Hoge productie stimuleert hoge consumptie! Liever schrijver dan advocaat 7 procent der aardbewoners verbruiken meer dan de helft van wat Moeder Aarde geeft. SAN FRANCISCO het met Amerika nog altijd „land van grote mogelijkheden". Al heeft een Amerikaan honderdduizend dollar op de bank staan, toch haalt hij het niet in zijn hoofd een nieuwe auto contant te betalen. Hij geeft een klein bedrag „cash" en de rest volgt door afbetaling. Deed hij dat niet en zou hij dus inééns voldoen, dan zou men aan zijn credietwaardigheid gaan twijfelen! Voor ons, Nederlanders, is dit onbegrijpelijk. Die afbetalingswoede in de States doet dan ook bij de „degelijke" Europeaan de verdenking rijzen, dat de economie er sterk „opgeblazen" is. Al te gemakkelijk veronderstellen wij, dat de omvang van het crediet groter is dan die van de besparingen. Maar daarin vergissen wij ons juist. Want een zwakke stoot zou dan voldoende zijn om de pyramide te laten instorten. Welnu, aan de innerlijke degelijkheid van het Ameri kaanse credietsysteem behoeft, na de ervaring van de laatste tijd, niet getwijfeld te worden: de Verenigde Staten zijn hun economische inzinking alweer te boven. De „depressie" was slechts een „regressie", een kleine teruggang, die opgevangen werd door de veerkracht van de banksaldi. In de Verenigde Staten is het „afbe talen" kennelijk niet ongezond. Natuur lij wil dat niet zeggen, aat iedere Ame rikaan die op afbetaling koopt, best con tant had kunnen betalen. Ook ginds zijn misbruiken. Maar üe hoge ionen en de nog steeds toenemende welvaart voor komen een ontwikkeling, die in Europa tot een catastrophe zou leiden. Het peil in de Ver. ötaten is verbazingwekkend hoog: de löU miiiio«i Amerikanen, die siecms 7 pet. van de wereldbevolking uitmaken, consumeren meer dan de helft van de goederenproductie der gehele aarde. En toch maken zij lang niet alles op wat zy verdienen; in de laatste veer tienjaar, dus sinas 194U, werd m de Ver. btaien gespaard voor een bedrag van ürienonaerd milliard dollar! Vol trots san men aan ook een Amerikaans eco noom van naam horen verklaren, dat 't veel gesmade „kapitalisme" in Amerika anang vervangen is door economische democratie, want, via zijn spaargelden is in feite de kleine man bezitter van ue grote ondernemingen. Vveike vooruitzien ten zijn er overi gens voor de Amerikaanse economie? üaat het verder omhoog of zal er bin nen afzienbare tijd 'n eindpunt komen? Het is moeilijk hierop een antwoord te n, maar wel is een ding zeker: Amerika is begonnen aan de „second inaustrial revolution", de tweede industriële omwenteling. De eerste was de mechanisering na het tijdperk van uitsluitende handen arbeid; aeze tweede hes Laat uit een nog verder gaande modernisering van het proauctie-apparaat. Wat die modernise ring dan zal inhouden? Wel, uit alge mene toepassing van electronische pro ductie en gebruik van de atoomkracht. Het rechtstreekse gevolg is beperking van de menselijke arbeid, zodat men in de naaste toekomst grote fabrieken door siecnts een kiem aantal mensen zal kun nen bedienen. De vraag ligt voor de hand, of dat een toestand zal zijn, die men met vreugde kan tegemoetzien.Zal er geen mas sale werkloosheid ontstaan? Mag men de Amerikanen, die zich met de gevol gen van deze ontwikkeling hebben be ng gehouden, geloven, dan is de vrees daarvoor ongegrond. Want, voorspellen hj, die tweede industriële revolutie zal m sterke mate de vrije tijd van de arbeiders vergroten, hetgeen zal leiden tot grote behoefte aan nieuwe producten. Door deze cirkelgang blijft het productie-apparaat op gang, sterker nog: men zal tot uitbreiding moeten overgaan. Gevaar voor werkloos heid behoeft dan ook niet gevreesd te worden; in het ergste geval emge moei lijkheden tengevolge van het overscha kelen van werknemers van het ene be drijf naar het andere of van de oude op een nieuwe. Deze redenering klinkt nogal aannemelijk (onwillekeu rig denkt men aan de vrees van de toenmalige handarbeiders bij de invoe- van de eerste machines!), maar pas in de practijk zal blijken of de theorie klopt. Intussen heeft de tweede industriële revolutie reeds zover om zich heen ge in, dat er veelvuldig gebruik wordt gemaakt van nieuwe materialen en van nieuwe instrumenten. En dit leidt in het Amerikaanse bedrijfsleven nu al tot 'n sterke vraag naar technische deskundi- i, die zich willen specialiseren op de topas ontdekte terreinen. Geen duide- bewijs voor de snelle groei van al bat nieuwe dan het veelzeggende cijfer, een vooraanstaand Amerikaans ^btenaar meedeelde: er zijn over en kele jaren in de Ver. Staten drie- tot 'normaal zoveel technici (vooral hogere) nodig dan de (hoge) scholen op 't ogen blik afleveren! De techniek biedt dus in Amerika enorme perspectieven. Dat dit van verstrekkende invloed zal op de industriële productie in de komende jaren, ligt voor de hand. Zij zal er niet weinig toe bijdragen het cijfer vaa de totale productie nog te vergro- kn. Wat die totale productie aangaat (waaronder dus ook de niet-industriële, bijv. de agrarische, is begrepen), deze is in veertien jaar naar geldswaarde ver viervoudigd. In 1939 beliep zij 91 mil liard dollar, in 194Ü was zij gestegen tot 211 milliard en in 1953 zelfs tot 367 mil liard. Vanzelfsprekend dient men er wel rekening mee te houden, dat de dollar van 1953 niet dezelfde waarde meer had als die van voor de oorlog. De dollar waarde van thans beloopt namelijk 58 procent van die van 1935. Maar ook als men deze correctie aanbrengt, spreken bovenstaande cijfers duidelijke taal. Men weet, dat er zich in het laatste kwartaal van 1953 enige wolkjes aan de economische hemel begonnen te ver tonen. Het aantal werklozen steeg meer dan verwacht was, de omzetten daalden en de orderportefeuilles waren wat dun ner. Die inzinking is Amerika, naar het zich laat aanzien, intussen wel weer te boven. Niettemin geloven ook de opti misten in Amerika, dat het met de pro ductiecurve niet steeds maar omhoog kan gaan. „We komen op een plateau, dat mogelijk iets lager zal liggen dan de cijfers van 1953", aldus gaf een eco nomisch deskundige zijn nuchter oordeel. Overigens betekent dit weer niet, dat de productie daar voorlopig op zal blijven staan. Juist de bovengenoemde industri ële revolutie maakt het aannemelijk dat de stijging van dat plateau opwaarts, binnen afzienbare tijd zal beginnen, tot dat een nieuw plateau zal zijn bereikt. Voor lieden met fantasie en durf. Er zijn thans 4.2 millioen ondernemin gen in de V.S., leert de statistiek. Dage- iijks komen er 980 ondernemingen bij, maar er verdwijnen er, eveneens per dag, 817. Er is dus een overschot en in 1953 nam het aantal ondernemingen dan ook met dertigduizend toe. Dat is een kloek cijfer, dat niet alleen wijst op de grote ondernemingslust in de Ver. Sta ten, maar ook op de mogelijkheden, die nog lang niet zijn uitgeput. De regering doet het hare om de fantasie te prikke len, zij geeft n.l. per jaar een milliard dollar uit aan research, dus aan onder zoekingswerk, dat weer nieuwe kansen schept. Zeker, de eerste tijd van de pio niers is onherroepelijk voorbij. De moge lijkheden, die zich toen voordeden zijn er thans niet meer, maar wie fantasie en durf heeft, voor hem is Amerika nog altijd het land van ruime perspectieven. Dat geldt reeds voor het ogenblik, hoe veel te meer voor de komende jaren als de (vredes)industrie de atoomenergie zal gaan gebruiken. Voor mensen met doorzicht ontrolt zich hier een wijds panorama. De Amerikanen zijn er zich bovendien sterk van bewust, dat explo reren van dit nieuwe gebied onontkoom baar noodzakelijk is, willen zij in de naaste toekomst aan de spits blijven. Thans zijn er 62 millioen werkers op een bevolking van in totaal 160 mil lioen. Voor velen hunner zullen de „tweede industriële revolutie" en de toepassing van de atoomenergie in de industrie van ingrijpende betekenis zijn, mogelijk zelfs tot een omwenteling van hun levensgewoonten leiden. Moge dit dan voor allen, niet alleen ginds, maar overal elders ter wereld, het begin zijn van een zegenrijke periode in de ge schiedenis. Jules Verne voorzag toekomstige technische wonderen Een man met een rode baard vroeg in de tachtiger jaren belet bij de Franse minister van Opvoeding. Zijne Excellentie wierp een blik op 't visite kaartje dat hem was overhandigd en zijn gezicht klaarde op. Ha, monsieur Verne, begroette hij z'n bezoeker, zijn stoel naderbij trekkend. Gaat U toch zitten. Na al uw reizen zult U wel doodmoe zyn. Jules Verne, de schrijver, had er inderdaad vermoeid uit kunnen zien. Hij had reizen om de wereld ge maakt, eenmaal een reis in 80 dagen. Hij had 60.000 mijlen onder zee ge reisd, was naar de maan gevlogen en had een tocht naar de ingewan den van de aarde gemaakt. Hij had gebabbeld met kannibalen in Afrika, met Indianen aan de Orinoco. Er wa ren weinig plekjes op de aarde, of de auteur Jules Verne had er een be zoek gebracht. Maar Jules Verne als particulier was een huismus. Indien hij vermoeid was, zou het slechts van het schrijven kun nen zijn. Dag in dag uit zat hij in z'n werkkamer in zijn woning te Amiens en schreef elk half jaar een nieuw boek. Jules Verne was een schrijver met een eigenaardig gevoel voor komende dingen. Hij liet de televisie werken, voor men zelfs iets van radio afwist; hij noemde het phonotelephoto. Een halve eeuw voor de gebroeders Wright. vlogen had hij helicopters. Er zijn wei nig wonderen van de twintigste eeuw, welke de auteur niet in z'n geest voor gezien heeft: duikboten, vliegmachines, neonlicht, geleide projectielen, tanks. Verne schreef de toekomstige won deren zo nauwkeurig en gedetailleerd, dat geleerden er over disputeerden en wiskundigen zijn berekeningen contro leerden. Toen zijn boek over de tocht naar de maan was gepubliceerd, gaven zich 500 personen op om als vrijwilli gers de volgende expeditie mee te ma ken. Velen zijn door hem gèïnspireerd. Toen admiraal Byrd terug kwam van zijn tocht naar de Noordpool, zei hij dat Jules Verne zijn gids was geweest. Simon Lake, vader van de duikboot, schreef in zijn autobiografie: „Jules Verne was de directeur-generaal van mijn leven." August Piccard, ballon- vaarder en diepzee-onderzoeker, Mar- conie, de uitvinder van de draadloze telephonie en vele anderen, verklaar den, dat Jules Verne degene was, die hen aan 't denken had gezet. De Paranse maarschalk Leauty verklaarde eens dat de moderne wetenschap eenvoudig een proces was van het in de praktijk uit werken van hetgeen Jules Verne reeds had beschreven. De auteur heeft tijdens zijn leven nog vele van zijn fantasieën werkelijkheid zien worden. „Wat de een zich kan verbeelden," zei hij, „kan een ander doen." Toen Jules Verne nabij Nantes in 1828 werd geboren, was Napoleon juist gestorven: Wellington was Engelands eerste minister; de eerste spoorweg was nog maar vijf jaar oud; schepen doorkruisten de zeeën met gehesen zeilen, ter ondersteuning van hun stoommachines. Op 18-jarige leeftijd ging Jules Verne naar Parijs om in de rechten te gaan studeren, maar het schrijven van ge dichten en verhalen interesseerde hem meer. Hij was geestig, brutaal en zor geloos. Op een avond, toen hij zich tijdens een uitgebreid diner verveelde stond hij plotseling op en ging de trap af. Beneden geko men ontmoette hij een heer en Jules zei om maar iets te zeggen: „Hebt U goed gedineerd mijnheer?" De ander antwoordde dat dit inder daad het geval was. Hij had een omelet a la Nantes gehad. Waarop Verne zei: „Er is niemand in Parijs, die zo'n ome let kan maken." „Kunt U het wel", vroeg de heer. „Natuurlijk", zei Jules, „want ik kom uit Nantes'. „Prachtig, kom dan Woensdag bij me dineren en maak me zo'n omelet". Dit was het begin van de vriendschap van Jules Verne en de schrijver van „De drie Musketiers", Alexander Du mas en deze wakkerde bij de jonge Jules Verne de lust tot het schrijven aan. Aangespoord door de oudere man besloot Jules op geografisch gebied te schrijven zoals Dumas op historisch gebied had gedaan. Zijn vader was er allesbehalve mee ingenomen, dat zijn zoon de studie opgaf en hij trok zijn toelage in. Jules kreeg weliswaar een baantje in een theater, maar de jaren die volgden waren erg mager. „Mijn kousen", zo vertrouwde hij een vriend toe, „zien er uit als een spinneweb, waarin een nijlpaard heeft geslapen". Met de hulp van zijn vader kreeg hij eindelijk een makelaarskantoor. Zijn financiële positie verbeterde, maar hij bleef op zijn zolderkamertje wonen en bleef schrijven. Om zes uur 's morgens stond hij op en produceerde artikelen voor een jeugdblad. Om tien uur begon hij aan de werkzaamheden op zijn ma kelaarskantoor. Z(jn eerste boek was „Vijf weken in een ballon". Vijf tien uitgevers zonden het hem terug en In woede slingerde hij het toen in de kachel. Zijn vrouw, hij was inmid dels getrouwd, redde het uit de vlam men en bewoog hem het nog eens te prooberen. De zestiende uitgever ac cepteerde het. „Vijf weken in een ballon" werd 'n succes en het werd vertaald in de ta len van alle beschaafde landen. In 1862 toen hij 34 jaar was, was Jules Verne beroemd. Hij gaf zijn makelaars kantoor er aan en tekende een con tract, dat hem verplichte jaarlijks twee verhalen te produceren. Zijn volgende boek over een tocht naar het hart van de aarde, waarin de hoofdfiguren in een IJslandse vulkaan krater afdalen om na tal van avontu ren met een lavastroom in Italië te belanden, werd een niet minder groot succes. De lezers konden er niet ge noeg van krijgen. Ferdinand de Les- seps, die juist het Suezkanaal had vol tooid, was er zo geestdriftig over, dat hij al zijn invloed aanwendde om voor Jules Verne het Legioen van Eer te verkrijgen. Toen Jules Verne vader van een zoon was geworden verhuisde hy van Parijs naar Amiëns. Het geld stroomde bin nen. Hij kocht zich een jacht, het grootste dat hij kon krijgen. Hij liet zich een huis bouwen met 'n toren en daarin een kamer welke op een scheepskajuit geleek. In dit vertrek heeft hij de laatste veertig jaren van zijn leven gewerkt. Misschien is zijn boek „De reis om de wereld in tachtig dagen" het meest be kende. Het verhaal werd het eerst ge publiceerd in 't Parijse blad Le Temps. Er bestond zo'n grote belangstelling voor de avonturen van Philias Fogg, dat de correspondenten van Londense en New-Yorkse bladen dagelijks in lan ge telegrammen moesten overseinen hoever Philias Fogg gevorderd was. Men wedde of Fogg al of niet op tijd in Londen zou arriveren en Verne deed alles om de belangstelling voor zijn vriend gaande te houden. Hij liet Fogg een Indiaanse weduwe van een brand stapel redden en op haar verliefd wor den, hij liet hen aanvallen door woeste Indianen en eindelijk in New York aankomen op het moment, dat het schip hem naar Engeland had moeten brengen, nog juist als een klein stipje aan de horizon was te zien. Elke transatlantische stoombootmaat schappij bood Jules Verne toen grote sommen, indien hij Phileas Fogg aan boord van een hunner schepen zijn we reldreis wilde la£en beëindigen. De auteur weigerde. Hij koos zelf een boot voor zijn held, die op tijd in Londen arriveert om zijn weddenschap te win nen. Dat was in 1872. Zeventien jaar later liet een New Yorks blad een journa liste, Nelly Bly, trachten het record van Phileas Fogg te verbeteren. Ze reisde om de wereld in 72 dagen. Nog later, na opening van de Trans-Sibe rische spoorlijn, welke Verne reeds jaren tevoren had voorspeld, deed een Fransman er 43 dagen over. In „2000 mijlen onder zee" kwam Jules Verne met een duikboot voor de dag. de Nautilus, die zich niet alleen electrisch voortbewoog, maar zelfs de electriciteit uit zee kon opwekken! De Nautilus kon, wat nu pas de Ameri kaanse atoom-onderzeeër Nautilus kan, voor onbepaalde tijd onder water blij ven. Jules Verne was een echte Franse patriot, maar hij hield ook van Amerika. Was hington en Lincoln waren zijn helden en een van zijn kostbaarste bezittingen was een brief door Kermit Roosevelt op het Witte Huis ondertekend en ein digend met de woorden: Mijn vader (Theodoor Roosevelt) vroeg mij te mel den dat hij al uw boeken heeft gelezen en er buitengewoon van heeft geno ten." Een van de meest vooruitziende ver halen van Jules Verne is „Het dag boek van een Amerikaans journalist in het jaar 2890". In dit boek in New- York de hoofdstad van de wereld. Een stad van welkenkrabbers met een gecontroleerd en geleid klimaat. Op de wolken worden advertenties geprojec teerd. Verne's held geeft de wereld krant, „Earth Herald, uit. Het blad heeft 80 millioen lezers. De Herald- reporters brengen met televisie het nieuws van Jupiter, Mars en Venus. Het is bijna niet te geloven dat Verne zijn verhalen 60 tot 90 jaar geleden schreef. De laatste jaren van Jules Verne waren niet erg ge lukkig. In intellectuele kringen spotte men met hem. Hij was de meest gele zen auteur van zijn generatie, maar desondanks werd hij niet uitgekozen voor de Franse Academie. Hij kreeg vallende ziekte, z'n ogen werden slecht en zijn gehoor werd minder. Als een profeet schreef hij in zijn laatste boe ken over de komst van tyrannen en de totalitaire staat. Jules Verne stierf in 1905. Indruk wekkend was zyn begrafenis. Ook de- DE AARDE SCHEURDE, DE STAD BRANDDE EN PLUNDERAARS GREPEN HUN KANS. Wie momenteel een bezoek brengt aan San Francisco, de parel aan de kust van de Stille Oceaan, weet zich in een metropool, waar men de polsslag voelt van het leven. Een stad, bruisend van energie met moderne brede straten en enorme gebouwen, met levenslustige ac tiviteit, briljant flonkerend in haar vele facetten ais handels- en ontspannings centrum, met haar haven en met de be roemde hangbrug over de Golden Gate. Die haven, nu een modern geoutil leerd complex met brede aan- en af- voerwegen, is evenals de gehele stad, nog zeer jong, nog geen vijftig jaar oud. Dat wil met zeggen, dat cleze stad nog zo jong Is, neen, voor vijftig jaar bestond er ook al een San Francisco, op dezeitde plaats, maar dat was een ander Frisco met smerige, nauwe straatjes, een vieze havenbuurt met Chinezenwijken, waar de misdaad in al haar vormen welig tierde, waar m het openbaar vrouwen werden verkocht; een ban Francisco van scherpe tegenstelling tussen paupers en goud-miiiionairs; een stad vol mulfe en vieze donnere hokjes en weelderige pa leizen, het Sodom van de Verenigde Sta ten. En zoals eens deze bijbeise stad van de aardbodem werd weggevaagd, is San Francisco in de vroege morgen van 18 April 19U6 getrolfen door een natuur ramp, zo geweidig en krachtig als maar heel zelden voorkomt. De hel over Frisco. In de vroege ochtend om even over vijf werd het slapende San Francisco overvallen door een vreselijke aardbe ving. De aarde golide en m enkele mi nuten werden gehele stadswijken vol komen verwoest. Geweldige gebouwen slingerden, ais waren ze dronken, en stortten onder donderend geraas als kaartenhuizen ineen. Gebroken electrici- teitsleidingen en gasbuizen zorgden er voor, dat binnen een uur een onafzien bare loeiende vlammenzee over de stad trok, die alles wat nog niet verwoest was, een prooi der vlammen deed wor den. De aardschokken, de ene nog krach tiger aan de andere, volgden eikaar op. De aarde scheurde en verzwolg gehele huizen, brandend en wel. Ais een hon gerig monster scheurde zij open op de meest onverwachte momenten en slokte anes op. Tientallen vluchtelingen, die radeloos en zonder uitkomst te vinden door de brandende en verwoeste stra ten renden, zijn op die manier in de aarde verzonken. Het is voor buitenstaanders bijna on mogelijk zich een voorstelling te maken van deze hei. Explosies daverden, overal vluchtten mensen zonder have en goed. Ouders zochten hun kinderen, mannen hun vrouwen en omgekeerd. Gegil, ge schrei, gevloek, raaeioze angst en net donderend natuurgeweld, dat golfde en scheurde, terwijl als een woeste, niets ontziende horde de vlammen over de stad joegen, alles verterend, wat op hun weg kwam. Wilde dieren van een circus renden angstig opgeschrikt door de straten; los gebroken leeuwen, tijgers en beren ver grootten de paniek. Dansend en zin gend trokken groepen uitgebroken krankzinnigen tussen de puinhopen en vlammen door, Plunderaars in actie. Tegen de avond, toen de aarde slechts nog flauw rommelde en de stad nog als een fakkel brandde, trok alles wat in Frisco's onderwereld thuishoorde, op tussen de puinhopen en naar de gespaar de woningen om te roven en te plun deren, want in deze paniek was het gezag ver te zoeken. Deuren werden in getrapt en alles, dat zich teweersteide, weid meedogenloos vermoord. Alles, dat waarde had, werd gestolen. In het Golden Gatepark hadden velen een on derkomen gevonden, slapende in de open lucht of in inderhaast opgetrok ken tentjes en hutten. Hier werden tientallen baby's geboren. Diezelfde avond trok generaal Fun- sten met zijn troepen de stad binnen om het reddings- en hulpwerk ter hand te nemen. Het eerste, dat zijn soldaten er te doen kregen, was een complete oorlog, met straatgevechten inbegrepen, tegen het leger misdadigers en plunde raars, dat de stadsresten onveilig had gemaakt. Urenlange vuurgevechten werden er geleverd, terwijl de militai ren met de bajonet op het geweer aan vallen moesten ondernemen om de laat ste weerstandsnesten op te ruimen. Iedere plunderaar werd op staande voet neergeschoten. Zo moest met ijzeren hand de orde herschapen worden. Drie dagen en twee nachten brandde San Francisco, toen doofde het vuur en restten niets anders dan rokende en stinkende puinhopen. Een wereldstad van vierhonderddui zend inwoners was ten onder gegaan, maar in zeer korte tijd werd op de puin hopen een nieuwe metropool geschapen, die zich de parel aan de Stille Zuidzee mag noemen; een stad, die geen litteken meer toont en waar men bijna de ramp van 1906 al is vergeten. Vergeet U bij sneeuw en ijs de vogels niet? genen, die de spot met hem gedreven hadden, waren aanwezig, de dertig leden van de Franse Academie, diplo maten en speciale vertegenwoordigers van koningen en presidenten. Met duizenden woorden werd Jules Verne geprezen, maar wellicht zouden de twee volgende zinnetjes uit 'n Parijs blad hem het best zijn bevallen. Ze luidden: De oude verteller is dood. Het is net of Sinterklaas voorbij is."

Erfgoed Rijssen-Holten

Holtens Nieuwsblad | 1955 | | pagina 3