Ter Horst - Fabrika *»min Tarilii
20 Mart 1835 tarihinde bay G. ter Horst
dokuma fabrikasini §enlikle agmi§tir.
§imdiki pansiyonunuz kar§isinda kügük bir
bina yapilmi§, 47 tane dokuma-makinesi ve
49 i§gi iie ter Horst firmasi böyle ba§lamistir.
Pamuklu kuma§lar yapiyormu§ amma i§i
kolay degilmi§, makineler el ile gali§tirmak
lazimmi§.
1850 Senesine kadar ticareti 50k iyimi§ amma
yava§ pamuklu kuma§lar az satilmaya
ba§layinca fabrika stop etmek istememi§, bir
50k i§gi ve i§gi ailerleri fabrikaya bagli
oldugundan iyi dü§ünmü§ler ve yeni plan
kurmu§lar.
O zaman Endonezya Hollanda'ya baglimi?
ve oradan buraya kahve geliyordu. Bu kahve
kendirden yapilmi§ guvarlar ile Hollanda'ya
gönderirlermi§. §imdi ter Horst dü§ündü?
Nigin fabrikamizda kendir iplerinden guvallar
yapmiyacagiz? Ve böyle oldu ve o zamandan
beri Rijssen'de kendir endüstri ba§ladi.
12 Ya§inda kiz veya erkekler fabrikada
gali§mi§lar. Ilk okul bittikten sonra hemen
para kazanmak isteyenler. Orada haftanin
kazanc f 2,veya f3,mi§ gengler icin
biiyük i§giler haftada f 5,kazaniyormu§
ve günde 12 saat gali§mak vardi.
Fabrikada gali§an i§gilerin aileleri evde kendir
guvallar dikiyorlarmi? biraz para kazanmak
igin, haftada 50 veya 60 sent alilarmi§.
O zamanlar i§giler kügük evlerde
oturuyorlarmi§, bir oda, mutfak ve inek veya
tavuk yeti§mek igin kügük bir yer. Ev kiralari
haftada takriben 60 sent imi§.
1862 Senesinde ter Horst'un oglu Inglitere'ye
gitmi§, o zamanlari Ingilizler bir buhar
makinesi icat etmi§ler. Kendi fabrikasinida
modern yapmak istiyen ter Horst 3 sene sonra
Rijssen'de buhar kazanini kuruyor ve haftada
20.000 kilo ip imal ediyordu. Ilk öncesi
i§giler ali§madilar amma sonra §ey iyi
yürümege baslami§lar.
O zamanda Rijssen kügük yermi§ 2.000
nüfüslü (§imdi 18.000) amma ter Horst bu
kügük yere tren getirtmi§, yük katari Rijssen'e
kendir teslim edermi§.
1900 Senesinde büyük bir yangin gikarak
dokuma kisimdan hig bir §ey kalmami$. Bu
büyük felaketmi§ amma nihayet yeni bina ve
makineler kurdurmu§lar ve böylece i§i tekrar
ele almi§.
2