaging
van inkomsten- en loonbelasting en
het daarvoor in de plaats stellen van
een vermindering van de grondbelas
ting, die eerst in 1956 ingaat, een bate
van f12 millioen brengt.
De personele belasting wordt afge
stemd op het nieuwe huurpeil. Deze
aanpassing wordt verkregen door ener
zijds de bedragen van de belasting
vrije minima, van de belastingvrije
aftrek en van de begrenzing van de
kinderaftrek met 5 pet. te verhogen en
anderzijds het huidige tarief van 4,5
pet. te verlagen tot 4,25 pet.
Met betrekking tot woonhuizen zal
behalve de verlichting van de grond
belasting een tweede fiscale voorzie
ning worden getroffen. Het afschrij
vingspercentage, dat thans 10 pet. van
de huurwaarde bedraagt, zal reeds met
ingang van het jaar 1955 op 15 gebracht
worden.
Bewoners ontplooien bewonderens
waardige activiteit.
Als visnatie is IJsland zonder ween
ga. Bijna 7000 vissers bemannen de
trawlers en kotters. De vangst is ge
middeld 400.000 ton, hetgeeen per
hoofd meer is dan in enig ander vis-
serslaind. Op de vaste wal vinden
voorts tennaastenbij 25.000 vrouwen
en mannen emplooi in de behande
ling en verwerking van deze vis. Na
de oorlog heeft IJsland 43 in Enge
land gebouwde trawlers in de vaart
gebracht, schepen tot 700 ton, die o.a.
de wateren onder Groenland opzoe
ken. Meer onder de eigen kust blijven
de kotters, waarvan het land er 500
heeft. Deze vaartuigen zijn merkwaar
dig genoeg alle van hout gemaakt.
Daarin komt nu waarschijnlijk gelei
delijk aan verandering. Een Neder
landse onderneming (Holland Launch
N. V. te Amsterdam) heeft althans de
opdracht gekregen de eerste stalen
kotter voor IJsland te bouwen.
Vissersplaatsen bevinden zich
op IJsland overal langs de kust,
alleen niet aan de zuidkant. Reyk
javik, dat door de witte en grijze
huizen met kleurige daken (rood,
rose, groen) Italiaans aandoet
temidden van over het algemeen
kaal landschap, is met 50.000 zie
len de enige grote stad. De ove
rige 100.000 bewoners wonen
verspreid in zeker 80 centra.
Het bevriezen van vis heeft in al
deze plaatsen na de oorlog een grote
vlucht genomen. Totaal zijn er 80
vriesinrichtingen gebouwd, die wer
den geïnstalleerd met machines uit
Denemarken. Wij merken hierbij op
dat buitenlands kapitaal vreemd is
aan deze investeringen. IJsland, dat
in en na de oorlog hoogconjunctuur
heeft beleefd, financiert dit alles zelf.
Behalve grote zeevis (veel kabel
jauw) vangt de IJslandse vloot
uiteraard haring, doch deze is over
het algemeen te vet om voor con
sumptie te dienen. Het is industrie
haring, d.w.z. <er worden olie en meel
uit bereid.
AFZET VAN VIS.
Twee jaar geleden heeft IJs
land zich de gramschap van Enge
land op de hals gehaald door ter
bescherming van de visgronden
nieuwe grenzen te stellen, binnen
welke het verboden is met het
trawlnet te vissen. Engeland heeft
deze maatregel beantwoord met
een boycot van alle IJslandse vis.
Als men weet dat IJsland zijn
vangsten witvis voor 25 pet. regelricht
naar Hull en Grimsby placht te bren
gen, begrijpt men dat deze ban ge
voelig was. Achteraf is de maatre
gel echter niet nadelig voor de po
sitie van IJsland geweest, verklaar
den ons de autoriteiten. Er zijn veel
nieuwe markten bewerkt o.a. die van
de Verenigde Staten en de Sow jet-
Unie waardoor de afzet tegenwoor
dig meer verspreid ligt. Bovendien
is de eigen visindustrie, nu zij belang
rijk meer te verwerken kreeg, verder
ontwikkeld. In ruil voor de vis ont
vangt IJsland van de Sowjet-Unie o.a.
benzine.
De auto's op IJsland rijden daar
door de laatste tijd op Russische ben-
illlillllÜlllillllllllllllllilllllllllllllllll!
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllüü
Grauw is uw hemel en stormig uw strand,
Naakt zijn uw duinen en effen uw velden,
U schiep natuur met een stiefmoeders hand,
Toch heb ik innig u lief, o mijn land!
Al wat gij zijt, is der Vaderen werk;
Uit een moeras wrocht de vlijt van die helden,
Beide de zee en den dwingeland te sterk,
Vrijheid een tempel en Godsvrucht een kerk.
Blijf, wat ge waart, toen ge blonkt als een bloem:
Zorg, dat Europa den zetel der orde,
Dat de verdrukte zijn wijkplaats u noem',
Land mijner Vaadren, mijn lust en mijn roem!
En wat de donkere toekomst bewaart,
Wat uit haar zwangere wolken ook worde,
Lauwren behoren aan 't vlekkeloze zwaard,
Land, eens het vrijst' en gezegendst' ter aard'.
E. J. POTGIETER (1808—1875)
iitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiH^
iiiiiiiiii
Dit voorjaar was het 80 jaar gele
den dat de in 1808 te Zwolle geboren
letterkundige Everardus Johannes Pot
gieter stierf; vandaar dat we 't zoeklicht
eens richten op deze te weinig bekende
literaire reus, die van zo grote beteke
nis is geweest op het geestesleven van
de vorige eeuw.
Een merkwaardige figuur is die oude
Potgieter geweest: aanzienlijk en welge
steld Amsterdams koopman en dichter-
prozaschrijver-criticus van formaat; te
vens burgerman en romanticus; auto-di-
dact en geleerde; geliefd en vereerd
door zijn vrienden, gehaat door zijn vij
anden. Onbekommerd (ook financieel na
zijn succesvolle zaken) is deze vrijgezel
echter zijn weg gegaan en heeft zich
volledig ingezet voor wat hij zag als zijn
levenstaak: het uitbannen van de Jan
Salie-geest, waarin ons volk in de 19e
eeuw gevangen was, de materiële en
culturele verheffing van Nederland (het
„hoog opstoten in de vaart der volken",
zou later een dichter het noemen). Het
was wel nodig, want ons volk met zijn
groots en roemrijk verleden maakte in
de jaren na 1815 een diepe periode van
verval door; Nederland was teruggeval
len tot een suffe, slaperige natie, zonder
energie, zonder idealen, zonder ver
wachting. En tegen deze doodsheid heeft
Potgieter zijn leven lang gevochten, als
scheppend kunstenaar en als onbarm
hartig criticus, die de roede niet spaarde
maar tegelijk ook als de liefdevolle, de
bewogene over 't lot en de toekomst van
het volk dat hij zo hartstochtelijk lief
had.
En zo leeft zijn werk heel die weinig-
begeesterende tijd rond het midden van
de 19e eeuw voor ons op al waag ik
het te betwijfelen of Potgieter door de
huidige generatie nog gelezen wordt. Ik
heb zo de indruk, dat hij meer de gepre
zene dan de gelezeneis!
Toch is het jammer, want Potgieters
omvangrijk oeuvre (in omvang evenaart
het dat van Vondel!) blijft het volko
men waard om bestudeerd te worden.
Goed, men kan bepaalde bezwaren heb
ben tegen deze vrijzinnig-liberale figuur
die in dit opzicht een typisch kind van
zijn tijd was, maar niemand zal toch kun
nen ontkennen dat hij na Vondel de
grootste van onze literatoren is geweest
(èn veelzijdiger dan deze!). Hij was de
ongeëvenaarde meester op tal van wa
pens: dichter, prozaschrijver, lyricus,
novellist en essayist, breed van visie,
zeldzaam belezen, met grote talenkennis
en toegerust met een wonderlijk geheu
gen. Zijn grootste verdiensten liggen
echter in zijn critieken, waarin hij te vel
de trok tegen de maatschappelijke, cul
turele en sociale verwording van ons
volk. Deze zijn merendeels verschenen
in het maandblad „De Gids", het door
Potgieter in 1837 gestichte orgaan, dat
zich tot op de dag van vandaag heeft
kunnen handhaven. Het blad kreeg al
'gauw de bijnaam „De blauwe beul"
en niet alleen omdat het omslag blauw
was: die naam zegt al genoeg over de
inhoud, een niets en niemand ontziende
critiek. Maar nooit was die critiek lou
ter negatief. Integendeel, steeds weer
probeerde de energieke Potgieter te
bouwen en de massa te inspireren. Eén
van zijn meest bekende en beroemde
prozastukken is wel „Jan, Jannetje en
hun jongste kind,, (1842), waarin hij het
voorstelt alsof Jan (=Nederl. maagd)
vele flinke zoons zou hebben, maar de
jongste, die allen enigszins aansteekt is
een echte Jan Salie en dat zal en moet
uit zijn!
Zijn streven naar een nationaal en
cultureel Reveil is echter tevergeefs ge
weest: 't volk was niet wakker te schud
den uit zijn apathie en bleef doof voor
Potgieters manende stem. En toch bleef
hij, gedreven door een grote liefde voor
volk en land, altijd weer roepen: daar
bij vooral wijzend op en ijverend voor
een herleving van krachten, die Neder
land in de 17e eeuw groot gemaakt had
den.
Een goed voorbeeld hiervan is het vers
„Holland" bedoeld wordt Nederland!
dat de dichter in 1832 tijdens een za-
kenverblijf in Zweden schreef. Hij ver
valt niet in een overdreven, lyrische be
wondering voor zijn vaderland, dat wat
natuurschoon betreft stiefmoederlijk be
deeld is met een grauwe hemel, stormige
stranden, naakte duinen en effen velden.
Toch heeft hij dat lage landje lief, noes
te vlijt en dwingende energie uit een
moeras gebouwd tot één der machtigste
staten. Hier woonden orde en vrijheid
cn gerechtigheid; hier vonden verdruk
ten en vervolgden 'n veilige wijkplaats;
hier werd God gediend en Zijn kerk ge
bouwd. Zo was het en zo moet het
opnieuw worden, zo moet het blijven.
Ondanks de moeilijke en donkere toe
komst.
Dit meeslepende vers is meer dan een
eeuw oud, maar het is daarom nog niet
verouderd, ook al bevat het regels en
zinswendingen die wij nu niet meer on
verdeeld zouden kunnen bewonderen.
Het kon echter, tachtig jaren na de dood
van de dichter, nog voor deze tijd ge
schreven zijn: (Zij het dan in moderner
vorm.) Veel is veranderd, veel is verbe
terd sinds zijn verbeten strijd voor de
herleving van het Nederlandse volk
maar soms krijg je het gevoel dat Jan
Salie nog springlevend onder ons rond
doolt.
En daarom zou het goed zijn dat Pot
gieter, ook al is hij wat „zwaar" en
moeilijk leesbaar vaak, wat meer bestu
deerd werd door onze jongere genera
tie. Als men het dan critisch doet, zoals
Potgieter zelf ook critisch was!
Gedroogde vis (stokvis) gaat in
grote hoeveelheden naar de Katho
lieke Middellandsezee-landen, Cen-
traal-Afrika en Zuid-Amerika.
Hoewel Nederland betrekkelijk wei
nig vis en visproducten van IJsland
betrekt het vorig jaar f 2.248.000
(voornamelijk vismeel voor de vee
voeder-industrie alsmede traan),
slaagt het er toch in omgekeerd vrij
veel goederen af te zetten. Naar Ijs- j
land voerden wij vorig jaar uit: j
f 7.779.000.
Textiel, vervoersmaterieel w.o. j
schepen) en electro-technische arti- j
kelen staan daarbij met resp. f 1.5 J
millioen, f 1.6 millioen en circa f 0.9 I
millioen op de voorgrond.
De schoolkinderen hebben op Ijs- i
land drie maanden vacantie. In die
tijd gaan zij werken, of in de vis
industrie, of bij de boeren. Men hecht
hier veel waarde aan, omdat de jeugd
daardoor begrip en belangstelling
voor het bedrijfsleven krijgt.
TOONBEELD VAN CULTURELE
VERHEFFING.
De 150.000 bewoners op het eiland
in het hoge Noorden, waar pas om
streeks het jaar 870 de eerste vestin
gen kwamen (Noormannen), ont
plooien een bewonderenswaardige
activiteit.
Zij exploiteren scheepvaartlijnen
van betekenis, houden er twee lucht
vaartmaatschappijen op na, hebben
het onderwijs in al zijn stadia voor
beeldig georganiseerd met o.a. een
bloeiend universiteitsleven er zijn
700 studenten en 70 professoren en
lectorenen besteden alle zorg" aan
de volksgezondheid.
Totaal zijn er zo'n zestig medische
centra in het wijde, dunbevolkte land.
Bij dat alles is de kleine ge
meenschap een toonbeeld van
culturele verheffing. Uit de rijen
van ongenoemden zijn alle eeuwen
door kunstenaars naar voren ge
treden, eenvoudige vissers en boe
ren soms, die faam verwierven
door letterkundige werken, schil
derstukken of composities. Anno
1954 zijn er in het land ruim 200
auteurs, beeldende kunstenaars en
componisten die boven de middel
maat uitkomen.
Nergens ter wereld leest men ook
zoveel boeken als op IJsland. In
Reykjavik alleen al bevinden zich 47
internationaal gesorteerde boekwin
kels. Er zijn daar voorts 20 in het al
gemeen vrij modern uitgeruste druk
kerijen. Per 100.000 inwoners ver
schijnen er per jaar ongeveer 300
NIJVERDAL
OUDSTE INWONER VAN NIJVERDAL
OP 98-JARIGE LEEFTIJD
OVERLEDEN.
Ten huize van zijn zoon aan de Bra-
kenbeltsweg is Donderdagmorgen in de
ouderdom van 98 jaar overleden de heer
D. J. Treep, de oudste inwoner van de
gemeente Wierden.
De heer Treep werd geboren op 26
Jan. 1857 in de gemeente Dalfsen, en
kwam reeds op betrekkelijk jeugdige
leeftijd naar Nijverdal, waar hij te werk
gesteld werd bij de Koninklijke Stoom
weverij.
Tot aan zijn pensioen is hij deze arbeid
trouw gebleven en daarna heeft hij nog
een reeks van jaren van een welver
diende rust mogen genieten.
Bij het klimmen der jaren kon de heer
Treep op zijn verjaardag steeds op har
telijke belangstelling rekenen en ook van
de zijde van de Directie van de K.S.W.
werd hij op zijn hoge leeftijd meermalen
nog even naar voren gehaald.
Bij zijn laatste verjaardag gewerden
hem ook weer veel blijken van belang
stelling en het was voor de bezoekers
steeds een prettige bizonderheid dat de
oude baas nog in alles belang stelde.
Zijn wens om honderd jaar te mogen
worden is niet in vervulling gegaan.
boeken, hetgeen een wereldrecord be-
teekent (Nederland 70).
Reykjavik beschikt sinds 1951 over
een modern theater met 670 geriefe
lijke plaatsen. Er zijn per seizoen 200
voorstellingen. Van elk gezin gaan de
leden totaal gemiddeld acht keer per
jaar naar de schouwburg (in Neder
land twee maal).
's Winters, wanneer het 's middags
om 3 uur al donker wordt, lezen of
studeren de IJslanders, jong en oud,
naarstig. Vrijwel iedereen spreekt een
of meer buitenlandse talen. Wie men
er ook naar de weg vraagt, of dit een
bejaarde wandelaar is dan wel een
vrachtauto-chauffeur, timmerman of
dienstmeisje, allen converseren vlot
in het Engels.
HOLLANDSE KOLONIE
Er bevinden zich op IJsland onge-
veér veertig landgenoten. De paters
Montfortanen, die het katholieke
centrum op de heuvel Landekot in
Reykjavik leiden, maken daar een be
langrijk deel van uit. Hoewel heel
IJsland slechts 450 katholieken telt
(0.04 pet.) is de missie, rechtstreeks
ressorterend onder propaganda fidei
te Rome, uitstekend geoutilleerd:
grote kerk, modern ziekenhuis en
dito school. Hollandse zusters van de
Karmelietessen van Egmond funge
ren er als contemplatieven.
Voorts bevinden zich in Reykjavik
enige Nederlandse handeldrijvenden
(bloemenbranehe, import van levens
middelen e.d.) en op het platteland
enige tuinbouwers. Mej. Titia Harte-
mink uit Nederland, die op IJsland
in de tuinbouw wilde werken, heeft er
hoge ogen gegooid: zij is thans ge
huwd met de zoon van een minis
ter: Bjarni Asgeirsson.
OUDSTE PARLEMENT TER
WERELD
Wij hebben niet nagelaten een be
zoek te brengen aan de door grillige
rotsmassa's omsloten vlakte van
Thingvellir, de plaats in het binnen
land, die niet alleen boeit door bijna
beklemmende woestheid maar ook en
vooral door de historie. Het was
deze plaats, dat in het jaar 930 de
Althing gestalte kreeg, het parlement
van IJsland, dat op deze zelfde plaats
meer dan negen eeuwen heeft ver
gaderd. Pas in 1845 verhuisde het
naar Reykjavik. De Althing is de oud
ste fungerende democratische volks
vertegenwoordiging ter wereld. Wie
op deze plaats verwijlt, ziet in zijn
verbeelding ongetelde generaties van
IJslanders samenkomen in een stre
ven naar rechtvaardige samenleving
en hij hoort hun stemmen in de eigen.
IJslandse taal, die de eeuwen door on
veranderd is gebleven, echoën tegen
de rotsen.
De Althing is na de jongste verkie
zingen als volgt samengesteld: onaf-
hankeiijkheidspartij 21 zetels, pro
gressieve partij 16 zetels, communis
ten 7 zetels, sociaal-democraten 6
zetels en de nationale defensie partij 2
zetels. De eerste twee partijen vor
men de regering. Minister-president is
Olafur Thors.
