President viel docr moordenaarshanden
liet kantoor van de toekomst
werkt volautomatisch
K?.^?Dampo
DePhilharmonie van Berlijn
Wereld van de arbeid
Vrijdag 29 november 1963
Pagina 3
De wereld was diep geschokt toen
vrijdagavond het droevige nieuws
bekend gemaakt werd, dat president
John Fitzgerald Kennedy van de VS
door n sluipschutter vermoord was.
Aller gedachten gingen en gaan
ook nu nog uit naar de diepbedroefde
weduwe en haar jeugdige kinderen.
Bovenstaande foto toont u de president tijdens
het uitspreken van een rede.
Veel medeleven
in gehele wereld
voor
lam. Kennedy en
het Amerikaanse
volk
Electronische „lees
machines" helpen de
secretaresse
Volautomatische boekhouder
Zelfs Brahms kwam
Verwoest
Terwijl de kist met het stoffelijk overschot van zijn vader naar de affuit
wordt gedragen brengt de kleine John Kennedy jr. een eregroet.
De broer van de overleden president, Robert Kennedy, houdt de hand vast
van zijn schoonzuster, mevr. Jacqueline Kennedy, terwijl het stoffelijk over
schot in de lijkwagen wordt gelegd.
Vergezeld van Robert
Kennedy [links), de
minister van Justitie,
en Senator Edward
Kennedy, verlaat de
diepbedroefde mevr.
Kennedy hel Kaptlool
De „elektronische secretaresse", een ma
chine, die na het dictaat van de chef een
brief zelf schrijft, is voorlopig nog niet uit
gevonden. Maar bij de bezichtiging van een
in de Beierse hoofdstad München gehouden
tentoonstelling „Het moderne kantoor" lijkt
de gedachte aan zo'n „elektronische secre
taresse" helemaal niet zo vreemd
Allereerst zij opgemerkt, dat men ook in het
kantoor van d etoekomst mensen niet zal
kunnen missen. Een hele reeks geperfectioneer
de hulpmiddelen zal de menselijke secretares
sen echter het werk verlichten. Daarbij beho
ren niet alleen doelmatige geconstrueerde kan
toormeubelen, maar ook nieuwe systemen voor
de archivering, een brieven-machine, die in
een uur tienduizend brieven dichtplakt, telt en
frankeert, dicteerapparaten, fotokopieermachi
nes en soortgelijke apparaten, die het moderne
kantoor tegenwoordig zo ver rationaliseren,
zoals men dit doorgaans alleen van zeer mo
derne industriebedrijven zou verwachten.
Maar nu al verrichten machines veel
gecompliceerder werkzaamheden dan bijvoor
beeld het schrijven van een brief. Het aller
nieuwste snufje van deze expositie in Mün
chen was een „volautomatische boekhouder",
een elektronische boekhoud- en factureerma-
chine, die een heel team kantoormensen kan
vervangen. Het begint al bij de vertegenwoor
diger, die de bestelling met een ook mag
netisch leesbaar schrift uitschrijft. Dat be
tekent, dat zijn ballpoint niet alleen normaal
schrijft, maar ook onzichtbare signalen - on
geveer zoals die welke op een geluidband
staan - op het bestelbiljet aanbrengt, die slechts
door een electronische „leesmachine" ont
cijferd en verwerkt kunnen worden.
Deze bestelbon wordt dan in de boekhoud
en factureermachine aangebracht, die daar
na volautomatisch het volgende doet: zij
schrijft de opdrachtbevestiging, het afleve
ringsbriefje en de rekening voor de klant,
de leveringsopdracht voor de expeditie-afde
ling, berekent het rekeningsbedrag, waarbij
tevens rekening wordt gehouden met eventuele
kortingen en provisies, maakt een opdracht
bevestiging en een provisie-afrekening voor de
vertegenwoordiger klaar, boekte de uitgaande
goederen voor de magazijnboekhouding af en
schrijft de statistische bladen voor de klan
ten-, goederen- en omzetadministratie. Deze
volautomaat kan volgens het bouwdoos-prin
cipe naar wens verder worden uitgebreid,
al naar gelang het aantal „voedingsbron
nen", die erop worden aangesloten. Elk van
deze voedingsbronnen maakt een hele reeks
andere gecompliceerde arbeidsgangen moge
lijk, die door elektronisch gestuurde, schrijf-
en rekenmachines worden uitgevoerd.
Door een vernuftige constructie controleert
de machine zichzelf, doordat zij na elke pro
cedure een proef op de som in de vorm van
een vergelijking maakt, die altijd de waarde
nul tot resultaat moet hebben. Is een uitkomst
fout, dan stopt de machine en geeft door een
optisch of akoestisch signaal aan, dat er iets
niet klopt. Op dat ogenblik moet de mens
ingrijpen. Men behoeft zich echter niet af
te vragen wie de fout gemaakt heeft, want
niet de machine heeft zich vergist, maar
weer alleen de mens, die haar met de te ver
werken gegevens „gevoed" heeft. Deze gege
vens worden namelijk op kaarten voorge-
ponsd en bij dit werk kan gemakkelijk een
fout gemaakt worden, die echter door de ma
chine onmiddellijk ontdekt wordt.
De legendarische typiste zal echter nog
lang niet door de elektronische secretaresse
De' wereldberoemde Berliner Philharmoni-
ker hebben weer een eigen home. Met een fees
telijke plechtigheid en een feestconcert onder
leiding van Herbert von Karajan werd de mo
derne nieuwbouw ingewijd, die middelpunt
van een nieuw coltuurcentrum in het vrije
deel van de oude Duitse hoofdstad moet wor
den. Door haar ligging in de onmiddellijke
nabijheid van de Muur, die Berlijners van
Berlijners scheidt, is de Philharmonie 'n te
ken van vrijheidslie-ende gezindheid en van
de verbondenheid met de mensen aan gindse
zijde van de Brandenburger Poort, maar voor
al echter een symbool van vrije kunstbeoefe
ning, zoals deze in een thans tachtigjarige tra
ditie voor de Berliner Philharmoniker ken
merkend was.
Het Berlijns Filharmonisch Orkest ont
stond uit een rebellie: leden van de „Bil-
sesche Kapelle" waren zeer ontstemd over
hun leider en maakten zich zelfstandig. Dat
Benjamin Bilse uitzonderlijke capaciteiten had
werd door niemand ontkend, maar zijn al
te strenge optreden konden zijn overigens
zeer slecht beaalde musici niet billijken. Het
kwam tot openlijke vijandelijkheden en tenslot
te namen 54 orkestleden ontslag. Maar het
zo ontstane „Vroegere Bilsesche Orkest" gaf
weliswaar met succes concerten in naburige
steden. Maar waar moest het in Berlijn zelf
worden afgelost. Ten eerste door de hoge prijs
van de volautomatische schrijf-, boekhoud
en factureermachines en verder vooral omdat
er nog geen perfecte robot kon worden uitge
vonden, die de verjaardagsbloem voor de
vrouw van de directeur koopt of een kopje kof
fie voor de afdelingschef inschenkt.
Advertentie
spelen? Toen kwam als redder in de nood
Hermann Wolff, eigenaar van Berlijns meest
bekende concert-impresariaat tussenbeide.
Met zijn speurzin, die zo typisch voor hem
was, had hij reeds spoedig de kansen ont
dekt, die er voor het jonge orkest in de toe
komst lagen weggelegd. Door zijn tussen
komst werd men het eens met de eigenaars
van deSkating Rink, een rolschaatsbaan,
waarin al sinds enige tijd concerten en ope
ra's werden gegeven. Op 17 oktober 1882 vond
het eerste concert plaats: Het „Berlijns Fil
harmonisch Orkest" was geboren en de vroe
gere sporthal met zijn waarlijk fenomenale
akoestiek werd voor meer dan een halve eeuw
het middelpunt van het muziekleven in de oude
Duitse hoofdstad.
Maar het jonge orkest met de veeleisende
naam moest eerst zijn sporen verdienen.
In de eerste jaren traden Berlijnse compo
nisten als dirigent op; uit Wenen kwam
Brahms, om de Berlijners in hoogst eigen per
soon zijn derde symfonie te presenteren. En
ondanks dat werden er beangstigende ver
liezen geleden. Toen gelukte het Hermann
Wolff, nu alleenheerser van de Philharmonie,
Hans von Bülow voor de abonnementsconcer
ten te engageren. Met hem begon de toe
komst. Onder leiding van deze geniale or-
kestpaedagoog en waarschijnlijk beroemdste
dirigent van zijn tijd hadden de Philharmo
niker spoedig geen concurrentie meer tevre-
zen. Toen hij in 1893 de directie moest be
ëindigen - hij kwam kort daarop te overlijden
- stonden alle beroemde dirigenten van die
dagen op het podium van de Philharmonie:
Tshaikowsky, Grieg, Brahms, Weingartner, Fe
lix Mottl en Richard Strauss - om slechts de
bekendsten te noemen.
Pas in 1895 werd een waardig opvolger ge
vonden. Bülow had van de Berliner Phil
harmoniker het beste orkest van Duitsland
gemaakt. Arthur Nikisch leidde ze tot wereld
roem. Tijdens lange tournees van Moskou
tot Oslo, van Parijs tot Lissabon vierden
zij overweldigende triomfen. Gedurende 26
jaar was Nikisch de „chef". Toen hij in 1922
stierf, stond in het te zijner nagedachtenis ge
geven concert een pas 36-jarige voor de les
senaar - hij heette Wilhelm Furtwangler.
Furtwangler en de Berliner Philharmoni
ker, deze grandioze eenheid, werden tot een
toonbeeld van Duitse muziekbeoefening tus
sen de beide wereldoorlogen. In 1944 werd
de oude Philharmonie verwoest, maar de
Philharmoniker bleven spelen, tot enkele da
gen voor het einde van de oorlog. En reeds
op 26 mei 1945 temidden van angst en
nood, gaven zij de mensen, die alles verloren
hadden, weer een geloof aan de toekomst.
De jonge Sergiu Celibidache leidde ze in
de eerste na-oorlogse jaren, tot Furtwangler,
vanaf 1947 als gast en in 1950 officieel dé
leiding weer op zich kon nemen. Zijn opvolger
werd in 1955 Herbert von Karajan. Dat
hij thans het ultramoderne nieuwe geouw
met Beethovens Negende opende, toont, dat
deze uiterst gevoelige zich op de toekomst ba
serende musicus een glorieuze traditie als uit
gangspunt neemt.
