ZWEDEN
HOLTENS NIEUWSBLAD
Adverteren doet verkopen
De races ie Tubbergen.
De geschiedenis
van ons horloge
WIERDEN
Ook in de zomer is het belangrijk om
geregeld in Holtens Nieuwsblad de aan
dacht op Uw zaak te vestigen.
Zij wordt in een groot aantal exempla
ren verspreid onder de zomergasten,
welke in onze plaats vertoeven en
gaarne op de hoogte zijn van Uw bij
zondere aanbiedingen.
ADVERTEERT DAAROM OOK
DES ZOMERS IN
de meest gelezen krant in eigen plaats.
MANUFACTURENZAAK HEROPEND.
De heer J. W. Dollekamp in de Oran
jestraat opende Vrijdagmorgen onder
grote belangstelling van zijn cliëntele en
vertegenwoordigers onzer plaatselijke
verenigingen op zakengebied zijn geheel
gemoderniseerde manufacturenzaak.
De officiële opening werd verricht door
de oudste buurman, de heer H. C. van
Leeuwen, welke de deur van het nieuwe
pand ontsloot en daarbij een historisch
overzicht gaf van de ontwikkeling van de
zaak van de heer Dollekamp. Hij legde
daarbij vooral de nadruk op de eis van de
moderne tijd in het zakenleven om te
etaleren en te adverteren en complimen
teerde de familie Dollekamp met haar
nieuwe aanwinst.
Als vertegenwoordigers van de Hol-
tense Handelsvereniging waren tegen
woordig de voorzitter en secretaris, de
heren H. J. Wansink en H. J. Bouwhuis,
waarvan eerstgenoemde de gelukwensen
van het bestuur overbracht. De heer
Wansink wees er op, dat het de collega's
steeds genoegen doet, wanneer een hun
ner zijn zaken kan uitbreiden en moder
niseren. Deze vooruitgang komt ook de
andere zaken ten goede, omdat het aan
zien van onze plaats er door vergroot
wordt.
De voorzitter van de V.V.V. „Holtens
Belang", de heer A. J. Goldstein, zeide
bij de aanbieding van zijn gelukwensen,
dat het de Vereniging voor Vreemdelin
genverkeer zeer veel genoegen doet, als
er weer een moderne zaak bij komt. Deze
keer is liet de oostzijde van het dorp, die
de eer te beurt valt. Spr. schetste de be
tekenis van het vreemdelingenverkeer
voor de zakenmensen, die daardoor hun
debiet belangrijk zien uitgebreid.
Tijdens deze opening kwamen talrijke
bloemstukken en gelukwensen binnen. In
de woonkamer werd aan de belangstel
lenden koffie met koek aangeboden.
Het kleine manufacturenwinkeltje van
de familie Dollekamp is door deze ver
bouwing een moderne zaak geworden
met veel licht en ruimte en een flinke
etalage, waarin de talrijke artikelen, wel
ke voorradig zijn, kunnen worden geëta
leerd. Tal van aanlokkelijke damesmode
artikelen waren er nu reeds in tentoon
gesteld. Door de verbouwing heeft men
boven ook meer magazijnruimte verkre
gen, zodat de firma Dollekamp in staat
is meer artikelen in voorraad te nemen.
Voor. de zoon des huizes, welke op den
duur de zaak van zijn vader zal over
nemen is hier een nieuw perspectief ge
opend, waarmede wij van onze kant de
fam. Dollekamp van harte gelukwensen.
Op een onlangs gehouden persconfe
rentie werd allereerst het woord gevoerd
door de voorzitter der Stichting Circuit
Tubbergen, de heer B. W. Winkel, die de
aanwezige journalisten hartelijk welkom
heette en nog de dank overbracht voor de
medewerking, die er nu reeds jaren op
zulk een prettige wijze heeft bestaan.
Hierna verkeeg de heer Kolenbrander,
burgemeester van Tubbergen, 't woord.
Deze wees er op, dat door de Twentse
vasthoudendheid het Oosten met een blij
vend circuit is verrijkt. Ik weet, aldus de
burgemeester, dat dit circuit niet alleen
bij het motorsportminnend publiek in de
smaak val't, maar dat dit ook het geval
is bij de renners. Hij heeft een inzicht ge
kregen van het aantal inschrijvingen,
die telken jare groter wordt, waardoor
dus een zekerheid is verkregen, dat in
alle klassen grote spanning is te ver
wachten. Niet minder dan 12 nationali
teiten hebben ingeschreven. We kunnen
dus zeggen, dat we op de goede weg zijn.
Het Duitse publiek, dat nog meer de
motorsport bemint dan het Holandse,
kan dit jaar al gemakkelijker de grens
passeren dan andere jaren. Op 'n entree
bewijs en een dagpasje van een mark kan
nu de grens worden gepasseerd.
Verder wees de burgemeester erop, dat
er een grote samenwerking bestaat tus
sen de gemeenten Almelo en Tubbergen.
Almelo ziet het ook als een groot Twents
gebeuren. Tubbergen zal in de nodige
kleur en fleur worden gebracht.
Het zit dit jaar wel buitengewoon gun
stig met de motorraces in Tubbergen. De
inschrijvingen stromen binnen en over
treffen verre de verwachtingen van het
bestuur.
Buiten die van Nederland zijn thans in
schrijvingen binnengekomen van 11 ver
schillende nationaliteiten en nog steeds
worden onderhandelingen gevoerd met
buitenlandse renners, zodat mag worden
verwacht, dat het aantal buitenlandse
renners nog zal stijgen.
In de vier verschillende klassen (de
125 cc-klasse is dit jaar in Tubbergen
voor de eerste maal ook internationaal)
hebben momenteel de volgende nationali
teiten ingeschreven:
Argentinië met 5, Australië met 6, Bel
gië met 3, Ceylon met 4, Duitsland met
24, Engeland met 20, Italië met 5, Ier
land met 2, Oostenrijk met 4, Nieuw-Zee-
land met 6 en Zwitserland met 4 inschrij
vingen.
Onder deze buitenlanders zijn renners
met een grote internationale reputatie en
het ligt voor de hand, dat er in Tubber
gen veel goeds te zien zal zijn.
De Engelsman Robert Hooke
vond het uit. Luguber ge
schenk van Schotse koningin.
Dit jaar is het 250 jaar geleden, dat
de Engelse geleerde Robert Hooke te
Londen overleed. Hij is minder be
kend geworden dan zijn tijdgenoten
Anthonie van Leeuwenhoek, Isaac
Newton en Robert Boyle, om slechts
enkelen te noemen, maar zijn beteke
nis is niet geringer geweest en te
recht wordt hij in Engeland dan ook
tot de grootsten zijner tijd gerekend.
Na een moeilijke jeugd* verduis
terd door armoede en een zwakke ge
zondheid, openbaarde zich bij Hooke
al spoedig een opvallende genialiteit.
Hij heeft zich op een zeer breed ter
rein bewogen, maar zijn moeilijk ka
rakter en bovendien zijn buitengewo
ne begaafdheid, waardoor hij de
grondslag legde voor veel weten
schappelijke arbeid, gaven hem niet
de waardering, welke hem toekwam.
Misschien ook wel doordat zijn ge
nialiteit geen direct tastbare resul
taten had.
Wij willen Hooke hier slechts noe
men als de uitvinder van het geheim-
ziinnige spiraalveertje in de onrust
van het uurwerk. Wat wij als van
zelfsprekend beschouwen, is dat lang
niet altijd geweest. Christiaan Huy-
gens vond het slingeruurwerk uit en
Hooke verbeterde dit in 1676 door 'n
anker aan te brengen en evenals onze
landgenoot kwam hij op de gedachte
van het veer-uurwerk. Wel beweren
de Duitsers, dat hun landgenoot Peter
Henlein in 1550 het horloge heeft
uitgevonden, maar dit is gebleken op
grootspraak te berusten. Hooke mag
als de ontdekker worden beschouwd,
als resultaat van zijn studie over de
elasticiteit.
ZANDLOPER OF ZONNEWIJZER.
Hoe de mensen voor die tijd wis
ten hoe laat het was kan men zich
gemakkelijk voorstellen. Immers, de
zandloper was reeds lang bekend,
hoewel het aanvankelijk meer een
waterloper was. Al ver voor Chris
tus hadden de Chinezen hun water
uurwerk, twee vaten, waarbij beur
telings druppels van het ene in het
andere vat liepen en omgekeerd. Het
was dus op een gegeven moment tien
druppels over negenen.
Deze wateruurwerken zijn heel
lang in gebruik geweest en evenals
later bij de raderuurwerken, beijver
de men zich ze zo fraai mogelijk te
maken. Karei de Grote zou een der
gelijke klok hebben gehad, gebouwd
in een enorme kast, welke de vorm
had van 'n Oosterse tempel. Natuur
lijk waren deze kostbare uurwerken
niet voor de grote massa; slechts en
kele rijke burgers bezaten er een.
Maar gelukkig waren er nog omroe
pers, die behalve hun bekendmakin
gen en reclames ook regelmatig de
tijd afriepen. Een gongslag en de aan
kondiging „Zeven heit de klok, de
klok heit zeven", was voldoende.
Onze radio-tijdseinen hebben dus een
zeer oude geschiedenis.
Daarnaast deden zonnewijzers se
dert oude tijden dienst als openbare
uurwerken. Op pleinen werden pila
ren opgesteld, waar omheen cirkels
met een tijdver deling. Het tijdstip
werd door de schaduw van de pilaar
aangewezen. In tuinen bracht men de
bekende bolvormige banden aan met
een wijzer, die zich op de zon. oriën
teerde. En ook in muren metselde
men wel platte kunstige zonnewijzers
in, zoals in Parijs nog te zien is. Het
spreekt vanzelf, dat dergelijke in
strumenten in onze Westerse landen
met de vele bewolking slechts be
trekkelijke waarde hadden.
MERKWAARDIGE UURWERKEN.
Spoedig na de uitvinding van Ro
bert Hooke begon de vervaardiging
van horloges zich te ontwikkelen. Een
massa-artikel, zoals thans, kon 't nog
niet worden, maar vele gegoede bur
gers en vooral keizers en koningen
toonden grote belangstelling en ware
kunstenaars op het gebied der uur
werkmakerij kregen hun kans. De
Zwitsers namen al direct een voor
aanstaande plaats in.
Zo werd in 1820 in Zwitserland
voor Koningin Mary van Engeland 'n
horloge gemaakt met een doorsnee
van slechts enkele centimeters. Het
is terecht gekomen in 't Wetenschap
pelijk Museum te South Kensington,
waar het nog altijd uitstekend loopt.
De voorliefde voor heel kleine horlo
ges isi altijd groot geweest. Op de
wereldtentoonstelling te New-York in
1938 was er een van 5 bij 12 milli
meter en Max Argent uit Philadel
phia werkte een jaar lang iedefe dag
twee uur aan een horloge, niet groter
dan een vingernagel, met asjes niet
dikker dan een mensenhaar.
In 1898 maakte de Zwitser Charles
Piquet een uurwerkje, dat 't achtste
wereldwonder wordt genoemd. Het
vertelt niet alleen hoe laat het is,
maar geeft datum en jaar aan, het
jaargetijde, de maanphasen en hoe
laat de zon opkomt en ondergaat. Ook
de temperatuur kan men erop aflezen
door een kleine thermometer en zelfs
is een barometertje ingebouwd. Dit
wonder werd in de laatste oorlog te
Parijs door 'n Duitse soldaat gestolen.
In de Cathedraal van Canterbury
bevindt zich het oudste horloge ter
wereld. Het stamt uit de tiende eeuw,
doch is slechts een kunstig zonne-
wijzertje van goud en zilver, dat aan
'n ketting kan worden gedragen. Zeer
waardevol zijn ook de horloges van
James Cox, die ingenieuse instrumen
ten maakte, welke enkele wijsjes
konden spelen. Ze waren echter zo
duur, dat de maker er zich mee
ruïneerde.
De Tsarenfamilie in Rusland bezat
een waardevolle collectie uurwerken,
rijk bezet met edelstenen; de wijzer-
platèn waren tevens miniatuur por
tretten. Voor George III vervaardig
de de Engelse horlogemaker John
Arnold een ring met ingebouwd hor
loge. Van recente datum is een in
Polen vervaardigd horloge, dat de
componist Paderewski op zijn 75e
verjaardag werd aangeboden. Het
heeft een platina wijzerplaat, ingelegd
met emaille, voorstellend de kaart
van Polen. Inplaats van cijfers komen
er twaalf letters van goud op voor,
die de naam I. J. Paderewski vormen.
Er zijn muzieknoten op aangebracht
en een miniatuurvlag wijst de secon
den aan.
Nog altijd is een goed horloge een
kostbaar kleinood, maar er zullen in
ons land weinig mensen zijn, die er
geen bezitten. En klokken treft men
in ieder huis aan, van moderne elec-
trische uurwerken tot de traditionele
slingerklokken. Hoewel de laatste uit
de tijd schijnen te zijn, blijven zij het
meest betrouwbaar en daar waar het
op onderdelen van seconden aankomt,
zoals op sterrewachten, kan men ze
niet missen. Ze hebben daar een
nauwkeurigheid bereikt tot op 0.005
seconde per dag, een afwijking ver
oorzaakt door schommelingen in de
zwaartekracht van de aarde. Daar
om zocht men verder en men kwam
tot de kwartsklok, die nauwkeurig
was tot op 0.0005 seconde per dag. Een
klok, die echter door vermoeidheids
verschijnselen van het kwarts ten
slotte ook weer niet geheel betrouw
baar bleek.
Reden waarom men thans bezig is
met de lichtklok, die beide nadelen
opheft. Deze klok is nog niet geheel
verwezenlijkt, hoewel men een eind
op weg is. Voor ons, gewone sterve
lingen, zal het normale uurwerk met
de onrust, uitgevonden door Hooke,
zich echter nog lang handhaven.
VEILIG VERKEER.
Bij inhalen:
KIJK UIT!
Want door „snijden" is vaak een
levensdraad afgesneden.
HET „AMERIKA" VAN
SCANDINAVIË.
LUXE EN COMFORT OP
AFBETALING.
Zweden onderscheidt zich van de
andere Scandinavische landen. Het is
het grootste, rijkste en best bedeelde
land aan de poolcirkel. Met zijn hoge
krabbertjes, nieuwerwetse woningin
richting en vele hel verlichte winkel
straten heeft Zweden wel wat van
Amerika. De Zweden zelf noemen
hun land graag Klein-Amerika. Dat
is wel wat overdreven, omdat het ver
gelijkingsmateriaal gauw uitgeput is.
Maar ze doen in elk geval hun best
om zich te veramerikaniseren. Het
adjectief Amerikaans wordt liefst ge
bruikt om het nieuwe, moderne ont
wikkelingstempo aan te geven. Het
gaat hier niet zozeer om de materiële
als wel om de morele zijde van het
alledaagse leven.
Half millioen gehuwde vrouwen
aan 't werk.
Sedert de oorlog zijn de Zweden
aan het veranderen. Ze maken zich
los van opvattingen en leefwijzen, die
altijd als typisch Scandinavisch gol
den. De verhoudingen zijn er naar.
Het is Zweden voor de wind gegaan.
Toen andere landen na verwoesting,
ellende en zware economische verlie
zen opnieuw moesten beginnen, leek
Zweden een paradijs. Het had over
vloedig van de oorlogsconjunctuur
geprofiteerd en het was een rijk land
geworden, op basis van hout en ijzer
erts. De socialistische regering kon
doen en laten wat ze wilde. Ze was
in staat om de materiële welstand af
te ronden. Werk voor iedereen was
haar uitgangspunt en een net van
sociale voorzieningen was een der
hoofdpunten van haar beleid.
Wat Zweden op sociaal terrein be
reikt heeft, is imponerend en huive
ringwekkend tegelijk. Het betreffen
de apparaat, dat een der levensvoor
waarden van het staatssocialisme is,
verslindt milliarden. Via dat appa
raat worden ruim 300.000 personen
geheel of gedeeltelijk onderhouden.
Ze worden geholpen door de staat en
de gemeenten, die op hun beurt de
belastinggelden aanspreken. Volks
huisvesting in de ruimste zin is goed
verzorgd. De burgers, die in de maat
schappij hun weg niet kunnen vinden,
worden bij de hand genomen. Elke
Zweed is geborgen. Na zijn geboorte
hoeft hij maar in de riks ja van de
staat plaats te nemen om materieel
veilig door het leven te worden ge
reden. Hij wordt gratis ter wereld
gebracht (met behulp van lachgas of
narcose), krijgt tot zijn zestiende ver
jaardag kindertoeslag, kan op kosten
van de staat studeren of een ambacht
leren, verdient een goed loon en is
altijd gedekt tegen ongelukkige om
standigheden, tegenslagen en strop
pen. In het uiterste geval mag hij
voor rekening van de staat ontspo
ren, al wordt hij dan niet direct met
overdaad, luxe en betaalde vacantie
verwend.
Niet economisch.
Er zijn weinig werklozen in Zwe
den, misschien enkele duizenden,
maar zij hebben recht op een uitke
ring van ruim 50 kronen (f 37.per
week, plus kr. 1.25 per dag voor de
vrouw en kr. 1.voor elk kind. Erg
ruim hebben werkloze gezinnen het
niet, ook al komen ze met duurte-
toeslag en kindertoeslagen op onge
veer 375 kr. per maand, maar het is
lang geen hongerlijden. Ze krijgen
gratis hulp in natura, kleding, levens
middelen, baby-uitzetten.
Volgens Zweedse normen hebben
dergelijke families een triest, troos
teloos bestaan. Ze kunnen niet met de
massa meedoen, niet elke dag met
worst en biefstuk eten, geen vacan-
tiereisjes maken, zich geen beschei
den "amusementsleven veroorloven.
In Zweden is dat erg. Het overgrote
deel van het volk is gewend alles te
besteden, wat het verdient. Het zet
de tering naar de nering. In heel wat
gevallen wordt de nering gesteund
door een soepel voorschottensysteem
en een practisch alles omvattende
afbetalingsrage. De Zweden kunnen,
zo te zeggen, niet verstandig met geld
omgaan. Ze erkennen dat zelf graag.
Het goochelen met het maandbudget,
het indelen van afbetalingspostjes en
drukke correspondentie met de belas
tingdienst zijn een nationale sport ge
worden. In andere landen heeft die
sport ook opgang gemaakt, maar
Zweden houdt ongetwijfeld de re
cords.
Boven hun stand.
Tienduizenden vreemdelingen uit
Baltische landen, Polen, Duitsland,
Italië en andere landen, die na de
oorlog naar Zweden emigreerden, zijn
met de neus in de boter gevallen. De
arbeidsmarkt stond wijd open. Zwe
den had arbeiders met een paar
flinke handen aan 't lijf nodig, die
hard wilden werken. Een onderzoek
heeft uitgewezen, dat de meeste im
migranten goed zijn terecht gekomen.
Ze konden binnen enkele jaren een
complete inboedel, stofzuiger, radio
en een behoorlijke garderobe over
sparen, dank zij de hoge lonen en
wat de Zweden liever niet beoefenen
spaarzin. De Zweden begrepen er
niets van. Hieruit blijkt, dat de ar
beidsverhoudingen en levensvoor
waarden zeer gunstig waren en dat
de Zweden eigenlijk boven hun stand
leefden. In een sfeer van overdaad en
luxe is dat verleidelijk. En de mo
derne Zweed, zoals hij zich graag laat
beoordelen en portretteren, wil een
„Lebemann" zijn.
Comfort op afbetaling.
De lonen in Zweden zijn hoog. Een
normaal arbeidsloon varieert van 500
tot 600 kronen. Vakarbeiders verdie
nen enkele honderden meer. Met 1000
kronen per maand kan men zich met
een gezin vrij goed bedruipen, althans
als men een gezond financieel beleid
voert. Maar men moet dan niet doen
als een Zweedse kennis. Hij is inge
nieur voor 1200 kr. per maand. Zijn
vrouw, dia ergens directie-secreta
resse is, verdient 800 kronen, dus sa
men maken ze maandelijks het niet
onaardige sommetje van kr. 2000.
Ze zijn kortgeleden getrouwd. Hun
flat (450 kr. per maand) is voorzien
van alle comfort, op afbetaling ge
kocht. In de garage beneden staat 'n
kleine Mercedes, die binnen twee
jaar afbetaald moet zijn. Na aftrek
van levensonderhoud, amusement,
drank en belasting, blijft er na een
„zuinige" maand vijftien kronen over.
De dure bontmantel van mevrouw,
enkele gouden sieraden (gedurende
de vacantiemaand de radio en pick
up) zijn in het pandjeshuis onderge
bracht.
Vrouwenarbeid noodzakelijk.
Dit is een van de vele voorbeelden.
Wat de ingenieur in 't groot doet,
doen de minder bedeelden in 't klein.
Het is noodzakelijk geworden, dat de
vrouw haar man te hulp komt en een
baan zoekt. Op het ogenblik zijn er
ruim een half millioen gehuwde
vrouwen, die geheel of gedeeltelijk
een werkkring hebben. Ongeveer 20
pet. van alle vrouwen heeft inkom
sten. In Stockholm is het perentage
60 tot 70. Gedurende de laatste jaren
is het aantal werkende vrouwen sterk
toegenomen. Verschillende oorzaken
hebben dit in de hand gewerkt.
KINDEREN UIT RAMPGEBIED
WAREN MET VACANTIE.
Maandag zijn de 62 kinderen, die in
Wierden een vacantie van drie weken
hebben doorgebracht, weer vertrokken
naar hun woonplaatsen op het eiland
Goeree-Overflakkee. Deze kinderen, die
afkomstig waren uit de dorpen Middel-
harnis, Sommelsdijk en Ooltgensplaat,
waren op uitnodiging van het Rampen
comité naar Wierden gekomen.
's Morgens om half 7 vertrok het ge
zelschap met twee bussen, uitgeleide ge
daan door de pleegouders, van 't Markt
plein. Zij werden weggebracht door en
kele dames en heren van het Rampen
comité, waaronder ook burgemeester en
mevrouw Maaldrink.
Via Utrecht en Rotterdam ging men
naar Hellevoetsluis, om daar over te
stappen op de boot, die naar Middelhar-
nis-haven zou gaan. Het was 'n prach
tig boottochtje van ongeveer 3 kwartier,
dat bovendien begunstigd werd door
prachtig weer.
Aan Middelharnis-haven werd het ge
zelschap opgewacht door de burgemees
ter van Middelharnis-Sommelsdijk, de
heer D. Rijnders, en de wethouder, de
heer M. K. van Eek. Hierna ging men
met de tram naar Middelharnis, alwaar
de vaders en moeders al ongeduldig op
hun kroost stonden te wachten. De be-
begroeting was uitbundig en al spoedig
waren de kinderen verdwenen.
De begeleiders waren inmiddels per
auto naar het gemeentehuis gebracht,
alwaar burgemeester Rijnders in de
raadszaal aan de hand van een kaart van
het eiland een overzicht gaf van de om
vang van de ramp, die het eiland heeft
getroffen. Onder het genot van een ro
kertje en een prima glas wijn bleef men
nog enige ogenblikken gezellig bijeen.
Hierna werd ten huize van de burge
meester de lunch gebruikt, waarna de
dames en heren van het Rampencomité
rondgereden werden over het midden en
oosten van 't zo zwaar getroffen eiland.
Via de zwaar getroffen straten (Oost-
Voorgors en Waterweg) van Middelhar
nis ging men naar Den Bommel, Oude
Tonge en Nieuwe Tonge. Vooral in Oude
Tonge kwam men onder de indruk van
de geweldige ramp. Gehele straten waren
weggevaagd en talloze boerderijen ver
nield. De ravage was vreselijk. Men reed
ook nog langs het massa-gaf in 'n dijk,
waar 300 inwoners van deze plaats be
graven waren.
Nog even werd een bezoek gebracht
aan de Punt van Sint Jacob, alwaar men
druk bezig is met het herstellen van de
geweldige zeedijken. Hier kon men de
zandzuiger Ahoy in volle werking zien.
Met de boot van vijf uur vertrok het
gezelschap weer van het eiland. Na een
voorspoedige reis arriveerde men te on
geveer half elf in Wierden.
De band tussen Wierden en Middelhar
nis was weer versterkt.
