Riessen vuur zon zestig zeuwntig joar terugge Doorluchtetrekvogel pleegde tussenlanding op weiland in Rijssen FILMNIEUWS Ook uw auto heeft winterjas nodig achterlicht ziet u wel! Coöp. Raiffeisenhank „Notter-Rijssen" 200 leden meer? Veilig Verkeer msm Publiek hielp geld moet rollen, jawel... maar... Vrijdag 25 oktober 1968 WEEKBLAD VOOR RIJSSEN Pagina S De Haarstraat in Rijssen is wij hebben er al een paar maal over geschreven de afgelopen dagen nogal op z'n kop gezet. Woensdag morgen, toen de weg nog afgesloten was voor het normale verkeer, schoot onze fotograaf bovenstaande plaat, die eigenlijk voor zichzelf spreekt. Fietsers en bromfietsers raasden over het trottoir en al duurde dat gelukkig niet zo lang woensdagavond was de Haar straat weer normaal te gebruiken het was en bleef een levens gevaarlijke toestand, ook al omdat de trottoir-brommers en -fietsers vlak langs de uitgangen van de zakenpanden ter plaatse reden. VOCHT ROEST BANDEN Dezei dagen is doov General Motors een film van 14 minuten uitgebracht, waarin op indringende wijze het vitale belang van het dragen van autogordels wovdt aangetoond. Een wagen, met als inzit tenden een uit testpoppen samengesteld gezinwordt bij proef botsing en betrokken. Via spectaculaire opnamen, in de auto zelf gemaakt tijdens de botsingen, wordt de chaotische toestand getoond, wan neer de passagiers geen autogordels dragen en als gevolg daarvan, zoals op de foto, in alle mogelijke richtingen worden geslingerd. HUTTENWAL 31 „Iej hebt 't aalt oawer n'aander mear nooit oawer oewzelf", zeg Miene min zwoa- ger zinne vrouwe, det ne zuester is van oonze Jenne, toen at ze les op nen nomdag biej oons warn kuijern. zoo ak vegangn wekke a heb e'zeg. „Ze hebt oew ook wa te grazen e'had op 't tichelwoark, toen atte nog zonne jonge van n' joar of zesteene, zeuwnteene was. Mear det veteelte oew neet Getjan, det wil hee neet weetn". 'k Zegge: „O hebt ze um ook te pakn e'had"? „Non, dan mutte oew mear eens veteln, woer at dee vrouwleu dee at aalt steender ofdreung, met um hebt e'doane toen atter der eene kussen wol", heul Miene vol. „Bedoart mear", zeg hee, „det koomp nog wa ik was nog neet zoo vear, en doar biej, iej munn nooit oawer oewzelf beginn, det steet neet netjes is miej aalt e'leerd". „Jè, too mear, kuijern küj wa", kaatsen Miene lachend wierumme. „Um n' prüet- jen hej nooit veleangn e'was atter op an kwam, doarumme har iej wa advekoat künn worn". „Heaneg mear an", zeg min zwoager: „Ik wol det ik met kuijern de kos har künn vedeenn, mear as ik het neet har e'küent har ik oew nooit e'kreegn, want det kossen müejte. Alhoewel good um oew n' zin te doon, zakket wa eers veteln, ist dan good?" Ik wee neet mear, woer umme of 't pre- »ies was, det ze n' poar seant harn e'lapt op 't tichelwoark um n' spier in de flaske te haaln" veteeln min zwoager dan op aan dring van zinne vrouwe. Ik was een van de n' Pol, mear doarvuur hoown ik ter neet wat biej te doon mear kreeg toch min pos jen met. Toen ak ter wier was, en wiej biej mekoar zatn um 't op te dreenkn, um de buurtn kreeg iej wat want doar warn mear n' poar bol gleaskes, maakn de ooldere keals miej de kop gek det ik gin eene van dee vrouwleu dürf te kussen. Eers lachen ik ter umme en dee der niks op oet, mear toen at ze vedan deen wornt aans. Miskien dee den borrel den ak op har, der ook wa wat an of, mear op eens skreew ik,,Det za'k oew loatn zeen, sprung op en greep een van dee vrouwleu um n' haals den at achter oawer kuekeln met ikke der boawn op. Wee of 't was weet ik neet mear, mear wa det net toen ik hèur wol kussen, det loeder miej in de lippe beet van jewel ste. Ik vleug met nen skreew wier oawer eane, en bloodn lelk. De keals lachen zi'k nen aap, en toen wor ik heele moale giftig en vleug ter wier boawn op, mear toen was 't heele moeale mis, want ik har det vro- meanske net good en wa te pakn of doar kreeg ik al de vrouwleu op de hood, 't Was net of ze 't of esprükn harn det ze te gelie- ke miej an woln pakn. Ze kneepn, kieln en hüwn miej net woer at ze miej mear raakn konn. Eers gaf ik nog wa striekers wierum me, mear teegn de oawermach was neet te vechen en kreeg ik ter lelk van langs, zoo- det ik 't smangs oetskreewn. Toen at ze der op 't lessen oetskaejn was ik ter suf van en skaamn ik miej n' oonge- lukke en doarbiej har ik de skaane nog op jongnsen en doarumme mos ik eawn noa de koop too want biej 't minste of geringste Zaterdag' j.l. landde op een weiland aan de Akkerdijk tussen Rijssen en Holten een vreemde trekvogel. Het betrof een levensgrote lucht ballon, die, blinkend en schitterend, laag en geruisloos, boven Rijssen kwam zweven. Het verschijnsel trok grote aandacht van een aanzien lijk deel van de Rijs sense bevolking. Aller ogen waren gericht op de verrichtingen van balloncommandant Eichenmacher, die zijn gevaar te uiteindelijk met enig gespetter vakkundig op het drassige weiland neerzette. Hiertoe werd hij volgens zijn zeggen genoodzaakt door gebrek aan lucht (in de ballon, wel te verstaan). Het was 'n behulp zame landbouwer die voor het eerst van zijn leven de sensatie mocht proeven om een knaap van een luchtballon achter zijn tractor te voelen deinen, teneinde het ding naar droger regionen te verplaatsen. det ik oetvoern, mos ik het nog wier huern det dee vrouwleu miej zoo harn of e'dreungnt Iej begriept wa det ik miej in 't vervolg wa woarn um vuur eers wier n' vromeanske te kussen op 't tichelwoark ook a har ik dree borrels op. Toen at min zwoager zin vehaal oet har zegge teegn Miene: „Non ist non good, ziej non te vreane?", „Joa" zeg den: „Iej valt miej non nog wa wier met, want meestal wiej't neet weetn". „Doar hejt wa wier zeg min zwoager aalt 't leste woord biej dee wiewe. Det is biej oons mear det zal hier ook wa zoo wean. 'k Zegge: „Keal skaejter oawer oet, asse geliek weelt hemn dan muuj 't huer toch geewn, züelt ook zachjes zegn", zear de oole Schut te vrooger aalt. Dus iej kuent oew better stille hooln. Mear wat ducht oew weej nog mear van dee vehaaln?" „Hew nog tied? vreug min zwoager an Miene. „Non" zeg den, „eawn kan't nog wa, mear dan murre wiej toch vot, want aans wordt zoo laate. en doar heb ik nen hekel an. Op 't tichel woark laann aalt van als an, begun min zwoager wier, vuural aj an 't stokken warn dan kreej nog wals nachsluepers, want dan konn ze woarm lign. Nen geregelden klaantn was ook Cornelis van Schintz atter hier in de buurte was. Zoo kwamme eens ne keer en toen zeg ik teegn um „Woer geett Schintz kriej nog smangs nen borrel? „Det geet noch wa", zegge. „Vandaage heb ik 't wa biejzuunder trüffen want toen kreeg ik ter nog wa twee". Non kriegn zeg ik teegn um det zal oew wa neet zoo glad hemn e'zatn. Toch woar, veteelne miej „Ik stün op n' Skeeld noa ne trouwerieje te kiekn van de één of aandere defteghaejd. want als gebuurn met koetsen en toen vreug een van dee koetsiers an miej. „Woer geet Schintz haj wa zin an nen borrel? 'k Zegge.i zin a nen borrel, vroag iej det nog keal ik lussen der wa twee atter mear eene zoo gek was um ze miej te geewn. Dan spitt miej zeg den koetsier det ik gin glas biej miej hebbe want aans kreeg iej ze van miej, want ik hebbe nog n' half vlaske biej miej, mear ik hebbe vegetn n' gleaske met te nemn.". „O", zear ik teegn um, at 't aans neet is, doar is wa ankomn an. Wochet mear eawn. Doern neet lange of ik was ter wier met n' bolgleaske, det ik ees nog good har umme speult oonder de poompe biej 't stadhoes. In vreadesnaam zegge teegn miej woer kom iej doar zoo gaaw biej, Schintz. Ne kleane mèujte. gaf ik um tot beskeet, ik heb ter in 't Doonn strüetjen eawn eene vuur ne veenknkouwe hen e'haald. 'k Zaln 'der voort wa wier vuur doon met skoon water. Jè zegge dan zal ik ter wal anzitn. 'k Zegge wat aans. Hee haaln 't vlaske vuur n' droad en doar kreeg ik miej twe borrels wat leefebrieje was. Ak ter nog op noa prakkezearre kreengnk nog n' smak in n' moond zukke De ledenwerfactie die tijdens de leden vergadering van het verbond spontaan ont stond, loopt uitstekend. Onder het motto: „elk lid vijf nieuwe leden, elk bestuurslid tien nieuwe leden, ging de actie van start. Het bestuur heeft thans reeds 60 nieuwe le den in Rijssen kunnen inschrijven. Wanneer de toeloop zo blijft doorgaan, ligt het in de verwachting dat eind december, wanneer de actie eindigt, het verbond voor veilig ver keer in Rijssen 200 leden meer zal tellen dan nu het geval is. De verlichtingsactie die in Rijssen werd georganiseerd door het verbond voor vei lig verkeer, waarbij de garagebedrijven hun apparatuur beschikbaar stelden kan een volledig succes genoemd worden. Er werden ruim 200 auto's gekeurd. De talrijke correc ties die moesten worden aangebracht wezen uit dat deze keuring bepaald niet overbodig was, doch zelfs noodzakelijk. lakkern warnt. Vreug um nog en 't gleaske wat hej doar met e'doane? Wier vuur de kouwe doan met skoon water vuur de veen- ke, want det was 't miej wa weerd e'was zegge. Op 't tichelwoark veteeln min zwoager vearder haw der eene, det was de rechte baas. Poes Goajt. Atter der eene te pakn kon kriengn dan mos hee 't lien, mear zelf konne ook als hemn. Aj smirs met 'k skoffen 't etn op harn, dan koej der vaste op an dette eawn de buske in mos vuur ne groote boskop. Det was iederen middag zelfde gebroek van um. Op ne keer toen atte wier votgongn zeg Haagn Jans, non zal ik um helpen, en den der achter an met ne batse. Toen at Goajt good en wa in de buske was en de bokse ofstruepm, kreup Jans van de aandere kaante der liezen achter en hüel der de batse oonder. zoonder det Goajt der iets van moarken. Noa det Goajt zinne boskop har e'doane, maakn Jans wier net zoo heaneg atte komn was, dette vot kwam. n' Zetje der noa. Jans was ter good en wa wier, doar koomp Goajt met n' geskreew noa binn vleegn. Non is miej wa oawer e'komn, det is miej nog nooit earder ge buurt. Wat dan? vreuge, wiej alle moale te gelieke, oonderwiel aw mèujte harn um oons lachen te hooln. Ik mos oet de bokse, zegge, en ik wee vaste det 'k wat e'doane hebbe, mear non kan ik 't noarns wier veen. Det besteet nin zeare wiej, iej vebeeld oew wat. Vaste nin zegge, goat mear met dan zal ik oew wiezen woer ak e'zatn hebbe. Joa, zeg Haagn Goajt, een dan voort lachen dej oons vuur gek hebt loatn loopn, nee kealken doar treare wiej neet in. Nee, nee keals zegge het zeent disse keer gin grapn, 't is weazelijk woar. Dan hej 't in de bok se doan, zeg ter eene. Ook nin skreewne. Ik hebbe de bokse wierniejs van 't gat 4 Rondom het Oudekerksplein. „Rondom het Oudekerksplein.." is een uni cum; goed, of slecht, 't is unicum. En waarachtig niet alleen daarom de aandacht van een groot publiek waard. De puntjes in de titel zijn van eminent be lang; dat zal een ieder duidelijk zijn. Ze staat er niet voor noppes. Puntjes zijn er bij voorbeeld om op de i gezet te worden. Deze film doet dat een klein beetje. Puntjes zijn er om iets te suggeren, dat moeilijk in woor- e'doane um der noa te kiekn want det dachen ik eers ook. Ik begriepe der niks van, doar mekeert miej vaste wat, ik zin nooit good. Non toen atte det zear toen stikn wiej zoowat van 't lachen en kreege in de smiezen det ze um ook ees ne keer biej 't been harn e'had. Non mur ik eerlke zegn beslüet min zwoa ger zinne küjerieje, toen at ze um veteeln woer at te goane was, en woer at n' steln in de greepe zat, toen lachene zelf um 't hardste met. Tookn wekke vearder, Geetjan. den is te vatten. Deze film verduidelijkt ook deze puntjes. Puntjes zijn er verder om ergens achter te zetten. Na twee jaar zwoe gen kan ik er tevreden nu één achter deze film zetten. Dit is een voor mij nog nauwe lijks geheel te bevatten punt. Enorme medewerking, na aanvakelijk be grijpelijk wantrouwen, van „De Buurt", en enorme tegenwerking, na aanvankelijk'ge toonde medewerking, van „De Autoriteiten- stimuleerde en deprimeerde bij toerbeurt. De subcultuur rondom het Oude- kersplein heeft z'n eigen normen; primitief, maar vaak oprechter dan de door eeuwen- cultuurslijtage bestofte normen, die „wij" hanteren. Die ervaring was jofel, ver der niet. Want deze film is niet op de weten schappelijke toer gemaakt, en terecht niet. Geen conclusies, geen oorzaken, geen oplos singen, slechts de pure feiten en mededelin gen; waarheid en leugen naast elkaar, en voor iedereen als zodanig duidelijk herken baar. Noem deze film geen documentaire. Noem deze film ook maar geen film, noem het wat je wilt; ik noem het een musant sociodocumentair gebeuren, omdat dat goed klinkt. Denk om de dubbele bodem en de open deuren, en volg vanuit het comfortabe le bioscoop-pluche, het enerverend wel en wee van de mensen rondom het Oudekers- plein. Zo goedkoop was u nog nooit op de Walletjes! ÏT trapt een paar keer op het gaspedaal, trekt de choke zowat van het dashbord, geeft ook nog de voetrem, die er toch helemaal niets mee te maken heeft een paar dreunen. Het helpt allemaal niets. Alleen wat gekreun van onder de motorkop, zodra u op de startknop drukt. Maar daarna is het meteen stil. Het lijkt wel of uw auto zegt: „Stik maar". En gelijk heeft hij. Uw vrouw zou het ook vertikken met u de winterkou in te gaan zonder een nieuwe winterjas. Waarom start uw motor in de win ter vaak zo moeilijk? In de eerste plaats door de kou. De benzine die als damp samen met lucht in de cylin- den ontbranden moet, slaat voor die ontbranding voor een groot gedeelte neer op de cylinderwand, net als wa terdamp op koude ramen. De choke compenseert dat benzineverlies voor het grootste gedeelte, (want zo'n 100 ontploffingen per seconden laten uw motor draaien). Er bestaat tegen woordig verschillende merken spuit bussen, waarmee men een zeer licht ontbrandbare damp in de carburateur kan spuiten. De eerste paar secon den draait uw motor dan daarop, waarna de benzine het zelf wel aan kan. Een bezwaar is echter dat men dan steeds de motorkap moet openen voor het starten. Om de benzine bij lage tempera turen makkelijker te laten verdam pen bezitten verschillende auto's een warmteuitwisselaar: een gedeelte van de warme uitlaatgassen wordt ge bruikt om de inlaat te verwarmen. Bij enkele andere auto's kan men de inlaat van de luchtfilter boven op de carburator in twee standen draaien. Een zomerstand. waarbij frisse lucht aangezogen wordt en een winterstand waarbij door de uitlaat verwarmde lucht wordt aangezogen. Deze inrich tingen, hoe mooi ook. helpen echter niet bij het starten. Alles is dan nog koud, er valt geen warmte uit te wis selen. De tweede belangrijke oorzaak van het slecht starten in de winter is het vocht, waardoor het ontst-ekingssys- teem haper* En dat terwijl in de winter het benzine-gasmengsel juist slecht ontbrandbaar is, en dus om een extra-sterke vonk vraagt. Ook hier brengen spuitbussen een oplos sing. Men spuit een vloeistof die wa ter verdringt op de verschillende lei dingen van het ontstekingssysteem Allerlei scheurtjes in de isolatie waar in normaal water voor kortsluiting zorgt, worden door deze vloestof op gevuld. Slecht functioneren van het ont stekingssysteem wordt ook vaak ver oorzaakt door slijtage. In de zomer merkt u er niet veel van. Ook een zwakke vonk krijgt de motor dan aan het draaien. Laat daarom voor de winter invalt het hele ontstekings systeem nakijken. De bougies en contacten van onderbreker en verde ler zullen eventueel vervangen moe ten worden, allemaal slechts kleine reparaties. Ook een accu heeft niet het eeuwige leven, laat die dus even nakijken en doormeten. Er is nog iets in een motor dat slecht tegen de kou kan: het koel water, Antivries, in allerlei merken verkrijgbaar, is hier de oplossing. Men kan het beste het oude koelwa ter af (laten) tappen, en dan de ra diator opnieuw vullen met water en antivries. Teveel antivries kan scha delijk zijn. Het koelvermogen van het water neemt erdoor af. Veel. auto's zijn tegenwoordig uit- Cerusfc met een gesloten koelsysteem. Da arin- zit reeds de nodige hoeveel- I beid antivries. Mocht u naar zeer kou de gebieden gaan, informeert u dan bij uw dealer. Vroeger was ook de olie gevoelig voor lage temperaturen. De olie was daarbij te dik. Men moest 's winters dunnere olie gebruiken (de dikte van de olie wordt aangegeven door een cijfer achter de letters SAE-, hoe dikker de olie, hoe hoger dat cijfer). De tegenwoordige oli.es kunnen veel beter tegen grote temperatuurver schillen. Er zijn dan ook nog maar enkele auto-fabrikanten die een ande re olie in de winter aanbevelen. In de winter zult u vel vaker in het donker rijden. Vergeet dus niet tijdig de lichten goed te laten afstel len. De reflectors in uw koplampen gaan meestal niet zolang mee als de rest van de auto. De lichtopbrengst daalt aanzienlijk door verroeste re flectors. Vervangen dan. Er bestaan verschillende materialen U merkt er weinig van, totdat het te laat is en er gaten in de vloer komen. De onderkant van de auto heeft wel het meeste te lijden van pekel. Ook de buitenkant van de auto moet tegen de winter beschermd zijn. Vooral het met zout gemengde water op de wegen werkt roesten sterk in de hand. Ook het chroom kan men met 'n laagje autowas bedekken. Er be staan verder spuitbussen met een spe ciaal afdekmiddel voor bumpers e.d. Tegenwoordig is dat een kleurloos materiaal, in tegenstelling tot een paar jaar geleden, toen men de bum pers beschermde met een lelijk bruin goedje. om de onderkant mee te beschermen. Sommige geven een dikkere laag, an dere een dunnere. Ook de levensduur van de verschillende lagen is ver schillend. Enkele merken houden meer dan een jaar, andere minder. Maar de langer houdende zijn over het algemeen ook duurder. Textyle' ren wordt tegenwoordig wel het mees te toegepast. Zit er 's ochtends een dun laagje rijp op uw autoruiten, dan is dat vlug erafgekrabd. Een dikke laag ijs gaat er echter niet zo makkelijk af. Speciale spuitbussen zijn hier weer de oplossing. Binnen een- paar secon den verdwijnt al het ijs. Ook vast gevroren portiersloten gaan er vlot mee open. Past u op met het gebruik van warm water. Vooral de koude lak kan daar slecht tegen en krijgt er fijne barstjes door. Tenslotte de banden. Kijk daarbij niet op een dubbeltje. Uw leven kan ervan afhangen. Is het profiel van de banden dun geworden dan moe ten ze onherroepelijk vervangen wor den. Vooral op natte wegen is een slecht profiel erg gevaarlijk. In plaats dat het water op de weg op- A* x genomen wordt In de inkervingen van het profiel, blijft het als een dunne laag tussen band en wegdek. Die dun ne waterlaag heeft hetzelfde effect als olie, de auto gaat slippen. Aan het soort profiel kunt u niet de kwaliteit van een nieuwe band be oordelen. Vaak zijn het juist de hele kleine gleufjes die voor de beste wa teropname zorgen, en niet een grof profiel. Op besneeuwde wegen is het anders. Hoe groter het profiel, hoe beter. Vooral als u naar de winter sport gaat, loont het sneeuwbanden' onder uw auto te laten zetten. Meest al geldt er wel een maximumsnel heid voor dit soort banden op gewo ne wegen. Ze worden anders te warm. Rond de 120 km. per uur kan er echter altijd mee gereden worden. Meestal slijten ze ook vlugger en is de weg- ligging minder vast dan bij gewone banden. En niet alle bergpass-en komt men ermee over. Vaak zijn sneeuw kettingen verplicht. Niet alleen het profiel is belangrijk, ook de verdêre bouw van de band! Radiaalbanden geven meestal een be tere houvast op gladde wegen dan conventionele banden. Ook de auto heeft invloed. Voorwielaandrijving blijkt het op de sneeuw het beste te doen. Op ijs heeft het grove profiel van sneeuwbanden (ook vaak M.S.- banden genoemd) weinig effect. Spi kes, de kleine stalen of nylon „spij kers" in de banden, zijn hier de op lossing. Men kan daarmee ook op ge wone wegen rijden, wat echter niet ideaal is. De wegligging wordt er be duidend slechter door. Banden van spikes voorzien is trouwens nogal prij zig. In ieder geval moet het dan op alle vier de wielen gebeuren. Sneeuwkettingen presteren op Ijs nauwelijks minder dan spikes en zelfs meer in rulle sneeuw. Het is alleen even werk ze om te leggen. Enkele kilometers asfaltweg kan men er best mee rijden, als dat tenminste voor zichtig gebeurt. TJ ziet, het winterjasje van ei auto houdt nog heel wat in. De kosten ervan vallen echter heel hard mee, vooral als u slechts de Neder landse wegen berijdt in de winter en dure speciale banden niet direct no dig zijn. '?h•- 'A -V Binnenkort wordt een luxe uitvoe ring van de Austin 3-liter personen wagen uitgebracht. Het bijzondere van deze auto is dat het publiek tot de vormgeving ervan heeft bijgedra gen, Toen het prototype van de wa gen vorig jaar op de Londense Auto mobieltentoonstelling werd getoond, maakte de fabrikant bekend dat voordat de serie-produktie zou begin nen, honderd wagens gebaseerd op het prototype zouden worden ge bouwd en aan het publiek ter hand zou worden gesteld voor het geven van commentaar en eventuele sug gesties. Vele van deze suggesties zijn thans in de nieuwe versie verwerkt. De schakelbak en de schakelverhoudin gen zijn gewijzigd. Een andere isola tie heeft het windgeruis tot een mi nimum teruggebracht en het geluid is nog ververder gereduceerd door 'n nieuw ontwerp van de luchtinlaten. Velen die de wagen probeerden von den de besturing te licht, en ook dit is gewijzigd zonder de precisie te be nadelen. De wagen heeft een zes cilinder motor die goed is voor 160 kilometer per uur. dat wil nog niet zeggen dat al uw geld moet tollen. Want dan loopt u een goede kans, dat uw laatste dubbeltje sneller wegrolt dan u ge dacht had. Zolang u een gedeelte van uw geld op een spaarbankboekje heeft staan, kan dat met gebeuren. Nog sterker, dan komt er geld naar u toerollen. In de vorm van rente Die rente kan aantrekkelijk zijn. Daar kunnen wij u alles over vertellen. 66-0

Erfgoed Rijssen-Holten

Weekblad voor Rijssen | 1968 | | pagina 3