OOK ONZE GENERATIE ZIT NOG MET ERFENIS VAN BISMARCK Wonen in een boom Het gaat bijzonder goed met DE BAB Y ACHTEB GLAS HKliiiil - „IJzeren kanselier' werd 150 jaar geleden geboren Duitse rijk werd een wereldmacht BEARND JAN Z1NN HAANN (Van een medewerker) In november 1918 plaatste het Duitse weekblad „Simplicissimus" een politieke prent. Een trieste keizer Wilhelm II vroeg aan de schim van Bismarck: „Was dan alles verkeerd?", waarop de schim van de ijzeren kanselier antwoordde: „Ja majesteit, alles was verkeerd Het was geen wonder, dat in die voor Duitsland noodlottige periode de gedachten uitgingen naar Bismarck, de man die Duitsland gróót had gemaakt. Enorm was zijn invloed. Zonder Bismarck zou ook de wereld er nu heel anders hebben uitgezien. "s-* a (Door Moira Keenan) Toen de heer en mevrouw Graham Franklin, een Engels echtpaar, vorig jaar bekend maakten, dat zij hun pasgeboren dochter Sarah de eerste twaalf maanden in een glazen kistje zouden laten opgroeien, vonden de meeste mensen dit maar een naar plannetje. Er kwamen zelfs anonieme protestbrieven in het ouderlijk huis. Nog vier uur Bearnd Jan zin meujsen haann was weg, Wee zo] det hemm edoan, Ik zo mear rap, zoo zear Meriej, Noar de pelitie goan Den hebt z' oe vaste of estuln, Doar mur iej woark van maakng, En de pelitiekeals dee zeent dracht om een regering te vormen Dr iums vuur zukke zaakng. Met opzijzelling van de wensen van 1 het parlement wist Bismarck drie gearnd Jan noar de pelitie hen, jaai iang genoeg geld te krijgen om Doar deer hee zin verhaal, het ieger te reorganiseren, waardooi Van wat Bearnd Jan verteeln. Pruisen een geduchte militaire macht maakng zee werd. De kracht van het gemoderni- Een oetgebraejd verbaal, seerde leger kwam tot uiting in de oorlog met Denemarken om Slees- Bearnd Jan zin haann den kum neet wijk-Holstein. wier, Op bekwame wijze slaagde Bis- Den was en den bleef weg, marck erin om ilaiië aan zijn kant Ook zinne henn dee treukn 't zik an, te krijgen en Frankrijk tot neutrali- Gin aj wur mear eleg. teit te bewegen in zijn anti-Oosten rijkse politiek, die in hoge kringen Twee wekke warn verbiej egoan, helemaal niet werd gewaardeerd en Bearnd Jan bar 't op egeewn, nauwelijks begrepen, fn 1866 brak de Hee hard zin haann, al deer 't um zear, oorlog uit tegen Oostenrijk en enkele Vuur aaitied of eskreewn Duitse staten, een oorlog, di.e in Frankrijk grote onrust verwekte. De Mear 'n deendag har de voetbalklub sympathie voor Oostenrijk was er Viewn-veerteg joar bestoan, gioot en de kreet „Revanche pour Bearnd Jan, ook lid. was met Meriej Saaowa" (de slag van Königgraetz) Noar 't feesie hen egoan was algemeen. De Franse keizer zvveeg en Oostenrijk werd verslagen Ze k-eeng le dreenkng en ook te etn, Bismarck was verstandig genoeg Rojaai, joa earlke woar om niet meer te eisen dan hij op kor- Ze kon dr ook nog lutjes koopm. te termijn noodzakelijk achtte Hoe- Q0k hee num dr een poar we] ei geen Oostenrijks legei meei was tussen Königgraetz en Wenen. De eeste pries dat was nen haann iict hij de Uoepen halt houden, tegen wee har het lot? Bearnd Jan, de wens van de generaals in. Bis- Nooit ear har hee ne pries ewunn, mareks grote winst was, dat hij nu Nep was dr iacht'reg van Pruisen tot een aardrijkskundige een- ueiö kon maken en tol de machtigste Bearnd Jan was glad veraldereerd. staat van Duitsland Maar evenals Mpar ook vanzelf, neei bliej d,, zestig jaar latei het geval zou Nee maakng de dueze lus en skreewn: Vorst Otto von Bismarck werd 1 april 1815 te Schönhausen geboren als tweede zoon van de landeigenaar Ferdinand von Bismarck en diens vrouw Wilhelminie Mencken. Hij werkte na zijn studie drie jaar in Pruisische staatsdienst en was daar na rentmeester op de vaderlijke land goederen. In 1847 ging hij in de poli tiek. Hij werd lid van het parlement van Erfurt, centrum van het streven tot vorming van een Duitse bonds staat onder leiding van Pruisen en met uitsluiting van Oostenrijk Bismarck was er zich reeds in een vroeg stadium van bewust, dat een dergelijke eenheid niet langs parle mentaire weg tot stand zou kunnen komen. De verdeeldheid was immers te groot. De politiek boeide Bismarck in hoge mate. Zijn „ich beschloss Po- litiker zu Werden" werd nooit zo na drukkelijk uitgesproken als Adolf Hit ler dat eens zou doen, maar had niet temin even ingrijpende gevolgen. Het jaar 1848 met zijn ernstige be roeringen toonde aan hoe groot de spanning was geworden in Italië, Frankrijk, Oostenrijk, Hongarije en Duitsland, ja ook, Duitsland. Het be richt van de opstand te Wenen, van het verjagen van koning Louis-Philip- pe in Frankrijk, van Metternich in Oostenrijk, was oorzaak van demon straties 'te Berlijn. Op 16 maart vie len de eerste schoten. De koning be pleitte democratische heirvormiinigen, zijn ministers gaven er de voorkeur aan op het volk te laten schieten. Arme Friedrich-Wilhelm! Hij moet wel diep teleurgesteld zijn geweest over de reactie op zijn plannen. Toen hij vanaf het balkon van het paleis democratische hervormingen wilde afkondigen, stond er een onafzienba re menigte, maar niemand sloeg acht op de koning en zijn gevolg. De me nigte luisterde naar redenaars die plotseling naar voren waren gekomen en wat zij zeiden klonk niet erg kal merend. „Leve de republiek" werd geroepen. Berlijn raakte in volle op stand. In de straten lagen honderden doden, overal verrezen barricades, de koning vluchtte naar Potsdam, de troepen ve trokken. KEIZERSKROON De revolutie van 1848 werd in bloed gesmoord; de Duitse eenheid bleef evenzeer een droom als de democra tie. Toen stond daar in het parlement van Erfurt een man op die verklaar de dat de eenheid niet te verwezenlij ken was zonder de keizerskroon. Maar er was toch een Duitse keizer? Hij zetelde te Wenen. Kon men aan hem voorbijgaan? De man die de kei zerskroon aankondigde, zweeg. Het was hem duidelijk, dat teneinde de eenheid, het tweede keizerrijk te kun nen verwezenlijken, het nodig zou zijn de hegemonie van Oostenrijk, voorzover die nog bestond, te breken. Het is geen wonder dat bij al die halfslachtigheid de revolutie weer het hoofd opstak en dat algemeen werd aangenomen dat alleen de republiek met de zwart-rood-gouden kokarde de eenheid kon redden. De Pruisische koning was er zich van bewust, dat Bismarck hem een zwakke figuur von en toen hij vernam dat de graaf te Potsdam vertoefde, nodigde hij hem uit voor een gesprek. Het werd een scherpe discussie. „Het vertrou wen in de koning ontbreekt", zei Bis marck onder meer. De urenlange ge- dachtenwisseling werd ook na het avondmaal voortgezet en sedertdien was Bisrnarck een vaak geziene gast op Sans-Souci. Inmiddels getrouwd met Johanna von Puttkammer en vader' van een zoon. werd Bismarck Pruisisch afge vaardigde bij de Bondsdag te Frank furt Hier ondergingen zijn inzichten een belangrijke verandering. Hij be gon in te zien, dat als Pruisen een voorname positie wilde blijven inne men, het denkbeeld van de Duitse eenheid moest worden aanvaard. An ders zou Pruisen slechts een tweede rangs mogendheid blijven. Bismarck toonde zijn diplomatieke capaciteiten bij de onderhandelingen in Schön- brun over het tot stand komen van een tol-un.ie tussen Oostenrijk en Pruisen, waarvan hij niets wilde we ten. Tijdens de Krim-oorlog ijverde hij voor neutraliteit, daar het belang van Pruisen deelneming aan de oor log niet wenselijk maakte. Na die oorlog was Bismarck vaak te Parijs. Zijn indrukken legde hii vast in een memorie voor de koning, waarin hij als zijn mening verkon digde, dat Pruisen de strijd zou moe ten aanbinden met Oostenrijk, als men ooit een Duitse eenheid wilde stichten, waarbij de welwillende hou ding van Rusland en Frankriik nood zakelijk was. Hij werd benoemd tot De jonge keizer Wilhelm 11 op bezoek bij vorst Bismarck op diens landgoed Friedrichsruh, twee jaar voor het befaamde ontslag van de ijzeren kanselier. „Loop ik u in de weg?", zei Bismarck tijdens een rit te paard tegen de keizer. Wilhelm antwoordde bevestigend. 5* a^a »^a ja ja «j- aja aja ij gezant te Petersburg, waar hij de grondslagen legde voor de Russische „welwillendheid" en het latere „her verzekeringsverdrag" dat Rusiands neutraliteit verzekerde voor het ge val Duitsland in een oorlog verwik keld zou geraken. OOSTENRIJK Bismarck ging zeer ver in zijn stre ven naar een groot Duitsland, dat toen nog een vaag begrip was. Hij stelde de koning onder meer voor om de Oostenrijkse monarchie aan de kant te zetten en Oostenrijk te annexeren; de rest van de Donau- monarchie mocht dan „alleen zalig worden". Hij wist de Pruisische re gering te bewegen tot neutraliteit in de Frans-Oostenrijkse oorlog van 1859 in de hoop dat Oostenrijk daar door nog meer zou worden ver zwakt en rijp voor inlijving werd. Ook was hij korte tijd gezant te Pa rijs, maar niet lang genoeg om een duidelijk inzicht te krijgen in de ver warde politieke toestand van Frank rijk. Kort daarop aanvaardde hij een op zijn. na de verovering van zoveel ge bied wide Bismarck méér Hij raak te in conflict met Frankrijk over de Luxemburgse kwestie, die bijna een Euiopese oorlog veroorzaakte waar- oij ook ons land betrokken had kun nen worden SABELKLETTERAAR Det is min haann Meriej Hep nai zin eengnen naann ewunn. Hei deer det keek um an As of het zeg n wol, doar wa k wier. Zin iet neet bliej Bearnd Jan J. ROZF.NDOM RIJSSFN Ten tijde van de Luxemburgse p s. kwestie kreeg Bismarck de naam van „sabelkletteraar" Ondanks alle ont- 't Geieuwe neet det 't nuereg is kenningen bieek deze bijnaam zeer üm U„B Wier an te ruern. juist te zijn toen hij de Frans-Duitse Qe aandre wekke kue.j hiei 't koor ooriog forceerde Door verscherpte v.. Bar'umeus huern' publikatie van een telegram van de Franse gezant, wist hij de ooliogs- stemming in Duitsland aan te wakke ren. Hoewel de Fransen grote neder lagen leden, waren de Duitse verlie zen ook niet mis De vernederende vredesvoorwaarden, zoals afstand van Elzas-Lotharirigen en een enor me schatting in goud, waren oorzaak, dat men zich overal in Europa ging afvragen weike koers Bismarck eigenlijk wel stuurde Na de annexatie van Funs gebied was het duidelijk, dat hij meer van plan was dan alleen het Duitse rijk, da' hij tot een keizerrijk had ge maakt, te verstevigen en te vereni gen. In Duitsland zelf was er ook wel enige oppositie tegen dit streven. Er waren nog sterke separistische stromingen in het nieuwe keizerrijk, dat meer dan twee eeuwen verdeeld was geweest. De katholieke Centrum partij verzette zich tegen Bismarck, evenals zelfs de liberalen, met wie hij eerst had geregeerd. De opko mende sociaal-democratische be"we- ging (Socialisten zijn „vaterlandslose Gesellen") kon geen genade bij de ijzeren kanselier vinden. Zijn socia list er wetten waren berucht. Onder zijn bewind werden de be lastingen ondraaglijk verhoogd, Wee t eai ehueid hel. kuemp vanzelf En d aaiuiren zoi ik roan. Het zai oe °arlke spietn as iej De kaans verbiej loat goar. J R vooral als gevolg van de hoge mi litaire uitgaven, in de eerste piaats ten bate van de vloot. Duitsland was een brandpunt van een poli tiek. militair en economisch stre ven naar macht geworden. Op han dels- en industrieel gebied waren de Duitsers overal in de wereld ac tief. In Afrika en in de Stille Oce aan stichtten zij koloniën. De be handeling van de mensen in Elzas- Lotharingen wekte overal in de we reld verontwaardiging. Wat het tweede rijk aan macht won. boette het overal in de wereld aan sym pathie in. Toen Wilhelm II in 1888 keizer was geworden, werd het duidelijk dat een nieuwe generatie aan het bewind was i $11?! :"-A •MPi 'V Een geniaal architectonisch idee had de Stuttgartse architect Horst P. Dol- linger. Hij ontwierp een demontabele en vervoerbare appartementen flat, die overal kan worden opgesteld, ioaar bij weinig ruimte veel over. nachtingsmogelijkheden geschapen moeten worden, bijvoorbeeld bij con gressen, of tijdens de Olympische Spelen, bij in aanbouw zijnde grote bouwwerken of in catastrofegebie- den, ja zelfs m drukke badplaatsen - in de onmiddellijke nabijheid van het strand. Een mast van staal en alumi nium, die uit afzonderlijke op elkaar gestapelde delen bestaat en maximcl 90 meter hoog kan zijn, bevat een lift en draagt de wooncabines, die naar IHI1.I 'li lill'l|:'h'!|!lVllllll!IIU|!!l!llilllll!!l!ll:illl|[llliail|ll|l ll!| gekomen en dat een breuk met de bejaarde Bismarck niet zou kunnen worden vermeden. Wilhelm II had heel andere ideeën op het gebied van de binnen- en buitenlandse politiek. Zo kwam het tot het beroemde ge sprek op die maartdag, nu 75 jaar geleden, in verband met de aanwe zigheid van de rijknechten in het En gels gevoerd. De gedachtenwisseling eindigde met Bismarcks vraag: „So I am in your way, sir?", waarop Wil helm II „Yes!" antwoordde. Vijf jaar later kwam het tot een verzoening tussen de keizer en Bis- alle vier zijden, als de takken van 'n boom uitsteken. Verankerde stalen kabels zullen de (oren overeind hou den. Voor de indeling van de ca' 'nes heeft architect Dollinger drie plan nen uitgewerkt: als arbeiders-onder komen met 12 bedden, als complete driekamerflat of voor het hotelbe- drijf - als combinatie van twee één persoons- en twee tweepersoonska mers. De kosten voor de bouw van een woonboom met zijcabines zullen 1,2 miljoen Mark bedragen. De West- duitse architect heeft reeds 'n aan. nemer voor zijn eerste ,,wooncabine- torengevonden. minimum im im marck, die nooit meer tot een open baar ambt terugkeerde, doch wel in de „Hamburger Nachrichten" scher pe kritiek bleef leveren. Bismarck overleed in 1898. Hij had zijn stempel zwaar op Europa gedrukt. Zijn twee de rijk ging in 1918 ten onder in een chaos die in zijn gevolgen de grond slagen legden voor het derde rijk. In wezen zitten wij nog altijd met de po litieke erfenis van de ijzeren kanse lier opgescheept. Het zou de moeite waard zijn te kunnen vernemen, wat hij van de huidige politieke toestand zou zeggen! In Parijs is een tentoonstelling ge houden van watersportartikelen. Nederland was o.m. vertegenwoordigd met dit zeewaardige zeiljacht van de N.V. Amsterdamse Scheepswerf G, de Vries Lentsch jr. te Vianen. Sarah is nu ruim acht maanden en de ouders zijn verrukt over het suc ces, dat hun proeineming tot dusver re heeft gehad. De baby werd voor tijdig geboren en woog nog geen vijf pona. Zij is nu voor haar leeftijd goed ontwikkeld. Het is een bijzon der levendig, vlug reagerend, gezond, gelukkig en vriendelijk kind. Sarah is nog nooit verkouden geweest. Mis schien is zij wat bleekjes en zij slaapt niet al te best, maar mevrouw Franklin gelooft niet dat dit iets met dat glazen kistje te maken heeft. Een deskundige van de inspectie van de volksgezondheid heeft het geval in ogenschouw genomen en achtte het zeer de moeite waard. De heer Franklin, die te Burnham in Buckingshamshire woont, is een deskundige met speciale belangstel ling voor de studie van de gedragin gen van de mens. Het glazen kistje speelt de hoofdrol bij de eerste fase van zijn zorgvuldig uitgestippelde plan om zijn dochter groot te bren gen. Zij moet een evenwichtige, bij zonder verstandige en gezonde jonge vrouw worden, vindt hij. In het glazen kistje kan geen stof doordringen. De temperatuur wordt voortdurend op gelijk niveau gehou den, frisse lucht wordt geregeld toe gediend. De baby slaapt er in zonder matrasje, kussentje of dekentje. Dit lijkt misschien wat Spartaans, maar het kind kan zich helemaal vrij be wegen en is volkomen veilig. „Aanvankelijk haalden wij Sarah alleen uit het kistje als zij moest worden gevoed", vertelt de vader. „Nu slaapt zij er 's morgens alleen nog twee uur in en 's middags ook twee uur. Dat is alles. Ze gaat des avonds om acht uur naar bed, wordt om zes uur wakker, krijgt de voeding en gaat weer naar bed, tot half acht. Dan begint haar dag". Als zij niet in het kistje ligt, wordt zij gevoed, mag zij spelen, wordt zij geknuffeld en be wonderd als ieder ander kind. In een looprekje op wieltjes holt zij vliegens vlug rond in de grote zitkamer. Soms gaat zij in de kinderwagen naar bui ten, maar de ouders menen dat zij het fijner vindt thuis, in het glazen kistje. Sarah is helemaal niet bang voor andere mensen, zelfs al heeft ze die nooit eerder gezien. Zij kijkt heel verstandig uit haar oogjes. Vader Franklin beweert trouwens, dat het hem is gelukt de intelligentiequotiënt van het kind gestaag op te voeren. Moeder Franklin is van afkomst voor vijftig procent Francaise en zij was pas negentien jaar toen de baby werd geboren. Aanvankelijk vond zij het plan van haar man nogal dubi eus, maar zij is er nu geheel voor ge wonnen. „Huizen en keukens worden volgens moderne opvattingen inge richt. Voor babies was er echter niets nieuws", zegt zij. Naar haar mening gaat het met kinderen allemaal veel te sentimenteel toe. Toch raadpleegt zij nog graag Spock, als zo vele ande re moeders. Het glazen kistje is een Amerikaans ontwerp, dat, zo wordt beweerd, met succes in de Verenigde Staten is toe gepast. Reeds tweehonderd babies hebben er de eerste periode van hun leven in doorgebracht. Dit is alle maal het resultaat van de denkbeel den van prof. Skinner, een psycho loog aan de universiteit van Harvard, die zijn eigen dochter, nu volwassen geworden, beschouwt als een prach tig bewijs van de juistheid van zijn theorieën. Hij verlangt nu reeds naar de dag, dat een tweede generatie on der glas zal worden grootgebracht

Erfgoed Rijssen-Holten

Weekblad voor Rijssen | 1965 | | pagina 13