Adenauer geeft roer uit handen
Ludwig Erhard opvolger?
Rijssen wordt stad
Wijziging Geestelijke verzorging
Sanatorium te Hellendoorn
W.W.W.
Uit Rijs sens verleden
Dodenherdenking op
4 mei
HUIS TE HUUR
Coöp* Boerenleenbank „Notter'
TANDPASTA
IVOROL
De abonnementsprijs van dit blad bedraagt 1.00 per kwartaal
voor post-abonnees 1.25 per kwartaal.
VAN DER STOUW voor vulpennen!
VEÏUGHEID
SPAARBANK
DE BÉSTE en niet duur. Tube 95-70-45 ct
Jaargang 37. No. 14.
WEEKBLAD
VRIJDAG 10 APRIL 1959
VOOR
RUSSEN
Administratie en Redactie:
Enterstraat 10, Rijssen. Telef. 2303 (.05480)
Advertenties 10 ct. per m.m. Bij contract korting. Inzending van
advertenties tot uiterlijk donderdagmorgen 12 uur.
De 83-jarige Westduitse bondskanse
lier Adenauer heeft zich op verzoek van
zijn Christen Democratische Partij kan-
gesteld voor de presiientsverkie-
1 juli zulten worden gehou-
Dit betekena, dat Adenauer, die nu
tien jaar aan het hoofd van de West
duitse regering staat, zich terugtrekt uit
de actieve politiek. Het ambt van presi
dent is voornamelijk een ere-baantje.
Algemeen wordt verwacht, dat de hui
dige minister van Economische Zaken
Erhard, de vader van het ,Wirtschafts-
wunder', die bijna even papulair is als
kanselier zal opvolgen. Een andere kan
didaat is mogelijk Dr. Gerstenmaier.
Honderd jaar verliepen, sinds de kruis
vaarder uit Jeruzalem was teruggekeerd.
Alles was sindsdien veranderd in Rijssen.
Natuurlijk zou men menig oud plekje
hebben teruggevonden, precies als in on
ze tijd. Als wij twintigste eeuwers langs
een oud merkwaardig gebouw lopen, zeg
gen wij onwillekeurig: kiek ees wat'n
mooi old hoes! Maar liet is dan slechts
de stoffelijke heugenis aan de mens
van Rijssen van voor een eeuw geleden.
r t -P"
Poaslken hewe al .der agter de rugge
en t' wordt s' oawns al wier lenger ieg.
lej keunt als wier noa t'etn een bet je
roondïietsen. Den zeej zo van als in
Riessen. De höflkes lignt'er knap foiej,
veugelhökke en kniennkown zeent op e
knapt. Hier en doar is een streksken
voarve op e kömne en als lagget oew too.
De Gemeente dut zin beste ook, 'heur
n'Wiejerd den krig wal ne hele beste
buurte dugget miej. Det sopt en det drek-
ket. doar als in 'niejn Zuderzeepolder.
Toe'n nen keal doar in de buurte vreug,
■wat weet ze doar met, kreek een niejken
te heurn, walk neet gleuwn kon. Ze weet
'er nen visviewer van maakn vuur ooln
van daagn. Ik zea: Dus nen Dreesplas?
)et veen ilk mooi, Doar zeut ze ibiej Drees
'a n'Wiejerd wal bliej met wean, dee
-euge doar oet'hoes visket ook geane.
ee ik murre zegn, des een mooi deenk.
foekeeke, doar neet van, tog 'het hele
oark en kömme tot de keklusie det'gin-
en viewer wör, want de zelfde böggen
an der nog in en det steun miej nog
etter an. Zo isse in zi'n' netuurlelekn
óp e bleewn en det kaantwoark wordt
e knapt. Nee ik gleuwe det de Oold-
^enkamer en de V.V.V. de haane in
ikoar keunt ihown disse keer. At temeer
knap is pot ze der 'hier en doar mooie
arken in en wat aandre greuneghaid.
en poar baankn weg en wier en dan hef
tiessen een mooi stil parkjen der biej.
Zeker, det gaas mut vót mer det geet
ook vót. Ees mut de fooele een betje be-
greuin. De veulkes komt vanzelf wal,
vuurnameluk duur at van Putn en Mans
van Drees doar kot biej wonnt. Nee ik
gleuwe dewew doar op n'doer nog vólle
Kee'ïderwaagris zeet hentrekn umme
friske lóch vuur wig en móo. Klain, zeg
iej, og det vaalt met. Asse de 'boele een
ibetje foepot komt'er nen hoop mooie
'heuks. s'Oawens de boele op slot? Woer-
umme? 'n Hoolterboarg is tog ook neet
op slot? t'Is 'n stuk netuur as as t'Groene
Kruis en t' Zwatswald, en netuur muj
nooit gin geweeld an doön. Loat'er dan
oet den Wiejerd ook ees een betje geiukke
opborreln met t'water met. Zo kreewe
dan neus de V.V.V. non de W.W.W. det
wil zegn: Wiejerd, Water, Wille. Ik hop-
pet vuur Riessen. Des woar ook, oawer
wille gekuierd. Gistermoarn köm ik too-
valleg oawer n'Skeeld hen. Ealke gezeg
hak op det momeant noarns an e dag,
meer toew mók wal. De vlagge höng oet
t'Gemeentahoes en het volgende momeant
wus ik, 9 april „De Kanadezen der in,
de Moffen der oet. Zoonder a'ket wol of
teegn 'kon ihooln Ikömn miej de troan in
d'oogne. Vriej'haid is tog als weerd. Ge-
lufceg doarumme, det ze van de Gemeente
nog dee vlagge oetlhöng. As Riessender
was dit en is dit iets urn te gedeakn. Um
dan dit keer in de W.W.W. te ibliewn:
op 'neêgn april Wöw Wier Waker. Ik
deanke detter disse dage oawer det wak
ker worn nog wals een weurdje is e
völne. Dus ik 'hoole miej der veerder
oawer stille, leu!
JAN VAN EELSEN.
De mannen en vrouwen van Rijssen
van 1859 zagen de stad heel anders dan
wij in 1959. Hun leven, was geheel anders
gesteld.
Zo was het oo:k, een eeuw nadat de
kruisvaarder van Rijssen leefde. Want
het feit dat in 1243 Rijsen van over
heidswege tot stad verklaard werd, bete
kende voor de Rijssenaren in die verre
middeleeuwen evenveel, dan voor ons, de
verandering die Rijssen de laatste halve
eeuw onderging. Vanaf de eerste dag, dat
de stadsbode of iemand die er capabel
voor was, wij denken meteen aan de
plaatselijke geestelijken, was het volk
van Rijssen r et-u slag veranderd. Uit
de nevelen van de tijd, trad plotseling
een vrij volk naar voren. Een groep vrije
burgers wierp zijn slavenketenen af. Zij
stonden opeens, op bijkans gelijke voet
met de adel wat burgerlijke vrijheid be
trof. Deze, voordien door terreur en
zweepslagen, van de kant der jonkers in
het gareel gehouden Rijssenaren wierp
het juk af.
Rijssen was vrij. Vrij maar niet ban
deloos, want aanstonds sloegen de vroede
vaderen aan het wetten maken, om Rijs
sen tot een ordelijke gemeenschap te
bundelen.
De pas verkregen vrijheid werd in
stadskeuren van plaatselijke aard (wij
noemen ze in onze dagen tijdgemeen
teverordeningen) om in de nieuwe stad
orde op zaken te stellen. Maar de 'helle
baardiers van de adel- en kasteelheren
werden buiten de poort gezet. Ieder weer.
baar man, die liet burgerrecht bezat,
mocht wapens dragen. Wel was de adel
nog toegestaan een zekere voogdij over
de stad uit te oefenen. Maar de historie
leert ons dat de Rijssenaren eenmaal vrij,
heel goed op zichzelf konden passen. Ja
zelfs werkten zij in de loop der eeuwen
met vereende krachten de, adel buiten de
deur. Machtige potentaten als de drosten
van Twente liepen hun kostbare hoofden
te pletter tegen de volslagen eendracht
der Rijssenaren. Deze mannen die eens
hun vrijheid kregen, wisten wat deze
waard was. Na deze inleiding zullen wij
in korte treken het stadsrecht van Rijs
sen eens bekijken, om te zien wat er in
1243 alzo te koop was.
HET STADSBEELD in 1243
Lateh wij even vaststellen dat het
dorpsbeeld van Rijssen niet dadelijk met
de uitvoering van het stadsrecht veran
derde. Dit kon eenvoudig niet, omdat
Rijssen op de plattelandsibehoefte dier da
gen was ingesteld.
Het verschil met vóór 1243 was, dat
de Rijssenaar na 1243 leefde als een ko
ning op eigen erf. De tijd bracht mee,
dat men heel wat om handen moest
hebben. Dit om vooral de vrij lange
winter het leven te rekken. Was het een
maal november, dan moest de buit bin
nen zijn. Door de toen nog primitieve 'be
mesting en gebrekkige waterafvoer, de
onverdeelde marktgronden, en door het
gebruik van veel meer land en weide, bos
en heide, was de rompslomp enorm groot.
Verder door primitieve werkmethoden,
■was het oppervlak van de bedrijfsgebou
wen veel omslachtiger dan op de hui
dige dag. Men kon in 1243 niet even naar
de kruidenierswinkel in de buurt lopen
om een paar boodschappen te halen, niets
van dat!
Selfhelp was een der eerste voorwaar
den van de burgers. De woning was een
groot los huis, daaromheen stonden de
nodige schuren en schóppen. Zo'n boeren,
bedrijf was een complete fabriek op zich
zelf. Men moest niet alleen voor voedsel
zorgen voor mens en dier, maar ook voor
kleding en dekking. In het oud archief
van het vroegere fichtersambt Kedingen
De commissie N onale Herdenking
heeft bekend gein? dat de dodenher-
denVinrr ••ec ^gehouden zal wor
den op maandag 4 .ei. De commissie
stelt zich voor, dat ti.dens deze herden
king van 18 uur af p vlaggen halfstok
zullen hangen en dal r om 19.30 uur zo
genaamde stille tocht, n gehouden zullen
worden, tijdens welke geen vlaggen of
vaandels zullen word :n meegevoerd en
geen toespraken zullen worden gehou
den. Wel acht men b t brengen van een
eenvoudige bloemenh ïlde op zijn plaats.
Voorts stelt men zich voor, dat weer van
19.45 uur tot precies dertig seconden
voor 20 uur alle kerkklokken zullen lui
den en dat van 20 uur af weer twee mi
nuten volkomen stilte in acht zal wor
den genomen.
De commissie beveelt verder aan het
houden van herdenkingsdiensten in ker
ken of andere gebouwen en het achter
wege laten van openbare vermakelijk
heden van 18 tot 21 uur.
In de geestelijke verzorging van de pa-
tienten in het Sanatorium te Hellendoorn
zijn de laatste tijd veranderingen geko
men, die evenzovele verbeteringen bete
kenen.
De getroffen regelingen zijn een uit
vloeisel van het ibesef, dat voor de ge
nezing van de tuberculose, niet alleen op
lichamelijk geibied, maar evenzeer op
geestelijk terrein 'hoge eisen mogen en
moeten worden gesteld.
Voor de Hervormde patiënten was het
reeds een belangrijke verbetering, toen
in de loop van 1958 de geestelijke ver
zorging in handen werd gelegd van een
vaste sanatoriumpredikant, Ds. B. ter
Haar, daartoe aangesteld door de N.H.
Gemeente te Hellendoorn.
Voor degenen, die tot Vrijzinnig-Pro
testantse groeperingen behoren, is Ds. P.
Simoons aangesteld door de Vereniging
voor Vrijzinnig-Hervormden te Wierden
en de Ned. Protestantenbond, te Hel-
lendoorn-Nijverdal.
De Gereformeerde patiënten worden
verzorgd door Ds. A. J. Aaftink te Hel
lendoorn.
Sedert korte tijd is er ook voor de
Rooms-Katholieke patiënten 'belangrijke
uitbreiding en verbetering van de geeste
lijke verzorging gekomen. Kon tot dus-
tfRI
N'. ■-:; A
verre de pastoor te Hellendoorn, die al
leen zijn grote parochie moet verzorgen,
slechts één maal per twee weken een mis
op het Sanatorium opdragen, thans is
een nieuwe regeling in werking getreden.
De geestelijke verzorging van de Rooms-
Katholieke patiënten is in handen ge
legd van pater J. Groothuis te Lutten-
'berg, behorende tot de Priesters van 'het
Heilig Ha.rt, die elke zondag op het Sa
natorium de mis 'komt opdragen en die
bovendien aan het ziekenbezoek meer tijd
kan besteden dan vroeger beschikbaar
was.
Elke zondag is er nu een kerkdienst
voor de Protestanten en een voor de
Rooms-Katholieken.
Op deze wijze wordt bereikt, dat pa-
tienten van a'lle gezindten in het Sana
torium de geestelijke verzorging krijgen,
waaraan zij behoefte hebben.
KLEDING VOOR HET JAPANSE
HUWELIJK
Dit zijn de gewaden, die kroonprins
Akihito van Japan en Mitsjiko Sjoda
op 10 april a.s. tijdens hun huwelijk
gaan dragen
vinden we dat bij kinderdelingen en boe
delscheidingen zo treffend vermeldt.
Alles had in die oude tijden waarde. Zo
vermaakte een weduwe voor een zwakke
dochter haar bed. Het beste wat er in
■huis was. Een andere moeder vermaakte
haar beste zondagse kleed als het beste
bezit uit haar boedel aan een zieke doch
ter. Het huisraad was allereenvoudigst.
Deventer stoelen ib.v. gingen soms lan
ger dan een eeuw mee. En nu was Rijs
sen nog bevoorrecht, omdat ergoede bak
klei in de grond zat. Hiervan werd het
nodige keukengerei vervaardigd, zoals
borden en schalen, koppen en schotels.
Het was niet mooi, dat middeleeuwse aar
dewerk, maar men redde er zich mee. En
wat meer zegt; stadslucht maakt vrij. In
die eerste tijd was verder de jonge stad
Rijssen nog ver van ideaal. Straatver
lichting kende men niet, daarom was een
bepaling opgenomen, dat men des avonds
geen straatje om mocht lopen zonder
luchte of lanteerne. Dit vanwege de vei
ligheid. Niet zozeer voor rovers, moor
denaars of gauwdieven, maar vanwege
de bij nacht loslopende varkens, honden
en ganzen en ander ongemak. Daarnaast
'had de 13de eeuwse Rijssenaar de ge
woonte om karren, wagens, ploegen en
eggen gewoon voor de niendeur op straat
te laten liggen. En dan was er nog het
gevaar om in padden en mestvaalten te
lopen. Men ziet dus, het voorschrift om
bij avond een lantaarn te dragen was
dus geen overbodige weelde. Onder de
stadswillekeuren treffen wij een boete
stelsel aan, dat lang niet mis was. Men
bedenke dat de burger van Rijssen van
zeven eeuwen geleden niet met de keu
rige bewoners van Rijssen in het jaar
1959 op één lijn gesteld kunnen worden.
Zeven eeuwen beschavingswerk hebben
zoveel veranderd, dat wanneer men een
man van 1243 en van 1959 naast elkaar
kon zetten, dat deze onmogelijk naast
elkaar konden leven. Wij vertellen dat,
om niet de indruk te wekken, dat het
vroeger in Rijssen een bende was. Neen,
de Gorenaren, het volk van Delden, de
burgers van Ootmarsum en de Olden-
zalers hadden ongeveer dezelfde bepa
lingen in hun stadskeuren. Ze kwamen
ook allemaal uit dezelfde koker. Genoeg
zaam alle Twentihse steden hadden hun
stadsrecht van Deventer. Uit het aantal
artikelen lichten we hier en daar het
voornaamste uit. Daar was b.v. een keur
op het schelden in het openbaar. Het
schijnt dat men op het punt van schel
den in de Twenthse stadjes zeer woor
denrijk was. Onzedelijke scheldwoorden
werden zeer zwaar gestraft. Als men
iemand in drift uitschold voor dief, mein-
eder, 'hoer of boerenzoon en men deed
dit dat anderen het hoorden, dan was
men er gloeiend bij. De boete, die hierop
stond, was naar onze huidige geldwaarde
berekend zo ongeveer vijfhonderd gul
den. Dus het nieuwe bewind stelde wel
orde op de zaken. Als je als jonge man
ruzie kreeg met je meisje en het ene
scheldwoord volgde het andere, en de
verkering raakte er door uit de voeten,
dan moest je allebei op het matje komen
wegens wangedrag op straat, dan moest
je zelf en ook het meisje vies over de
brug komen. Het zal dan ook van die
tijd afstammen, dat een minnend paartje
nog graag fluistert. Het tweede artikel
bemoeide zich met de vechtpartijen. In
die dagen van de wildwest in Twenthe
was het de mannen boven de drie-en-
twintig jaar toegestaan een mes van
veertig centimeter aan een riem mee te
dragen. Vele jongkerels was dit mes niet
lang genoeg, daarom lieten ze er een zeer
lang heft aan maken. En met dit wapen
sloeg men als zich zo de gelegenheid
voordeed, op elkaar in.
VAN COEVERDEN.
Huis te huur en te bevragen.
Is wel iets bijzonders thans.
Heus, men krijgt in deze dagen
Niet erg vaak zo'n mooie kans.
Daarom was het wel een wonder,
Dit niet alledaags bericht:
Huis te huur, en vlak er onder,
Waar of men werd ingelicht.
Haast te mooi om waar te wezen
In deez' tijd van woningnood,
Maar het stond er echt te lezen,
Zodat het geen twijfel bood.
Velen, die reeds jaren wachtten,
Dachten: misschien iets voor mij.
And'ren, die ironisch lachten,
Liepen 't zonder meer voorbij.
Spoedig was men uitgekomen
iLtar TTiciicutjc aCïuef~Tgias,
Omdat toen wel was gebleken,
Dat het slechts een grapje was.
Het zal nog wel jaren duren,
Eer er huizen zijn gebouwd,
Die men als men wil kan huren,
Ook al is men nog niet oud.
Nu moet men nog alle dagen
En dan meestal zonder baat,
Steeds weer om een woning vragen,
Jaren voor men trouwen gaat.
Wat de toekomst heeft verborgen,
Niemand die dit zeker weet.
Misschien nog meer woningzorgen,
Misschien minder woningleed.
Als ik zie, hoeveel er trouwen,
En dat zijn er wat, nietwaar?
En ik zie wat men mag bouwen,
Duurt het heus nog menig jaar.
Rijssen. J. ROZENDOM.
NUTSSPAARBANK
Gedurende de maand maart werd bij
het bijkantoor Rijssen van de Nutsspaar-
bank Almelo ingelegd een bedrag van
f 87.688,44 en terugbetaald f 85.571,93. In
deze maand werden 44 nieuwe spaarre
keningen geopend.
want volledige
biedt alléén de
van
Kantoor: Huttenwal 31 Telefoon 2463
NATIONALE AKTIE ,APPèL'
Deze aktie Appèl' voor de militaire
oorlogsslachtoffers en nagelaten betrek
kingen, schijnt bij het Nederlandse volk
een bizondere plaats in te nemen, want
ook de derde ,Appèl'-aktie geniet een
overweldigende belangstelling. De trek
king van .Appèl' 3 vindt plaats op 29
april a.s. Bij sigarenmagazijn Gijsbers
zijn nog enkele loten verkrijgbaar.
SONNEVANCK' EN ZONNEGLOREN'
De vorige week gehouden collecte ten
bate van de instellingen ,Sonnevanck' en
.Zonnegloren' heeft opgebracht f932,40.