Jaarverslag Lagere Techn. School
Koopmans sprak
voor Aldolem
R.E.O. ging met
de prijzen strijken
FILMNIEUWS
PUZZEL
SCHRIKKELBOEKENWEEK
Zoöloog herziet stamboom
van de fauna
29 februari—7 maart
DE BEGRAFENIS
Vrijdag en zaterdag:
DE LAATSTE AANVAL
Woensdag
HUIS DER ONTUCHT
Vrijdag 28 februari 1964
WEEKBLAD VOOR RIJSSEN
pagina 5
Uit het jaarverslag van de Lagere Techni
sche School te Rijssen blijkt, dat het aantal
leerlingen op 15 oktober 1963 374 bedroeg.
Het aantal leraren inclusief de directeur
en de adj. directeur bedroeg op 31 december
23.
In de vacature ontstaan door het vertrek
van de heer C. Batenburg is voorzien door
de benoeming van de heer J. v.d. Noort,
terwijl voor de heren A. Speek in dienst is
getreden de heer B. P. Riemeijer. Wegens
uitbreiding van het administratief personeel
werd benoemd tot administrateur le klas
de heer W. van Brussel.
Na de uitreiking van elk rapport, zo blijkt
verder uit het jaarverslag werd een contact
middag met de ouders van de leerlingen ge
houden voor bespreking van diverse aange
legenheden, betreffende de leerlingen. Bij de
ze contactbijeenkomsten waren alle leraren
aanwezig en van de gelegenheid met de le
raren van gedachten te wisselen werd een
dankbaar gebruik gemaakt.
Er werd op de Lagere Technische School on
derwijs gegeven aan het algemeen le leerjaar
in de algemeen vormende vakken en handvaar
digheid in de verschillende vakrichtingen.
De timmerlieden, metaalbewerkers, met
selaars en schilders ontvingen algemeen vor
mend onderwijs, lich. opvoeding, vaktheorie,
vaktekenen en schetsen. Bovendien ontvingen
de timmerlieden: banktimmeren, machinale
houtbewerking en bouwtimmeren.
De metaalbewerkers: mach. bankwerken, las
sen, vuur en plaatwerk, de metselaars, met
selen, voegen en raapwerk en de schilders:
huis en decoratief schilderen.
In 1963 konden met het oog op de beschik
bare ruimte, niet meer dan 3 klassen van het
algemene le leerjaar gevormd worden.
Studietoelagen:
Aan de daarvoor in aanmerking komende
leerlingen werd in 1963 een studietoelage
uitgekeerd tot een gezamenlijk bedrag van
3.490.70.
In het verslagjaar bezochten alle leerlingen
van de 3e klassen bankwerken en timmeren
het 41ste Genie Bataljon, gelegen in de
Prinses Margriet kazerne te Wezep.
De leerlingen van de 3e klassen metselen
en schilderen brachten een bezoek aan de
931ste afd. Lichte Luchtdoel Artillerie te We
zep.
Alle 3e klassers ontvingen voorlichting uit
gaande van de Land- en Luchtmacht.
Er werden diverse excursies gemaakt: de
leerlingen van de 3e klas metaalbewerken
bezochten de autotentoonstelling in het RAI-
gebouw, de 2e klasse metselaars bezichtigden
één van de steenfabrieken te Rijssen, de 3e
klassers metaalbewerken brachten een be
zoek aan de NV Philips te Eindhoven, ter
wijl deze leerlingen ook een reisje maakten
naar de fa. Dikkers te Hengelo.
Door de voorlichtingsdienst voor hout werd
aan de leerlingen van de voorbereidende klas
sen en alle timmerklassen een film ver
toond, en een duidelijke explicatie gegeven
van de diverse toepassingsmogelijkheden.
De jongelui uit de voorbereidende klassen
bezochten het Natuur Historisch museum te
Denekamp, waarna een bezoek werd gebracht
aan Scholtens Textielfabrieken te Enschede.
De gezellen metselen gingen op excursiebe-
zoek naar de Russel-Tiglia Bouwaarde werk-
fabriek te Tegelen.
Door vertegenwoordigers van de NV Phi
lips werd voorlichting gegeven aan de 3e
klasse metaalbewerken, de leerling metselaars
uit de le en 2e klasse bezochten de ENCI
fabriek te Maastricht en het oorlogsmuseum
te Overloon.
De leerlingen van de metselklassen van de
dagschool gingen naar een steenfabriek te
Westervoort en daarna naar de Westerbouwing
met daaraan gekoppeld een tocht door de Ach
terhoek.
De jongens uit de voorbereidende klassen
gingen naar de natuurreservaat de Hoge Ve-
luwe, het Leidens museum, Scheveningen, Ma-
durodam, Panorama Mesdag en het Automu
seum te Driebergen. De adspirant timmerlie
den uit de 2e klas gingen naar de Afsluitdijk,
Alkmaar de Velsertunnel, IJmuiden en Schip
hol, de schildersleerlingen maakten een reis
naar Tecklenburg.
De afdeling metselen bezocht de Russel
Tiglia Bouwaardewerkfabriek en de N.G. I.
Gresbuizen te Belfeld.
Een groep leerlingen van de klasse leer
lingenstelsel timmeren 2 ging naar Bredero's
Bouwbedrijf.
De leerlingen van de klas leerlingenstelsel
timmeren 1 ging op excursie naar de kalkzand
steenfabriek te Kloosterhaar, de Groot's Hout
bouw te Vroomshoop en knoopte er een be
zoek naar het museum Natura Docet te Dene
kamp bij aan.
De 3e klas timmeren maakte een reisje naar
de afsluitdijk, Alkmaar, IJmuiden, Zandvoort
en Schiphol.
De leerlingen van het leerlingenstelsel en ge
zel schilderen reisden naar de Fordfabriek en
naar de luchthaven Schiphol.
De 2e klasse metaalbewerken hield een ex
cursie naar de DRU fabriek, en naar de Ga
zelle en Empofabrieken.
De leerlingen van het leerlingstelsel timme
ren bracht een bezoek aan Bredero's Bouw
bedrijf. Door een vertegenwoordiger van Ne-
hobo's Holle bouwsteenfabr. werd voorlichting
gegeven aan de leerlingen van het leerlingen
stelsel timmeren en metselen.
In augustus werden op de Lagere Techn. School
de examens uitgaande van de Stichting Vak
opleiding Bouwbedrijf gehouden.
Van de afd. timmeren slaagden er van de
LTS Rijssen 27 en van de afdeling metselen 9.
Het leerlingenstelsel examen, uitgaande van
de Stichting schildersbedrijf werd aan de LTS
De Boekenweek heeft dit jaar geen speciaal
motief zoals vorig jaar „Europa en het Boek"
en het jaar daarvoor „Het Boek in Nederland
en Vlaanderen". Wel is in verschillende uitga
ven wat gespeeld met de omstandigheid dat
de Boekenweek op schrikkeldag opent.
De Openingsavond
De Gala-avond ter opening van de 29e Ne
derlandse Boekenweek wordt gehouden in het
Concertgebouw te Amsterdam op vrijdagavond
28 februari.
Het programma vermeldt het optreden van
het Nederlands Dans Theater begeleid door
gehouden, waarbij aan 8 leerlingen een di
ploma kon worden uitgereikt.
Op 3 mei kwam de goedkeuring af tot het
bouwen van de nieuwe school aan de Wier-
densestraat. Met de bouw werd zo spoedig mo
gelijk daarna een aanvang gemaakt.
Dat het ruimtegebrek aan de LTS nog steeds
groot is,"en dat een nieuwe school zeker geen
overbodige luxe is, bewijst het aantal noodhuis-
vestingen waarin onderwijs moet worden ge
geven. Men moest n.l. van niet minder dan
6 noodlokaliteiten gebruik maken.
Het aantal leden van de vereniging bedroeg
op 31 dec. 1963 144.
Het bestuur van de school is samengesteld
als volgt: Burgemeester C. B. J. Landweer,
voorzitter, J. R. Eshuis secretaris, E. J. Be-
verdam, penningmeester, J. Jansen, 2e voor
zitter, J. H. Roosink, 2e secr. J. Leusink 2e
penningmeester, E. Paauwe, G. J. Smeijers, ge
delegeerde van de gemeente, J. Wiggers te Hol
ten en J. Welink te Enter, Leden.
Aan de Avondnijverheidsschool werd onderwijs
gegeven in de vakken timmeren, metaalbe
werking, schilderen metselen en lassen. Het
aantal leerlingen bedroeg op 15 okt 333.
Tot leraar schilderen werd benoemd de heer
A. Klumpers en tot leraar tekenen en theo
rie de heer H. H. de Goeijen.
„Fotografeer wat je zelf aardig vindt; als
je denkt dat je wat van een ander kunt le
ren, doe het dan; pleeg desnoods eens een
keer plagiaat". Deze gezegdes en nog vele
andere kwamen uit de mond van de heer
Koopmans, een bekend amateurfotograaf uit
Delden, die voor de A.F.V. ALDOLEM een le
zing hield over „algemene beschouwingen over
de fotografie".
Aan de hand van vele, door hem zelf ver
vaardigde foto's, liet de heer Koopmans zien,
dat men in de fotografie zich niet een bepaal
de stijl behoefde aan te meten om „op
den duur" een goed amateurfotograaf te wor
den. Of men nu een romantische foto maakt
of één die naar het abstracte neigt, ze kunnen
even mooi zijn, aldus de heer Koopmans.
Wel kwam op deze avond naar voren dat tech-
Prompt veertien dagen was hij op de
Grimberg gelogeerd geweest. De jonker Wil
lem Hendrik van Gulick. Hij was erf.heer
geweest van de Be verborg bvj Dene
kamp en had verder goederen in net Bent-
heimse. Hij was een neef van de vrouwe van
de Grimberg. Hij was de eenzaamheid en het
vrijgezellen leven zat.
Hij was trouwens helemaal levensmoe. En
de laatste dagen zijns levens zocht hij nog
enige beschutting op de Grimberg. Daar vond
men hem na veertien dagen dood in zijn bed.
Mannes Karakas had geen groveneuger mo
gen zijn daar was zijn vrouw zeer tegen ge
weest. Na al wat Glas Jan in Rijssen had
verteld, kwam haar Mannes niet meer op
Backenhagen. En nu was daar de dag van de
uitvaart. De vrouwe van de Grimberg zorgde
voor de nodige belangstelling en zo was er
veel volk op de been. Op de Grimberg waren
geen stallen genoeg. Vele edelen die nog in
de pormentasie waren met de familie op de
Oosterhof stalden daar hun paarden. De jon
ker van Backenhagen was ook naar de Grim
berg gereden. Alleen zijn vrouw was na de
laatste bevalling nog niet weer zo ver, dat
zij kon reizen. De heer van Backenhagen stel
de al zijn rijkdom ten toon, dat deed hij
vaker. Het statierijtuig bespannen met vier
paarden, met de Schreeuwerd op de bok en
Jan met de lippe rts palfrenier. Vier schim
mels trokken de krstbare lading, die de heer
van Backenhagen "-as. Nou het gebeuren had
in Rijssen veel bek'jks. Mannes Karakas stond
als een paal zo recht ter rechter zijde van
Rijssens kerkdeur en Kamer Hein de eerste
huisknecht aan dc. linkerkant. Daar ging de
stoet achter de lijkkist aan.
Mannes Karakas stond stram in de hou
ding. Daar passeerde hem de jonker van
Backenhagen. De oolijkerd gaf Mannes zo
waar een knipoog. Mannes raakte er een
ogenblik ondersteboven van.
Alles verliep oidelijk. Zeer tot tevreden
heid van de vrouwe van de Grimberg. Haai
hoge gestalte keek gelijk een vorstin over
de hoofden van de Rijssenaren heen. Des mid
dags om drie uur gingen de edelen weer
naar hun huizen. De jonker van Backenhagen
informeerde waar Mannes Karakas woonde
Hij w-ilde deze beslist opzoeken. Nou tegen
half vier, Mannes had het verdere gedeelte
van de dag vrij. Het was vrij warm weer
en Karakas liep naar de Rijssener trant dier
dagen, m de blote onderbroek. Hij was aan
het mestkruien en zijn vrouw zat kindergoed
te vetstellen. Het twee-jarige Keesje de trou
we waakhond begon geweldig te keffen. Man
nes keek uit de staldeur, gooide de greep aan
de kant en snorde naar de oude niet meer in
gebruik zijnde weefkamer, en schoot in der
haast hl de broek.
De jcnge Karakassen stoven als patrijzen
het Kunstmaandorkest. Het Danstheater zal
ondermeer het speciaal voor deze gelegenheid
ontworpen ballet „Omnibus" opvoeren.
Het geschenk.
Een schrikkelboekenweek vraagt om een bij
zonder Geschenk. Voor het eerst in de geschie
denis is het Boekenweekgeschenk een detec
tiveroman en wel „Vier vingers', een Rech
ter Tie-verhaal door Robert van Gulik.
Dit boek wordt cadeau gegeven aan iedereen
die in de Boekenweek 5,- of meer aan boe
ken besteedt. Oplage: 220.000 ex. Omslag en
typografie: Jurriaan Schrofer.
Een groot aantal leden van de Kynologen-
club „R.E.O." toog zaterdag naar een club
match te Emmen, waar zij met hun honden
zeer goede resultaten boekten. In de kampioens
klasse werd de heer G. J. Slagman met zijn
Duitse staande zelfs eerste. J. Holtkamp ein
digde hier met zijn Dwergkeesje op de 3e
plaats.
De Cocker-spaniel van de heer G. Kamp
huis kreeg een le u en was de beste jacht
hond en de beste van de club-match.
De op één na beste hond van de t.t. was
van G. Holtkamp n.l. een Doberman Pin
cher, kwalificatie lu en beste der pinchers
en Schnauzers.
De op twee na beste hond der t.t. was weer
van een Rijssenaar n.l. de St. Bemhard van
A. v.d. Belt, le pr. en beste der Dogachtigen.
Ook een eerste prijs behaalde de heer H.
Boerman met zijn Dalmatische hond, dit
dier was de op één na beste jachthond der
t.t.
De heer G. Vrugteveen behaalde een lu.
met zijn Belgische herder, dit dier was op
twee na beste van alle herderrassen.
De heer B. van Heek behaalde met zijn
Groenendaler 1 z.g. De heer J. Gerritsen
tenslotte behaalde een 2e prijs met Schotse
herder Colli.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
niek nummer één is in de fotografie. En deze
techniek kan men leren, evengoed als men
fietsen kan leren, zo vervolgde spreker.
Aan het slot van zijn betoog stelde de heer
Koopmans voor dat ieder lid van ALDOLEM
enkele objecten zou fotograferen, waarvan
één verplicht onderwerp. Deze opnamen zouden
moeten worden vergroot op het formaat 18 x 24
cm en alle op hetzelfde soort papier worden af
gedrukt.
Aan het eind van het seizoen wilde de heer
Koopmans zich gaarne disponibel stellen om al
le ingeleverde foto's kritisch te bespreken.
Wel stelde hij als voorwaarde dat in dit geval
niet enkele, doch alle leden van ALDOLEM,
hieraan meededen.
Op de heden (vrijdag)avond te houden be
spreking van het werk van eigen leden zal
het voorstel van de heer Koopmans door het
bestuur nader worden toegelicht en besproken.
naar de oovendeur onder de kersenboom en
vrouw Karakas, haar naaiwerk aan de kant
en liep met de kinderen mee. En daar voor
de niendeur van het vierde gebod, zo had Ka
rakas zijn auis genoemd, stond de Schreeuwerd
te bieren.
Hij vroeg of de meesterjager ook thuis was".
Nu die kwam juist de deel af geüniformeerd
en wel en liep naar 't portier. Want Mannes
wist nu wel hoe het moest.
De Jonker cpende het portier en de begroe
ting was joviaal. De jonker vroeg of Mannes
hem een plezier wilde doen. Of hij even de
weg wilde wijzen naar Glas Jan, dat was een
arme man en die moest geholpen worden.
Karakas was gewoon te gehoorzamen
waar het adel betrof. Hij wilde juist bij de
Schreeuwerd op de bok klimmen toen zijn
vrouw hem bij de jaspanden pakte en riep,
keerl bin iej neet wies? eers'n stal in orde.
Maar toen keek de sikbaard van de heer
van Backenhagen door het portierraam en
dit maakte zo'n indruk op haar, dat zij haal
kinderen om zich heen verzamelde. Even
later ging zij naar de Gele Kever een buur
man in het Hangerad en smeekte hem even
de stal in orde te willen maken. Zij vertelde
huilend dat haar Mannes onder de adel zat.
Dat is beter dan onder de luizen! riep de
Gele Lever. Ja, jankte de vrouw maar hij
gaat kapot.
Trots als een pauw knikkend naar links en
rechts zat Mahnes op de bok van het mooie
rijtuig. Een troep kinderen liep er juichend
achteraan en schreeuwde Mannes zit op de
bok. Dat begon de jonker van Backenhagen te
vervelen. Hij opende het portier en schreeuw
de schorum! De jeugd week een ogenblik
verschrikt achter uit maar toen er verder
niets gebeurde begon het lieve leven van
voren af aan. Halt! riep de baron. Mannes
riep hij, waar is hier het raadhuis? Mannes
wees de Schreeuwerd de weg en weldra stond
men voor het oude raadhuis.
De staddiender haastte zich de deur open
te gooien en onaangediend snorde de jonker
de burgemeesterskamer binnen, waar de bur
gemeesters onder een borrel in vergadering
bijeen waren. Wat is dat hier voor een prut
tel? riep de jonker van Backenhagen. Prut
tel! riep de burgemeester Bats de Bone. Wie
zijt gij man? Ik ben de heer van Backen
hagen een heer van zeer ouden en ordentelijken
adel! Bats de Bone maakte hem duidelijk
dat het hier een besloten vergadering be
trof en of de baron of wie hij dan was zo
gauw mogelijk vertrekken wilde.
Een jonker die zich boos maakte op de heel
ordentelijke straatjeugd van Rijssen en die
bovendien grapte met Mannes uit het Hange
rad een kerel die de burgemeester op het punt
van de jacht het leven moeilijk maakte daar
kon niet op ingegaan worden.
De heer van Backenhagen kreeg weer een
van zijn driftbuien. Hi.i had een stevige wan
delstok en gaf een klap op de tafel met de
massief gouden knop van zijn stok, zodat hij
door het tafelkleed sloeg en de jeneverfles
kapot. Met vereende krachten werd de
jonker buiten de deur gezet. De Schreeuwerd
en Mannes zaten nog op de bok. Toen
de jonker buiten het raadhuis was werd hij
razend van woede. Eerst het schreeu
wen van straatjongens, en nu die ongelikte be
ren van burgemeesters. De straatjeugd stond
toe te kijken en opeens in een woedeaanval
sloeg hij de glazen van het raadhuis in. Dit
bracht de nodige opschudding. De jeugd koos
het hazenpad. De klappen op de ramen kwa
men hard aan. De burgemeesters Bats de
Bone en anderen vlogen de glasscherven om
de oren. Toen de ruiten er uitwaren stak de
heer van Backenhagen het hoofd door het
raam en riep kom maar op! De burgemeesters
waren wijselijk naar een andere kamer ge
ducht. Zij dachten er over aan de nood
klok te trekken maar zover kwam het niet.
De jonker wipte kwiek in zijn statiekoets en
September 1943 in Italië. De Geallieerden
zijn in Anzio geland en de Duitsers trekken
langzaam terug voor de opdringende Ameri
kaanse en Engelse troepen.
In een militaire gevangenis, gevuld met ge-
desillusionneerde Italiaanse officieren en man
schappen, die weten, dat Italië de oorlog al ver
loren heeft, wordt ineens een vreemdeling ge
bracht. Hij heet Jack en hij is een Amerikaan
se parachutist, afgeworpen achter de Duitse
linies om een belangrijke brug te vernieti
gen.
Een opstand in de gevangenis, waar de bewa
kers bang geworden zijn voor de oprukkende
Amerikanen, leidt tot een algemene uitbraak.
Jack wordt door de officier - die hem onder
vroeg - in vrijheid gesteld en komt in contact
met een groepje medegevangenen, die in de
trein naar Napels ook een aantal gevluchte
meisjes ontmoet hebben.
Deze mannen en één van de meisjes ont
moeten Jack die nog steeds zijn plan om de
brug op te blazen moet uitvoeren.
Igho, een boerenzoon uit de omgeving van
Florence, gaat als zijn vader moeilijkheden
krijgt door een erfeniskwestie, naar de stad om
bij zijn oom te werken. Deze oom beheert tij
delijk de grond, die door Igho's vader be
werkt wordt en dus krijgt Igho van zijn va
der de opdracht mee om zijn oom zo gunstig
mogelijk te stemmen. Igho maakt in Floren
ce echter kennis met Bianca, een meisje van
lichte zeden, dat in een „huis" werkt. Igho
wordt op haar verliefd en wordt nu een ge
regelde bezoeker van het huis, waarvoor hij
geld steelt van zijn oom.
De Westduitse zoöloog professor Ceasar
Boettger heeft een succesvolle poging gedaan,
de dierenwereld opnieuw, overzichtelijk en
volgens de moderne wetenschappelijke op
riep tegen de Schreeuwerd: Rijden! Naar
Glas Jan! riep hij. Spoedig waren zij onderweg.
De jeugd van Rijssen vluchtte. Kasjes Man
nes had de jeugd van de straat geveegd. Hij
had goed onthouden wat de drost van Twen
.te gezegd had. Luien bliksum en van geese-
len had de drost gesproken. In de eenvou
dige steeg waar Glas Jan woonde kon de
koets haast niet passeren. Er stond van al
lerlei op de weg. De Schreeuwerd zette zijn
schreeuworgaan open en dat hielp. Glas Siene
stond voo, de deur de armen over elkaar
met twee l uurvrouwen te praten. Het rijtuig
stond stil het portier ging open en een heer
met een jikbaard riep om Jan.
Baron hij mest de konijnen hokken uit. Dade
lijk hierkomen! Was het bevel. Daar kwam
Jan aan. Glaszetten in het raadhuis van Rijs
sen! k.onk het bevel. Maar de burgemeesters
willen mij niet! jammerde Jan. Niks mee te
maken, riep de jonker het is voor mijn reke
ning! Jan pakte de mars met glas en liep naar
hei raadhuis en begon te werken onder lei
ding van de jonker van Backenhagen. Voor
zichtig kwamen de straatjongens nader. De
jonker mepte een paar maal met zijn stok en
f-ioeg de veertien-jarige Jacob de Bone, zoon
van burgemeester de Bone een flinke bloed
neus. De vader verscheen met een mestgreep
maar r'"' vonden zowel de Schreeuwerd en
Mannes Karakas het welletjes en deden een
aanval op de burgemeester. De Schreeuwerd
sloeg hem drie straten ver met de greep over
de rug. De stadsbode moest met een klaag
brief naar de drost van Twente. Hij nam het
gewisse voor het ongewisse en nam afscheid
van vrouw en kinderen en van vrienden,
voor het geval de drost hem eens doodsloeg.
Toen hij bij Binnen Garrit over de brug der
Regge liep, dacht hij er een ogenblik aan om
in de Regge te springen. Maar de daar aan
wezige schippers lachten hem uit. Een recht
geaard Riessener sprong voor een drost van
Twente niet in het water. Toen de bode over
de slotbrug ging bij het kasteel Twickel deed
hij nog een schietgebed. Dit bleek echter he
lemaal niet nodig. De drost bleek in een zeer
milde stemming en zond de bode zelfs voor
bier en een maaltijd naar het onderhuis.
Terwijl hij in die tijd een brief liet opstel
len voor Rijssens burgervaderen. Het Kasjen
had de buik geducht op de leest gezet en liep
tevreden met de brief in de richting Rijssen.
De jonker van Backenhagen bleef zolang
bij het raadhuis tot Glas Jan gereed was, be
taalde het glas en meestertoon en ging toen
met de Schreeuwerd Karakas en Glas Jan
naar de herberg van de Walnötte waar hij
voor allen een goede maaltijd liet opdienen
Het duurde lang. Daarom besloot vrouw
Karakas haar man te halen. Glas Jans Siene
deed het zelfde.
Dat zijn onze vrouwen, riep Karakas. De
beide vrouwen vroegen wanneer de mannen
thuis kwamen. Voorlopig nog niet. Het kan
zijn dat ik ze meeneem naar Backenhagen.
Siene riep, maar mijn man moet vannacht
op de stropers passen! Dat was inderdaad zo.
Want het Kluntjen en zijn maats hadden het
weer op de heupen.
De draken gingen weer op wilddieverij uit.
Wij gaan eerst even naar mijn huis Mannes
en Jan moeten mijn nieuwe vollière zien.
Er hielp geen lieve moederen aan.
Karakas bij de Schreeuwerd voorop en
Glas Jan op de achterbank. De Schreeuwerd
hield de zweep er geducht over heen. Maar
het Kluntjen een deugniet eerste klas zat
verscholen in de struiken met een paal in de
handen Hij zou die edelman eens leren en die
koddebeijer ook.
Het was jammer dat Glas Jan er bij was
maar daar was niks aan te doen. In het
Grimbergse bos plotseling een bons en een
kraak. Karakas en de Schreeuwerd slingerden
van de bok.
VAN COEVERDEN.
HORIZONTAAL: VERTICAAL:
1
woedende vrouw
1
verdichtsel
5
zuivelprodukt
2
tijdsdeel
9
soort papegaai
3
netwerk
10
dringend verzoek
4
deel van getij
12
Eng. bier
5
timmergereedschap
13
prima
6
waterreservoir
14
hevig
7
hogepriester in Silo
16
aanhoudend tikken
8
gewoonte
17
aardsoort
11
wild zwijn
20
hertensoort
15
nog ongebruikt
21
oosterlengte
18
gravure
22
stap
19
overrijp
24
luier
21
bid a)lat.)
26
motorschip
23
heerlijk bezit
27
loterijbriefje
25
dringend
29
resten van gestrand26
zeer veel
schip
28
aantal losgegane ste
31
één van de kleine
30
schiereiland in Azië
Soenda eil.
31
gevoel
32 vleeshouwer
33
haarkrul
34
pont
35
voordat
36
noodsein
38
luitenant
37
ontkenning
40
hoofddelen v.
toneelstuk
41
luierstof.
vattingen te ordenen. De vroegere ordina
rius voor zoölogie aan de Berljjnse univer
siteit, die sinds zijn pensionering in Bruns-
wjjk woont, heeft daardoor in wetenschappelij
ke kringen over de gehele wereld levendige
belangstelling gewekt.
De zoölogische systematiek berust ook thans
nog voor een groot deel op het in 1758 ver
schenen „Systeem der natuur" van Carl von
Linné. Maar Linné kende in totaal slechts
4236 soorten levende dieren en ook de af
stammingsgeschiedenis van de levende wezens
van de enkelvoudige cel tot de gewervelde
dieren werd pas veel later ontwikkeld. Voor
hem bestond er, afgaande op het scheppings
verhaal in de Bijbel een eenmalige schep
ping, waarbij de zoogdieren de vogels en -
in tegenstelling hiertoe - het hele overige die
renrijk en de plantenwereld ontstonden. De
zoölogie kent echter tegenwoordig meer dan
een miljoen soorten levende dieren, om precies
te zijn 1017700. Naar de mening van profes
sor Boettger is dit zeer grote aantal echter
naar schatting slechts de helft van alle die
ren die werkelijk op aarde leven. Men dient
te bedenken, dat er voortdurend nieuwe,
weliswaar meestal kleine en onbeduidende soor
ten ontdekt worden, dat vele landen in zoölo
gisch opzicht nog onvoldoende werden onder
zocht en dat ons bovendien op zeer grote diep
ten van de zee naar alle waarschijnlijkheid nog
talrijke verrassingen wachten.
De moderne wetenschap brengt de levende
wezens onder in drie grote rijken: het primi
tiefste van de bacteriën en algen, dus de we
zens zonder celkern, dan dat van de eencellige
levende wezens met een kern, dat van de die
ren en tenslotte dat van de planten. Binnen
het dierenrijk is de grootste klasse die van
de insecten, die met ongeveer 600000 tot 700000
soorten twee derde van de levende
fauna uitmaakt. Men kent tot nu toe 240.000
kevers, 105000 vlinders, 65000 vliesvleugeligen
(bijen, mieren, enz) en 60000 tweevleugeligen
(vliegen en muggen). Onder de 60000 ver
schillende gewervelde dieren zijn de vogels
met 28000 soorten het sterkst vertegenwoor
digd, gevolgd door de vissen met rond 20000
soorten. De reptielen echter zijn ten opzich
te van vroegere tijdperken sterk teruggelo
pen: er leven nog slechts 4000 tot 5000 soorten.
En dan bestaan er op aarde ook nog 7000
soorten zoogdieren.
„Aan het begin van de stamboom van
ieder dier staat het wormpje", zegt profes
sor Boettger, die zich vooral met de stam
boom van de fauna heeft beziggehouden. Vol
gens de door hem opgestelde indeling ont
spruiten uit de gemeenschappelijke wortel
van dieren- en plantenrijk, de eencellige we
zens, twee dierenstammen: de kleine van de
zwammen (ongeveer 4500 soorten) en het hele
overige reusachtige dierenrijk. Dit is weer
onder te verdelen in drie groepen: de „Moru-
ladieren" (met zeer weinig soorten), de hol-
tedieren, waarvan het organisme kringvormig
is opgebouwd (ongeveer 9000 soorten) en de
„bilaterale dieren", die tweezijdig symmetrisch
georganiseerd zijn (1004150 soorten).
Het „dier" ontstond volgens professor Boett
ger door de vorming van de „gastrula" uit
een groep bijeenhorende cellen, voortgekomen
uit de zich vermenigvuldigende enkele cel.
De gastrula is derhalve een ontwikkelingssta
dium van alle veelcellige dieren en bestaat
uit cellen gegroepeerd rond een holle ruimte
(oerdarm), met vorming van een opening
(oermond).
Deze cirkelvormig gebouwde wezens strek
ten zich naar boven uit, konden zich dikwijls
niet overeind houden, vielen om en lagen dan
op de grond. Zij werden langzamerhand plat
ter, vormden een boven- en een onderkant,
rechts en links voor en achter. Door verlen
ging van de lengte-as van de zo ontstane
worm veranderde ook het inwendige van dit
wezen en daar het achterste deel niet meer
op de grond vastzat was hier de mogelijk
heid ontstaan voor een doorbraak van het spijs
verteringskanaal. Het „dier", zoals wij ons
dat voorstellen, was geboren.
Brieven Medewerkers van het
Ernst-Haeckel-Huis van de universiteit
van Jena konden in Duitse en buiten
landse archieven bijna duizend brieven
van de fysicus Haeckel achterhalen.
Daaronder bevinden zich 200 aan zijn
eerste biograaf, de natuurwetenschappe
lijke schrijver Wilhelm Bölsche.
RUSSEN buiten de wallen