In het begin van ons verhaal zeiden we dat het kerstfeest van oudsher een feest van
licht en vuur is geweest. Een prachtige vuurgewoonte is bewaard onder de Syrische
Christenen. Op kerstavond worden de buitenpoorten gesloten ter herinnering aan de
vroegere dagen van vervolging en het hele gezin, met aangestoken kaarsen staat rond
het vreugdevuur, nog onaangestoken, in de hof. Dan leest de jongste zoon het kerst
evangelie, waarna de vader het vreugdevuur aansteekt. Terwijl het vuur brandt worden
psalmen gezongen.
In de omgeving van Berchtesgaden in de Beierse Alpen vormen jonge mannen groepjes
met het doel geweren af te schieten op de dag voor Kerstmis. Om drie uur 's middags
en opnieuw om elf uur 's avonds verzamelen zij zich op de berghellingen en in lange
rijen staande vuren zij zware pistolen en gemaakte mortieren af, allen tegelijk of in
snelle opeenvolging. Dit alles wordt gedaan ter ere van Christus' geboorte, ofschoon
het waarschijnlijk eens bedoeld was om het slapende plantenrijk te doen ontwaken.
Vuur ook in Wales, waar in de negen
tiende eeuw jonge mannen met brandende
toortsen de dominee plachten te begeleiden
van zijn huis naar de kerkdienst van vier
uur op de kerstmorgen. Het was toen de
gewoonte van enkele gemeenten in Wales
om zich te verzamelen in de kerk geduren
de eerste uren na middernacht en na een
preek beluisterd te hebben, psalmen en
liederen te zingen tot het aanbreken van
de dag. Deze dienst, waarbij de kerk ver
licht was met kaarsen, werd genoemd
„Plygain" of het kraaien van de haan.
Tegenwoordig wordt een dergelijke dienst
meer op Nieuwjaarsmorgen gehouden.
Eveneens verbonden met wachten en kaars
licht is de dienst van de Hernhutters in
Bethlehem Pensylvania (U.S.A.), die be
gint op de avond van 24 december en haar
hoogtepunt heeft te middernacht. Overal
zijn kaarsen in de kerk en elke aanwezige
ontvangt dan een kaars van bijenwas in
een speciale houder, die hij draagt terwijl
kerstliederen worden gezongen.
Men zegt dat deze gewoonte is begonnen
in 1741 in Herrenhut. In dat jaar nam
Graaf Van Zinsendorf, de leider van de
Europese Moraviers, een brandende kaars
in zijn hand en leidde zijn volgelingen in
de stal om daar hun kerstnachtwake te
houden met lofgezangen en gebeden en
lezen uit de bijbel, zoals hun nakomelinger^F
nu doen in de kerk in Pennsylvania.
Om nog even terug te keren tot Europa, in
Polen, begint het maal als de eerste ster
verschijnt aan de hemel en het bestaat uit
vis, soep, kool, champignons en bonbons
van honing en papaverzaad. Het hoofd van
het gezin deelt eerst kleine stukken onge
zuurd brood uit aan elk lid van het gezin
en brengt iets naar de paarden en het vee
in de stallen. Dan neemt ieder plaats aan
tafel, waarop een wit kleed een leger van
stro bedekt, ter herinnering aan Christus'
geboorte in de stal.
De aardige gewoonte om de dieren te laten
delen in de kerstvreugde, wordt nog in veel
Europese landen gevonden. Vee en paarden
krijgen een extra rantsoen en een beetje
van wat zij waarschijnlijk lekker vinden
van de tafel, zelfs bier voor de paarden.
Er is geen twijfel aan of deze prachtige
gewoonten zijn zeer oud en komen voort
zowel uit een natuurlijke welwillendheid
ten aanzien van het dier als uit de oude
magie, maar in de dertiende eeuw, gaf
Franciscus van Assisi er een andere betft
doeling aan toen hij leerde dat ook dl^
dierenwereld moest delen in de vreugde,
„uit eerbied voor de Zoon van God, die de
meest gezegende maagd Maria baarde in
een stal tussen os en ezel".
Wij zijn hiermede aan het eind gekomen van onze beschouwing en hopen U een klein
beeld te hebben gegeven van de kerstviering in enkele vreemde landen, een beeld dat
uiteraard bij lange na niet volledig is. In feite hebben we hier en daar slechts een
greep kunnen doen, maar we hebben toch zodoende eens over de grenzen kunnen kij
ken en kunnen zien hoe elders het Kerstfeest wordt gevierd en waarom men het zo
doet. Misschien hebben we er iets van kunnen leren ten aanzien van de wijze waarop
wij zelf dit feest willen vieren en beleven.
6
