Van ruilen tot scankassa
luchtreis
Wie wint de
'Ik ben
de enige overlevende'
HOLTENS NIEUWSBLAD
Supermarkt Wansink viert honderdjarig bestaan
-ATT
jfSBH
SmËImBI
Hier staan twaalf foto's die in kort de geschiedenis van de
supermarkt van de familie Wansink weergeven. Door onder
i elke foto aan te kruizen welke datum het dichtst bij elke foto
hoort, maakt u kans op een ballonvaart. Bij Wansink in de
supermarkt treft u het originele deelnemersformulier aan.
DONDERDAG 6 MKI 1999
1905,1920,1915
0925,1930,1935
1970,1975,1980
Bert Wansink en zijn vrouw Lonneke samen met Ans en Jan Wansink, oftewel de nieuwe en oude generatie
supermarkt Wansink. Foio:johanBi
1975,1980,1985
Holten. 1899. De broers Jan
Albert, Derk Jan en Hendrik
Jan Wansink richten de zui
velfabriek 'de Eendracht' op.
Zij hebben nooit kunnen be
vroeden dat exact honderd
jaar later deze zet aanleiding
is voor een bijzonder jubi
leum: honderd jaar super
markt Wansink.
Generatie na generatie is een
stap in de richting gezet naar
deze bijzondere gebeurtenis. Zo
waren het de zonen van Hen
drik Jan die de scepter van de
drie broers over hebben geno
men: Derk Jan was molenaar,
Jan Albert bakker en Hendrik
Jan de kruidenier. Tot de melk
fabriek in 1949 de deuren sloot.
De bakkerij ging over in een
centrale bakkerij De Halm. En
de maalderij is na de fusie in de
jaren tachtig verhuisd naar De
venter en heet nu DMC. Alleen
de kruidenierszaak is vanaf het
begin op eigen kracht verder
gegaan onder leiding van Hen
drik Jan, de opa van de huidige
eigenaar Jan Wansink. Maar
liefst veertig jaar heeft Hendrik
Jan gewoond in het pand aan de
Dorpsstraat 17. Zijn zoon Hen
drik Jan volgde hem op. Deze
overleed in 1965. Tante Annie is
nog alleen doorgegaan tot 1971.
Aangezien hun zoon liever de
maalderij in wilde, oom Derk
geen kinderen had, kon Jan de
winkel overnemen. En niet zon
der succes. Nu is de kruideniers
zaak een hypermoderne super
markt aan de Dorpsstraat met in
neonletters trots de naam Albert
Heijn Wansink op de gevel.
Zaterdagmorgen. Jan en zijn
vrouw Ans Wansink zitten rus
tig in de serre te genieten van
een nietig zonnetje. Een zater
dagmorgen zonder drukte, zon
der stress. Hoe anders was dat
vroeger. Jan heeft met zijn 58
jaar zijn hele leven lang hard
gewerkt cn bereidt zijn zoon
Bert voor op dc taak van direc
teur van de supermarkt. Dat Jan
niet meer hoeft te werken, had
hij vroeger niet kunnen beden
ken. Aanvankelijk begon hij als
bakker. Maar toen de bakkerij
opging in Dc Halm (waar Hij het
een blauwe maandag heeft vol
gehouden) werd Jan gevraagd
door oom Derk om dc winkel
voort te zetten. De bakker werd
in één klap kruidenier. Hij heeft
aan het hoofd gestaan van een
operatie die naar nu blijkt grote
invloed op het leven in Holten
heeft gehad.
Klompen
Daarvoor moeten wc even terug
naar de begintijd. De winkel is
opgericht drie jaar na de stich
ting van dc eerste stoomzuivel-
fabriek De Eendracht. Het le
ven was hard, het werk zwaar. In
de winkel was van alles te koop:
klompen, spijkers, olielampen,
glas, keramiek, tabaksartikelen,
veevoer, graan, kunstmest en
wasborden waarvan een authen
tiek exemplaar in de serre bij Jan
en Ans pronkt. „Alles wat je
nodig had om te leven kon je bij
ons krijgen, tir was zelfs sprake
van ruilhandel. Boeren brachten
melk of graan en kregen daar
voor bonnen die ze in de winkel
konden verzilveren", kijkt Jan
terug. Dc hele week werd er
vroeger hard gewerkt. En van
een vrije zaterdag hadden ze
nooit gehoord. Wat heet! De
winkel was door de week tot
acht en op zaterdag tot uen uur
open, 's avonds. Jan: „Daarna
werd alles geschrobd om even
later met z'n allen een pilsje te
pakken in het café waar de veld
wachter je om exact twaalf uur
uitschopte. Dc volgende mor
gen werd er ijs gemaakt om
daarna de ijsventers op pad te
laten gaan met een ijskarretje. 's
Middags was het voetballen."
Op zondagmorgen kwamen
kerkgangers voorafgaand aan de
dienst het kerkboek bij Wansink
halen. En in de winter namen ze
voor de stoof gloeiende briket
ten mee om zich warm te hou
den. Na dc dienst brachten ze
het kerkboek en de stoof terug
en werd er koffie gedronken en
de laatste nieuwtjes uitgewis
seld. En de melkfabriek van de
gebroeders Wansink (die op last
van dc Duitsers in 1942 moest
sluiten cn na dc oorlog in 1949
definitief dicht ging) was voor
de boeren uit het buitengebied
de parkeerplaats voor hun paar
den en koetsen. Trouwens, die
zuivelfabriek was de eerste leve
rancier van elektrisch licht in
Holten. „Even voor tien uur 's
avonds werd het licht een paar
keer aan én uit geknipt om even
later de stoommachine en dyna
mo uit te zetten waarna de dor
pelingen het bed indoken", weet
jan uit overlevering.
„De winkel, daar heb ik altijd
interesse in gehad", gaat hij ver
der. „Als jongeman heb je na
tuurlijk hele andere ideeén over
het runnen van een supermarkt.
Toen ik eindelijk wat te vertellen
had, nadat tante Annie zich had
teruggetrokken, ben ik ook ge
lijk aan de slag gegaan om de
zaak te verbouwen. Goh, wat
was dat nodig. Er moest iets
gebeuren, overduidelijk. Overal
zag je supermarkten, wij waren
nog een bedieningswinkel, 's
Morgens gingen wc op pad om
bestellijstjes op te halen, deden
hier zelf dc boodschappen en
brachten het later rond. Zeker
tweederde van de omzet werd
zo gehaald. Hopeloos liepen we
achter. Het was nu of nooit om
een supermarkt te beginnen."
Zelfbediening
Het is mei 1971 en Jan cn Ans
Wansink komen in plaats van
tante Annie boven de zaak te
wonen. En die eerste grote-ver
andering was natuurlijk een in
grijpende gebeurtenis die door
oom Derk die, als er dan toch
een supermarkt moest komen,
de c-is stelde dat speciaal voor de
boeren die geen zin hadden de
winkel in te lopen een toonbank
moest komen. „We hebben het
niet gedaan. Ach, die zelfbedie
ning viel uiteindelijk best mee.
Er waren overal in de regio al
supermarkten. Het ging zelfs zo
goed dat drie jaar later een ver
bouwing noodzakelijk was."
Aan de huidige eigenaar van
restaurant Vosman, Huub
Brands, is het trouwens te dan
ken dat dc supermarkt zes we
ken na de eerste verbouwing tot
zelfbedieningswinkel niet in
brand is gevlogen. Jan: „Tegen
over ons werkte hij in hotel
Holterman. Het woonhuis naast
de supermarkt stond in de fik!
Dc plank van de dakgoot van de
supermarkt brandde al. Was de
brandweer een minuut later ge
komen, was echt alles afge
brand. Huub was net op tijd met
bellen van de brandweer."
Voor Jan en zijn vrouw Ans
brak een hectische tijd aan, ach
teraf beschouwd te hectisch. „Ik
werkte in dc winkel cn moest de
kinderen helpen met overste
ken", vertelt Ans. „Door de
drukte vergat ik dat: nog wel eens
en stapte mijn zoon Bert naar
overbuurman Van de Maat om
te vragen of zij wilden helpen.
Eigenlijk kon dat niet. Maar we
zaten in een opbouwfase, de
omzet werd steeds hoger, je
moest zelf aanpakken. We had
den daarvoor al ervaring opge
daan met dc kampwinkel op
Twenhaarsveld die we vanaf
eind jaren vijftig hebben gerund.
In 1974 zijn we daarmee ge
stopt, dat was niet meer renda
bel."
De familie Wansink kun je niet
verwijten dat ze dc plaatselijke
aannemingsbedrijven geen goe
de dienst hebben verleend. In de
boeken staan dc volgende jaar
tallen waarin de zaak is ver
bouwd: 1929 (verdieping op de
winkel), 1971, 1974, 1979, 1981,
1984 cn 1990. Ook wel: van
zeventig naar negenhonderd
vierkante meter. Volgens Jan is
geen enkele verbouwing onno
dig geweest. „De winkel was
steeds weer te klein. Toch heb
ben we de tijd overleeft. Holten
zat vroeger vol met kruideniers-
winkeltjes, maar die gingen niet
met dc tijd mee en moesten
daardoor noodgedwongen de
deuren sluiten. Tuurlijk, dat was
goed voor ons. Of wij werden
verguisd door de buurtwinkels?
Nee, de contacten waren heel
goed. Ze wisten gewoon dat ze
het niet meer lang konden vol
houden. In 1979 hebben we de
supermarkt verdubbeld tot aan
Beltman mannenmode. Met 650
vierkante meter konden we ein
delijk zeggen dat we bij de tijd
Trendsetter
De supermarkt heeft in de loop
der jaren onder verschillende
namen gewerkt: Vivo Centra,
Kroon, K-markt, Euro Spar en
sinds 19S4 Albert Heijn. In 1990
is de winkel voor de laatste keer
vergroot. Zo groot dat er een
Zeeman en dc slijterij Gall&Gall
bij in konden. En de keuze voor
de grootgrutter uit Zaandam is
geen verkeerde, zo verzekert
Ans: „Het grote voordeel is dat
ze precies weten hoe de markt in
elkaar steekt. Het is een modern
bedrijf, een echte trendsetter,
een begrip. Klanten hebben ook
een vertrouwensband met dc
winkel. Er zijn toeristen die spe
ciaal vragen of er in Holten een
Albert Heijn is. We hebben zelfs
commentaar gehad van wester-
begonnen. Dat zou het karakter
aantasten. Onzin."
De opvolging. Met z'n 58 jaar
zou Jan het nog jaren vol kun
nen houden, maar het is mooi
geweest. Zoon Bert is vier jaar
geleden in de zaak begonnen om
het over te nemen. Jan: „Daar
om trek ik me steeds verder
terug. Het is wel moeilijk je er
steeds minder mee te bemoeien.
Als je door de winkel loopt, zie
je altijd wat, maar dat moet Bert
nu regelen. Op een gegeven mo
ment wist het personeel niet
meer wie de baas was, dat kan
dus niet. Het is nu zaterdagmor
gen en ik zit thuis. Dat zegt
genoeg."
De eisen die Jan aan de zaak stelt
zijn niet zonder succes, zoals bij
het aannemen van personeel.
Jan: „Ze moeten klantvriende
lijk en behulpzaam zijn. Vooral
van toeristen hoor je dat ze dat
niet meer zo vaak meemaken.
Toch is het moeilijk personeel te
krijgen, je moet gebruik maken
van scholieren om de uren op te
vullen. Tja, als je een ouder
iemand in dienst neemt, kun je
daar twee tot drie jongeren voor
aan het werk zetten. Het scheelt
gewoon te veel."
Jan en Ans Wansink kunnen
rustig genieten van hun vrije tijd.
Volgens het paar hoeven ze zich
geen zorgen te maken over de
toekomst van de supermarkt.
Die zal het bestaansrecht niet
verliezen. „De combinatie in
Holten met Cl 000, Aldi en de
Meermarkt is perfect", legt Ans
uit. „Je vult elkaar echt aan.
Maar dat kan alleen omdat Hol
ten veel toeristen kent, voor de
bevolking zelf zijn er te veel
supermarkten. Nee, ik denk niet
dat het gevaarlijk is om op toe
risten te bouwen, die zullen al
tijd wel blijven komen. En dc
Holtense toerist heeft ook wat
te besteden, het zijn geen rug
zaktoeristen."
Jan: „Terugkijkend kan ik zeg
gen dat we het goed hebben
gedaan. Maar wij zijn blij dat we,
nu de computer zo belangrijk is
geworden voor de winkel, het
aan de volgende generatie kun
nen overlaten. Wij hebben ver
trouwen in Bert en wensen hem
veel succes. Hij begint het al
aardig te leren."
Tante Annie woont nu boven
Fixet Holten. Ze heeft een
mooi uitzicht op de ingang
van de Albert Heijn cn daar
naast kan ze de hele Smids-
belt overzien. Daarvoor heeft
ze een hele tijd boven de su
permarkt gewoond en hielp
ze mee in de zaak waar haar
man Hendrik Jan Wansink
werkte.
Anna Josina W ansink Van
den Brink (85) kijkt terug op hoe
het vroeger was. Vooral de oor
logstijd staat haar nog duidelijk
op het netvlies. Als dc dag van
gisteren. „Waar nu dc Abraham
berghof staat, stond vroeger een
molen. Net als in dc Look trou
wens," begint ze te vertellen.
Er waren drie broers uit de fami
lie Wansink die zich bezighiel
den met het bedrijf. Haar man
Hendrik Jan runde de kruide
nierszaak aan de Dorpsstraat.
„Hij verkocht boter, petroleum
en zo," licht ze toe. Jan Albert
zat op' dc molen in de Look en
Derk-Jan op de Molenbelt. „Op
de laatste dag van dc Tweede
Wereldoorlog is deze afge
brand." De molen op dc Look is
later weggedaan aan concurrent
Müllcr, die niets met de Wan-
sinks te maken wilde hebben.
Ook de malerij in het centrum is
1980,1985,1990
1985,1990,1995
Tante Annie heeft jarenlang gewerkt in de supermarkt. Nu
WOOnt ze er vlak naast. Foto: Peier Bulthuis
tijdens de bevrijding platge
brand. „Zelf heb ik dat niet
gezien, want we zaten niet z'n
allen in de schuilkelder."
Annie trouwde eind 1940 met
Hendrik Jan en kwam in Holten
te wonen. De oorlog was begon
nen en die betekende grote ver
anderingen voor het bedrijf.
„De Duitsers eisten dat de bo-
terfabrick dicht ging." De hele
oorlogsperiode bleef de poort
dan ook op slot. Pas bij het
aanbreken van de vrede, werd er
weer zuivel gemaakt. „Dc fa
briek heeft daarna ongeveer een
jaar gedraaid. Daarna werd het
verkocht aan de coöperatie De
Vrijheid." Dit was de enige con
current in Holten. Veel boeren
protesteerden hier fel tegen,
want er bestond een duidelijke
tweedeling. De klanten van
Wansink moesten niets van de
coöperatie hebben, terwijl de
leden van de coöperatie het zui
velbedrijf De Eendracht liever
failliet zag gaan. Er kwam ter
compensatie een afhaalpunt van
de zuivelfabriek uit Rijssen.
Deze werd gebouwd aan de La-
renseweg, waar nu garagebedrijf
Paalman staat.
Vooral de laatste dagen van de
oorlog waren bange tijden in
Holten Geallieerde vliegtuigen
die gericht op de vijand schoten.
Een Duitser die bij de Wansinks
inkwartierde zei tegen Annie:
„Als ze willen, dan schieten ze
me zo in het borstzakje." Veel
vuldig lagen er dan ook doodge
schoten Duitsers en NSB'crs
langs de kant van de weg. „Ik
zag allemaal grote vuurpijlen die
door Canadezen werden afge
vuurd en dacht: ik moet maken
dat ik wegkom!" De familie
Wansink hield zich tijdens het
einde van de oorlog verscholen
in een kelder. „Er is hard ge
vochten. Zeker tachtig boerde
rijen zijn in Holten verwoest."
De winkels van de Wansinks
haalden dc eindstreep. Welis
waar niet ongeschonden: „Nou,
alle ramen lagen eruit!"
Na de bevrijding hebben de
Wansinks het bedrijf weer opge
pakt. Eerst nog met de zuivelfa
briek en de kruidenierszaak,
maar in de loop van de jaren
verdween de eerste en kwam de
nadruk op de winkel te liggen.
Van K-markt en de Spar naar de
Albert Heijn. .Alleen Annie bleef
door de jaren heen dezelfde: „Ik
ben de enige overlevende."
1975,1980,1985
