Rijssense oudheden*
Atletiekevenement in brandende zon
over 30 Ion
Z.K.H. Prins
Vreemd geld en
reischèques
Coop. Boerenleen
bank Hotter
Eén joar etrouwd
Krijgt Rijssen VAN DER STOUW voor vulpennen
Volksuniversiteit?
Jaargang 37. No. 25.
VRIJDAG 26 JUNI 1959
De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.00 per kwartaal,
voor post-abonnees 1.25 per kwartaal.
Zakenreis?
VAN COEVERDEN.
HUTTENWAL 31
RIJSSEN
Joop Fredriks onbedreigd
winnaar
Maandag 29 juni
verjaardag van
Puzzelrit
VOOR
Administratie en Redactie:
Enterstraat 10, Rijssen. Télef. 2303 (05480)
Advertenties 10 ct. per m.m. Bij contract korting. Inzending van
advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur.
HET PACHTERSOPROER IN 1690.
Op het eerste gezicht zou men denken
bij het lezen van bovenstaande titel, dat een
igroep pachters van huizen of landerijen, ter
wille van te hoge pacht aan het muiten wa
ren geslagen. Neen, dit was het niet. De
Rijssenaar was van ouds een serieus mens,
die zijn verplichtingen nakwam. Enkele uit
zonderingen daargelaten. Het pachtersoproer
van 1690 was een rebellie van heel andere
aard. Gedurende de tachtigjarige oorlog wer
den in Overijssel heel wat belastingen in
gevoerd, die men voordien niet kende. Daar
waren contributie (belasting) op bouwlan
den en weiden). De vijftigste penning. Ver
panding. Belasting op alles wat men op de
molen liet malen Op bier en jenever. Belas
ting op de handel. Idem op paarden, op
koeien, op bijen en op dienstboden. Schoor
steenbelasting en ten slotte hoofdgeld. Deze
warwinkel van belastingen kon men, wanneer
men was aangeslagen, niet bij een ontvanger
betalen. Neen, al deze belastingen werden
aan de meestbiedende burgers verpacht. Deze
heren belastingpachters moesten zorgen dat
de belasting binnenkwam, en op de voor hen
voordeligst mogelijke manier. Veel muziek
zat er niet in, dat voelt u wel, of men moest
aan het uitknijpen met de belastingbetalers.
En nu zullen de Rijssense belastingpachters
geprobeerd hebben om er uit te halen wat
er uit te halen was. Natuurlijk kwam niet
alles binnen. En wat gebeurde er dan? La
ten we even vertellen dat de jaren 1690 en
volgende niet gunstig waren voor de kleine
steden in Overijssel. De armoede was groot.
En het aantal armlastigen navenant. Nu deed
zich in 1690 het verschijnsel voor, dat verre
weg de meeste burgers van Rijssen bezit
ters waren, dus eigenaren van het dak, wat
ze boven hun hoofd hadden. Of de Wouwsels
alle aanspraak konden maken op het woord
woning, laten we hier buiten beschouwing.
De geboren en getogen Rijssenaar mocht
wel in een huurhuis wonen. Maar die waren
er in 1690 practisch weinig. Daar was des
tijds de structuur der stad Rijssen niet naar.
En, wanneer men burger van Rijssen wilde
worden, was het bezit van een eigen huis
een eerste vereiste. Maar door de slechte tij
den van 1690, aldus gezegd, raakte men ach
terop in het betalen van de stedelijke be
lasting. Had men een eigen huis, hoe gering
overigens ook, dan moest men herenlasten
betalen. Met niets ontziende strengheid tra
den de belastingpachters op tegen armen en
ouden van dagen. In de eerste tijd vond men
er wat op. Wanneer de inboedel verkocht
werd van een arm man, kwam de gehele
buurt op straat bijeen, welgestelden en ar
men. Kwam nu de deurwaarder om namens
de belastingpachter de roerende goederen te
verkopen, dan bracht dit hoegenaamd niets
op. Want vóór het huis stonden gewapend
en met strakke gezichten de buren uit de
straat. Zij kochten alles op, bijna voor niets,
omdat er niet gehoogd werd. Niemand die
het in zijn hoofd haalde een bod te doen.
Want dan zou hij bij avond of ontij zijn be
komst gekegen hebben. Wij willen er bij
voegen, dat het niet altijd zo ging. Wanneer
iemand door eigen schuld, b.v. door wah-
beheer of zo, in het ongerede raakte, dan
lieten de buren verstek gaan. Maar het
bleef niet bij roerende goederen. Men begon
ook met de verkoop van huizen en land. En
toen achtte de burgerij van Rijssen de tijd
gekomen om met harde hand de belasting
pachters tot rede te brengen. Het ging net
als met iedere revolte, ook in deze tijd. Nie
mand wist vanwaar het oproer tegen de
pachters kwam. Maar plotseling was het er,
dreigend en gevaarlijk. De belastingpachters
vluchtten met hun gezinnen de stad uit. Maar
het woedende volk toonde haar driften in
toomloze vaart op huizen en meubilair van
de pachters. Alles werd kort en klein ge
slagen. En daarna trok men zegevierend
door Rijssens straten. De schout stond mach
teloos tegen het verzet. De gevluchte pach
ters klaagden de burgers van Rijssen aan
bij de drost van Twente. En deze gaf zijn
fiscaal (officier van justitie) bevel, streng
tegen de aanleggers van het pachtersoproer
voor alle landen kunnen bij onze
bank worden aangevraagd.
Naast KOSTBARE DEVIEZEN
verstrekken wij gaarne
KOSTELOZE ADVIEZEN!
Wendt U voor alle bankzaken
tot de
op te treden. En de fiscaal begaf zich met
de nodige manschappen naar Rijssen om dë
twee aanstichters van het oproer gevangen
te nemen. Maar ook hier trad weer de men
taliteit van de toenmalige bevolking van
Rijssen aan de dag. Eensgezind hadden ze de
belastingpachters de wildernis ingejaagd.
Eendrachtig ook beschermden ze de aanstich
ters van het verzet. Die waren ondergedo
ken, zouden wij nu zeggen. Zij zelf, en hun
vrouwen en kinderen waren spoorloos. In
beslagname van bezit kon niet plaats heb
ben, want de schout kon onder ede verklaren,
dat bedoelde heren al hun bezittingen aan
de Rijssenaar zus of zo hadden overgedaan.
De drost van Twente stelde de burgemees
ters aansprakelijk, maar die weerden zich
ook geducht. De zaak bleef slepende. Nadat
de volkswoede bekoeld was, kwamen de be
lastingpachters terug. Zij werden van stads
wege enigermate schadeloos gesteld. Zij had
den hun les gehad. In den vervolge waren
ze toeschietelijker en toen hun pachttermiy»
verlopen was, kwamen er andere belasting
pachters. De drost van Twente drong nog
steeds aan op afdoening. Maar men had
steeds een redelijk smoesje bij de hand en
feitelijk hadden de belastingpachters, waar
het om ging, het al lang afgedronken met
de leiders van de rebellen. Dus was het voor
de Rijssenaren zaak, om de drost en zijn fis
caal maar zo lang mogelijk buiten de deur
te houden. Maar in de vergeelde folianten
ontdekte de fiscaal dat de Rijssenaren nog
meer op hun kerfstok hadden. Dit was wel
iswaar zestig jaar geleden, maar wat in het
vat zit, verzuurd niet. In 1633 had de drost
van Twente ook al een bevel uitgevaardigd,
om aanstichters van een andere revolutie
gevangen te nemen. Toen, in gezegd jaar
1633, hadden na veel gechicaneer de Rijs
sense burgemeesters met de gewapende bur
gerij de omwonende Jonkheren gans en al
uit de marke verdreven, en de gehele marke
Rijssen tot stadsbezit verklaard. Ook toen
was net als met het pachtersoproer later, de
fiscaal van de drost gekomen om de burge
meesters gevangen te nemen. Maar de fiscaal
werd in 1633 een blijde incomste bereid met
wapens van allerlei aard. Ook toen was de
kwestie van de annexatie van de marke een
slepende kwestie gebleven. Brede betogen
werden over en weer gehouden. Maar het
eind van het lied was, dat na een lange en
slepende procedure de Jonkers op de mat
bleven staan en de stad Rijssen eigenaresse
(Historisch).
Non 'n Goojndag warn ze 'n joar etrouwd,
Z' harn neet könn prakkezeern
Det eur den dag zoveule leü
Doarmet zoln filseteern.
Um zeuwn uur kömn de eessen al
En toen gung' het vedan,
De hele kamer dee leüp vol,
Doar kwam gin ène an.
Verbiesterd keek 't éénjoarig poar
Mekoar ees an, meer 't zweeg,
Doar wör ezorgd det het bezeük
Een köpke koffie kreeg.
't Was of 't ne zulvren brulfte was
Zoveule at ter warn,
En gleuwt meer det ze allemoa,
Op 'n poar noa, wille harn.
Natuurlijk keuj oew wa begriepn
Det hier wat achtersteük,
Gewoon dan kriej zoveule leü
Zon dag neet op bezeük.
Meer disse keer warn vuur dit fees
Zo as ik heb eheürd,
Nee, neet duur eür, det muj neet dèènkn,
Zelfs kaatjes roond esteürd.
Wat dooj, wonneer zon kaatje kriegnt,
Het lik toch ook neet good,
Um neet te goan en net te doon
As of oew 'n neuse bloodt.
Meer gleuw' det 't poar den oawnd der wal
De smoor hef in ehaü,
E.n misschien nog wal meer non at
In 'n Sufferd is ezat.
Rijssen.
J. ROZENDOM.
werd van al de markegrond.
Toen ik een dertig jaar geleden eens aan
een toen bekend Rijssens historicus vroeg:
hoe is het verder met het pachtersoproer
verlopen?, was het antwoord: och, later hei'j
der zo rech neet van wier'è heurd.
De athleten, die uit alle delen van Ne
derland naar Rijssen waren gekomen om
deel te nemen aan de 30 km-loop georga
niseerd door de athletiek afdeling van
Rijssen V., hebben in de ware zin van
het woord in het zweet des aanschijns
hun sport moeten beoefenen.
De grote afstand was niet alleen de
grote tegenstander veel meer was dat de
felle zon, die onbarmhartig scheen, ten
gevolge waarvan vele athleten een ern
stige inzinking kregen.
De „marathon-race' ontmoette veel be
langstelling overal langs het parcours wa
ren mensen bereid de sportlieden een
dronk of een straal water te gunnen, het
geen verschillende lopers even nodig had
den dan brood.
Op heldhaftige wijze heeft het meren
deel van de athleten met ijzeren wil ge
vochten om de te zware race tot een goed
einde te brengen.
Niet ingewijden stonden perplex over
de conditie van vele athleten nadat de
race was volbracht. Hoofdschuddend dan
wel bewonderend sloeg het publiek langs
het parcours het verloop van de wedstrijd
gade.
Min of meer een teleurstelling was het
voor supporters van de athleten toen be
kend werd dat bekende lopers als Blee-
ker en Smits niet aan de start waren ver
schenen, waardoor Joop Fredriks van Da-
ventria (Deventer) en van de Sande fa
voriet waren.
Onmiddellijk na de start werd duide
lijk dat de strijd in hoog tempo zou wor
den gelopen. Fredriks, zo bleek verder,
SUBSIDIE
De raad besloot op 27 februari 1958 voor
de jeugdmuziekklassen een subsidie van
f 500,- beschikbaar te stellen. Uit de over
gelegde begrotingen van deze klassen
blijkt, dat het subsidie f 528,- dient te be
dragen, in verband waarmede B. en W.
voorstellen de betreffende raming in de
gemeentebegroting 1958 met f 28,- te ver
hogen.
GESLAAGD
Te Den Haag slaagden voor het diploma
costumière de dames H. Baan, J. Seppen-
woolde, H. Spenkelink, D. Gerritsen, N.
Meinders te Rijssen en J. Wassink te Bor-
nerbroek. Voor coupeuse slaagden de da
mes A. Slot en J. van Heek, Rijssen. De
kandidaten werden opgeleid door mode
vakschool G. Lodeweges van Heek te
Rijssen.
verkeerde in een uitstekende conditie en
nam vlot en onverbiddellijk de leiding.
De Deventernaar heeft zich gevestigd aan
de top van de lange afstand-lopers. Nadat
de helft van de afstand was afgelegd had
Fredriks reeds een prachtige voorsprong
genomen, welke hij niet meer heeft af
gestaan en zodoende een bijzonder eervol
winnaar is geworden van de Rijssense
monsterrace.
Bijzonder snel werd het als een com
pact peleton athleten vertrokken gezel
schap uit elkaar gerukt hetgeen een ge
volg was -van het hoge aanvangstempo
dat de minder snellen onmogelijk kon
den volgen.
Voordat de richting Enter in werd ge
slagen had Fredriks de leiding op de
(lichte) voeten gevolgd door van de San-
de en van Ginkel. Het volgende troepje
had reeds een achterstand opgelopen van
1 min. en 20 seconden. Op de weg van
Enter naar Rijssen was er nog niet zo
erg veel tekening in de strijd. Enkele
athleten bleken reeds te kampen met een
inzinking, maar Fredriks bleef onbedreigd
aan de kop. Onverstoorbaar liep hij in
een evenwichtige cadans de afstand weg
en er was niemand die het hem moeilijk
kon maken.
Achter hem probeerden van de Sande,
van Ginkel en ook Schoonen hun opgelo
pen achterstand weg te werken, maar
men maakte geen schijn van kans. In
de achterste gelederen werden wel wat
stuivertjes gewisseld maar van heftige
spannende strijd was geen sprake. De eni
ge Rijssenaar Jan Voortman, geraakte
ver in de achterhoede, hoewel hij met
grote wilskracht doorzette.
Een bewonderenswaardige prestatie
bleek Fredriks te hebben verricht. Onbe-
dreigt arriveerde hij volkomen fit aan de
finish en lachend nam hij het bewonde
rende applaus in ontvangst. Niet minder
dan bijna 8 minuten later arriveerde v.
d. Sande en weer 3 minuten later van
Ginkel.
Na afloop werden de prijzen uitgereikt
door de heer B. ter Borg als afgevaardig
de van het district Twenthe van de
KNAU. De heer Vosman van Rijssen
Vooruit sprak een dankwoord.
De uitslagen waren:
A. klasse: 1 J. Fredriks, Daventria
1.47.22; 2 J. v. d. Sande Gen. Mich. 1.55,02;
3 J. van Ginkel, GAC 1.58.22.
B. klasse: 1 P. Schoonen, Minerva 1.57.
44; 2 J. v. d. Made, Olympus 2.01.2; 3 K.
Jansen, OSS-Volo 2.3.30.
C. klasse: J. Tholmeijer, Thor 2.6.5; 2
G. Hermsen, OSS-Volo 2.7.-; 3 B. Kete
laar, KNAU 2.15.-; 4 B. Timmerman, OSS-
WIK 2.17.43.
f
Foto: Paul Huf.
Als er voldoende animo en belangstelling
voor zal bestaan, zal in Rijssen een Volks
universiteit worden opgericht, waarvoor in
middels reeds een voorlopig bestuur werk
zaam is.
Er zijn reeds een aantal besprekingen ge
houden en men is van mening, dat een Volks
universiteit voldoende recht van bestaan
heeft in Rijssen.
In het comité van aanbeveling hebben
zitting genomen: Mej. Aalderink, directrice
Chr. landbouwhuishoudschool; Mej. J. v. d.
Gaast, Wierdensestraat, Mej. N. Vink, Dok
ter Stokkersstraat, Mej. A. R. v. Dellen, Dan-
nenberg; Mevr. Brouwer-Oosterling, Hut-'
tenwal, en de heren P. T. de Ridder, Hut-
tenwal 35; C. J. van Rijn, Dokter Stokkers
straat 17a; A. J. Rohaan, Graaf Ottostr. 35;
B. G. Eerdmans, Enterstraat 96; P. J. Otte,
Jan ter Horst J.Hznstraat; J. J. Capelle, Dan-
nenberg 14; J. Gerritsen, Koninginneweg;
G. Strijker, Enterstraat; J. Poortman, Dan-
nenberg 81 en J. van Putten, Bleekstraat 44.
Het doel van de Volksuniversiteiten is het
bevorderen van wetenschappelijke en alge
mene ontwikkeling in de ruimste zin van het
woord. Een bepaalde godsdienstige of staat
kundige richting wordt niet voorgestaan,
d.w.z. de docenten maken geen propaganda
voor een bepaalde politieke of kerkelijke
richting.
De eigenlijke kern van het V.U.-werk is
het organiseren van cursussen op allerlei ge
bied. Welk een belangrijke plaats dit werk
in Nederland inneemt blijkt uit het feit, dat
in het seizoen 19571958 totaal 854 cursus
sen werden gehouden met 49435 inschrijvin
gen en 817 op zichzelf staande bijeenkom
sten, welke in totaal 196.273 bezoekers
trokken.
Groot is het terrein, waaoop vele deskun
digen in het raam van de V.U. lezingen en
cursussen verzorgen, b.v. over psychologie,
paedagogie, letterkunde, toneel, dans- en
filmkunst, muziek, schilder- en beeldhouw
kunst, algemene politieke en culturele ge
schiedenis, folklore, sociale wetenschappen,
enz. populaire geneeskunde en hygiëne, wis-,
natuur- en scheikunde, afstammingsleer en
erfelijkheidsleer, anthropologic, biologie en
microscopie, land- en volkenkunde, geolo
gie, sterrenkunde, seismografie en weerkun
de, terwijl nog een groot aantal op zichzelf
staande onderwerpen kunnen worden behan
deld. In de loop van een aantal jaren krijgt
iedere V.U., zo is in de praktijk gebleken,
een eigen karakter, geleidelijk wordt duide
lijk in welke richting het meeste belangstel
ling bestaat en het spreekt vanzelf, dat het
bestuur van een V.U. zich naar deze belang
stelling richt. Hopenlijk bestaat er in Rijs
sen grote belangstelling voor dit instituut,
dat reeds veel tot de wetenschappelijke ont
wikkeling van het Nederlandse volk heeft
bijgedragen.
Het voorlopig bestuur van de op te rich
ten Rijssense V.U. bestaat uit: Mej. van Del-
KINDEREN BRACHTEN LEIDSTER HULDE
Vrijdag j.l. trad de heer G. Waanders in het
huwelijk met mej. C. Pas. Bij het verlaten
van het stadhuis werd een erehaag gevormd
door een aantal kabouters (aspirant-pad-
vindsters) en een aantal meisjesleden van de
gymnastiekvereniging V.E.K. Mej. Pas is eni
ge jaren leidster geweset van de kabouters
en voorturnster bij V.E.K.
Het jonggetrouwde paar stelde de gebrach
te hulde kennelijk op hoge prijs.
BRAND IN DE ESCHSTRAAT
Dinsdagavond werd de Rijssense brand
weer gealarmeerd voor een brand, uitgebro
ken in een als pakhuis en garage in gebruik
zijnde oude woning van de heer F. J. ten
Berge, Eschstraat.
Toen de brandweer arriveerde sloegen de
vlammen reeds hoog op, maar ook nu bleek
de effectieve werking van de mistblusser. In
korte tijd was het gevaar voor uitbreiding
afgewend.
BENOEMD
Mej. M. B. C. Mensink, onderwijzeres aan
de R.K. Jongensschool, werd op haar ver
zoek in gelijke functie benoemd aan de
R.K. Meisjesschool.
RAADSVERGADERING
De gemeenteraad van Rijssen komt heden
(vrijdagavond) te half acht in openbare ver
gadering bijeen.
De Rijssense Motorclub R.M.C. organiseer
de een puzzlerit, waarvoor grote belangstel
ling bestond. De afstand bedroeg 47 km. en
de route liep door de omgeving van Rijssen.
De uitslagen waren: Motoren: le prijs A.
Ligtenberg, 9 strafpunten; 2 H. Buursink, 12
str.p.; 3 G. J. Tijhuis, 15 str.p.; 4 J. Schrden-
burg, 61 str.p.
Auto's: le prijs H. ter Horst, 11 str.p.; 2 J.
Pas, 13 str.p.; 3 G. van Dam, 13 str.p.; 4 J.
v. d. Worp, 14 str.p.; 5 B. Eshuis, 14 str.p.
WOONHUIS VERKOCHT
Ten overstaan van Mr. K. D. Schönfeld
Wichers, waarnemend notaris, werd voor de
heer Joh. Gerritsen verkocht het woonhuis
Boomkamp 10a. Het huis, ingezet op
f 19.000.werd gekocht door de heer W. A.
Gevers te Groningen voor f 20.250.
len, Dannenberg, de heer Gerritsen, Konin
ginneweg en de heer Capelle, Dannenberg.
Uitdrukkelijk zij vermeld, dat de V.U. be
doeld is voor alle lagen van de bevolking en
dat de contributie uiterst laag is.
Waarschijnlijk zal in september de eerste
openbare bijeenkomst worden gehouden.