Het Plan-Nagelhout
in breder contouren
1
Het plan van dokter Nagelhout be
hoeven wij bij onze lezers niet meer te
introduceren, daarvoor is het door het
geen wij schreven en de avonden van
de Kunstelub reeds te zeer bekend. Maar
wij menen, dat velen belangstellend
zullen zijn naar de ontwikkeling, welke
het plan van de schildersuitwisseling
en van de loterij clubs doormaakt.
„Arts en Auto", het officieel orgaan
van de ruim 7000 leden tellende Ver
eniging van Artsen-automobilisten, van
16 Mei is op artistieke wijze voor een be
langrijk deel gewijd aan het plan.
De bekende Nederlandse letterkundi
ge Godfried Bomans heeft daarin op z'n
eigen geestige wijze een bemoedigend
woord geschreven. Dr van der Waard,
de voorzitter van de Ned. Reisverem-
ging, de heer Bintner, tandarts te De
venter, en onze plaatsgenoot, de heer
Vegter, schreven daarin een sympa
thieke aanbeveling en dokter Nagelhout
zelf heeft de plannen van zijn loterij
nog eens nader toegelicht. Enkele
schilders hebben hun indrukken uit
Frankrijk weergegeven en het geheel is
verlucht met enkele aardige plaatjes en
pentekeningen. Het geschrevene wordt
nog gecompleteerd door een kaart van
Frankrijk met 140 zwarte stippen van
plaatsen, waar Nederlandse schilders
reeds vertoefden en werkten, en n lange
lijst van hotels waarin zij gastvrijheid
genoten.
Wij laten hier enkele van deze bijdra
gen volgen en beginnen met:
EEN AANMOEDIGEND WOORD VAN
GODFRIED BOMANS.
In ons van menslievende initiatieven
bijkans barstende vaderland is enkele
jaren geleden een idee geboren, dat de
voordelen van hooggestemd idealisme
en welbegrepen eigenbelang op verras
sende wijze in zich verenigt. Gewoonlijk
leven beide strevingen gescheiden naast
elkander voort, zodat men voor de barre
keus staat: of een gehaaide leperd te
zijn in een riante villa, of een nobele
sufferd op een zolderkamer. Aangenaam
getroffen was ik daarom toen mij een
idee werd voorgelegd, dat, met aftrek
van het ongerief, de genoegens van
beide standpunten netto te bieden heeft.
Wie is de geestelijke vader? Het is de
heer J. P. Nagelhout, arts te Holten, die
eens op een zomeravond, wandelend op
een voor voetgangers bestemde ver
keersweg, door de volgende gedachte
bevlogen werd: zou het niet mogelijk
zijn om onze Nederlandse schilders en
tekenaars voor een maand naar het bui
tenland te sturen, zó, dat de betreffende
hotelhouder hen gedurende die tijds
spanne volledig vrijhoudt, in ruil voor
een behoorlijk schilderij, al dan niet m
opdracht vervaardigd?
Nadat de heer Nagelhout de gebruike
lijke periode van uitgelachen, nagewe
zen en op trambalcons opgemerkt te
worden had doorlopen, rukten door zijn
bemoeienis de eerste schilders de Ne
derlandse grenzen over en kwamen te
rug, vernieuwd, boordevol inspiratie,
gebruind, weldoorvoed en de fluwelen
broeken van achter bij het naadje een
weinig uitgelegd. Hun verschijnen in de
artistieke tapperijen, die zij pleegden te
frequenteren, wekte aanvankelijk be
vreemding, vervolgens afgunst, tenslotte
verlangen tot navolging. Op 't ogen
blik, dat wij dit schrijven, zijn reeds 140
schilders aldus naar het buitenland ge
trokken en in de meest benijdenswaar
dige toestand weerom gekeerd. Kortom,
het plan-Nagelhout werkt. Sterker nog:
de Nederlandsche Reis-Vereniging werkt
mee, krachtdadig, belangeloos en met
een toewijding, die te doorgronden
ware, indien het bestuur dezer instel
ling uit louter schilders bestond, doch
die, nu dit geenszins het geval blijkt,
boven alle begrip verheven is.
Er is echter één zwak punt en dat is
ook goed. Werkte de onderneming feil
loos, dan zouden wij den heer Nagel
hout van zwarte magie verdenken, het
geen bij de wet op de geneeskunst ont
raden wordt. Dit is het zwakke punt:
wie betaalt de reiskosten? De betrokken
kunstenaar kennelijk niet. In dat geval
ware hij beduidend eerder vertrokken.
Ook de hotelhouder zelf maakt hiertoe
geen aanstalten. Want hoewel hij, in
ruil voor wat zijn koks op tafel werpen,
best een schilderijtje wil hebben, hij zit
er tenslotte niet om te springen. Ook
dient men niet uit het oog te verliezen
dat een Nederlandse cultuurdrager on
der alle omstandigheden een geweldige
eetlust aan de dag legt en gemakkelijk
zo'n schilderijtje, met inbegrip van lijst
en vernis, bij elkaar spijzigt.
Nagelhout, een ogenblik uit het veld
geslagen, heeft zich toen bezonnen en is
op de aan het geniale grenzende- inval
gekomen een loterij-club te stichten. De
détails van deze vereniging zijn mij on
bekend. Vast staat echter, dat men er
lid van kan worden en, eenmaal in die
toestand geraakt, kans heeft op verwer
ving van een stukje, waarvan men de
afbeelding telkens in dit blad vindt af
gedrukt. Vooral dit laatste trekje getuigt
van een fijn inzicht in de verschillende
stromingen der Nederlandse schilder
kunst. Want wie koopt nu gaarne een
kat in de zak? Buiten de museum-direc
ties immers niemand. De opbrengst der
loten wordt, zo stel ik mij voor, bestemd
voor de aankoop van retourbiljetten 3e
klas der Nederlandse Spoorwegen. Bil
jetten van een hogere prijsklasse kun
nen de reis veraangenamen, doch niet
bespoedigen, en hoofdzaak is dat de be
gunstigde er komt. Op deze vernuftige
wijze is dan het sluitstuk geplaatst van
een constructie, ontsproten uit 't brein
van een geneesheer en daarom dubbel
opmerkelijk.
De heer Nagelhout heeft mij, ter be
reiking van zijn oogmerken, om een
aanmoedigend woord verzocht, zonder
ironie. Dit laatste nu is mij onmogelijk
en wordt bovendien niet gelezen. Ook
is het billijk dat ik, zelf niet tot de
schilders behorend, toch enig plezier
aan de onderneming beleef. En ten
slotte: ik schrijf zoals ik schrijf, en nie
mand kan daar iets aan veranderen.
Wel echter ben ik, omdat dit mijn op
rechte overtuiging is, bereid als mijn
mening uit te spreken, dat ik het plan
aardig vind, verstandig van opzet en
uitvoerbaar. Of het lukt, is een tweede.
Maar het verdient beproefd te worden.
spreker aan de andere kant van de lijn
de illusie verschaffen, dat ik het wel
zo om-en-nabij wist. (Je moet je niet te
gauw in de kaart laten kijken en later
kon ik immers öp de kaart kijken waar
het lag!) Uit Les Sables had ik wel af
kunnen leiden dat er van een strand en
dus zee sprake was, maar er kwamen
te veel indrukken ineens op mij af en
't onverwachte vooruitzicht op een ver
blijf in Frankrijk had mij overrompeld.
Toen ik vernomen had dat de plaats
aan de Atlantische kust, 80 km. ten
Zuiden van Nantes lag, ongeveer ter
hoogte van de eilanden Yeu en Ré, dat
het een der voornaamste vissershavens
van Frankrijk was, begon er zich in
mijn verbeelding een schemerachtig
beeld af te tekenen van de moerassen
der Vendée, van mensen die op stelten
lopen en wier voorouders het taaiste
verzet tegen de Republikeinen geboden
hadden.
Als ik nu mijn ogen sluit zie ik een
ander en duidelijker beeld voor mij.
Maar ik hoef mijn ogen niet te sluiten,
want als ik mijn herinnering aan die
streek wil verlevendigen, kan ik uit de
portefeuille de tientallen tekeningen en
aquarellen te voorschijn halen, die ik in
de maand Mei van het vorige jaar daar
maakte. De gastvrijheid genietend van
de Directie van het mooie Splendid-
Hotel kon ik vier weken lang onbe
zorgd rondkijken en werken in Les Sa-
bles d'Olonne en ik zou haast durven
zeggen, dat ik er misschien meer van
gezien heb dan menig inwoner. Dag in
dag uit dwalend langs de kaden van de
haven met de rood, geel en blauw ge
verfde boten, straten en straatjes door
kruisend, een tekening makend in de
schaduw van de Kathedraal, in de
avond nog schetsend bij de Arcades en
op de scheepswerven.
Kijken en tekenen en daarna een vin
blanc drinken met monsieur Beaucaire
in de schemerige duisternis van zijn
cafétje, of op het terrasje in de kring
der blauwgekielde vissers, die de kan
sen der komende sardinevangst bespre
ken. Door monsieur Beaucaire, zelf een
liefhebber van schilderijen, kom ik in
aanraking met de plaatselijke peintres
ind)pendants. Altijd indépendant deze
kaste, wier stoffelijk bestaan zo afhan
kelijk is van de conjunctuur van het
moment, maar toch vrij als vogels, min
der gehouden aan de regels en voor
schriften dan hun medeburgers, altijd
een tikje fantastisch. Ik tref ze in de
kelder van Grand Hotel, diepzinnige
problemen besprekend, temidden van
hun schilderijen die daar in het seizoen
geëxposeerd worden. Dadelijk ver
trouwelijk ook, hun noden en vreugden
mededelend aan de peintre-aquarelliste
hollandais. Nog onlangs kreeg ik een
brief van mijn hotelier met groeten van
de vrienden die ik in Les Sables maakte.
„Vous vous souvenez monsieur M. qui
vous tutoyait? U avait souvent les
mains sales, mais il se prend vraiment
au sérieux." Ik neem deze vriendelijke
causeur, die mij afwisselend aansprak
met „Mon brave" en „Mon vieux", ook
au sérieux. Gemoedelijk keuvelend met
hem langs de boulevard wandelende,
terwijl zijn parmantig hondje vrolijk
om ons heen sprong, kreeg ik het gevoel
van hier al aardig thuis te zijn. Gemak
kelijker dan de tourist valt het de schil
der in vele gevallen, om contact te
krijgen met de vreemde streek en zijn
bewoners. Toen ik een fiets kon lenen
ging ik ook wel eens verderop kijken
en ontdekte de wonderlijk mooie ge
huchtjes, die geheel verborgen, terzijde
van de grote routes, gelegen zijn. De
lage huisjes, afgedekt met de Romaanse
dakpannen, met hun diepe vensters in
de muren, die van natuursteen zijn op
getrokken, zijn soms wit of lichtrose ge
kleurd.
Als men in Nederland buiten zit te
schilderen komt er al spoedig iemand
over je schouder kijken: „Meneer is
zeker aan de liefhebberij?" Toen ik in
een miniatuurgehuchtje in de Vendée
een plekje zocht, bracht een oude man
mij een stoeltje om op te zitten. Hij
keerde zijn verweerde gezicht, waarin
de oude ogen vriendelijk lichtten, naar
mij toe en zei: „Et mantenant au tra
vail". Daarmee beduidend, dat hij mij
au sérieux nam en mijn bezigheid even
min als de zijne als liefhebberij be
schouwde. Daarop begon hij met grote
aandacht een hoop stenen, afkomstig
van een ingestorte schuur, opeen te tas
sen en ook ik was al spoedig verdiept
in mijn tekening. Zo ging een middag
rustig voorbij op dit schier onvindbare
plekje ergens in het grote Frankrijk.
Dat Nederlandse schilders, dank zij de
bemiddeling van de Nederlandse Reis-
vereniging en de Touringclub de Fran
ce, in de gelegenheid zijn Frankrijk
opnieuw te ontdekken, vervult hen met
grote dankbaarheid.
OTTO B. DE KAT.
a't
Gezicht op de haven van Les Sables d' Olonne.
Tenslotte laten we een gedeelte vol
gen van de visie van dokter Nagelhout
zelf, als hij schrijft:
WAAROM DE N.R.V. SCHILDERS-
REIZEN?
Onze schilders hebben het bar slecht.
Er zijn ook zo verschrikkelijk véél
schilders, en daarbij komen dan nog die
tallozen die zich schilder noemen, want
dat mag iedereen doen, die daar lust in
heeft en 't zich verbeeldt te zijn. Er
worden zo ontzettend veel schilderijen
gemaakt die 'n gewoon mens, met geld
toe, nog niet zou willen hebben. Ken
ners en insiders die zich af en toe dave
rend vergissen en elkaar soms op bijna
komieke wijze in de haren zitten, heb
ben ten overvloede het hunne er toe bij
gedragen dat wij, gewone mensen wat
men noemt „huiverig" geworden zijn.
Wat dokter Vegter schreef:
EEN HARTELIJKE OPWEKKING.
In elke samenleving, zo ook in de
onze, is voor de kunstenaar een taak
weggelegd. De tijdsomstandigheden
brengen mee, dat de vervulling van
deze taak en zelfs het bestuur voor ve
len van hen zeer moeilijk is. Deze druk
op hun leven leidt gemakkelijk tot een
mindere ontvankelijkheid, een minder
sterk gevoelsleven, een vervlakking m
hun kunstuiting.
Door de uitvoering van het plan
Nagelhout-N.R.V. kunnen verschillende
van onze kunstschilders hun geest en
gemoedsleven verkwikken door een
maand in Frankrijk door te brengen.
De kosten van de reis zijn echter met
in deze uitzending begrepen. Het is de
bedoeling die uitgaven te bestrijden
door het vormen van loterijclubs. Door
hieraan mee te werken wordt n twee
ledig doel bevorderd: de uitzending
wordt er metterdaad door mogelijk ge
maakt; aan een gedeelte van het werk
wordt een introductie verleend.
Ik moge U opwekken op deze zo een
voudige en doelmatige wijze de arbeid
van onze beeldende kunstenaars mede
te helpen stimuleren, tot verheffing van
de betrokkenen en tot vreugde ook voor
hen, die voor deze gevoelsuitingen van
anderen openstaan.
VEGTER.
De schilder Otto B. de Kat geeft ver
der een beeld van enkele resultaten van
het sympathieke initiatief van de dok
ter met
ET MAINTENANT AU TRAVAIL
(En nu aan het werk).
„Zoudt U er voor voelen om 'n maand
naar Les Sables d'Olonne te gaan?"
klonk een stem door de telefoon. „Wilt
U het alstublieft nog eens zeggen, Les
Sables d'Oen waar 'ligt dat pre
cies?" Dat woordje precies moet de
Maar erger dan dit allemaal is, dat er
absoluut geen band bestaat tussen ons
en onze kunstenaars, die in onze maat
schappij geen taak hebben.
Nu is taak wel een groot woord, maar
als wij onze schilders gaan inschakelen
in het hand over hand toenemende toe
risme, en de naar natuurschoon hunke
rende toeristen geven gezamenlijk aan
onze schilders de opdracht om de
schoonheid van verrukkelijke land
schappen en bouwwerken, waar die dan
ook te vinden zijn, voor ons uit te beel
den in schilderij of tekening, en aldus
met elkaar de mooiste en interessantste
buitenlandse reizen in kleur en lijn te
herschrijven, dan helpen beide partijen
elkaar over en weer, en is er enige
kans op toenadering.
Om deze redenen heeft Dr R. van
Waard, algemeen voorzitter van de
AUTO'S BOTSTEN.
Toen de heer U. J. R. uit Arnhem
Woensdag met zijn mooie nieuwe Opel
personenauto van de Larenseweg de
Dorpsstraat in wilde draaien, passeerde
de heer J. O. uit Amsterdam net op het
kruispunt een andere wagen, rijdende in
de richting Deventer. De doorgang was
toen te nauw, zodat de beide auto's met
een flinke klap langs elkaar heen
schuurden. De belangstelling was groter
dan de materiële schade. Beide wagens
hadden een duwtje mee gekregen.
OPBRENGST
EMMABLÖEM-COLLECTE.
De in het begin dezer maand door de
Vrouwenverenigingen gehouden Emma-
bloem-collecte heeft f 273.03 opgebracht.
GEVONDEN EN VERLOREN
VOORWERPEN.
Gevonden: vijl, portemonnaie met in
houd, muntbiljet, sjaal, dasspeld, strooin-
tester, sjaal, hond, sleutel, portemonnaie.
Verloren: zilveren oorknop, brujn alpi-
nomuüsje, jongensjasje, damesarmband
(zilveren) schakelarmbandje, reservewiel
met band.
Inlichtingen dagelijks aan het Groeps-
bureau der Rijkspolitie, Oranjestraat 55,
Holten, tel. 352.
i
EERSTE PRIJS.
De heer D. Müller, won de eerste prijs
in de puzzle-rit, uitgeschreven door de
liijssense Motorclub.
Op de internationale Honden ten toon
stelling „Winner 1953", die in Amster.-
dam werd gehouden, werd een New-
Foundlander van onze plaatsgenoot, de
heer B. J. Slotman, gewaardeerd met:
LU-1G.
LEZING MEJ. D. MAATS.
De leden van de afdeling Holten van
de Ghr. Boerinnen Plattelands Bond (GB
PB) kwamen Donderdagavond in verga
dering bijeen onder leiding van Mej. L.
Trom op in gebouw „Rehoboth".
De bijeenkomst werd geopend met ge
bed, het gezamenlijk zingen van Ps. l50
vers 1 en het lezen van Ps. 150.
Mej. Tromop sprak hierna een woord
van welkom, waarbij zij zich in !t bij
zonder richtte tot Mej. D. Maats, die
zich berefd verklaarde om deze avond
een lezing te houden over het werk der
kraamverzorging.
Mej. Maats vertelde op onderhoudende
wijze van haar opleiding, die totaal '15
maanden duurde, waarvan 3 maanden
theorie.Aanvankelijk stond men ietwat
schuchter tegenover het werk der kraam
verzorging, doch hoe langer hoe meer
begint men het werk der kraamverzorg
sters te waarderen, omdat zowel moeder
als baby op de juiste wijze hun verzor
ging krijgen.
Ook werd door Mej. Maats nog gewe
zen op het grote belang van de moeder-
cursus en het geregeld bezoeken van het
consultatiebureau.
Bij het beantwoorden van tal van vra
gen kreeg Mej. Maats gelegenheid om
verschillende belangrijke dingen nog na
der toe te lichten.
Na de pauze - waarin een verversing
werd aangeboden - werd de vergadering
heropend met het zingen van het Bonds
lied en werd gesproken over de excursie
naar de Noord-Oost-Polder, Giethoojrn,
Steenwijk en omgeving.
Deze excursie zal plaats hebben op
Dinsdag 2 Juni a.s. i
Nadat de presidente een woord van
dank had gebracht tot Mej. Maats voor
haar interessante en leerzame Jlezing,
sloot Mej. H. Stam deze vergadering
met dankgebed.
I i
DIENSTREGELING O.A.D.
IS GEHEEL GEWIJZIGD.
Met ingang van 17, Mei j(.l. is bij de in
voering van de zomerdienstregeling het
vertrek van de OAD-bussen geheel ver
anderd, zodat wij onze lezers adviseren
zich een nieuwe dienstregeling aan te
schaffen.
Zo vertrekken de bussen in de richting
Deventer thans 7, minuten over het hele
uur en in de richting Rijssen en Hengelo
resp. 5 en 10 minuten over het halve
uur. Daarmede zijn deze diensten dus
een half uur verzet.
Uit Deventer vertrekt men vijf minu
ten over het hele uur. De laatste bus
vertrekt thans uit Deventer, zowel op
werkdagen als des Zondags om 23.05 u.
Ook uit Almelo kan men voor de rich
ting Holten thans later weg, n.l. om 22.25
uur. Uit Hengelo is het vertrekuur van
de laatste bus hetzelfde gebleven.
Het schilderij Molen in de Lookis van de Franse schilder
Jean Navarrewelke in Holten werkte.
Nederlandsche Reisvereniging, in 1950
een werkcomité (momenteel een staats
commissie) in het leven geroepen voor
de uitwisseling van kunstschilders Ne
derland-Frankrijk, teneinde zoveel mo
gelijk schilders in staat te stellen er op
uit te trekken en het prachtige en
„douce France" voov ons uit te beelden.
Tot nu toe zijn 140 schilders er op uit
geweest en zeer velen hebben van deze
kans een groot moreel, financieel en ar
tistiek nut en voordeel gehad. Dit werk
wordt dan ook niet allen voortgezet,
doch ook zo veel mogelijk uitgebreid.
Sommige schilders die een uitnodiging
hadden ontvangen hebben verstek moe
ten laten gaan, door gebrek aan reis
geld.
Aan het slot van zijn artikel wijst de
schrijver op de mogelijkheden om zijn
plannen te steunen door het kopen van
loten a 2.50 per stuk.
Dokter Nagelhout heeft zich tot de
grote pers gewend om zijn plannen in
het centrum der belangstelling te plaat
sen. Op die wijze alleen zal het moge
lijk zijn meer voor de schilders en de
schilderkunst te doen. Wij hopen van
harte, dat hij daarin mag slagen.
Wij danken de redactie van „Arts en
Auto" voor het afstaan van enkele
cliché's.
