m
■>M?W
m
Jubileumfeestprogramma
geschreven in bladzijden van goud, maar ook hier: ups en downs
Vorige generatie verdient nog vee! respect
Oprichter G. H. ter Horst
was een respectabel figuur
P®1 §Sfi
m
bij gelegenheid van herdenking van het
125-jarig bestaan van de N.V. Ter Horst en Co.
De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.00 per kwartaal,
voor post-abonnees f 1.25 per kwartaal.
VLIJT GEEFT BROOD VOOR
'T ALGEMEEN.
ft
Mr* W
8
Jaargang 38. No. 21.
t
VRIJDAG 27 MEI I960
WEEKBLAD
VOOR
RUSSEN
Administratie en Redactie:
Enterstraat 10, Rijssen. Telef. 2303 (05480)
Advertenties 10 ct. per m.m. Bij contract korting. Inzending van
advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur.
Historie van Ter Horst en Co»
De geschiedenis van de Kon. Jutespin-
nerij en Weverij van Ter Host en Co.
N.V. kan men niet lezen zonder een diep
respect op te brengen voor de gehele ge
neratie van de „ter Horsten", die zulk een
bijzondere plaats in Rijssen hebben inge
nomen. Een bijzondere plaats neemt het
bedrijf in Rijssen in, omdat Rijssen niet
te denken is zonder ,,'n stoom" en 'n stoom
niet zonder Rijssen.
Wijlen burgemeester Knottenbelt, die
veelal kernachtige uitdrukkingen wist te
gebruiken, schetste de betekenis van de
jute-f abrieken voor Rijssen bijzonder
scherp, toen hij het bedrijf van Ter Horst
en Co. de ruggegraat van Rijssen noemde.
Als men in de historie van het Rijssense
bedrijf bij uitstek „induikt" en vanzelfspre
kend begint bij de pioniers uit de Ter
Horst-familie, dan krijgt men voor deze
pioniers, die met enorme wilskracht en
brede visie en voortreffelijke handelsgeest
in Rijssen een wereldbedrijf van grote be
tekenis stichtten, enorm respect.
Vooral voor de grondlegger van het be
drijf, de heer Gerrit Hendrik ter Horst,
die leefde van 17711852. Tekenend voor
de flair en voor het inzicht dat de textiel
een grote toekomst tegemoet moest gaan,
is het feit, dat wijlen G. H. ter Horst van
beroep geen enkel contact met de „textiel"
had gehad, hij stond er noch in recht
streeks noch in zijdelings contact mede.
Deze G. H. ter Horst was eigenaar van
een steenbakkerij (een van de velen) en
wegenbouwer. In de archieven is nog een
stuk bewaard gebleven waaruit blijkt, dat
de stichter van het latere wereldbedrijf
op 2 juli 1830 deel heeft genomen aan een
aanbesteding van de weg ZwolleAlmelo.
Het gedeelte RaalteAlmelo werd aange
legd door de Rijssense wegenbouwer. Wij
len de heer Ter Horst moet hebben inge
zien, dat hij zijn toekomst beter in de tex
tiel zou kunnen zoeken of hij moet er
zich meer toe aangetrokken hebben ge
voeld. De overweging, dat de snelspoel
een revolutie te weeg zou brengen in het
patroon van de tijd waarin hij leefde, kan
een grote rol hebben gespeeld. De grote
Thomas Ainsworth met zijn vérstrekken
de nieuwe ideeën moet hem hebben aange
sproken en hoewel Ter Horst er lang over
moet hebben nagedacht, waagde hij de
grote sprong en stichtte in 1835 de eerste
calicotweverij aan de Beek, waarin hij in
den beginne 20 mensen werkgelegenheid
kon verschaffen. Er zal niet veel aan
dacht aan zijn besteed, althans geen offi
ciële aandacht, geen lint doorknipperij en
ook geen druk op de knop. Maar de heer
G. H. ter Horst en zijn beide zonen Derk
en Jan Harmen waren sterke figuren, die
wisten, dat als ze iets met deze fabriek
wilden bereiken, er veel geëist werd ook
van zichzelf. Een respectabele figuur is
deze G. H. ter Horst geweest, die op 65-
jarige leeftijd nog de stoot durfde te ge
ven tot de oprichting van een bedrijf, dat
decennia later als de ruggegraat van Rijs
sen zou worden aangemerkt.
De opdracht, die de heer G. H. ter Horst
zijn zonen en volgende generatie Ter Hor
sten meegaf, was een devies waaronder
men tot in lengte van jaren de noodzake
lijke energie zou kunnen putten:
Dat was een gedenkwaardige uitlating:
Vlijt geeft brood voor 't algemeen.
Dat was" niet een opdracht aan de ar
beiders, maar vooral aan de leiders van
't bedrijf in latere jaren en deze opdracht
is de leiding van het dynamische bedrijf
tot op de dag van heden trouw gebleven.
Het leek in den beginne goed te gaan
met het gedurfde initiatief van vader G. H.
ter Horst, want zijn beide zoons wisten de
eerste jaren goede tot uitstekende resulta
ten te boeken. De goede verwachtingen
waren echter maar van korte duur, er
kwam een grote concurrentie in de cali
co tweveiTj, er bleek onvoldoende afzet voor
een verantwoorde prijs te vinden en de
beide Ter Horsten, waarvan vooral Jan
Harmen bekend is gebleven als een man,
die de spil is geweest van het jonge ener
gieke bedrijf, zien uit naar andere moge
lijkheden.
Het feit, dat de heren Ter Horst op 12
maart 1850 inschreven voor de levering
van jute koffiezakken voor de Nederland
se Handel Maatschappij, betekent een om
wenteling voor het Rijssense bedrijf. De
omschakeling van calicotweverij op de
verwerking van de jute vezel, die werd in
gevoerd uit Schotland, is toch wel bijzon
der revolutionair geweest. Dat inzicht en
die durf, het initiatief daartoe moet met
gouden regels in de archieven van Ter
Horst en Co. zijn geschreven. Want de
weg, die toen werd ingeslagen, zou in la
tere jaren de weg zijn, die later (in re
cord jaren 2000) vele, vele Rijssenaren
een boterham zou kunnen verschaffen. De
grote handelsgeest, die vooral de heer Jan
Harmen ter Horst van zijn vader had ge-
erfd, deed hem belangrijke en vérstrek
kende besluiten nemen. De machines
moesten worden aangepast op de speciale
eisen, die de verwerking van de jutevezel
eiste.
Een hoogtepunt zou 1864 worden. In zijn
actieve brein had J. H. ter Horst een
groots plan gesponnen. Hij ziet in het
spinnen van de jute zijn toekomst. Ter
oriëntatie maakte hij een reis naar Enge
land en daar ging voor hem een nieuwe
wereld open. Daar zag hij een droom wer
kelijkheid worden en boordevol indrukken
en boordevol energie aanvaardde hij de
reis naar Riessen.
De aanbesteding van de nieuwe fabriek,
aangedreven door stoomkracht, vond
plaats bij de heer Koenderink, „logement
houder" te Rijssen. Het werk kan worden
gegund aan de fa. Scholten en Vos, Al
melo, voor de (voor die tijd kapitale) som
van f 30.599.
Nogmaals zij herhaald, dat men een ge
weldig respect moet opbrengen voor de
grote man, die Jan Harmen ter Horst
toen al was, omdat hij alle moeilijkheden,
al waren zij nog zo groot, moest en zou
overwinnen. Wat te denken van het feit,
dat er (in die tijd) spinsters moesten ko
men uit Schotland om de techniek van het
spinnen te demonstreren. Het ging de eer
ste jaren uiteraard niet van een leien
dakje, maar spoedig bleek, dat J. H. ter
Horst het goed had gezien en dat hij bij
het jute spinnen zijde zou spinnen.
In 2 jaar tijd weet men een productie te
bereiken van 20.000 kg garen per week.
De vernieuwing werd doorgezet, steeds
beter paste men zich aan en langzamer
hand wisten de Rijssenaren, dat de jute-
fabriek de spil zou worden van de hele
Rijssense gemeenschap.
In 1868 werd het eerste weefgetouw dat
mechanisch werd aangedreven, in wer
king gesteld.
In 1873 werd de firma D. en J. H. ter
Horst, onder welke naam men tot dan toe
zaken had gedaan, ontbonden en werd het
bedrijf omgezet in een firma, welke onder
de naam Ter Horst en Co. de fabricage
van jute voortzette.
Firmanten werden de heer Jan Harmen
ter Horst en zijn zoonj "Gerrit Hendrik en
Auke Haijo, terwijl ook de jongste zoon
van Jan Harmen (Jan) in 1886 eveneens
in de firma werd opgenomen. Van deze
jongste zoon Jan ter Horst is bij ouderen
nog het feit bekend gebeleven, dat hij bij
zijn overlijden in 1919 het grootste deel
van zijn vermogen legateerde aan alle
werknemers en oud-werknemers van het
bedrijf, dat hij ook met zoveel liefde had
gediend.
Een mijlpaal in de geschiedenis van het
jutebedrijf werd ook het jaar 1875, toen
aan de Boomkamp een tweede jutefabriek
werd gesticht. Dit bedrijf, dat werd opge
richt door de heer Derk ter Horst in sa
menwerking met de heer Leestemaker uit
Enter, werd in 1880 overgenomen door de
fa. Ter Horst en Co., zodat het bedrijf nog
grotere allure kreeg. Het aantal werkne
mers, dat in 1892 in de jutef abri eken
werkte en de betekenis, die het bedrijf in
die jaren reeds had, kan blijken uit het
aantal arbeiders en arbeidsters, dat in de
jute het brood verdiende. Er werkten toen
n.l. 1000 mensen, terwijl 't aantal spindles
toen reeds 5000 bedroeg, welke per jaar
ruim 4000 ton jute garen leverden aan de
2 eigen weverijen met samen 212 weefge
touwen.
Zoals in practisch ieder bedrijf zijn er
ook bij de firma Ter Horst en Co. ups en
downs geweest. Gouden letters staan er
in het boek van de historie genoteerd,
maar ook zwarte bladzijden.
De eerste oorlog bracht grote zorgen.
De aanvoer van ruwe jute werd gestag
neerd, waardoor de fabriek uiteindelijk
gesloten moest worden. De firma Ter
Horst heeft alles gedaan om de band met
de arbeiders te behouden. Teneinde de ar
beiders aan een weekloon te helpen, werd
er land ontgonnen, hetgeen de onderne
ming belangrijke bedragen heeft gekost.
Op 1 januari 1917 traden als vennoten
toe de heren J. J. ter Horst, J. H. ter
Horst en de heer M. G. van Heel, waar
mede een tijdperk wordt ingeluid, waar
aan nog vele Rijssenaren hun herinnerin
gen bewaren.
„Van pap wordt je sterk". Wat een moe
der tegen haar kind zegt, zegt Ter Horst
tegen de jute. In de sterkerij wordt het
garen in sterpap ondergedompeld, daarna
gedroogd. (Foto Cas Oorthuys).
Een prachtig complex, de drie in de loop
der tijden aaneengevoegde fabrieken, die
een gigantische oppervlakte beslaan.
(Foto KLM-Aerocarto)
DONDERDAG 2 JUNI 1960
19.30 uur Officiële herdenkingsbijeenkomst van het 125-jarig
bestaan van de Koninklijke Jutespinnerij en -Weverij Ter Horst
Co. N.V. te Rijssen voor het voltallig personeel,
VRIJDAG 3 JUNI 1960
10.30 uur Onthulling' van het geschenk van het personeel bij het
kantoorgebouw.
16.0019.00 uur Groot gevarieerd paardenprogramma op de z.g.
Rijlito jweide
Amsterdamse Bereden Politie
Harddraverijen
Pushballwedstrijd
Vrijheidsdressuur
Spahi's
voor het voltallig personeel en echtgenoten.
19.00—24.00 uur Aansluitend „FEEST IN HET PARK":
Illuminatie
Schotse volksdansen
- Cabaret
Muziek
Dans
en allerlei lekkernijen in tentjes en kramen.
ZATERDAG 4 JUNI 1960
14.30—16.30 uur Kindervoorstelling op het z.g. Rijlito-terrein voor
de leerlingen van de Lagere Scholen (dit keer alleen voor
kinderen)
20.00—22.00 uur „FEEST IN HET PARK"
Deze avond kunt U ook Uw kinderen meenemen.
22.30uur Groot slotvuurwerk op de weide van Schouten.
MAANDAG 6 JUNI 1960
15.0024.00 uur Voor de gehele bevolking „FEEST IN HET PARK"
Toegang vrij (ook voor muziek en cabaret).
Consumptie contant betalen.
